"Bereketli toprak" gazeti

Esaslandyryjysy: Türkmenistanyň Ministrler Kabineti
Salgysy: Aşgabat şäheri, Garaşsyzlyk şaýoly, 100, Türkmenbaşynyň erkin döredijilik mekany
Telefon belgileri: 38-60-64, 38-60-87, 38-60-67
Email: bereketlitoprak@sanly.tm

Gazeti PDF görnüşinde ýükläp almak

Habarlar

Çäjiňize bereket, edermen gallaçylar!

Il arasynda «Gallam bar – tyllam bar» diýen aýtgy bar. Munuň şeýledigine bugdaýly meýdana baryp, adaja öwüsýän şemala ygşyldaşýan bugdaý hoşalaryny synlanyňda hem göz ýetirmek bolýar. Daýhanyň tutuş ýylyň dowamynda yhlasly zähmeti bilen ýetişdiren bugdaý hasyly göýä diýersiň, nurly Günüň çoguna öwüşgin atyp oturan tyllany ýadyňa salýar. Şonuň üçinem oňa tyllaýy bugdaý diýilýär. Milli mukaddesligimiz bolan ak bugdaýy başynyň täjine deňeýän halkymyz geçen hepdäniň anna gününde, ýagny, 4-nji iýunda hormatly Prezidentimiziň ak pata bermeginde il sylagly ýaşulularyň «Bismillasy» bilen ýurdumyzyň Ahal, Mary, Lebap welaýatlarynda galla oragyna girişdi. Biz hem şol gün galla oragyna badalga berliş çärelerine gatnaşanlaryň käbirleriniň ýürek buýsançlaryny okyjylarymyza ýetirmegi müwessa bildik.

6 Iýun 2021

Oba hojalyk

Geliň, saglygymyzy goralyň!

Ak bazarlarymyz ýylyň ähli paslynda Güneşli Diýarymyzyň sahawatly topragynda bitýän gök ekinlerden doly bolýar. Tomus paslynda ol önümleriň bolçulygy has-da artýar. Şonuň üçin bazarlara barylanda harytlaryň bolelin bolmagy dürli görnüşdäki tagamlary taýýarlamaga höwes döredýär. Esasan hem tomus pasly öý bikeleriniň bakja önümlerinden dürli gaplamalary taýýarlaýan döwrüdir. Şol sebäpli-de, gök önümler gaplanylýan wagtynda onuň düzgünlerini doly we dogry ýerine ýetirmek hökmanydyr. Eger-de arassaçylyk düzgünleri berjaý edilmese, saglyk üçin howply ýagdaý bolan iýmit zäherlenmesi döräp bilýär. Iýmit zäherlenmesi zaýalanan, ýaramaz hilli önümleriň, kesel dörediji mikroblaryň üsti bilen döreýär. Tagamlar taýýarlanylanda, ýeterlik derejede gyzgynlyk ulanylmasa, taýýar iýmit önümleri nädogry şertlerde saklanylsa, möhletinden köp wagt duran bolsa iýmit zäherlenmesini döredip bilýär. Olaryň iň howplulary stafilokokk we botulizm kesel döredijilerinde duş gelýär.

