"Bereketli toprak" gazeti

Esaslandyryjysy: Türkmenistanyň Ministrler Kabineti
Salgysy: Aşgabat şäheri, Garaşsyzlyk şaýoly, 100, Türkmenbaşynyň erkin döredijilik mekany
Telefon belgileri: 38-60-64, 38-60-87, 38-60-67
Email: bereketlitoprak@sanly.tm

Habarlar

Köýtendag

Lebap welaýaty Türkmenistanyň köp syýahatçylyk mümkinçiliklerini özünde jemleýän Gündogar sebiti bolup, bu ýerde gadymy taryhy-arhitektura ýadygärliklerinden başga-da, Köýtendag, Amyderýa we Repetek döwlet tebigy goraghanalary ýerleşýär. Köýtendag güneşli Diýarymyzyň günorta-gündogarynda, Amyderýanyň sag kenarynda ýerleşýär. Ol Gissar dag gerişleriniň günorta-günbatarynda 85 — 100 kilometre çenli uzaýar, ini bolsa 25 — 30 kilometre ýetýär. Bu ýerde köp sanly gowaklar, Hojapil obasynyň golaýynda 1 müň 300 — 1 müň 600 metr belentlikde ýerleşen dinozawrlaryň daşyň ýüzünde galan aýak yzlary, 27 metr belentlikden gaýdýan Umbar dere şaglawugy, gowakdaky köl suwunda ýaşaýan kör balyklar, Gaýnarbaba mineral çeşmesi, «Kyrk gyz» deresi, Köýten obasyndaky çynarlar, Arnap jeňňelligi we beýleki täsinlikler bar.

Miweli baglaryň ýazky idegi

Güneşe baý Diýarymyzda ezber bagbanlarymyz tarapyndan öndürilýän miweler tagamlylygy, süýjüligi we hiliniň ýokarylygy bilen tapawutlanýar. Miweli baglardan bol hasyl almak üçin agrotehniki çäreleriň ýokary hilli ýerine ýetirilmegi zerur hasaplanylýar. Aýratyn hem baglarda agrotehniki çäreler, ideg işleri kadaly ýerine ýetirilende, olar gysga döwürde hasyla durýarlar we oňat hasyl berýärler. Munuň üçin oturdylýan nahallaryň gowy hilli bolmagy zerur.

Guzulary saýlap-seçmegiň usullary

Azyk önümlerini öndürmekde dowardarçylyk pudagyna uly orun degişlidir. Mallaryň geljekde sagdyn we ýokary önüm bermegi üçin guzulary öz wagtynda seçmegiň hem-de ot-iým bilen ýeterlik üpjün edip, olaryň idegini ýetirmegiň ähmiýeti örän uly. Boýuny-inini alyp, sagat ösen mallar öri meýdan şertlerinde ýaşamaga we ýokary önüm bermäge ukyply bolýarlar. Hojalykda ýaş guzularyň seçilişi zootehniki talaplara laýyk geçirilse, olardan sürüler döredilse, onda sürülerden önüm almagy dogry guramak hojalygyň has düşewüntli bolmagyny üpjün edýän aýgytlaýjy şertleriň biridir. Şonuň üçin guzularyň seçimi we olardan süri düzmek möwsümine guramaçylykly, ýokary derejede taýýarlanmak zerurdyr.

Şygryýet älemi

Magtymgula Dana şahyr, kalba joşgun, ylham ber,Sen hakda goşgular ýazarym ýaly.Gündiz Günüň, gije Aýyň nurundan,Her sözüň yşgyna ýanarym ýaly.

