Türkmenmetbugat

Buýan köküniň saglyga peýdasy

Buýan, onuň dermanlyk häsiýetleri hakynda milli Liderimiziň «Türkmenistanyň dermanlyk ösümlikleri» atly köpjiltli ensiklopedik kitabynda giňişleýin we düýpli maglumatlar berilýär. Lukman Liderimiz geçen ýylyň 25-nji dekabrynda sanly wideoaragatnaşyk arkaly geçiren Ministrler Kabinetiniň mejlisinde howply wirus ýokanjyna garşy göreşmek bilen bagly meselelere ünsi çekip, bu ugurda türkmen buýanynyň we ondan taýýarlanylýan melhemleriň peýdaly bolup biljekdigine ünsi çekdi. Buýan lukmançylygyň taryhynda iň gadymy dermanlyk ösümlikleriň biridir. Häzirki zaman lukmançylygynda buýan köki dem alyş ýollarynyň katarakta kesellerinde gakylyk goparyjy serişde hökmünde ulanylýar. Buýan köküniň ýara garşy işjeňligi kesgitlenenden, şeýle hem immunitet dörediji, wirusa we allergiýa garşy häsiýetleri ýüze çykarylandan soň, onuň ähmiýeti has-da artdy.

10 Awgust 2021

Sagdyn durmuş ýörelgeleri

Gün urmasyndan goranyň! * * *

10 Awgust 2021

Halk hazynasyndan

Watan topragy Bir adam Ärsarybabadan uzak ýere gidilende näme üçin dogduk depäň topragy alnyp gidilýändigini sorapdyr. Şonda ussat:

10 Awgust 2021

Soňky sütün

Günorta-gündogar Türkmenistanyň depesi garly Köýtendag gerşi şypaly çeşmeleriň, owadanlygy bilen haýran edýän derýa hanalarynyň, gözel şaglawuklaryň, ýaşy asyr aşan daragtlaryň we gadymy eýýamda ýaşan haýwanlaryň yzlarynyň daşa öwrülip giden ýerleriniň mekanydyr. * * *

10 Awgust 2021

Ösüşlere beslenip, öňe barýar Watanym!

Gahryman Arkadagymyzyň üstünlikli amala aşyrýan içeri we daşary syýasaty netijesinde Garaşsyz, hemişelik Bitarap Türkmenistan ösüşlere beslenip, okgunly öňe barýar! «Türkmenistan — parahatçylygyň we ynanyşmagyň Watany» ýylymyzda ýurdumyzda gözel Diýarymyzyň Garaşsyzlygynyň 30 ýyllygy mynasybetli köpsanly çäreler geçirilýär, toý-baýramlar giňden bellenilýär. Rowaçly gadamlar — täze üstünlikler

27 Iýul 2021

Gülle, ös sen, Aşgabat!

22-nji iýulda hormatly Prezidentimiz paýtagtymyzdaky Ruhyýet köşgünde Aşgabatda guruljak dürli maksatly täze binalaryň we desgalaryň taslamalary bilen tanyşdy. Hormatly Prezidentimiziň garamagyna hödürlenilen şol taslamalaryň hatarynda paýtagtymyzyň S.Türkmenbaşy we A.Nyýazow şaýollarynyň çatrygynda gurmak meýilleşdirilýän Aşgabat şäherine degişli gulluklaryň täze binalarynyň, şeýle hem S.Türkmenbaşy şaýolunyň ugrunda guruljak Türkmenistanyň Goranmak ministrliginiň Berdimuhamet Annaýew adyndaky 1-nji ýöriteleşdirilen harby mekdebiniň binasynyň taslamalary aýratyn orny eýeleýärler. Tanyşlygyň barşynda, lukman Liderimiziň tagallasy bilen saglyk şäherine öwrülen Aşgabadymyzyň Magtymguly şaýolunyň ugrunda gurulmagy meýilleşdirilýän Halkara fiziologiýa ylmy-kliniki merkeziniň, A.Nyýazow şaýolunyň ugrunda gurulmagy meýilleşdirilýän Halkara sagaldyş-dikeldiş merkeziniň binalar toplumlarynyň, şeýle hem Halkara onkologiýa merkeziniň taslamalary hem gözden geçirildi. Şeýle-de gurulmagy meýilleşdirilýän 10 müň orunlyk köpugurly döredijilik we sungat merkeziniň, «Dokmaçylar» medeni merkeziniň baş meýilnamasy, şekil taslamasy hem hödürlenildi. Taslamalar bilen tanyşlygyň barşynda milli Liderimiz «Altyn kölüň» kenarynda dynç alyş zolagynyň gurulmagy meýilleşdirilýän şekil taslamalaryna-da gymmatly belliklerini aýtdy. Şeýle hem hormatly Prezidentimiz paýtagtymyzyň Bitarap Türkmenistan şaýolun