6 Iýun 2021

Saglyk

Her çitimi bir kyssa

Dokmaçylygyň iň esasy görnüşleriniň biri bolan halyçylyk senedini türkmen halky has irki döwürlerden bäri dowam etdirip gelipdir. Ir döwürlerde türkmen maşgalalarynyň, öýleriniň her birinde diýen ýaly haly dokalýan eken. Türkmen zenanlary özleriniň irginsiz zähmeti, çylşyrymly bolmadyk, sadaja gurallary bilen dokma önümleri bolan halylaryň, palaslaryň, ketenileriň, el torbalarynyň dürli görnüşlerini dokapdyrlar. Berkarar döwletimiziň bagtyýarlyk döwründe halyçylyk sungatyna berilýän üns-alada has-da artdy. Häzirki wagtda paýtagtymyzda, welaýat merkezlerinde, şäherlerimizde, obalarymyzda «Türkmenhaly» önümçilik birleşiginiň kärhanalary öndürijilikli işleýär. Şeýle hem halyçylyk senedini öýünde, maşgalasynda ýöredýän gelin-gyzlarymyzyň sanardan kändigini aýtmak gerek. Dokmaçylyk senedi, halyçylyk sungaty halkymyzyň şöhratly taryhy bilen bagly bolup, hala salynýan nagyşlaryň her biriniň çuň many-mazmuny bar. Olar görnüşi boýunça birnäçe toparlara bölünýär. Olardan tebigatyň ösümlik we haýwanat dünýäsiniň gözelligini öz içine alýan «Keýik», «Kejebeli kerwen», «Düýe», «Düýedaban göli», «Ýylan», «Balyk teňňe», «Towşan yzy», «Öküz», «Gurbagaly gölçesi», «Goçbuýnuz» ýaly nagyşlary mysal getirmek bolar. Haly nagyşlarynyň içinde ösümlikler bilen baglanyşykly nagyşlaryň hem ençemesi bar. Olardan «Gürmek», «Perre gül», «Badam gül», «Badam», «Bugdaý bogun», «Güjümli» ýaly nagyşlar h

6 Iýun 2021

Medeniýet

Kök çüýremä garşy göreş çäreleri

Gowaçanyň gämik wagtynda ýüze çykýan iň howply keseli kök çüýreme keselidir. Bu kesel toprakda duşýan ýarym saprofit kömeleklerden başga-da, kämilleşmedik kömelekler (Phizoctonia solani, Thielaviopsis basicola we Fuzarium spp.) tarapyndan ýüze çykýar. Bu kesel gowaçanyň inçe we orta süýümli sortlaryna ýokuşýar. Ol inçe süýümli gowaçanyň ýaňy gögerip çykan gämigine hem-de ýetişen görnüşine, orta süýümli gowaçalaryň bolsa, diňe gämigine zyýan ýetirýär. Bu keseliň häsiýetli aýratynlyklary gowaçanyň gämik hem-de gozalary ýetişen döwründe ýüze çykýanlygydyr. Keseli dörediji Thielaviopsis basicola diýilýän toprak kömelegidir. Bu kömelek organiki maddalaryň dargamagy netijesinde dörän önümleri iýip, toprakda birnäçe ýyllap saklanýar. Kömelek esasy we gapdal kökleri hem-de kök boýunjygy arkaly gowaçanyň inçe süýümli sortlaryna, olaryň ösüşiniň täze fazasyna aralaşýar. Bu kömelek medeni ösümlikleriň we haşal otlaryň 900-den gowragyna zyýan ýetirýär. Emma ýorunja, noýba, bugdaýa, arpa, mekgejöwene we jöwen ýaly ekinlere ýokuşmaýar. Ol agyr toýun toprakly we ýerasty suwlaryň ýakyn ýerleşýän ýerlerinde ekinlere has ýygy-ýygydan ýokuşýar. Bir ekin meýdanynyň çäklerinde kök çüýreme keseli ýeriň bitekiz bolup, suwuň has köp toplanýan ýerlerinde ösümlikleri has köp zaýalaýar. Gowaça meýdanlarynda bu kesel gämik gögerip çykandan soň, 5-6 sany hakyky ýaprajyklary peýda bolýança ýüze çykýa

6 Iýun 2021

Oba hojalyk

Tyllaýy toprak

Il arasynda sylanýan tejribeli daýhan öz ykbalyny ene ýerden agtarmagy maksat edinip, maslahat soramaga ýanyna gelen ýaş ýigdekçä şeýle diýipdir. — Men saňa bar bilýänlerimi öwredeýin. Onsoň senem ýeriň-suwuň «diline» düşünýän çyn daýhan bolup ýetişersiň. Çyn daýhanam, näme, pilini posladyp, ýerden önjeýli hasyl alybilmän ýören ekinçi däldir. Ol hiç haçan hor-har bolmaz. Ömür-ahyr gadyram gaçmaz.

