"Türkmenistanyň lukmançylygy" žurnaly

Esaslandyryjysy: Türkmenistanyň Saglygy goraýyş we derman senagaty ministrligi
Salgysy: Aşgabat şäheri, Garaşsyzlyk şaýoly, 100, Türkmenbaşynyň erkin döredijilik mekany
Telefon belgileri: 38-61-55
Email: t-lukmanchylyk-zurnaly@sanly.tm

Gazeti PDF görnüşinde ýükläp almak

Habarlar

Saglyk ulgamyndaky belent sepgitler

«Döwlet adam üçindir!» diýen baş ýörelgeden ugur alýan hemişelik Bitarap döwletimizde iň gymmatly hazyna adam diýlip ykrar edilendir. Durmuşa geçirilýän köpugurly döwlet maksatnamalaryň hemmesi her bir ynsanyň aýratynlykda we tutuş jemgyýetiň bitewülikde utgaşdyrylan bähbidini gazanmaga gönükdirilýär. Türkmenistan hemişelik Bitarap döwlet hökmünde ilatyň sagdyn durmuşda ýaşamagyna uly ähmiýet berýär. Bagtyýar zamanamyzda hormatly Prezidentimiziň baştutanlygynda ýurdumyzyň ilatynyň ýaşaýyş-durmuş derejesiniň has-da gowulanmagyna, milli ykdysadyýetimiziň barha kuwwatlanmagyna gönükdirilen belent maksatly işler amala aşyrylýar. Ýakynda paýtagtymyzda Merkezi Aziýada «Bitewi saglyk» konsepsiýasyny öňe sürmek boýunça utgaşykly görnüşde ýokary derejeli sebitleýin maslahat geçirildi. Gibrid görnüşde guralan maslahata BSGG-niň bilermenleri, halkara guramalaryň, şeýle-de ýurdumyzyň, Gazagystanyň, Gyrgyzystanyň, Özbegistanyň, Täjigistanyň wekilleri gatnaşdylar. Bu maslahat Türkmenistanyň Saglygy goraýyş we derman senagaty ministrliginiň Bütindünýä saglygy goraýyş guramasynyň Ýewropa sebit edarasy bilen bilelikde guran ýöriteleşdirilen forumydyr. Maslahatyň esasy maksady Merkezi Aziýada adamlaryň saglygyny, haýwanat dünýäsini we daşky gurşawy goramaga gönükdirilen «Bitewi saglyk» konsepsiýasyny ara alyp maslahatlaşmak, bu ugurda hyzmatdaşlygy pugtalandyrmak üçin halkara düzümleriň tagalla

30 Iýul 2022

Saglyk

Süýt mäzleriniň howply täze döremelerine garşy göreşde kanser-registriň ähmiýeti

Howply täze döremelere (HTD) garşy göreş dünýä ylmynyň we amalynyň iň wajyp meseleleriniň biridir. HTD-den bolan keselleýjilik dünýäniň ähli döwletlerinde, şol sanda Türkmenistanda ösmeklige ýykgyn edýär we bu Ýer şarynda ýaşaýan adamlaryň köpelmegi we olaryň ortaça ýaşynyň uzalmagy bilen düşündirilýär. Her ýylda ilkinji gezek HTD bilen kesellän, takmynan, on dört mln adam hasaba alynýar [1, 3, 8]. Näsaglaryň bejergiden soňky ýaşaýjylygynyň ýokary bolmagyna saglygy goraýyş kömeginiň ýokary derejede gurnalmagy we adamlaryň maddy-sosial ýagdaýynyň gowy bolmagy gös-göni täsir edýär. Bäş ýyllyk ýaşaýjylyk görkezijisi Demirgazyk Amerika, Şwesiýa, Ýaponiýa döwletlerinde 80%- e deň, emma näsaglaryň maddy sosial üpjünjiligi pes döwletlerde bu görkeziji 40%-e, ýagny 2 esse pes derejede bellenilýär [2, 4, 6, 10].