Düýe maly – dünýe maly

Her gezek atalarymyzyň «Düýe maly — dünýe maly» diýen hikmetli sözlerini ýatlanymda piri güýçli düýe maly hakynda aýdylan rowaýatlar ýadyma düşýär. Rowaýatlaryň birinde aýdylyşyna görä, düýeleriň bir wagtlar şahlary bolup, häzirkisi ýaly, daýanykly göwrelerine ýaraşyk beripdir. Olar şol şahlary bilen ýyrtyjy haýwanlardan goranypdyrlar. Günleriň bir güni şeýle waka bolupdyr. Düýeleriň sürisi keýik janawarlary ýyrtyjy haýwanlardan sag-aman, başbitin alyp çykypdyrlar. Şonda keýik sürüsiniň baştutany düýeleriň baştutanyna: «Düýe dost! Siz bizi uly howp-hatardan goradyňyz. Häzirlikçe siziň ýanyňyzda özümizi rahat duýýarys. Muňa garamazdan, hälki wagşy haýwanlar özleriniň ýaman pällerinden el çekmezler. Siziň bu ýerden garaňyz ýitip-ýitmänkä, olar bize ýene-de topularlar. Biz ýene olaryň taýyn awlary bolarys. Bizde ne daýanykly göwre bar, ne-de goranyp biljek şahymyz. Barymyzyň injiklerimiz sandyrap dur. Şonuň üçin makul bilseňiz, siz bary-ýogy üç-dört günlük şu şahlaryňyzy bize amanat berseňiz gowy bolardy. Onsoň bizem özümize amatly bolan güzeri eýeläp, siziň amanadyňyzy sagbolsuny bilen yzyna, özüňize getirip bererdik» diýipdir. Bu gürrüňi bir gyrarakda diňläp duran arwanalaryň biri gaty biynjalyk bolup, näler «Howlukmaç bir karara geläýmäň» diýip, üm-yşarat etse-de, süriniň baştutany oňa şol wagt üns bermän, keýikleriň aýdanlaryna ynanyp, hatardaky düýeleriň şahlaryny keýiklere a

Ene mähri — keramat (Oýlanma)

Bilim alýan ýokary okuw mekdebimiziň saba-säher bilen açyk penjiresinden otaga dolan mylaýym şemala göýä, käbämiň elleri başymy sypan ýaly boldy. Şeýle ýakymly pursatda süňňüm ýeňläp, nazarym Gahryman Arkadagymyzyň jöwher paýhasyndan dörän, kitap tekjämiň öňünde duran «Enä tagzym – mukaddeslige tagzym» atly kitabynda eglendi. Kitabyň ýüzündäki Ogulabat ejäniň keşbi kalbymda ýakymly duýgulary oýardy. Şonda ene mukaddesligi, onuň keramaty, perzent üçin enäniň näderejede ezizdigi hakynda oýa batanymy hem duýmandyryn... ...Mähriban ejem hemişe gözümiň alnynda öý işlerine mübtela bolup ýören keşpde janlanýar. Ol bir görseň-ä, meni – ýalňyz perzendini sowukda üşetmejek bolup geýindirmegiň aladasyndadyr, bir görseňem, gübürdäp ýanyp duran pejimizde gazan ataryp, nahar-şoruň aladasyny edip ýörendir.

Mör-möjekleri özüne çekýän täsin ösümlik

Londan korollygynyň «Kýu» botanika bagynda täsin ösümlikleriň 70-den gowrak görnüşi tapyldy. Tapylan ösümlikleriň içinden mozambikli tebigatçy alym Bart Wursten ýapraklarynyň üstünde mör-möjekleri saklamaga ukyply adaty bir ösümligi tapdy. Bu ösümligiň daş keşbi ýyrtyjy ösümligi ýatladýar. Ösümligiň boýy 30 – 35 santimetr, ýapraklarynyň uzynlygy 3 – 5 santimetr, diametri 6 – 8 santimetr bolup, ýapraklarynyň üst ýüzi syh-syh bolup duran inçe sapajyklar bilen örtülen.