6 Iýun 2021

Oba hojalyk

«Akylly» ekerançylyk boýunça hyzmatdaşlyk

Koreýa Respublikasynyň Oba hojalyk ministrligi tarapyndan Gazagystanda «akylly» ekerançylyk toplumyny gurmak babatynda synag taslamasynyň durmuşa geçirilip başlanandygy habar berildi. Bary-ýogy 1 gektar ýerde gök ekinleriň birnäçe görnüşi ýetişdiriler. Onda tehnologiýa arkaly dökünlemek we suwarmak boýunça iň döwrebap mümkinçilikler göz öňünde tutulypdyr. Gazagystandaky koreý taslamasy şu ýylyň oktýabr aýynda işe giriziler.

6 Iýun 2021

Oba hojalyk

Bananyň tagamyny bilmek

Hytaýyň «Sohu» neşiri gowy banany nähili saýlamalydygyny paýlaşdy. Munuň özi üns berilmeli ýagdaýdyr. Banan tagamly miwe, ýöne ol çalt zaýalanýar. Eýsem, hytaý neşiriniň hünärmenleri bu babatda nähili maslahatlary berýärler?! Bilermenleriň hem nygtaýşy ýaly, banan göni ýa egri bolýar. Köplenç, alyjylaryň köpüsi miwäniň has tagamlysyny bilmek üçin onuň haýsy görnüşini saýlamaly diýen sowal bilen ýüzlenýärler. Makalanyň awtorlary bananyň doly bişýänçä, göni bolýandygyny belleýärler. Bişip ýetişme hadysasynda miwe ýuwaş-ýuwaşdan ýagtylyga tarap ösýär, şol sebäpli hem ol egrelýär, bu banan salkymynyň bagdaky tebigy ýagdaýy bilen baglydyr.

6 Iýun 2021

Oba hojalyk

Biologik torba gök önümleri zaýalanmakdan gorar

Mellekde ýetişdirilen ýa-da bazardan satyn alnan gök önümleriň zaýalanmazlygyny gazanmak üçin, olary polietilen torbalara salyp, sowadyjyda saklaýarys. Ýöne bu torbalar önümleri bakteriýalardan gorap bilýärmikä? Munuň üçin iýmitiň zaýalanmagyna sebäp bolýan bakteriýalary zyýansyzlandyrýan torba döredildi. Döredilen bioaktiw torbalar plastmassanyň ornuny tutmagyna umyt bildirilýän bioaktiw kagyzlaryň nusgalary arkaly Fraunhofer Gözleg institutynda işlenip taýýarlanyldy. Ol torbanyň artykmaçlyklarynyň biri hökmünde, onuň bir gezeklik däldigi bellenilýär.

6 Iýun 2021

Oba hojalyk

Dünýäde iň uly biolaboratoriýa kärhana

Fransiýanyň «Ynsect» kompaniýasy Amýen şäherinde dünýäde iň uly mör-möjek kärhanasynyň gurluşygyna girişdi. Bu ýerde her ýyl 200 müň tonna mör-möjek ýetişdiriler. Olar oba hojalyk pudagy üçin peýdaly mör-möjeklerdir. Täze önümçiligiň üçden bir bölegi suw we oba hojalygynda, galan bölegi bolsa dökün önümçiliginde ulanylar. Gurluşyk şu ýylyň ahyrynda tamamlanar.

6 Iýun 2021

Oba hojalyk

Türkmenistanyň Prezidenti Gurbanguly Berdimuhamedowyň BMG-niň gazylyp alynýan senagat boýunça ýokary derejeli ählumumy forumynda eden çykyşy

(2021-nji ýylyň 25-nji maýy) Hormatly Baş sekretar!