30 Iýul 2022

Saglyk

Ýokanç däl kesellere garşy göreşmegiň dolandyryş we guramaçylyk usullarynyň aýratynlyklary

Ýokanç däl keseller (ÝDK) global we aýratyn ýurtlaryň derejesinde lukmançylyk, demografiki we durmuş-ykdysady taýdan ähmiýetli mesele bolup durýar. Olardan ähmiýetli we giňden ýaýran ÝDK-na ýürek-damar ulgamynyň kesellerini (arterial gipertenziýa, ýüregiň işemiýa keseli, dowamly ýürek ýetmezçiligi), süýjüli diabet, öýkenleriň dowamly obstruktiw kesellerini degişli edýärler. Bu ýagdaýlaryň paýyna bütin dünýäde ölüm hadysalarynyň ýarysyndan köpüsi düşýär [5, 6, 23]. Bütindünýä saglygy goraýyş guramasynyň (BSGG) tassyklamasy boýunça dünýäde ÝDK-nyň ýaýramagynyň netijesinde, ilatyň keselçiliginiň we ölümçiliginiň derejesiniň umumy gurluşynda çuňňur üýtgeşmeler bolup geçdi. Keseliň artmagy barada çaklamalary nazara almak bilen, BSGG tarapyndan dünýäniň ähli ýurtlarynyň saglygy goraýşynyň öňünde ÝDK-nyň öňüni almagyň we ir anyklamagyň wezipesi goýuldy, jemgyýetçilik saglygy goraýşy dolandyrmagyň düýbünden täze ýörelgeleriniň we usullarynyň bolmagy talap edildi. Olary işläp taýýarlamak üçin meseläniň häzirki ýagdaýynyň seljermesini geçirmek, modellerde we ÝDK-na garşy göreşmäge gönükdirilýän saglygy goraýyş ulgamynyň ýörelgelerinde güýçli we gowşak taraplaryny ýüze çykarmak talap edilýär [31].

30 Iýul 2022

Saglyk

Endowaskulýar operasiýalaryň irki we giçki möhletindäki kliniki funksional netijeliligi

«Saglyk» Döwlet maksatnamasynda ýurdumyzyň ilatynyň saglygyny goramak, keselleriň öňüni almak we olaryň döremeginiň garşysyna öňüni alyş, anyklaýyş çäreleriniň durmuşa ornaşdyrylmagyny döwrebap gurnamak boýunça birnäçe anyk çäreler bellenildi [1]. Ýüregiň işemiýa keseli (ÝIK) zähmete ukyply ilaty maýyplyga we ölümçilige alyp barýan esasy sebäpleriň biri bolup durýar. Lukmançylygyň täze ugry bolan interwension kardiologiýanyň ösmegi esasynda köp ýurtlarda ÝIK-den ölümçiligiň aýdyň peselmegi gazanyldy [4, 8]. Endowaskulýar tehnologiýalaryň ösmegi we öňe gitmegi ÝIK-li näsaglary bejermegiň alnyp barylmagynda has agressiw usullaryň ulanmagyna ýardam berýär, onuň geçirilmegine görkezmeleri bolsa gün-günden giňelýär. Koronar stentleriň amaly lukmançylyga ornaşdyrylmagy bejerginiň netijeli bolmagyna we endowaskulýar operasiýalary ýiti gaýra üzülmeleriň döremekliginiň az howpy bilen geçirilmegine mümkinçilik berdi [2, 3, 6]. Häzirki zaman tehnologiýalaryň kämilleşmegi koronar arteriýalarda geçirilýän endowaskulýar amallarda bejerginiň bolup biljek kanagatlanarsyz netijelerini, hatda ölümçiligi aradan aýyrmaýar [2, 5, 7]. Şu ýagdaýlar birnäçe dürli sebäpler, ýagny stentleriň biologiki aýratynlyklary, stenozlaryň morfologiýasy we başga faktorlar bilen düşündirilýär.

