"Türkmenistanyň lukmançylygy" žurnaly

Esaslandyryjysy: Türkmenistanyň Saglygy goraýyş we derman senagaty ministrligi
Salgysy: Aşgabat şäheri, Garaşsyzlyk şaýoly, 100, Türkmenbaşynyň erkin döredijilik mekany
Telefon belgileri: 38-61-55
Email: t-lukmanchylyk-zurnaly@sanly.tm

Gazeti PDF görnüşinde ýükläp almak

Habarlar

Halkymyzyň saglygy – ýurdumyzyň baýlygy

Ýakynda ýurdumyzyň Saglygy goraýyş ulgamynda teleköpri arkaly saglygy goraýyş boýunça IX türkmen-german forumy geçirildi. Foruma Germaniýanyň Mýunhen uniwersitetiniň Grosshadern klinikasynyň alym-professorlary, ýurdumyzyň döwlet düzümleriniň, ylmy-kliniki merkezleriniň, Myrat Garryýew adyndaky Türkmenistanyň Döwlet lukmançylyk uniwersitetiniň, saglygy goraýyş ulgamynyň welaýatlardaky we paýtagtymyzdaky düzümleriniň ýolbaşçylarydyr wekilleri gatnaşdylar. Bu duşuşykda urologiýa we ginekologiýa, çagalar urologiýasy we ginekologiýasy meselelerine üns berildi. Forumyň dowamynda eneleriň we çagalaryň saglygyny goramakda gazanylan üstünlikler ara alnyp maslahatlaşyldy, keselleriň öňüni alyş, anyklaýyş, bejeriş usullary beýan edildi.

17 Fewral 2021

Saglyk

Barlaghana alakalarynyň eksperimental aterosklerozynda türkmen arçasynyň gaýnatmasynyň bagyr dokumasyna täsiri

Şu günki günde ateroskleroz we onuň bilen baglanyşykly keseller dünýäniň aglaba ýurtlarynyň halkynyň maýypçylygynyň we ýokary ölümçiliginiň esasy sebäpleri bolup durýar [2]. Aterosklerozyň etiologik faktorlarynyň biri dislipidemiýa bolup, ol damar endoteliýasynyň proaterogen işjeňleşmegine we disfunksional ýagdaýynyň inisiasiýasyna alyp barýar. Soňabaka endoteliýanyň zeperlenmegi beýleki wazotoksik komponentleriň täsirleri bilen bilelikde aterosklerotik hadysanyň möwjemegine getirýär [4]. Ýokarda aýdylanlar aterosklerozyň we onuň gaýraüzülmeleriniň öňüni almak we bejermek çärelerini gözläp tapmagyň, işläp düzmegiň, ornaşdyrmagyň we kämilleşdirmegiň zerurdygyny esaslandyrýar. Aterosklerozyň bejergisinde we öňüniň alynmagynda ulanylýan derman serişdeleri lipoproteinleriň aterogen fraksiýalarynyň derejesini kadalaşdyrmak, antiaterogen holesteriniň mukdaryny ýokarlandyrmak, lipidleriň erkin radikal okislenmesiniň intensiwligini peseltmek, antioksidant güýçleri işjeňleşdirmek, organizmiň immun ýagdaýyny we gaýnaglama hadysalaryny sazlaşdyrmak, aterotrombozyň ösmegine päsgel bermek ýaly talaplara laýyk gelmelidir [1]. Işiň maksady – barlaghana alakalarynyň eksperimental aterosklerozynda bagyr dokumasyna türkmen arçasynyň miwesiniň gaýnatmasynyň täsirini öwrenmek.

17 Fewral 2021

Saglyk

Ýygy keselleýän çagalarda buýan köküniň demlemesiniň ulanylyşynyň netijeliligi

Ýiti respirator ýokançlar (ÝRÝ) bilen ýygy keselleýän çagalar (ÝKÇ) pediatriýanyň wajyp lukmançylyk we sosial meselesidir. ÝKÇ 7 ýaşa çenli çagalaryň keselleýjiliginiň umumy sanynyň 25%-ni düzýär we çagalarda hasaba alnan ÝRÝ hemmesiniň 70-85% olaryň paýyna düşýär. Olar dünýäde kesellemegiň düzüminde öňde barýan orunlaryň birini eýeleýär. ÝRÝ düýpli gaýraüzülmeleriň emele gelmek howpuny ýokarlandyrýar, ösüp gelýän bedeniň saglyk ýagdaýyna ýaramaz täsir edýär hem-de bäbekleriň we çagalaryň ep-esli böleginiň ölümine sebäp bolýar [2, 6-8]. Ýygy keselleýän çagalarda respirator ýokançlaryň (RÝ) bejerilişinde we öňüniň alnyşynda bejeriş serişdeleriniň içinde fitobejergi, esasan, buýan köküniň ulanylmagy möhüm orny eýeleýär [6].