Berjaý edilmeli düzgünler

Häzirki wagtda tehniki tilsimatlaryň dürli görnüşleriniň döredilmegi netijesinde elektrik togy bilen işleýän dürli görnüşli tehnikalar öý hojalygynda giňden ulanylýar. Şolaryň içinde has köp ulanylýanlaryň biri-de otag sowadyjylarydyr. Otag sowadyjylarynyň köpçülikleýin ulanylyp başlanmagy bilen, olaryň ýangyn howpuny döredip biljek şertlerini öwrenmegiň zerurlygy ýüze çykýar. Bu barlaglary geçirmegiň zerurlygy sowadyjylaryň gurluşynda ýanyjy materiallaryň ulanylmagy we olaryň ýokary elektrik energiýasyna bolan talabedijiligi bilen düşündirilýär. Otag sowadyjylarynyň agramynyň on iki göterimine çenli gurluşynda ýanyjy materiallaryň ulanylmagy ýangynyň döremegine sebäp bolýan şertleriň biridir.

Goşa baýrama bagyşlandy

Ýakynda Agrosenagat işgärleriniň kärdeşler arkalaşygynyň Türkmenabat şäher Geňeşiniň Lebap welaýat kitaphanasy bilen bilelikde Agrosenagat orta hünär okuw mekdebiniň mugallymlarynyň we talyplarynyň gatnaşmaklarynda kitaphananyň dälizinde Türkmenistanyň Konstitusiýasynyň we Döwlet baýdagymyzyň güni mynasybetli «Golumyzda Baş kanun, depämizde ýaşyl tug, röwşen geljege dowam, ýolumyza saçýar nur» atly dabaraly maslahat geçirildi. Dabaraly maslahatda Türkmenistanyň Mejlisiniň deputatlary, kitaphana işgärleri, mugallymlar we talyplar goşa baýramyň waspyny ýetirip, guwandyryjy sözler bilen çykyş etdiler.

Berkarar Watan ösüşlere beslenýär

6-njy maýda hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedow Ministrler Kabinetiniň Başlygynyň oba hojalyk toplumyna gözegçilik edýän orunbasary T.Atahallyýewiň hem-de welaýatlaryň häkimleriniň gatnaşmagynda sanly ulgam arkaly iş maslahatyny geçirdi. Onda ýurdumyzyň oba hojalyk toplumynda we sebitlerde alnyp barylýan möwsümleýin işleriň barşy bilen bagly meselelere garaldy. Iş maslahatynyň barşynda Ahal welaýatynyň häkimi R.Hojagulyýew, Balkan welaýatynyň häkimi H.Aşyrmyradow, Daşoguz welaýatynyň häkimi S.Soltanmyradow, Lebap welaýatynyň häkimi Ş.Amangeldiýew, Mary welaýatynyň häkimi B.Orazow çykyş edip, welaýatlarda alnyp barylýan möwsümleýin işleriň ýagdaýy barada hasabat berdiler.

Asylly maksada gönükdirilen beýik işler

Ýurdumyzyň ykdysadyýetiniň dürli pudaklarynda durmuşa geçirilýän giň gerimli özgertmeler Berkarar döwletimiziň bagtyýar raýatlarynyň asuda, abadan durmuşda ýaşamagyna gönükdirilendir. Hormatly Prezidentimiz ýakynda Mary welaýatyna bolan iş saparynyň çäklerinde Aşgabat — Türkmenabat ýokary tizlikli awtomobil ýolunyň Tejen — Mary böleginiň açylyş dabarasyna gatnaşdy. Dabaranyň çäklerinde dünýä ölçeglerine laýyklykda gurlan ýokary tizlikli awtomobil ýolunyň Tejen — Mary bölegine halkara güwänamalarynyň bäşisi gowşuryldy.

Gahryman daýhany ýatlap...