30 Iýul 2022

Saglyk

Kardioezofageal kanseriniň hirurgiki bejergisinden soňky gaýra üzülmeleriň öňüni almagyň usullary

Kardioezofageal zolagyň howply täze döremeleri ähli howply täze döremeleriň arasynda 12% tutýar. Dünýa ýüzünde bu kesel süýt mäzleriniň, öýkeniň kanserinden soňky 3-nji orny eýeleýär. Türkmenistanda kardioezofageal kanserden (KEK) bolan keselleýjilik soňky ýyllarda peselmeklige ýykgyn edýär: soňky 10 ýylyň dowamynda 1,2 esse azaldy. Emma oňa garamazdan, häzirki wagtda KEK-ni irki döwürlerinde anyklamak we bejermek amaly onkologiýanyň wajyp meseleriniň biri bolup durýar. KEK-de operasiýadan soňky ölümçilik, takmynan, 6%-den 30%-e çenli, 5 ýyllyk ýaşaýjylyk bolsa 13%-den 42%-e çenli bolýar [1, 4]. KEK gyzylödek-aşgazan birleşmesinde ýerleşmek bilen, ol özüniň ýokary derejede howplulygy bilen tapawutlanyp, plewral hem-de abdominal boşluga limfogen we gematogen metaztazlary bermäge ukyply hasaplanýar. KEK-niň konserwatiw bejergä duýgurlygy pes bolmak bilen, häzirki wagtda bu keseliň esasy bejergisi hirurgiki usul bolup durýar. KEK-niň hirurgiki bejergisi özüniň uly göwrümliligi, şikesliligi, dowamlylygy bilen tapawutlanýar, sebäbi bu operasiýalarda bir wagtyň özünde abdominal, plewral boşluklar açylyp, diafragmotomiýa edilýär, gyzylödegiň we aşgazanyň rezeksiýasy giňeldilen 2-3 zonal limfodisseksiýa geçirilýär, gyzylödek aşgazan bilen plastika edilip, çep plewral boşlukda gyzylödek-aşgazan anastomozy amal edilýär. Şol sebäpli bu operasiýalardan soňky döwürde näsaglaryň, takmynan, 5

30 Iýul 2022

Saglyk

Arterial gipertenziýaly göwrelilerde çep garynjygyň geometriýasynyň görnüşine baglylykda arterial basyşyň gije-gündizki üýtgeýjiliginiň deňeşdirmesi

Gipertenziw bozulmalar (preeklampsiýa we eklampsiýa) göwreliligiň has agyr gaýra üzülmesi bolup, ýokary ene hem-de perinatal keselçilik we ölümçilik bilen tamamlanmagyna getirýär. Dürli awtorlaryň maglumatlaryna görä, arterial gipertenziýa (AG) göwrelileriň 4-8%-de anyklanylýar [1, 4]. AG-ly göwrelileriň arasynda 30%-e golaýy dowamly (göwrelilikden öň bar bolan) AG, 70%-de gestasion (göwrelilik bilen bagly bolan) gipertenziýa görnüşinde ýüze çykarylýar. Göwrelilikden öň bar bolan AG göwreliligiň we dogrumyň geçişinde gaýra üzülmeleriň döremek howpuny 2 esse ýokarlandyrýar. AG kadaly ýerleşen plasentanyň wagtyndan öň gopmagynyň, kelle-beýni gan aýlanyşygynyň bozulmalarynyň, gözüň torly gatlagynyň gopmagynyň, eklampsiýanyň, uly göwrümli koagulopatiki gan akmalaryň sebäbi bolup biler [2, 6]. Şeýlelikde, AG-nyň esasynda emele gelýän preeklampsiýanyň anyklaýyş, çaklaýyş we agyrlyk derejesini kesgitlemek meseleleri ýeterlik derejede öwrenilmedikdir we akuşer-ginekologlar, kardiologlar üçin uly ähmiýete eýedir.

