"Bereketli toprak" gazeti

Esaslandyryjysy: Türkmenistanyň Ministrler Kabineti
Salgysy: Aşgabat şäheri, Garaşsyzlyk şaýoly, 100, Türkmenbaşynyň erkin döredijilik mekany
Telefon belgileri: 38-60-64, 38-60-87, 38-60-67
Email: bereketlitoprak@sanly.tm

Habarlar

Türkmenistanyň Prezidentiniň PERMANY

Türkmen halkynyň Milli Lideri, Türkmenistanyň Halk Maslahatynyň Başlygy, Gahryman Arkadagymyz Gurbanguly Mälikgulyýewiç BERDIMUHAMEDOWY Türkmenistanyň «Magtymguly Pyragynyň 300 ýyllygyna» atly ýubileý medaly bilen sylaglamak hakynda Berkarar döwletiň täze eýýamynyň Galkynyşy döwründe ýurdumyzda maksatnamalaýyn özgertmeleri durmuşa geçirmekde, dünýä döwletleri, halkara guramalar bilen medeni-ynsanperwer gatnaşyklary täze derejä çykarmakda, halklaryň arasynda parahatçylyk, dost-doganlyk köprülerini gurmakda, medeni diplomatiýany üstünlikli ösdürmekde, Garaşsyz, hemişelik Bitarap Türkmenistany dünýäde abraýly döwletleriň hataryna goşmakda, türkmen halkynyň asyrlaryň dowamynda döreden we toplan ruhy we maddy gymmatlyklaryny, durmuş gatnaşyklaryny düzgünleşdirýän kadalaryny ylmy taýdan esaslandyrmakda, dikeltmekde, türkmen edebiýatynyň nusgawy şahyry Magtymguly Pyragynyň döredijiliginiň bütindünýä medeni gymmatlyklarynyň hatarynda, dünýä halklarynyň edebiýatynda, jemgyýetçilik durmuşynda tutýan ornuny, onuň milli döwletlilik taglymatyny, öwüt-nesihat, dünýewi häsiýetli ynsanperwer garaýyşlaryny öwrenmek boýunça ýurdumyzyň we daşary ýurtlaryň alymlarynyň, döredijilik işgärleriniň, dünýä jemgyýetçiliginiň tagallalaryny birleşdirmekde, halkara ylmy maslahatlary geçirmekde, ýurdumyzda ylmy, medeniýeti, edebiýaty ösdürmekde, öz ýiti zehininden

Türkmenistanyň Prezidentiniň PERMANY

Türkmen halkynyň Milli Lideri, Türkmenistanyň Halk Maslahatynyň Başlygy, Gahryman Arkadagymyz Gurbanguly Mälikgulyýewiç BERDIMUHAMEDOWA Magtymguly adyndaky halkara baýragy bermek hakynda Berkarar döwletiň täze eýýamynyň Galkynyşy döwründe türkmen halkynyň Milli Lideri, Türkmenistanyň Halk Maslahatynyň Başlygy Gahryman Arkadagymyzyň başlangyçlary netijesinde ýurdumyzyň dünýä döwletleri bilen ýola goýan syýasy, ykdysady we medeni-ynsanperwer gatnaşyklaryny ösdürmek boýunça giň gerimli işler durmuşa geçirilýär.

Milli binagärligiň döwrebap nusgasy

14-nji dekabrda türkmen halkynyň Milli Lideri, Türkmenistanyň Halk Maslahatynyň Başlygy, Hormatly il ýaşulusy Gurbanguly Berdimuhamedow Arkadag şäherine iş saparyny amala aşyrdy. Gahryman Arkadagymyz şäheriň mynasyp bolan halkara sylaglary we bu ýerde gurulmagy, durky täzelenmegi meýilleşdirilýän desgalaryň şekil taslamalary bilen tanyşdy, şeýle-de degişli ýolbaşçylaryň gatnaşmagynda iş maslahatyny geçirdi. Milli Liderimiz ýurdumyzyň ozaldan gelýän hyzmatdaşy bolan Fransiýanyň «Buig» kompaniýasynyň ýurdumyzdaky wekili bilen hem duşuşdy. Türkmenistanyň at gazanan arhitektory Gahryman Arkadagymyz şäheriň gurluşygynyň ikinji tapgyrynda bina edilmegi meýilleşdirilýän önümçilik toplumlarynyň şekil taslamalary bilen tanyşdy.