27 Iýul 2021

Türkmen türgenleri Tokioda

Geçen hepdäniň anna güni, ýagny 23-nji iýulda Günüň dogýan ýurdy hasaplanýan Ýaponiýanyň paýtagty Tokioda başlan ХХХII tomusky Olimpiýa oýunlaryna Türkmenistanyň ýygyndy toparynyň 9 türgeni gatnaşýar. Bu türgenler sportuň dört görnüşi — dzýudo, suwda ýüzmek, agyr we ýeňil atletika boýunça çykyş edip, Olimpiýa oýunlarynyň geçýän ýerlerinde buýsanç bilen türkmen tuguny parladýarlar. Sportuň 33 görnüşi boýunça geçirilýän bu gezekki Olimpiýa oýunlarynda 339 medallar toplumyndan paýly bolmak üçin, Ýeriň çar künjünden gelen türgenler bilen bäsleşýän ildeşlerimiziň bäşisi agyr atletikadan, biri 52 kilograma çenli agram derejesinde dzýudodan, ýene biri ýeňil atletikanyň ýekedaban zyňmak görnüşinden, ikisi suwda ýüzmek boýunça gatnaşyp, olaryň hem biri 100 metri brass usulynda, beýlekisi 100 we 200 metr aralyklary arkanlygyna ýüzmekde çykyş edýärler. Olimpiýa oýunlaryna türkmen türgenleri 24-nji iýulda suwda ýüzmegiň görnüşleri bilen girişdiler. Ildeşimiz Çarygeldi Mämmedowyň Tokiodaky ХХХII tomusky Olimpiýa oýunlarynda sportuň agyr atletika görnüşi boýunça eminlik etmegi hem bizi diýseň buýsandyrýar. Tomusky Olimpiýa oýunlarynyň agyr atletika görnüşiniň taryhynda ilkinji gezek eminiň Türkmenistandan saýlanylmagynyň özi bu ugruň soňky ýyllarda netijeliliginiň artýandygyny görkezýär.

27 Iýul 2021

Arkadagly türkmensiň!

Mukaddes Garaşsyzlygymyzyň 30 ýyllygyna Geçmişde kän döwletleri döreden,Arslan-şir ýigitli, hanly türkmensiň.Ruhun belent tutup, däbin ýöreden,Asly halal, aşly-nanly türkmensiň.Şadöwletler gurup, şa bolup ýaşan,Söweş güni ner deý kükreýip-joşan.Ykbal çüwüp, dabarasy dag aşan,Zemin içre şöhrat-şanly türkmensiň.Lebizlidir dosta, päli pes murdan,Ygrarlydyr söze, pataly pirden.Gönezligni alyp toprakdan, nurdan,Ynsanperwer, päk imanly türkmensiň.Meşhur atalarmyz eredip demrem,Ylym ojagyna öwrüpdir Merwem...Zalymlara garşy mert gylyç gemrenTogrul, Çagry, Alp Arslanly türkmensiň.Üçýyldyz dagynda atyn segredenRöwşen begdir «it urşuny» öwreden.Külli türkmen ilin ýeke göwre edenMert pederli — Oguz hanly türkmensiň.Eždatlarmyz dünýä görkezip zorun,Nepislikler bilen alypdyr orun.Haly bilen bezäp köşkleriň törün,Ajap jaýly, tagt-eýwanly türkmensiň.Lälezar Watanyň gülleýän wagty,Köpe arzuw boldy türkmeniň bagty.Ymmat jebis bolsa geljegi ýagty,Namut dälsiň, bagtdan paýly türkmensiň.Alys ýolda saklap dessuryn-däbin,Bu dünýä dolduryp milletiň çawyn,Adyl