30 Iýul 2022

Saglyk

Beýni gan aýlanmasynyň ýiti bozulmasyndan soňky neýroprotektor bejergisi

Bütindünýä saglygy goraýyş guramasynyň (BSGG) maglumatlaryna görä, beýni damar keselleri ykdysady taýdan ösen ýurtlarda has giň ýaýrap, ol nerw-psihiki dartgynlygyň artmagy netijesinde, adamlaryň işjeň döwründe ýürek gan-damar keselleriniň düzüminde köpelýändigi bilen düşündirilýär. Soňky ýyllarda ýaşlaryň, hatda çagalaryň arasynda hem insultyň ýygy duşmagy anyklanýar. Dünýäde her ýylda on dört mln adam ýiti insult keselini geçirýär, olardan alty mln ölümçilige sezewar bolýar. Işemiki insult beýni gan aýlanmasynyň ýiti bozulmasynyň 70-85%-ni tutýar [1]. Beýni gan aýlanyşygynyň ýiti bozulmasyna getirýän birnäçe howp faktorlarynyň bardygy mälimdir. Olardan arterial gipertoniýa, ýüregiň işemiýa keseli, çep garynjygyň gipertrofiýasy, tranzitor işemiki hüjüm, süýjüli diabet, lipid çalşygynyň bozulmagy, zyýanly endikleriň bolmagy ýaly ýagdaýlary bellemek bolar. Insult keselini geçiren näsaglaryň 30%-de hereketiň çäklenmegi bilen bir hatarda geplemek ukybynyň afaziýa we dizartriýa görnüşinde bozulmagy anyklanylýar. [12, 14, 15]. Derman bejergisinden başga-da okuw sapaklaryny, bejeriş bedenterbiýesini, owkalamany, neýropsihologik we logopedik maşklaryny, psihoterapewtik kömegini öz düzümine alýar. Şeýle-de sosial gulluklaryň hem ýeterlik derejede kömegi gerek bolýar. Insultly näsagyň keseliniň ýiti we ýitileşen döwründe oňa psihologik goldawyň berilmegi hem zerurdyr [9, 10]. Näsaglaryň

30 Iýul 2022

Saglyk

Stewiýanyň ýapraklarynyň bioorganiki düzümi

Häzirki döwürde giňden ýaýran süýji keselinde, semizlikde, aşgazanyň we on iki barmak içegäniň kesellerinde ulanyp boljak derman ösümliklerine ägirt uly üns berilýär [1]. Olaryň biri hem çylşyrymly güllüler maşgalasyna degişli köp ýyllyk ösümlik bolan stewiýadyr (lat. – Asteraceae Stevia rebaudiana Bertoni).

30 Iýul 2022

Saglyk

Öýkeniň bronha ýarylan dermoid kistasy

Öýkeniň dermoid kistasy (DK) howpsuz emele gelmeler toparyna girýär. DK embrional ösüşiň näsazlygynyň netijesinde emele gelýär, şonuň üçin emele gelmäniň bu görnüşine teratoma çişi hem diýilýär. DK dogabitdi kesel we öňki gursagarada ýygy gabat gelýär. DK düwün görnüşde bolup, daşy fibroz gabykly, içinde dürli dykyzlykly dokumalar, ýagny ýag, ketirdewük, diş, saç süýümi we ş.m. dokumalar bolýar [2]. Kesel (başlangyç döwründe) az alamatly ýa-da düýbünden alamatsyz geçýär. Dermoid çişi uly göwrüme ýetende gursagara agzalaryny gysýar we näsagda kompressiýa sindromy ýüze çykýar.

30 Iýul 2022

Saglyk

Ulgamlaýyn gyzylgurt keselli näsaglarda newrologiki bozulmalar

Ulgamlaýyn gyzylgurt keseli (UGGK) – sebäbi näbelli autoimmun kesel bolup, dokumalarda immunalawlama zeperlenmeleriň döremegine itergi berýän we olaryň funksiýasynyň bozulmagyna getirýän autoantitelalaryň köp mukdarda bölünip çykmagy we immunsazlaşygyň bozulmagy bilen baglanyşykly bolýan ýagdaýdyr [1, 6, 10]. Kesel özboluşly geçişiniň, netijesiniň, ýitileşme we kadalaşma döwürleriniň ýüze çykyşynyň, kliniki alamatlarynyň köpdürlüligi bilen tapawutlanýar [2, 4, 11].