31 Maý 2021

Garaşsyzlyk

Il saglygy – ýurt baýlygy

28-nji maýda hormatly Prezidentimiz sanly ulgam arkaly tomus döwründe Hazaryň kenarynda raýatlarymyzyň göwnejaý we howpsuz dynç almagyny üpjün etmek meseleleri boýunça iş maslahatyny geçirdi. Oňa saglygy goraýyş we derman senagaty ministri, Keselleriň ýaýramagyna garşy göreşýän adatdan daşary toparyň başlygy, «Awaza» milli syýahatçylyk zolagynda dynç alşy guramak boýunça Dolandyryş merkeziniň ýolbaşçysy N.Amannepesow hem-de bu merkeziň ýolbaşçysynyň orunbasary, içeri işler ministriniň orunbasary Ö.Hojanyýazow gatnaşdylar. Milli Liderimiz ilki bilen, saglygy goraýyş we derman senagaty ministri, Keselleriň ýaýramagyna garşy göreşýän adatdan daşary toparyň başlygy, «Awaza» milli syýahatçylyk zolagynda dynç alşy guramak boýunça Dolandyryş merkeziniň ýolbaşçysy N.Amannepesowyň hasabatyny diňledi.

31 Maý 2021

Saglyk

Bize mähribanlar — ata-ene gerek

Her maşgalanyň özüne mahsus däbi bolýar. Enem-atamyň doglan günlerini hemme doganlarymyz, ählimiz jem bolup gutlamak maşgala däbimizdi. Kakamyň 80 ýaş toýundan bir pursady ýatlamak isleýärin. Şonda doganlarym: «Kakamyza nähili sowgat etsek, ýerine düşerkä?» diýip, maňa maslahat saldylar. Kakam ruhubelent, göwnaçyk adam. Onsoň, onuň göwnüni diňe söz bilen, sungat bilen göterip, galkyndyryp boljakdy. Şoňa görä-de, birimiz goşgy bilen, birimiz saz çalyp, ýene birimiz aýdym aýdyp gutlasak, has ýerine düşer diýip pikir etdim. Ählimiz şu pikiriň daşynda jemlendik. Onsoň, her kim taýýarlyk görüp başlady. Wagtyň salymy ýok. Ine-de, kakamyň 80 ýaş toýy ýetip geldi. Gutlap başladyk.

31 Maý 2021

Jemgyýet

Welosport: ekologiýa we sagdynlyk

Mälim bolşy ýaly, 2018-nji ýylyň 12-nji aprelinde «3-nji iýun — Bütindünýä welosiped güni» hem-de «Birleşen Milletler Guramasy bilen Araly halas etmegiň Halkara gaznasynyň arasyndaky hyzmatdaşlyk» atly Rezolýusiýalar kabul edildi. Welosiped ulagy ulaglaryň içinde iň ýönekeý, elýeterli, ygtybarly, ekologiýa taýdan arassa ulag hasaplanylýar. Taryha ser salanymyzda, ilkinji welosiped 1817-nji ýylda ilkibada iki tigirli samokada meňzeş, iteklenip sürülýän görnüşinde döredilipdir. Ol «çapyşmak üçin ulag» diýlip atlandyrylypdyr. Wagtyň geçmegi bilen samokat has-da kämilleşdirilipdir. 1884-nji ýylda çarhly welosiped döredilip, 1885-nji ýylda welosiped söýüjilere ýetirilipdir. Welosiped sürýän adamlaryň sanynyň artmagy netijesinde 1868-nji ýylda ilkinji gezek Parižde 2000 metrlik aralyga resmi ýaryş geçirilipdir. 1890-njy ýylda köpgünlük weloýaryşlar uly meşhurlyga eýe bolupdyr. Ilkinji ýaryş Pariž — Brest — Pariž 1200 kilometr aralygynda geçirilipdir. Welotrek boýunça dünýä ýaryşy ilkinji gezek 1893-nji ýylda Çikagoda, şosse welosporty boýunça bolsa 1921-nji ýylda Kopengagen şäherinde, Aziýa çempionaty bolsa, ilkinji gezek 1963-nji ýylda geçirilipdir. 1896-njy ýylda welosport Olimpiýa oýunlarynyň maksatnamasyna girizilipdir. Welosport boýunça halkara welosiped sürüjiler birleşigi 1900-nji ýylyň 14-nji aprelinde esaslandyrylýar. Häzirki wagtda bu birleşige 150-den gowrak döwlet