17 Fewral 2021

Saglyk

Keratitleri bejermekde plazmoterapiýa bilen bandaž linzasynyň utgaşykly ulanylmagynyň kliniki netijeleri

Amaly oftalmologiýada gözüň alawlama keselleri, şol sanda keratitler uly sosial meseleleriň biri bolup durýar, sebäbi bu kesel wagtlaýyn işe ukypsyzlyga (80%) we 10-30% ýagdaýda körlüge getirýär [2, 3]. Dermanlar bilen bejergi keratitleriň has giň ýaýran usuly bolmak bilen, köplenç ýagdaýda oňaýly netije berýär. Keratitlerden soň buýnuz perdäniň epitelizasiýasynyň bozulmagy agressiw bolýar hem-de uzak wagta çekýär, şeýlelikde, antibakterial, alawlama garşy we reparatiw bejergini öz içine alýan standart usullar netije bermeýär. Konserwatiw bejerginiň netijesizliginde, keseliň geçişiniň beterlemesinde, buýnuz perdäniň deşilmek howpunda, awtorlaryň birnäçesiniň bellemegine görä hirurgik bejerginiň patogenetik esaslandyrylan we netijeli usuly bolup durýar, emma bu usulyň amaly taýdan ulanylmagy köp ýagdaýlarda guramaçylyk sebäplere görä mümkin bolmadyk usul bolmaklygyna galýar [1, 2].

17 Fewral 2021

Saglyk

Arterial gipertoniýanyň geçişine dürli howp faktorlaryň täsiri

Bütin dünýäde saglygy goraýşyň örän möhüm meselesi arterial gipertoniýa (AG) bolup durýar. AG-nyň 100 ýyldan gowrak taryhy döwürde öwrenilmegi oňa bolan garaýşy we bejerginiň meselelerini tapawutly üýtgetdi. Arterial basyşyň (AB) peselmegi bilen insultlaryň we ýürek işemiýa keseliniň (ÝIK) ýygylygynyň tapawutly azalmagynyň mümkinçiligi subut edildi. Şunuň bilen baglylykda umumy ilatyň arasynda AB-y peseltmäge gönükdirilen düýpli maksatnamalaryň gerekdigi aýdyň boldy. Ýöriteleşdirilen, şahsy seçilip alnan antigipertenziw terapiýanyň durmuşa geçirilendiginiň hem wajyplygy pes däldir [1, 3].

17 Fewral 2021

Saglyk

Bagyr ehinokokkozynyň hirurgiýasynda galyndy boşlugynyň antiparazitar işlenilmegi

Bagryň ehinokokkozy parazitar keseliň endemiki ojaklaryna degişli ýurtlarda möhüm meseleleriň biri bolup durýar. Operatiw bejergiden soň, keseliň gaýtalanmagy 22,3-31,3% aralykda ýüze çykýar. Bagyr ehinokokkozynyň hirurgiki bejergisinde kistanyň fibroz kapsulasynyň meselesi kesgitlenilmedik jedelli soragylaryň biri bolup durýar [3, 8, 10-12]. Ylmy maglumatlarda ehinokokkyň ösüşiniň giçki döwürlerinde fibroz kapsulanyň gurluş düzüminiň üýtgemegi hem-de onuň tohum düwünçekleri üçin öz böwet häsiýetini ýitirýänligi bellenilýär. Bu nukdaýnazardan käbir hirurg-gepatologlar tarapyndan operasiýanyň radikal häsiýetini ýokarlandyrmak maksady bilen, fibroz kapsulanyň kesilip aýrylmagy esaslandyrylýar. Ýöne kistanyň diwarynyň bagryň magistral gan damar-öt ýollaryna ýakyn ýerleşen halatynda fibroz kapsulany total ýa-da subtotal aýrylmagyny ýerine ýetirmek mümkinçiligi düýpli çäklenýär. Köplenç, ehinokokkektomiýa interoperasion döwürde kistanyň diwaryny açmak, onuň hitin bardasyny we skolekslary aýyrmak bilen ýerine ýetirilýär [3, 10-12].