27 Iýul 2021

Parahatçylyk we ynanyşmak — milletimiziň öňden gelýän baş ýörelgesi

Gadymyýetde ata-babalarymyz adalaty tug edinip, parahatçylygy söýüjilik, dost-doganlyk, hoşniýetlilik, ynsanperwerlik ýörelgelerine eýeripdirler. Nesilbaşymyz Oguz han atamyzyň: «Milletiň, il-ulusyň inen ýeri güzer bolar, oňlan ýeri ýurt bolar» diýen baş ýörelgesine berk eýeren ata-babalarymyzyň agzybirlik, parahatlyk, özara düşünişmek ýörelgeleri halkymyzyň millet hökmünde saklanyp galmagyna, öz taglymyny dünýä ýaýmagyna getiripdir. Parahatçylyk we ynanyşmak düşünjeleri biri-biri bilen aýrylmaz baglanyşyklydyr. Çünki parahatçylyk ynamyň netijesinde kemala gelýär. Halkyň pähim-paýhasyndan, asuda geljege bolan beýik ynamyndan kemal tapan edebi hazynamyzda, halk döredijilik eserlerimizde, eposlarymyzda, Döwletmämmet Azady, Magtymguly Pyragy, Baýram han Türkmen ýaly nusgawy şahyrlarymyzyň edebi mirasynda hem parahatçylyga, ynanyşmaga bolan milli garaýyşlar giňden şöhlelenýär. Meselem, beýik serkerde hem şahyr Baýram han Türkmen şeýle diýýär: «Kimdir birini ýeňmekden, onuň bilen ylalaşykda we agzybirlikde ýaşamak beýik sungatdyr».

27 Iýul 2021

Döwlet maşgaladan başlanýar

Hormatly Prezidentimiz biziň ajaýyp durmuşda ýaşamagymyz, halal we döredijilikli zähmet çekmegimiz üçin ähli mümkinçilikleri döredip berdi. Gahryman Arkadagymyzyň alyp barýan belent tutumly işleri biziň üçin has arzylydyr. Sebäbi şol beýik işleriň içinden halkymyzyň ýokary durmuş üpjünçiligi, maşgala abadançylygy we nesil bagtyýarlygy baradaky aladalar eriş-argaç bolup geçýär. Berkarar döwletimiziň bagtyýar ýaşlaryna ýurdumyzda döredilýän ähli mümkinçiliklerden peýdalanyp, bütin dünýä nusgalyk ýaşlar bolup, eşretli zamananyň hözirini görüp ýaşaýmak galýar. Türkmen halky gelin-gyzlaryna hemişe ýokary sarpa goýup, abraýyny arşa göteripdir. «Maşgalam — baş galam» diýlip, ýöne ýerden aýdylmaýar. Sebäbi döwlet maşgaladan başlanýar. Maşgala — kiçi döwlet! Maşgalada milli düşünjäniň, jemgyýetde özüňi alyp barmagyň, edep-terbiýäniň düýbi tutulýar. Maşgala ojagynyň abatlygy, synmazlygy, bagtyýarlygy bereketli ojaklaryň ýaraşygy bolan mährem gyz-gelinlerimize baglydyr. Şöhratly taryhy bolan halkymyzda ynsan beýikligine mahsus mähirlilik, wepalylyk, sypaýylyk, hossarlyk göreldesini dowam etdiriji zenan maşgalasy edep-ekramyň egsilmez gözbaşy, dünýäniň görki saýylýar. Şu ýerde ata-babalarymyzdan bize miras galan birnäçe dana pähimleri mysal getirmek isleýärin: «Gyz edebi — il edebi», «Gelin ojaga çeker», «Akylly gelin öý diker», «Öýi öý edýän aýal», «Maşgala — aýaldan başlanýar», «Är — öýü