30 Iýul 2022

Saglyk

Ynsan saglygy — döwletiň iň ýokary gymmatlygy

Ýurdumyzda hormatly Prezidentimiziň parasatly syýasaty esasynda uly ösüşlere eýe bolýan saglyk ulgamynda gazanylýan ajaýyp üstünlikler, bejeriş-öňüni alyş hyzmatlary boýunça we derman senagatynda ýetilýän täze sepgitler bu gün halkymyzyň buýsançly başyny has hem belende göterýär. Hemmetaraplaýyn ösýän we özgerýän Garaşsyz, hemişelik Bitarap ýurdumyzda halkymyzyň saglygyny berkitmek we goramak, ýaşaýyş-durmuş derejesini has-da ýokarlandyrmak döwletimiziň baş aladasyna öwrüldi hem-de ynsan ömrüniň dowamlylygyny uzaltmagy üpjün etmekde ägirt uly işler amala aşyryldy. Türkmenistan BSGG hem-de BMG-niň beýleki ýöriteleşdirilen düzümleri bilen özara gatnaşyklary yzygiderli ösdürýär. Ýurdumyz lukmançylyk ulgamynda iş ýüzündäki gatnaşyklary ösdürmekde, adamlaryň saglygyny goramak meselelerini çözmek üçin netijeli çäreleri işläp taýýarlamakda, howply keselleriň öňüni almak we olara garşy göreşmek babatda ylmy maglumatlary alyşmakda baý tejribe toplady.

30 Iýul 2022

Saglyk

Goşa mukaddeslige tagzym

Türkmenistanyň Konstitusiýasynyň we Türkmenistanyň Döwlet baýdagynyň güni Garaşsyz, baky Bitarap Watanymyzyň milli senenamasynda görnükli orun eýeläp, her ýylyň 18-nji maýynda uly dabara bilen bellenilýär. Eziz Diýarymyzda Türkmenistanyň Konstitusiýasynyň we Döwlet baýdagynyň gününiň bilelikde döwlet derejesinde baýram edilmeginde hem uly many bar. Esasy Kanunymyz hem-de Döwlet baýdagymyz türkmen halkynyň şöhratly geçmişini, rowaçlyklara beslenýän ajaýyp döwrümizi, beýik geljegimizi hem-de mizemez jebisligimizi alamatlandyrýan milli gymmatlyklarymyzdyr. Gahryman Arkadagymyz şeýle belleýär: «Esasy Kanunymyz hem-de belentde pasyrdaýan Döwlet baýdagymyz biziň şanly geçmişimiziň, şöhratly döwrümiziň hem-de beýik geljegimiziň belentligini, agzybirligimiziň, abraý-mertebämiziň synmazlygyny alamatlandyrýan milli gymmatlygymyzdyr». Konstitusiýa we Döwlet baýdagy merdana halkymyzyň parasatly garaýyşlaryny, milli mirasyny we ruhy dünýäsini bitewüleşdiriji, ýurdumyzy beýik maksatlara galkyndyryjy güýçdür. Türkmenistanyň Konstitusiýasy döwlet jemgyýetçilik gurluşynyň köpasyrlyk tejribesine esaslanyp, adamzat paýhasynyň ösüş ýolunda ädilen möhüm ädimdir. Konstitusiýa döwletiň Esasy Kanuny bolup, beýleki kadalaşdyryjy hukuk namalaryndan tapawutlylykda, ýokary hukuk güýjüne eýedir. Döwletimiziň Esasy Kanuny milli demokratiýamyzyň iň kämil derejesidir, raýatlarymyzyň abadan durmuşda ýaşamagyny

11 Iýun 2022

Garaşsyzlyk

Halkyň saglygy – ýurduň baýlygy

Berkarar döwletimiziň täze eýýamynyň Galkynyşy döwründe hormatly Prezidentimiziň taýsyz tagallalary netijesinde, raýatlaryň saglygy hakyndaky alada Garaşsyz, hemişelik Bitarap ýurdumyzda döwlet syýasatynyň esasy ugry bolup durýar, sagdyn durmuş ýörelgelerini ornaşdyrmak we keselleriň öňüni almak boýunça işleri has-da ýaýbaňlandyrmak we güýçlendirmek jemgyýetimizde has kämil dereja ýetirilýär. «Watan diňe halky bilen Watandyr! Döwlet diňe halky bilen döwletdir!» diýýän hormatly Prezidentimiziň ýolbaşçylygynda adamyň saglygyny goramakda, ilatyň saglyk ýagdaýyny gowulandyrmakda, keselleriň öňüni almakda, saglygy goraýyş ulgamyny dünýä derejesinde ösdürmekde beýik işler amala aşyrylýar.