30 Maý 2021

Garaşsyzlyk

Gölleri görke bezän

Enelerimiziň zehininden dörän haly we haly önümleri senetçilikden sungata ýeten gymmatlykdyr. Dokmaçylyk sungaty bilen bagly dokmaçylyk gurallarynyň taryhy kökleri müňýyllyklaryň jümmüşine uzaýar. Taryhy maglumatlara görä, Parhaýda we Summar jülgesinde arheolog alymlar tarapyndan gazuw-agtaryş işleri geçirilende, bürünçden ýasalan zähmet gurallarynyň arasynda dokmaçylykda ulanylan bürünç keser ýüze çykarylýar. Arheolog alymlaryň ylmy pikirlerine görä, bürünçden ýasalan gurallar b.e.öňki III – II müňýyllyga degişli bolup, ol gurallary şol ýerde ýaşan ilatyň haly dokmaçylygynda ulanypdyrlar. Haly dokmaçylygynda ulanylan gadymy gurallaryň taryhy ýadygärliklerden tapylmagy türkmen topragynda haly sungatynyň ösendigine güwä geçýär.

30 Maý 2021

Garaşsyzlyk

Sungatyň naýbaşysy

Müňlerçe ýyllyk taryhy bolan halkymyzyň iň irki senedi halyçylyk bolupdyr. Munuň şeýledigine şaýatlyk edýän, gönezligini müňýyllyklardan alyp gaýdýan maglumatlar näçe diýseň bar. Gadymy Türkmenistanyň çäklerinde mis-daş asyrynda, ýagny, biziň eýýamymyzdan öňki IV müňýyllykda peýdalanylan gap-gaçlaryň, küýzeleriň ýüzünde şu günki türkmeniň haly sungatynda seýrek bolmadyk ýagdaýda şekillendirilýän nagyşlar saklanyp galypdyr. Mysal üçin, häzirki günde «älem», «goçak», «şelpe» diýlip atlandyrylýan we beýleki köp dürli nagyşlar Türkmenistanda, ylaýta-da, onuň çarwa we ekerançylyk bilen meşgullanýan ilatynyň maddy medeniýetinde, sungatynda uly orun tapypdyr. Şonuň bilen bir hatarda ajaýyp küýze önümlerindäki milli türkmen nagyşlary: «çarhypelek», «sarygolak», «atanak», «şelpeli gölçe», «aýnaly goçak» we beýleki nagyşlar müňýyllyklaryň dowamynda gözelligini ýitirmän, şu günler hem biziň dünýä meşhur ajaýyp halylarymyzy bezeýärler.

30 Maý 2021

Medeniýet

Daşky gurşawy goramak we milli kanunçylyk

Zeminde howanyň üýtgemegi, ösümlikleriň we haýwanlaryň biodürlüliginiň azalmagy, daşky gurşawyň hapalanmagy, ozon gatlagynyň ýukalmagy bilen bagly global meseleleriň oňyn çözgüdini işläp taýýarlamak, dünýäniň ähli döwletleri bilen daşky gurşawy goramakda hyzmatdaşlygy ýola goýmak möhüm wezipeleriň biridir. Bu meseleler boýunça dünýä möçberinde ägirt uly işler amala aşyrylýar. Ýarym asyra golaý mundan ozal, has takygy, 1972-nji ýylda Stokgolm şäherinde Birleşen Milletler Guramasynyň daşky gurşawy goramak boýunça geçirilen konferensiýasynda 5-nji iýuny Daşky gurşawy goramagyň bütindünýä güni diýlip yglan edildi. Şondan bäri Zeminiň 100-den gowrak döwletinde her ýylyň 5-nji iýuny Daşky gurşawy goramagyň bütindünýä güni diýlip bellenip geçilýär. Biziň ýurdumyzda hem Daşky gurşawy goramagyň bütindünýä gününe bagyşlanyp ylmy-amaly maslahatlar we medeni çäreler geçirilýär.