Täze ýyl – agzybirligiň, bagtyýarlygyň baýramy

Täze ýyl ähli ynsanlaryň kalplaryna nur paýlap, uly umytlara, owadan arzuwlara besleýän maşgala baýramçylygydyr. Häzirki wagtda ýurdumyzyň ähli künjeginde täze — 2025-nji ýyly mynasyp garşylamaga batly depginlerde taýýarlyk görülýär. Biri-birinden owadan arçalar, meýdançalardyr seýilgähleri bezeýän dürli öwüşginli çyrajyklar eziz Diýarymyzyň gözelligine has-da gözellik goşýar. 15-nji dekabrda merjen paýtagtymyzyň, ýurdumyzyň welaýatlarynyň we Arkadag şäheriniň Baş arçalary şadyýan aýdymlaryň, ajaýyp sazlaryň belent owazlaryň astynda we çagalaryň ýerine ýetiren tansly kompozisiýalary bilen dürli öwüşginli çyralaryny ýakyp, töwerege ýalkym saçdy. Munuň özi uzak garaşylan, hemmeler üçin ýakymly Täze ýyl baýramynyň dabaralaryna özboluşly badalga boldy.

Türkmen – eýran hyzmatdaşlygynyň täze basgançagy

Häzirki wagtda Türkmenistan goňşy döwletlerimiz bilen özara söwda-ykdysady hyzmatdaşlygy yzygiderli ösdürýär. Bu babatda Goňşy Eýran Yslam Respublikasyna möhüm orun degişlidir. 16-njy dekabrda merjen paýtagtymyzyň Söwda-senagat edarasynda geçirilen Eýran Yslam Respublikasynyň «Iran Agrofood» atly ýöriteleşdirilen sergisi, şonuň ýaly-da, onuň çäklerinde türkmen-eýran işewürlik maslahaty munuň aýdyň güwäsidir. Bu sergide Eýranyň döwlet azyk önümlerini oba hojalyk, azyk we gaýtadan işleýän pudaklarynda, himiki we gaplaýyş önümçiliginde, logistika, bank, söwda, hyzmatlar ulgamynda iş alyp barýan kompaniýalarynyň 60-a golaýynyň önümleri görkezildi.

Daýhan aladasy — ertirki hasyl

«Pähim — paýhas ummany Magtymguly Pyragy» ýylynda Akdepe etrabynyň Magtymguly Garlyýew adyndaky daýhan birleşiginiň zähmetkeşleri ekilen gowaçadan we bugdaýdan bol hasyl alyp, döwlet harmanyna tabşyrmagyň hötdesinden geldiler. Annamyrat Annagurbanowyň ýolbaşçylyk edýän bu daýhan birleşigi, ýylyň-ýylyna pagtadan, bugdaýdan gowy netijeler gazanyp, etrapda öňdäkileriň hatarynda barýar. Daýhan birleşikde alnyp barylýan işler bilen tanyşmak üçin ýakynda hojalykda bolanymyzda, kärendeçi daýhanlaryň agzybirlikde ekin meýdanlarynyň töwereklerini haşal otlardan arassalamak işleri bilen meşgullanýandyklaryny görüp, hakykatdan hem, hojalykda işleriň ýokary derejede guralýandygyna doly şaýat bolduk. Biz daýhan birleşigiň şu ýylky gazanan netijeleri barada hojalygyň baş agronomy Merdan Hudaýberdiýew bilen gürrüňdeş bolanymyzda, ol:

Milli mirasymyza belent sarpa

Berkarar döwletiň täze eýýamynyň Galkynyşy döwründe Arkadagly Gahryman Serdarymyzyň parasatly ýolbaşçylygynda şöhratly taryhymyzy, meşhur şahsyýetlerimizi, milli mirasymyzy we edebiýatymyzyň mälim bolmadyk sahypalaryny ylmy esasda öwrenmekde, halka ýaýmakda giň gerimli işler alnyp barylýar. Hormatly Prezidentimiz Ministrler Kabinetiniň şu ýylyň 29-njy noýabrynda geçiren mejlisinde Gahryman Arkadagymyzyň «Hakyda göwheri» atly täze kitabynyň neşir edilendigini habar berdi. Milli Liderimiziň bu gymmatly eserinde merdana halkymyzyň asyrlaryň jümmüşine uzap gidýän şöhratly ýolunyň, dünýä ösüşine goşan ägirt uly goşandynyň, görnükli şahsyýetlerimiziň amala aşyran beýik işleri taryhy maglumatlar arkaly täsirli beýan edilýär.

Türkmeniň milli keçe sungaty

Gözbaşyny gadymy döwürlerden alyp gaýdýan türkmen halkynyň ajaýyp medeniýeti we sungaty bar. Milletimiziň el hünäri müňýyllyklaryň dowamynda gaýtalanmajak gözellik hökmünde ykrar edilip gelinýär. Türkmen zenanlary inçe egrip, syk dokamagy başarýarlar. Muny biz ene-mamalarymyzyň galdyran mirasyndan hem bilýäris. Gelin-gyzlarymyzyň yhlasyndan dörän halydyr palas, dürli görnüşli torbalardyr çuwallar, sünnälenip keşdelenen çyrpylardyr kürteler sungat derejesindäki milli gymmatlyklarymyzdyr. Şolaryň biri-de, milli özboluşlygyny, aýratynlygyny saklap, ýokary kämillik derejesine ýetirilen keçe sungatydyr. Çaga wagtlarym garry mamam bize babamyň goýunlarynyň her ýylky güýz gyrkymyndan alan ýüňlerinden keçe ederdi. Mamamyň şol wagt aýdýan gürrüňleri gulagymda galypdyr: «Goýnuň ýazky gyrkymynyň ýüňini jorap, jempir we beýleki zatlar üçin ulanmak amatlydyr. Güýzki gyrkymynyň ýüňi hem keçe, palas, haly önümlerini dokamak üçin taýýarlansa gowy bolar diýerdi. Sebäbi «güýzki gyrkymyň ýüňi ýumşak bolýar» diýerdi.

Asyl käri daýhançylyk

Wekilbazar etrabynyň Mülkbükri geňeşliginiň Gagşal obasynda ýaşaýan Nurmyrat Wellanowyň asly käri daýhançylyk. Şonuň üçin ol bu günki gün kärendesine alan ýerine «galla — gant şugundyry — gowaça» ekin dolanyşygynda oba hojalyk ekinlerini ekip, olardan ýokary hasyl alyp, köplere görelde bolýar. Munuň şeýledigini onuň gowaçadan ýokary hasyl alandan soň, geçen ýylyň güýzünde kärende ýerine bugdaý ekip, şu ýyl ady agzalan etrabyň G. Atabaýew daýhan birleşiginden alan bir gektar kärende ýerinden 40 sentner bugdaý almagy hem subut edýär. Ol bagbançylyk babatda-da hiç kimden pes oturanok. 0,25 gektara barabar mellek ýerinde üzüm, garaly, erik, alma ýaly miweli baglaryň 30-a golaý görnüşini ýetişdirip, bol hasyl alýar. Şonuň üçin miweli bagyň idegi, ony kemala getirmegiň inçe syrlary bilen gyzyklanyp, oňa ýüz tutup, maslahat soraýanlar az däl. Ony ýakyndan tanaýanlaryň köpüsiniň Nurmyrady ökde agaç ussasy hasaplaýandyklaryny hem belläsimiz gelýär. Elbetde, bu ýöne ýerden däl. Ol heniz mekdepde okaýarka-da, zähmet sapaklarynda dürtgüç, susak, oklaw, çemçe ýaly hojalyk senetlerini ýasamakda synpdaşlaryndan tapawutlanýardy. Bir gün bolsa, ol:

Dary ekini

Pederlerimiz daryny iň düşewüntli ekinleriň biri hasaplapdyrlar. Şonuň üçin bu ekin barada halk arasynda «Serçeden gorkan dary ekmez», «Allanyň beren güni darydan köp» diýen ýaly, nakyllardyr aýtgylar hem döräpdir. Iýmitlik hökmünde ýokumlylygy bilen tapawutlanýan dary ýylylygy söýýän ekindir. Onuň tohumynyň gögermegi üçin 8 – 10 dereje ýylylyk gerek. Gurakçylyga çydamly bolan dary biologiki aýratynlygy boýunça tiz ýetişýändigi üçin ekerançylykda ätiýaçlyk ekin hökmünde hem ulanylýar. Darynyň tiz bişýän sortlary 50 – 60 günde hasyl bermäge ukyply. Ony güýzlük bugdaý oragyndan soň, aralyk ekin hökmünde ekip, hasyl almak bolýar. Bu gök we bakja ekinlerinden soň topragy gurplandyrmakda hem oňat netije berýär. Daryny aralyk ekin hökmünde düzümi boýunça dürli görnüşdäki toprakda ösdürip ýetişdirmek bolýar. Onuň talabalaýyk idegi ýetirilende ekerançylyk ýerlerinde haşal otlaryň, ekinleriň keseliniň we zyýankeşleriň azalmagyna, topragyň şorlaşmagynyň peselmegine we onuň iýmit maddalary bilen baýlaşmagyna şert döreýär. Şoňa görä-de, bu ekin ekilende ýerleriň haşal otlugy, zyýankeşleriň we keselleriň ýaýran derejesi hem-de topragyň şorlaşma ýagdaýy nazara alynýar.

Eti saklamagyň halky usullary

Ata-babalarymyz ýerli howa şertlerimizde azyk önümlerini konserwirlemegiň önümleriň hilini ýokary derejede saklamaga mümkinçilik berýän özboluşly usullaryny oýlap tapypdyrlar we durmuşda giňden ulanypdyrlar. Gawundan taýýarlanýan sök we kak, garpyzdan taýýarlanýan toşap, şeýle hem semeni, künjüli gowurga munuň mysalydyr. Ýaza golaý taýýarlanan önümler azalanda semeni taýýarlanyp, olaryň ýetmezi ýetirilipdir. Eti gaýtadan işlemegiň hem özboluşly usullary oýlanyp tapylypdyr. Täze eti saklamak üçin gowurmak, kakatmak ýa-da garna dykyp saklamak usullaryndan peýdalanylypdyr. Eti gowurmak konserwirlemegiň esasy usullarynyň biridir. Et gowrulanda ondan suw doly aýrylýar. Eger, et çalarak gowrulsa we suwy doly bugaryp aýrylmasa, ol belli bir wagtdan soň zaýalanýar. Gowurma semizligi ýokary we orta semizlikdäki goýun, sygyr hem-de düýe etinden taýýarlanylýar. Ýagy kemter ýa-da hor mallaryň eti gowrulanda, oňa goşmaça içýagdyr guýruk ýagy garylmasa, ýagy azrak bolup, gowrulmaýar we olardan taýýarlanan gowurdagy uzak saklap bolmaýar. Gowurma taýýarlanylanda, suwy doly aýrylyp, gatap bişen etiň özem esli wagt zaýalanman durýar. Çünki ýaga gowrulan ýagly gowurma uzak saklanyp, tagamy diýseň gowy, hümmeti ýokary bolýar.