11 Iýun 2022

Saglyk

Halkara hyzmatdaşlyk — döwlet syýasatynyň möhüm ugry

«Halkyň Arkadagly zamanasy» ýylynyň 12-13-nji maýy paýtagtymyzda Merkezi Aziýa döwletleriniň we Russiýa Federasiýasynyň Parlamentara forumynyň we zenanlaryň dialogynyň geçirilen senesi hökmünde şöhratly taryhymyzyň altyn sahypasyna ýazyldy. Merkezi Aziýa döwletleriniň we Russiýa Federasiýasynyň Parlamentara forumy we zenanlaryň dialogy dostlukly türkmen-rus, türkmen-gazak, türkmen-gyrgyz, türkmen-täjik, türkmen-özbek gatnaşyklaryny ýokary derejä çykarmakda aýratyn ähmiýete eýe bolar. Şeýle hem sebitde hyzmatdaşlygy goldamak, syýasy, ykdysady, durmuş ulgamlarynda parlamentara dialogyň ornuna aýratyn ähmiýet bermek, durnukly ösüşi üpjün etmäge gönükdirilen derwaýys çözgütleriň kabul edilmeginde parlamentarilere hem-de zenanlara giň mümkinçilik döretmek bilen bagly ugurlarda täze gözýetimleri açar.

11 Iýun 2022

Hyzmatdaşlyk

SARS-COV-2 ýokanjyna garşy waksinalaryň işjeňliginiň deňeşdirme seljermesi

«Saglyk» Döwlet maksatnamasynyň üstünlikli durmuşa geçirilmegi netijesinde, ýurdumyzyň saglygy goraýyş we derman senagaty innowasiýalar we dünýä ylmynyň öňdebaryjy gazananlarynyň esasynda ösýär, keselleriň öňüni almakda, sagdyn durmuş ýörelgesini kemala getirmekde uly işler edilýär, epidimiologik abadançylyk berk gözegçilikde saklanylýar, ilatyň sanitariýa bilimliligini ýokarlandyrmak barada işler giňden ýaýbaňlandyrylýar, şahsy arassaçylyk düzgünleri wagyz edilýär. Şeýle-de, COVID-19 ýokanjynyň pandemiýasy ilatyň sosial durmuşyna hem ýaramaz täsirini ýetirýär. Dünýäde emele gelen çylşyrymly ýagdaýy nazara almak bilen, bu ýokanjyň Türkmenistanyň çägine aralaşmagynyň we ýaýramagynyň öňüni almak boýunça toplumlaýyn öňüni alyş çäreleri pandemiýanyň ilkinji günlerinden häzirki wagta çenli dowam etdirilýär. Dünýäni gurşap alan koronawirusyň pandemiýasy bilen bagly ýagdaýy nazara alyp, ilatyň ähli ýaş toparlarynyň saglyk ýagdaýyna baha bermek üçin yzygiderli, meýilnamalaýyn öňüni alyş lukmançylyk barlaglary, 18 ýaşdan uly raýatlara COVID-19-a garşy sanjymlar giňden geçirilýär. Bütin dünýäde COVID-19 ýokanjyna garşy 2020-nji ýylyň soňunda başlanan öňüni alyş waksinasiýa çäreleri bu ýokanjyň ählumumy pandemiýasyna garşy göreşde aýgytly ädimleriň biri boldy [5]. Ylmy çeşmelerde COVID-19 keseline garşy ulanylýan öňüni alyş waksinalary barada köpsanly maglumatlar duş gelýär [1-4]. Ýurdumy