17 Fewral 2021

Saglyk

Diş-äň anomaliýaly çagalarda agyz boşlugynyň ýagdaýyna kliniki baha bermek

Diş-äň anomaliýalar (DÄA) häzirki zaman çagalar stomatologiýasynyň iň bir çylşyrymly meselesi bolup, BSGG -nyň ileri tutýan ugurlarynyň hataryna girýär [5]. Ylmy barlaglar ortodontiýa bilen parodontologiýanyň arasynda göni baglanyşygyň barlygyny görkezýär [3, 4, 8-11]. Türkmen alymlarynyň we daşary ýurtly alymlaryň ylmy işlerinde bellenilişi ýaly 38-50% ýagdaýda DÄA bolan çagalarda üznüksiz kataral gingiwitiň (ÜKG) alamatlarynyň bejergiden öň hem ýüze çykarylandygyny belleýärler [1, 6-8, 10-12]. Öz gezeginde ÜKG-iň irki döwürlerinde ýüze çykarylmagy we parodontal dokumanyň sagdynlygyny gazanmak täsirli ortodontiki bejerginiň netijeliginiň esasy faktorlarynyň biri bolup durýär [2, 9, 11]. Şeýle hem çagalarda ÜKG-iň patogeneziniň aýratynlygyny gaýnaglama hadysanyň ösüp barýan, funksional we morfologiki taýdan kemala gelmedik ýaş parodont dokumada döremegi, ujypsyz zeperleýji faktorlara duýgurlygynyň ýokary bolmagy bilen baglaşyklydygyny bellemek gerekdir [6, 9, 12]. Işiň maksady – diş-äň anomaliýaly çagalarda üznüksiz kataral gingiwiti irki döwründe anyklamak üçin agyz boşlugynyň arassaçylyk barlagynyň netijelerine, parodontal görkezijilerine kliniki baha bermek.

17 Fewral 2021

Saglyk

Türkmen selmeleginiň ýapraklarynyň jöwheriniň antibakterial täsirini kesgitlemek

Hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedowyň parasatly baştutanlygynda ylmyň we tehnologiýalaryň ösüşine, ilatyň saglygyny goramakda döwlet derejesinde aýratyn ähmiýet berilýär. Ýurdumyzda raýatlary we bejeriş edaralaryny derman serişdeleri bilen doly derejede üpjün etmek hemişe iň möhüm wezipeleriň biridir. Häzirki döwürde amaly lukmançylykda Diýarymyzda ösýän dermanlyk ösümlikleri düýpli öwrenmek, olaryň çig mallaryndan täze derman serişdelerini taýýarlamak we rejeli peýdalanmak meselelerine düýpli seredilýär. Ýokarda aýdylanlara esaslanyp, türkmen selmeleginiň ýapraklaryndan taýýarlanan jöwheri bilen mikrobiologiki barlaglar geçirildi [3, 6]. Hormatly Prezidentimiziň «Türkmenistanyň dermanlyk ösümlikleri» atly köp jiltli ylmy-ensiklopediki neşirleriniň III jiltinde türkmen selmeleginiň (lat: mandragora turcomanica) biologiki häsiýetnamasy hemmetaraplaýyn beýan edilen. Türkmen selmelegi itüzümler maşgalasynyň, selmelekler urugynyň, boýy 20-40 sm ýetýän, ýapraklary rozetka görnüşinde, aşaky ýapraklarynyň uzynlygy 80 sm ýetýän, ýokarky ýapraklary gysgarak, olaryň diametri 160 sm ýetýän, baldaksyz, köpýyllyk ösümlikdir. Mandragora wajyp häsiýetleri özünde jemleýär: köpýyllylyk, sowuga çydamlylyk we dowamly wegetasion döwrüniň bolmagy. Şonuň üçin mandragorany seleksion iş üçin ulanýarlar. Ösümlik deňiz beýikliginden 800-1200 m-de, palçykly, daşly, günorta dag etekler

17 Fewral 2021

Saglyk

Süýjüli diabetiň 2-nji tipiniň utgaşmagynda ýüregiň işemiýa keselini bejermekde emel usullarynyň aýratynlyklary

Berkarar döwletimiziň bagtyýarlyk döwründe ýurdumyzyň saglygy goraýyş ulgamy dünýä derejesinde ösdürilýär, häzirki zaman lukmançylyk şertleri döredilen hassahanalar, şypahanalar, anyklaýyş merkezleri halkymyza hyzmat edýär [1]. Bütin dünýäde ilatyň ölümçiliginiň esasy sebäbi ýüregiň işemiýa keseli (ÝIK) bolmagynda galýar. Bütindünýä saglygy goraýyş guramasynyň maglumatlaryna görä, bu keselden ölümçilik ähli ölümçiligiň, takmynan, 25%-ni tutýar [2].

17 Fewral 2021

Saglyk

Halk bähbitli beýik işler

Hormatly Prezidentimiziň baştutanlygynda eziz Diýarymyzda halkyň saglygyny goramak, ýokanç keselleriň öňüni almak hem-de olary aradan aýyrmak, arassaçylyk-epidemiologiýa abadançylygyny pugtalandyrmak, milli saglygy goraýyş we derman senagaty ulgamyny ösdürmek boýunça giň göwrümli işler amala aşyrylýar. Türkmenistanyň Saglygy goraýyş we derman senagaty ministrligi Russiýanyň göni maýa goýumlary gaznasynyň goldaw bermeginde N.F.Gamalei adyndaky Epidemiologiýa we mikrobiologiýa milli barlag merkeziniň alymlary tarapyndan döredilen «Sputnik V» sanjymyny bellige aldy we degişli şahadatnamany berdi.

17 Fewral 2021

Saglyk