Maldarçylyk bilen bagly adalgalar

Gowuş — mal oty üçin gür ekilýän jöwen. Goçgaçak — gyşda bolan guzy.

Şygryýet älemi

Aýazyň demi Salam berip, bosagadan ätlän gyş,Nämüçin her alýan demiň aýazdan?Ýollaň soňy seň ýanyňa barýarmyş,Al-elwan gül bogup bahardan, ýazdan.

Garly günleriň gündeliginden (Liriki oýlanma)

Gyş! Ömrümiň gyşy! Belki, men şu günki gartaşyp, saçlarym çalaryp, hyýallarym ömür menzillerinde azaşyp, ömrümiň ak gyşyna golaýlan pursatlarymda bakylyk ýaly aklygy özüme ýakyn saýýandyryn?! Belki, dünýäniň manysy aklykda — ak gyşda, ak gardadyr. Haýsysy bolanda-da, parhy ýok. Maňa bu gün ak gyş — çagalyk döwrümizdäki ak garlarym, gar zyňşyp oýnan günlerim juda mähriban hem eziz... Garly günlerdäki toýlarda uludan tutulan göreşler... Ol toýlaryň birinde ilkinji hem iň soňky gezek orta — märekäniň öňüne çykyp, göreş tutan pursatlarym. Şonda garşydaş ýigidiň islegi boýunça bir sagatdan soň, deňlige razylaşyp, göreşiň bekewülinden ýelýyrtan ýaglyk alanym hem-de ony «durmuşa pata ber» diýip, gyrada — ýaşulularyň içinde göreşe tomaşa edip oturan baýry pälwan Hudaýberdi murta aklyk berenim edil kino lentasy ýaly bolup, göz öňümde janlandy. Belki, şol aklyk maňa durmuş menzilleriniň ençeme synaglaryndan batyrgaý geçmäge goldaw-hemaýat berendir. «Garrylardan ak pata alyp ugran işiň oňuna bolýar» diýen ynanç maňa mydama-da güýç-kuwwat berdi.

Garpyzdan taýýarlanýan önümler

Bakja önümleriniň esasy bölegini, takmynan, 80 – 90 göterimini suw tutýar. Şeýle hem olarda beloklar, ýaglar, uglewodlar (gant, krahmal, kletçatka, pektin), organiki kislotalar, witaminler, mineral maddalar bar. Şeýle önümleriň biri-de, garpyzdyr. Garpyzly içgi. Daşy gowy ýuwlan garpyzyň 5 – 6 santimetr ýokarsyny kesýärler. Lötüni pyçak bilen bölüşdirip, çemçe bilen owýarlar, çigidinem aýyrýarlar. Emele gelen boşluga şeker guýýarlar we 20 – 30 minut salkyn ýerde saklaýarlar. Soňra gant garylan garpyz suwuny bulgurlara guýýarlar. Bu içgini adaty okarada hem taýýarlap bolýar. Garpyzyň lötüni ýukajyk kesip, üstüne şeker guýýarlar, 20 – 30 minut salkyn ýerde saklap, soňra şerbetdir gazly suw bilen garýarlar.

Tut – uzak ýaşamagyň nyşany

Halkymyzda birek-birege dileg edilende «Janyňyz tut ýaly sag bolsun!» diýilýär. Çünki tut agajy kesellere durnukly bolup, uzak ýaşaýar. Onuň gurakçylykda, kyn şertlerde ösüp, ýaşap bilmegi halkyň ruhy durnuklylygy bilen baglanyşdyrylýar. Tuduň miwesi, ýapraklary, hatda guran sütüni-de durmuşda peýdaly. Baglara gadyr goýýan halkymyz, tudy has-da sarpalaýar.