11 Iýun 2022

Saglyk

Göwreli zenanlaryň iýmit statusyna baglylykda bedeniniň funksional ýagdaýy

Göwrelilik döwründe zenan bedeniniň ähli agzalarynda we ulgamlarynda özgermeler bellenilýär. Fiziologiki özgermeleriň derejesi bolsa, göwreliligiň möhletine we göwredäki çaganyň ösüşine bagly bolup durýar [6, 9]. Edebiýat maglumatlaryna görä, göwreli zenanlaryň bedeninde bolup geçýän gurluş we funksional üýtgemeler göwredäki ösüp barýan çagany kislorod we ýokumly maddalar bilen ýeterlik derejede üpjün etmeklige, madda çalşygynda döreýän zyýanly maddalary çaga we ene bedeninden bölüp çykarmaklyga, ene bedenini dogruma taýýarlamagyna hem-de täze doglan bäbegi ene süýdi bilen üpjün etmeklige gönükdirilendir. Adam bedeniniň bu nesil öndürijilik funksiýasy fiziologiki hadysasyna degişli bolanlygy zerarly, göwrelilik döwründe birnäçe ýüze çykýan özgermeler hem fiziologiki üýtgemeler bolup, enäniň we ösüp barýan çaga düwünçeginiň arasynda sazlaşykly arabaglanyşygy döretmäge ýardam berýär [5, 7, 8]. Işiň maksady – göwreliligiň irki möhletlerinde zenanlaryň iýmit statusynyň bedeniniň funksional ýagdaýyna edýän täsirlerini ýüze çykarmak.

11 Iýun 2022

Saglyk

Miopiýaly çagalarda göz bäbeneginiň we görüş nerwiniň diskiniň görkezijileriniň üýtgemeleriniň aýratynlyklary

Miopiýanyň ösmegi göz bäbeneginiň düýbüniň ähli agzalarynyň we şol sanda görüş nerwiniň diskiniň gurluşlaryna täsir edýän üýtgeşmelere getirýär [1, 2]. Miopiýa ösende görüş nerwiniň diskiniň morfometrik üýtgeşmeleri onuň şekiliniň oftalmoskopiki üýtgemegi, ýagny dik, kese, gytak, owal görnüşine eýe bolmagy bilen, köplenç, görüş nerwiniň diskiniň sklera gytak girmegi bilen utgaşýar, ýygy-ýygydan onuň nädogry şekilli we dekolorirlenen bolmagy, şeýle hem onuň ölçegleriniň ulalmagy ýa-da kiçelmegi bilen bolup geçýär [2, 3]. Häzirki zaman anyklaýyş usullary, şol sanda optiki kogerent tomografiýa (OKT) usuly çagalarda ýüze çykýan miopiýada adaty barlag usullary bilen kesgitlenilmedik görüş nerwiniň diskiniň we göz bäbeneginiň görkezijilerini jikme-jik öwrenmäge mümkinçilik berýär [3, 4]. Işiň maksady – miopiýaly çagalarda görüş nerwiniň diskiniň morfostruktur üýtgemelerini ýüze çykarmak we bu üýtgeşmeleriň gözüň refraksiýasynyň derejesi hem-de göz bäbeneginiň aksial uzynlygy bilen baglylygyny kesgitlemek.

11 Iýun 2022

Saglyk

Türkmenistanyň ýaşaýjylarynyň gözleriniň ýaş çykaryjylyk funksiýasynyň sebit aýratynlyklary