30 Maý 2021

Ekologiýa

Ak şäherim Aşgabat (Goşgular çemeni)

...Täze açylan güller, Bossana gözüm düşdi. Magtymguly Pyragy.

30 Maý 2021

Garaşsyzlyk

Türkmenmetbugat — islendik wagt siziň bilen!

Hormatly okyjylar, gürrüňiň näme hakda gitjekdigini goýlan sözbaşydan hem aňan bolsaňyz gerek. Hawa, biziň beýan etmek islän zadymyz ýurdumyzda çap edilýän döwürleýin neşirleriň 30-a golaýynyň elektron görnüşini özünde jemleýän Türkmenmetbugat internet sahypasy hakynda. «Turkmenmetbugat.gov.tm» elektron neşiriniň öz işine başlanyna bary-ýogy bir ýyla golaý wagt geçen hem bolsa, onuň okyjylar köpçüliginiň arasynda giňden tanalýandygy hem-de abunaçylarynyň sanynyň barha artýandygy örän guwandyryjydyr. Şu ýerde sözümizi bir wakany gürrüň bermek bilen dowam etsek, ýerine düşse gerek. Birnäçe ýyl mundan ozal orta mekdebe gatnap ýören körpe jigim Merdan çagalar neşirlerinden başlap, gündelik çykýan gazetleriň, žurnallaryň hakyky muşdagydy. Has anygy, ol heniz başlangyç synpda okaýan hem bolsa, käbir gündelik neşirlerde berilýän çagalar üçin ýörite sahypalarda çap edilýän suratlary synlamagy, şolara meňzetjek bolup, surat çekip oturmagy gowy görýärdi. Şonuň üçin hem ol her gezek aragatnaşykçynyň gazet-žurnallary getirerine sabyrsyzlyk bilen garaşardy.

30 Maý 2021

Jemgyýet

Gün urmakdan goranyň!

Güneşli Diýarymyza tomsuň jöwzaly yssy günleri ýetip geldi. Tomusda Günüň çogly nurunyň adam bedenine edýän täsirleri dürli-dürlüdir. Onuň adam bedenine zyýanly täsirini ýetirip biljek hadysalarynyň biri-de, Gün urmadyr. Bu hadysa Gün şöhleleriniň gönüden-göni beýnä täsir etmeginiň netijesinde ýüze çykýar. Gün urmanyň ilkinji alamatlary uzak wagt Günüň aşagynda bolnandan 2 – 10 sagatdan soň ýüze çykýar. Ilkibada umumy ysgynsyzlyk, kellagyry, başyň aýlanmagy, gulagyň şaňlamagy, gözüň garaňkylamagy ýaly alamatlar döreýär. Gün uran adamy howa ýetmeýän ýaly duýgy gurşap alýar, ýüregi çalt urup başlaýar, güýçli teşneligi duýýar. Agyr ýagdaýlarda adamyň ýüzi gögerip, dem alşy kynlaşýar we adam huşuny ýitirýär. Bedeniň gyzgynlygy ýokarlanýar. Şeýle ýagdaýlarda hökman lukmana ýüz tutmaly.

30 Maý 2021

Saglyk

Awaza size garaşýar!

Tomusky dynç alyş möwsümi bosagada. Hormatly Prezidentimiziň ilatyň saglygyny berkitmek we göwnejaý dynç almagyny üpjün etmek baradaky tagallalary netijesinde, ildeşlerimiz ýurdumyzyň ähli şypahanalary bilen birlikde, şu ýylyň 1-nji iýuny — 1-nji sentýabry aralygynda «Awaza» milli syýahatçylyk zolagynda tomusky dynç alyşda bolup bilerler. Awazada dynç almagyň tertibi barada aşakdakylary ýatladýarys:

30 Maý 2021

Syýahatçylyk