Gerbariý: syrlar we pikirler

Gadymy döwürlerden bäri adamlar gülleri we ösümlikleri guradypdyrlar hem-de bu ösümlikleri köplenç owadan küýzeleri ýa-da suratlary döretmek üçin ulanypdyrlar. Ýapraklardan nusga ýygnamak 600 ýyl ozal Ýaponiýada ýüze çykypdyr. Botanika gözlegleri üçin niýetlenen gerbariý XVI asyrda döräpdir. Guradylan ýapraklaryň atlary we jikme-jik beýany bolan ilkinji ýygyndy «Pisa Botanika» bagynyň lukmany italiýaly Luka Ghinä degişlidir. XVIII asyrda meşhur botanik Karl Linneý ösümlik dünýäsini ylmy taýdan öwrenmek üçin olary ýygnamagyň häzirki döwre çenli dowam edip gelýän esasy düzgünlerini döredipdir. Gerbariý ýygnamagyň onlarça usuly bolup, olaryň hemmesi döredijä we tehniki mümkinçilikler bilen baglydyr.

Berjaý edilmeli düzgünler

Ýangyn howpsuzlygyny ygtybarly üpjün etmek üçin oba hojalyk kärhanalarynda, desgalarynda zähmet çekýän daýhanlar we maldarlar bilen ýangyn howpsuzlygy we ýangyna garşy göreş çäreleri barada düşündiriş işleri yzygiderli geçirilmelidir. Mallaryň we guşlaryň saklanýan desgalarynyň içi we çägi ot-çöplerden arassalanmaly. Mallar we guşlar üçin taýýarlanan ot-iýmleri mallaryň, guşlaryň çykarylýan ýollarynyň ugrunda ýa-da päsgel berjek ýerlerde goýmaly däl. Mallaryň, guşlaryň saklanýan desgalarynyň gapylary, derwezeleri diňe daş tarapa açylmaly. Desgalaryň ätiýaçlyk gapylaryny islendik wagtda açmaga mümkinçilik bolmaly.

Göwünleri galkyndyran Täze ýyl dabarasy

Bosagada Täze, 2025-njy ýyl. Bütin Ýer ýüzünde bolşy ýaly, Garaşsyz Türkmenistan döwletimizde hem Täze ýyl baýramçylygyny zähmet üstünlikleri bilen garşylamak esasy däp-dessurlarymyzyň birine öwrüldi. Ynha, 17-nji ýanwarda Türkmenistanyň Jemgyýetçilik guramalarynyň Merkezinde Türkmenistanyň Kärdeşler arkalaşyklarynyň Milli Merkeziniň, Türkmenistanyň Zenanlar guramasynyň Merkezi Geňeşiniň, Türkmenistanyň Magtymguly adyndaky Ýaşlar guramasynyň Merkezi Geňeşiniň, Türkmenistanyň Demokratik partiýasynyň, Türkmenistanyň Agrar partiýasynyň hem-de Türkmenistanyň Senagatçylar we telekeçiler partiýasynyň Merkezi Geňeşleriniň bilelikde guramaklarynda aýdym-sazly, Täze ýyl dabarasy geçirildi. Giňden tutulan bu Täze ýyl dabarasyna ýurdumyzyň ähli pudaklaryndan öňdebaryjy hünärmenler gatnaşyp, ýetip gelýän Täze,  2025-nji ýyly mübärekläp, agzybir halkymyzy, türkmen halkynyň Milli Liderini hem-de Arkadagly Gahryman Serdarymyzy ýetip gelýän Täze ýyl bilen tüýs ýürekden gutladylar. Dabaranyň dowamyndaky estrada ýyldyzlarynyň aýdym-sazly çykyşlary gatnaşyjylaryň şatlykdan doly kalplaryny has-da ruhlandyrdy.

Türkmenistanyň Prezidenti Serdar Berdimuhamedowyň Ministrler Kabinetiniň giňişleýin mejlisindäki ÇYKYŞY

(Aşgabat şäheri, 2024-nji ýylyň 9-njy dekabry) Hormatly Ministrler Kabinetiniň agzalary!Hormatly mejlise gatnaşyjylar!