27 Iýul 2021

Miras

Dilim-dilim dilindi

Güneşli ýurdumyzyň bereketli topragynyň süýjüliginden ýaňa dodagyňa hal düşürýän nygmatlaryny sanap tükedibilmersiň. Olar agzyňa özboluşly lezzetli tagam bermekden başga-da, bedeniňi gerekli witaminler bilenem üpjün edýär. Ol nygmatlaryň arasynda ata-babalarymyzyň behişdi hasaplan, şalaryň sarpalan, ýagşy gören nygmaty bolan türkmen gawunynyň orny has-da aýrydyr. Şowhuna baý ak bazarlara baranyňda, ilki bilen nazaryňa kaklyşýan zatlaryň biri-de torlara nagyşlanan üýşmek tyllaýy gawunlardyr. Ömrüni, örküni topraga bagyşlan daýhanlaryň ýetişdirýän dürli görnüşli gawunlary özüniň gözbaşyny müňýyllyklardan alyp gaýdýanam bolsa, eziz Diýarymyz Garaşsyzlygyny alaly bäri olaryň görnüşi, şan-şöhraty artyp gidip otyr. Şirinden-şirin tagamly, torundan ýaňa daş gabygy görünmeýän bu owadan bakja ekini uzak mahal zaýalanman durýandygy üçinem arzylydyr. Birmahallar Türkmenistana gelen daşary ýurtly täjirler özleriniň ýany bilen alyp gelen gymmat bahaly ýüklerini gawuna çalşypdyrlar. Türkmen gawuny özüniň datly tagamy, ýokumlylygy, terligi bilen beýleki döwletlerde bitýän gawunlardan tapawutlanýar. Bu barada ХVIII asyryň fransuz syýahatçylarynyň biri: «Men hiç ýerde beýle datly tagamy datmandym. Türkmen zenanlarynyň gözelligi, meger, şondan bolsa gerek» diýip, türkmen gawunyna uly baha beripdir.

27 Iýul 2021

Uzadyp doganlyk golun...

Garaşsyz, hemişelik Bitarap Türkmenistan döwlet Garaşsyzlygyna eýe bolanyndan soň geçen 30 ýylyň içinde halkymyz durmuşyň ähli ulgamlary boýunça beýik ösüşlere ýetdi. Ata Watanymyz Türkmenistan Ýer togalagynyň ösen döwletleriniň hataryna goşuldy. Ykbalyň emri bilen dünýäniň çar künjeginde mekan tutan arkadaşlarymyz Gahryman Arkadagymyzyň atalyk aladasy bilen gurşaldy. Olara Bitarap Watanymyzda her ýyl bellenilýän mukaddes Garaşsyzlygymyzyň şanly toýuna gatnaşmaga giň mümkinçilikler döredilýär. Arkadaşlarymyzyň ata Watanymyzyň şypaly howasyndan dem almaklary, döwletimiziň ösüşlerini ýakyndan synlamaklary, Dünýä türkmenleriniň ynsanperwer birleşiginiň maslahatyna gatnaşyp, ýürek buýsançlaryny paýlaşmaklary, däp-dessurlarymyz, milli gymmatlyklarymyz, taryhy ýadygärliklerimiz bilen tanyşmaklary üçin ähli şertler döredilýär. Dünýä türkmenleriniň ynsanperwer birleşiginiň Prezidenti, Gahryman Arkadagymyz dünýäniň dürli ýurtlaryna amala aşyrýan saparlarynyň çäginde şol döwletde ýaşaýan türkmenler bilen duşuşýar, olaryň ýaşaýyş-durmuş şertleri bilen ýakyndan tanyşýar, arzuw-isleglerini diňleýär. Käbir döwletlerde ýaşaýan arkadaşlarymyzyň çagalary üçin bakja-baglaryň, mekdepleriň, saglyk öýleriniň gurulmagyny, olaryň kitaplardyr depderler, derman serişdeleri bilen üpjün edilip durulmagyny aýratyn üns merkezinde saklaýar. Gahryman Arkadagymyzyň ynsanperwerligi bilen goňşy Owganysta

27 Iýul 2021

Arkadaga alkyşymyz ýürekden!