Halkyň şöhratly taryhyna, ýaşap geçen taryhy şahsyýetlere sarpa goýmak asylly däpleriň biri hasaplanýar. Sadulla Rozmetow adyndaky geňeşligiň ýaşaýjylary ýurdumyzyň oba hojalyk pudagynda özboluşly zähmet mekdebini döreden Türkmenistanyň Gahrymany Sadulla Rozmetowyň hatyrasyny belent tutýarlar. Ýakynda Daşoguz welaýatynyň Şabat etrabynda Türkmenistanyň Gahrymany Sadulla Rozmetow adyndaky şäherçäniň orta gürpünde oturdylan Gahryman daýhanyň heýkeliniň ýanyna ýygnananlar Sadulla aganyň ýagty ýadygärligini hatyralap, heýkeliň etegine gül desselerini goýdular. Ýeri gelende aýtsak, Türkmenistanyň Gahrymany S.Rozmetowyň bu heýkeli 2012-nji ýylyň 20-nji martynda açylypdy.

Kümüş çäjiň harmany

Pederlerden miras galan kesp-kärleriň biri hem ýüpekçilikdir. Biziň welaýatymyzda ýüpek gurçugyny idetmek, ondan pile öndürmek ýaly sogaply işler bilen meşgullanýan tejribeli pileçi kärendeçiler näçe diýseň bar. Şolaryň biri hem Kerki etrabynyň Hatap daýhan birleşiginiň 5-nji kärendeçiler toparynyň kärendeçisi Gözel Nazargylyjowadyr. Ol ýakynda ilkinjileriň hatarynda döwlet harmanyna pile tabşyrdy. Ençeme ýyllardan bäri ýüpekçilik bilen meşgullanyp gelýän pileçi kärendeçi şu ýyl hem 20 gram ýüpek gurçugyny idedip, ondan 43 kilogram ýokary hilli pile almagy başardy. Oňa bu işde maşgala agzalary ýakyndan ýardam berdiler. Gaýratly zenan indi birnäçe ýyllardan bäri ýylyň-ýylyna ýüpek gurçugyny idedip gelýär. Zähmetiň bar ýerinde rehnetiň hem bardygyny pileçi kärendeçi buýsanç bilen belleýär:

Ak pileler — berekediň gözbaşy

Berkarar döwletiň täze eýýamynyň Galkynyşy döwründe hormatly Prezidentimiziň taýsyz tagallalary netijesinde oba hojalygynyň ähli pudaklary bilen birlikde ýüpekçiligi ösdürmäge hem aýratyn uly üns berilýär. Şu günler welaýatymyzyň beýleki etraplarynda bolşy ýaly, Mary etrabynda hem ýüpek gurçugyny idetmek möwsümi gyzgalaňly dowam edýär. Ýylyň-ýylyna piläniň ýokary hilli hasylyny ýetişdirýän etrabymyzyň pileçilerine Pähim-paýhas ummany Magtymguly Pyragy ýylynda 1 müň 13 guty ýüpek gurçugynyň tohumy paýlanyp berildi. Ussat ýüpekçiler ýokary hilli pile almakda tutanýerli zähmet çekýärler we 2024-nji ýylda 37 tonna pile taýýarlamagy maksat edinýärler. Olar özlerine edilýän hemaýat-goldawlar üçin hormatly Prezidentimize tüýs ýürekden alkyş aýdyp, gaýratly zähmet çekýärler.

Miweli baglaryň bagbany

Boldumsaz etrabynyň Almalyk geňeşliginiň ýaşaýjysy Tirkeş Ýaňyberdiýew ençeme ýyldan bäri bagbançylyk bilen meşgullanyp gelýär. Onuň 6 gektar kärende meýdanynda miweli baglaryň dürli görnüşleri ösýär. Ol bu ýerde almanyň 5, erigiň 4, şetdalynyň 3, armydyň 4, garalynyň 3, behiniň 3 görnüşinden ybarat bolan köp sanly baglary kemala getirýär. Bagbançylyk işinde oňa ogullary Merdan, Didar, gyzy Leýla, gelni Maral ýakyndan kömek edýärler. Olar ýylyň-ýylyna ekilen baglardan bereketli miwe hasylyny alýarlar. Alnan miwe hasylyny ak bazarda elýeterli bahadan ilata hödürleýärler. Tirkeş aganyň bagyny synlan adamlar «Tüweleme, her ýerde ussat bagbanlar bar!» diýip geçýärler. Şeýle diýmezçe hem däl. Yhlas bilen idedilip, ýetişdirilen baglar görenleriň gözüni dokundyrýar. Bu bagy-bossanlyk ussat bagbanyň maşgalasy üçin juda mukaddes.