Saglygy goraýyş ulgamynyň öňünde durýan esasy wezipeler, ilkinji nobatda, keselleriň öňüni almakdan, hemme ýaşdaky adamlaryň saglygyny berkitmekden, jemgyýetçilik saglygy goraýşy ösdürmekden we her bir raýatyň saglygynyň iň ýokary derejede bolmagyny hem-de adamyň sagdyn durmuşda uzak ýaşamagyny gazanmakdan ybaratdyr. Häzirkizaman lukmançylyk tejribesinden belli bolşy ýaly, adam organizminde we beýleki janly bedenlerde bolup geçýän dürli hadysalary ylmyň diňe bir ugrundan öwrenmek ýeterlik bolman, eýsem, olar ylmyň dürli ugurlarynyň çatrygynda öwrenilmelidir. [9-11] Bu bolsa daşky gurşawyň faktorlarynyň adam saglygyna edýän täsirini nazara alyp, Türkmenistanyň tebigy şertlerine görä, keseller ylmy taýdan öwrenilip, anyk netije çykarylmagynyň möhümligini ýüze çykarýar [1]. Türkmenistan aram guşaklygyň çöller zonasynda ýerleşip, onuň klimaty gurak we çürt-kesik kontinentaldyr. Tomsuna Türkmenistanyň çäklerinde howanyň temperaturasy +40-46⁰C-a çenli ýokary galýar, esasan, Türkmenistanyň Mary welaýatynyň çägi Gün şöhlesiniň işjeňliginiň ýokarydygy bilen tapawutlanýar, gyşyna bolsa, -20-30⁰C-a çenli peselýär [6, 13, 14].

11 Iýun 2022

Saglyk

Ýürek kemislikleriniň hirurgiki bejergisine uzak wagtlaýyn gözegçiligiň netijesinde baha bermek

Ýürek kemislikleriniň döredýän gaýra üzülmeleri: ýürek ýetmezçiligi, ýüregiň ritminiň bozulmalary we başgalar maýypçylygy we ölümçiligi artdyrýar. Şol sebäpli bu nogsanlyklary wagtynda ýüze çykaryp, bejermek wajypdyr. Ömrüň dowamynda emele gelen kemisliklerde dürli keseller we sebäpler boýunça ýürek klapanlarynyň düzümi üýtgeýär we deformirlenýär. Netijede, ýüregiçi we ulgamlaýyn gemodinamikanyň bozulmagy bilen ýiti we ýüregiçi gan aýlanyş ýetmezçiligi döreýär. Ýürek kemislikleriniň emele gelmegine, köplenç, rewmatizm sebäp bolýar. Mitral stenozy (85%), aortal klapanyň zeperlenmegi (26%), şeýle hem aortal klapanyň we mitral klapanyň stenozynyň we ýetmezçiliginiň kombinasiýasy rewmatizm keseli netijesinde döreýän kemisliklere degişlidir. Izolirlenen mitral ýetmezçilik, aortal klapanyň stenozy we ýetmezçiligi rewmatiki däl genezli bolýar (ýokançly endokardit, ateroskleroz, sepsis, merezýel, şikesler, gyzylgurt keseli, dogabitdi kemislikler), ýagny degeneratiw üýtgeşmeleriň netijesi bolup biler. Ýürek kemislikleri kombinirlenen we utgaşan görnüşlere bölünýär. Kombinirlenen kemisliklerde stenoz we ýetmezçilik bolýar. Utgaşyp gelýän kemisliklerde birnäçe klapanlar zeperlenýär. Ýürek kemislikli näsaglarda demgysma, ýüregiň çalt urmasy, ysgynsyzlyk, dekompensasiýa ýüze çykanda endamynda çişler biynjalyk edýär. Ýürek kemisliklerini anyklamagyň esasy usuly ehokardiografiýa barlagy bolup

11 Iýun 2022

Saglyk

Gastroezofageal reflýuks keselini anyklamagyň we bejermegiň usullary

Soňky ýyllarda ylmy edebiýat çeşmelerinden alnan maglumatlara görä, gastroezofageal reflýuks keseli (GERK) uly ýaşly adamlaryň arasynda has hem köp ýaýraýandygy dünýä ýüzüniň gastroenterologlarynyň ünsüni özüne çekýär [3, 8]. GERK – bu gyzylödegiň distal bölegine aşgazanyň ýa-da onkibarmak içegäniň suwuklygynyň öz-özünden, yzygider zyňylmagyna düşünilýär. Bu keseliň ýüze çykmasynyň esasy alamatlary iki sany uly topara bölünýär: ýerli we gyzylödekden daşary alamatlar.

11 Iýun 2022

Saglyk