Kalplarda gözellik şalygyn guran,Arkadaga alkyşymyz ýürekden!Halkyny penalap, dag bolup duran,Arkadaga alkyşymyz ýürekden! Bagtyýar günleriň artdyryp sanyn,Bagş edip iline bereket känin,Belende göterdi milletiň şanyn,Arkadaga alkyşymyz ýürekden!

27 Iýul 2021

Edebiýat

Diňe kitap hakda

Häzirki wagtda iň uly kitap Amsterdamda ýerleşýän, «Deňiz düzgünleriniň ýygyndysy» kitaby hasaplanýar. Kitabyň beýikligi 2 metre, ini 1 metre, galyňlygy bolsa 1,5 metre deňdir. * * *

27 Iýul 2021

Edebiýat

Türkmeniň demirgazyk ýaýrawy (Garagalpak türkmenleri)

Özbegistan döwletiniň Garagalpagystan awtonom respublikasynda ýaşaýan türkmenler halkymyzyň iň demirgazykda ýerleşen bölegidir. Garagalpagystanly türkmenleriň oturýan ýerleri taryhy geçmişde gadymy Horezm, Köneürgenç türkmenleriniň döwletlerine we soňra Hywa hanlygyna degişli bolupdyr. Eýsem, türkmenler ol topraklara haçan we näme sebäpden düşdülerkä? Özbegistanyň Garagalpagystan respublikasynda ýaşaýan türkmen kowumdaşlarymyz häzirki ýaşap oturan ýerlerine aýry-aýry wagtlarda göçüp barypdyrlar. Türkmenleriň bu ülkä ilki gadam basanyndan bäri indi iki asyr töweregi wagt geçipdir. Olar ilkibaşda Balkan, Gürgen we Maňgyşlak sebitlerinde ýaşapdyrlar. Taryhdan mälim bolşy ýaly, ХVII — ХIХ asyrlar türkmen taýpalarynyň göçe-göçlük döwri bolupdyr. Uzboý arkaly öz suwuny Hazar deňzine guýan Amyderýa ХVII asyrda öz akymyny üýtgedip, Aral deňzine guýup başlaýar. Suw bolmansoň bu sebitde ekerançylyk we ýaşaýyş-durmuş pese gaçýar. Ilat ekerançylyk üçin täze ýerleriň gözlegine çykmaly bolupdyr. Suw ýetmezçiligi, galyberse-de käbir syýasy ýagdaýlar türkmen tire-taýpalarynyň belli bir böleginiň Amyderýanyň sag kenaryna göçmegine sebäp bolupdyr.

27 Iýul 2021

Taryh

Zikgehana

Türkmen halkynyň şöhratly taryhynda zikgehanalaryň orny uly bolupdyr. Olar Beýik Ýüpek ýolunyň ugrunda ýerleşýän ýurtlaryň arasynda syýasy-ykdysady gatnaşyklaryň ösmegine hem oňyn täsirini ýetiripdirler. Ykdysady taýdan ösen döwletleriň öz zikgehanalary bolupdyr. Zikgehana teňňeleriň, şaýy pullaryň zikgelenýän, ýagny ýasalýan ýeri diýmekdir. Metal pullara bolsa «zikge» diýlipdir. Gazuw-agtaryş işleriniň dowamynda täze tapylan teňňeler türkmen pulunyň taryhynyň has gadymydygyny subut edýär. Türkmenistan Beýik Ýüpek ýolunyň ýüreginde ýerleşensoň, bu ýerde söwda pajarlap ösüpdir. Ol bolsa türkmen topragynda altyn, kümüş dinarlary, dirhemleri ýasaýan zikgehanalaryň sanynyň artmagyna getiripdir. Belli arheolog, numizmatika ylmyndan tanymal alym Tirkeş Hojanyýazowyň maglumatlaryna görä, Merwde, Dehistanda, Sarahsda, Köneürgençde, Merwerudda zikgehanalar bolupdyr. Beýik Seljuk türkmen döwleti döwründe zikgelenen altyn, kümüş pullar hakynda arap we pars çeşmelerinde hem maglumatlar duş gelmek bolýar.