Gowaçadan ýokary hasyl almagyň usullary

Ekişi geçirip, gögeriş alnandan soň, gowaçalary aýny wagtynda ýekeläp, her gektaryň gürlügine üns bermelidir. Gögeriş alnansoň, her gektardan 35 — 40 sentner pagta hasylyny almak üçin gowaçalaryň gürlügi, her düýpdäki gozanyň sany, onuň pagtasynyň agramy, agrotehniki çäreleriň hili alynmaly hasylyň mukdaryny kesgitleýän görkezijilerdir. Gurply toprakly ýerlere ekilen gowaçalaryň arasy açygrak, arrygrak ýerlere ekilenleriň bolsa, arasynyň golaýrak bolmagy zerurdyr. Ýekelenip bolnan gowaçanyň «Ýolöten — 14» sortunyň her gektardaky gürlügi 90 — 100 müň düýp töwereginde bolmalydyr. Örän möhüm işleriň biri hem topragyň hatarara bejergisini wagtynda geçirmekdir.

Utgaşykly hatarara bejergisi

Pähim-paýhas ummany Magtymguly Pyragy ýylynda 162 müň gektar meýdana gowaça ekip, ondan oňat gögeriş, bol hasyl almagy maksat edinýän Mary welaýatynda gowaça ekişi tamamlaýjy tapgyrda dowam edýär. Gowaça ekilen meýdanlarda ýaşajyk ösümlikler eýýäm hatar tutup ugrady. Pagtaçylyk bilen baglanyşykly her bir işi agrotehniki möhletlerde, ýokary hilli ýerine ýetirip, bol hasyl almakda görelde bolýan Tagtabazar etrabynyň pagtaçylary ilkinji hatarara bejergisini hem otag bilen utgaşdyryp, dowam etdirip başladylar. Şu ýyl 5 müň 300 gektar meýdana gowaçanyň etrabyň toprak-howa şertlerine uýgunlaşan, ýokary hasyl berýän, kesellere durnukly, orta süýümli «Ýolöten-7», «Ýolöten-39» sortlary ekildi. Şondan 12 müň 700 tonna gowaça hasylyny almak maksat edinilýär. Etrapda ekiş möwsüminde her günde 180 gektardan gowrak meýdanda ekiş geçirildi. Şu günler ilkinji hatarara bejergisinde işleýän mehanizatorlar günde onlarça gektar ekin meýdanynda bu möhüm agrotehniki çäräni ýokary hilli amala aşyrýarlar. Ýaz ekişinde we gowaçalaryň ilkinji hatarara bejergisinde peýdalanylýan traktorlaryň köpýyllyk iş tejribeleri bolan, öz işine ussat mehanizatorlara berkidilmegi bolsa, işleriň diňe bir öndürijiliginiň däl, eýsem, hil derejesiniň hem has ýokary bolmagyna itergi berýär.

Öň hatarda bolmak hyjuwy

Lebap welaýatynyň dowardarlary ene mallardan owlak-guzy almak möwsümini üstünlikli tamamladylar. Şu ýylyň geçen döwründe maldarçylyk hojalyklarynyň ähli görnüşleri boýunça owlak-guzularyň 1 million 276 müňden gowragy alyndy. Olaryň 74 müňden gowrak başy oba hojalyk kärhanalaryna degişlidir. Bu bolsa ýylyň başyna bar bolan ene mallaryň 98 göterimden gowragyndan owlak-guzy alnandygyny habar berýär. Maldarçylyk önümlerini öndürmekde Saýat etrabynyň maldarlary öňdeligi eýeleýärler. Etrapda häzirki wagtda gara mallaryň 115 müňden gowragy, dowarlaryň 486 müňden gowragy, guşlaryň 823 müňden gowragy bolup, olardan geçen döwürde etiň 7 müň tonnadan gowragy, süýdüň 24,1 müň tonna golaýy, ýumurtganyň bolsa 11 milliondan gowragy öndürildi. Munuň özi welaýatymyzda iň ýokary görkezijileriň biridir.

Borçnama üstünlikli ýerine ýetirildi

Maldarçylyk önümleriniň bolçulygyny döretmek we önümleriň hilini ýokarlandyryp, halkyň bolelin durmuşda ýaşamagyny üpjün etmek babatda Balkan welaýatynyň maldarçylyk hojalyklarynyň dowardarlary hem netijeli işleri alyp barýarlar. Welaýatyň Gyzylarbat etrabyndaky «Gyzylarbat» maldarçylyk hojalygynyň janypkeş maldarlary dowarlardan we düýelerden alynýan önümleriň ýokary hilli bolmagyny gazanýarlar. Maldarçylyk hojalygynyň dowardarlary owlak-guzy, düýelerden köşek almak baradaky meýilnamalaryny artygy bilen berjaý etdiler. Has takygy, maldarçylyk hojalygynda bar bolan 17 müň 621 baş ene goýundan 16 müň 615 baş owlak-guzy we 1 müň 195 düýeden 538 baş köşek alnyp, şertnamalaýyn borçnama üstünlikli ýerine ýetirildi. Şu günler maldarçylyk hojalygynyň janypkeş dowardarlary gazanylan üstünlikleri berkitmek bilen, owlak-guzulara, köşeklere ýokary derejede ideg edip, mallaryň baş sanyny abat saklamak ugrunda tutanýerli işleri alyp barýarlar. Gazanylýan üstünlikler bolsa, maldarçylyk hojalygynyň ykdysady kuwwatynyň artmagyna we çopanlaryň ýaşaýyş-durmuş şertleriniň ýokarlanmagyna getirýär.

Watansöýüjiligiň, edermenligiň ebedilik nusgasy

Ondan bäri köp ýagynlar ýagdy, köp günler, aýlar, ýyllar geçdi. Wagtyň ýanynda gün, aý, ýyl näme? Ondan bäri är ömri geçdi. Ýagan ýagynlar zeminiň ýüzündäki köp yzlary ýuwup aýran hem bolsa, wagt öz özgertmelerini girizenem bolsa, döwürler üýtgäp, täze nesiller kemala gelenem bolsa, 1941 — 1945-nji ýyllaryň Beýik Watançylyk urşunyň agyr synagly, örän köp adam pidalaryna we weýrançylyklara getiren ýyllary hem-de şol uruşda gazanylan Ýeňiş güni diňe bir ýurduň, bir halkyň däl, eýsem, dünýä taryhynda, adamzat hakydasynda baky orun aldy. Ynha, indi biz 79 ýyl bäri dünýäniň ynsanperwer, parahatçylygy söýýän we onuň gadyryny bilýän, dost-doganlyga sarpa goýýan adamlary bilen birlikde 9-njy maýy — 1941 — 1945-nji ýyllaryň Beýik Watançylyk urşunda gazanylan Ýeňiş gününi şol uruşda söweş meýdanynda wepat bolanlary hatyralamak, frontdan ýeňiş bilen dolanyp gelenleri, uruş ýyllarynda tylda tutanýerli zähmet çekip, ýeňşiň gazanylmagyna goşant goşanlary hem-de bu günki nesiller üçin edermenligiň, gahrymançylygyň, ýanbermezligiň nusgalyk göreldesine öwrülenleri hormatlamak bilen garşylaýarys.