27 Iýul 2021

Miras

Saç bezegleri

Halkymyzyň milli mirasy bolan zergärçilik, ussaçylygyň gadymdan gelýän iň inçe hem-de çylşyrymly görnüşidir. Gadymy zergärler öz senetlerinde altyn bilen kümşi, gymmat bahaly daşlary örän ussatlyk bilen utgaşdyryp ulanypdyrlar. Olaryň ýasan bezeg şaýlary sungatyň aňrybaş nusgasyna öwrülip, özüniň gaýtalap bolmajak üýtgeşik reňki, birkemsiz ýasalyşy, gaşdyr-haşam çyzgylarynyň örän takyklygy, şelpe-düwmeleriniň sünnälik bilen ýasalyşynyň, dakylyşynyň üýtgeşik özboluşlylygy bilen dünýä halklaryny häli-häzirem haýran galdyrýar. Bezeg şaýlarynyň ýasalyş, dakylyş usullary boýunça has nepis we köpdürli görnüşleriniň bir bölegi saç (saçlyklar) bezeg şaýlarydyr. Gelin-gyzlaryň ýaraşygy bolsa uzyn saçlarydyr. Gyz-gelinler uzyn saçlaryny iki, dört örüpdirler. Zenan örüm saçlarynyň arasyndan saçbaglyk dakyp, saçbaglyga bolsa kümüşden ýasalan şaý saçlyklary berkidilipdir. Saçbaglyk gelin-gyzlarymyzyň saçlaryny has ýognaldan bolsa, zer çaýylan saçlyklar olary gözel görkezipdir. Ondan başga-da gelinler saçyna kümüşden ýasalan düwme dakypdyrlar. Düwmeler iň päk zatlara — çaga egin-eşiklerine, durmuşa çykmadyk uly gyzlaryň saçyna, täze gelniň kürtesine dakylýar. Ussat zergärlerimiz düwmelerdäki düňňürdäp ses çykarýan kesimleri giňeltmek we daraltmak arkaly düwmeleriň seslerini gulaga ýakymly owaza hem-de gerekli ses belentliklerine düzmegiň hötdesinden gelipdirler.

27 Iýul 2021

Miras

Saglyk özüňe bagly

«Saglyk — bu her kimiň özbaşdak ýetmeli belentligidir!» diýen jümle bar. Bu jümle hiç döwürde-de öz döwrebaplygyny ýitirmez. Her bir adamyň saglyk ýagdaýy onuň durmuş hiliniň ýagdaýyna baglydyr. Şonuň üçin-de, sagdyn durmuş ýörelgesine eýermek diýseň wajypdyr. Az hereketlilik, kada laýyk iýmitlenmezlik, dyngysyz ýüregi sarsdyrýan durmuşy ýagdaýlar, işdäki kynçylyklar, zyýanly endikler, ukyny ýeterlik almazlyk — bularyň bary ne owadanlyga owadanlyk goşýar, ne-de sagdynlygy berkidýär. Bütindünýä saglygy goraýyş guramasynyň esasy şygarlarynyň biri: «Diňe keselleriň hem-de beden kemçilikleriniň bolmazlygyny däl, eýsem, doly fiziki, ruhy, ahlak we jemgyýetçilik abadançylygynyň bolmagyny gazanmalydyr».

27 Iýul 2021

Durmuşyň tagamy

Günlerde bir gün bir adam ussada şägirt bolmak isläpdir. Ol öz saýlan ussadynyň ökdedigine göz ýetirmek üçin, oňa şeýle sowal berýär: — Siz maňa durmuşyň maksadyny düşündirip bilersiňizmi?

27 Iýul 2021