"Edebiýat we sungat" gazeti

Esaslandyryjysy: Türkmenistanyň Ministrler Kabineti
Salgysy: Aşgabat şäheri, Garaşsyzlyk şaýoly, 100, Türkmenbaşynyň erkin döredijilik mekany
Telefon belgileri: 38-62-17, 38-62-33, 38-62-01
Email: edebiyatwesungat@sanly.tm

Gazeti PDF görnüşinde ýükläp almak

Habarlar

Muzeýe wirtual gezelenç

Hormatly Prezidentimiziň taýsyz tagallalary netijesinde medeni mirasymyz, taryhy ýadygärliklerimiz bilen bagly alnyp barylýan işleriň gerimi barha giňeýär. Häzirki wagtda Watanymyzyň taryhy bilen tanyşmak üçin virtualmuseum.gov.tm websaýtyna girip, Döwlet muzeýindäki eksponatlary wirtual görnüşde, oturan ýeriňde synlap bolýar. Täze açylan wirtual muzeýde suratlar 360 derejede (gradus) bilýän iň häzirki zaman tehnologik usul ulanylýar. Bu bolsa muzeý gymmatlyklary bilen adamlary has amatly usulda tanyşdyrmaga mümkinçilik berýär. Ýakynda Gurbansoltan eje adyndaky Daşoguz lukmançylyk orta okuw mekdebinde hereket edýän «Miras» gurnagynyň çäklerinde gurnagyň we mekdebiň ýaş alymlar geňeşiniň agzalary bu web saýt arkaly wirtual görnüşde Balkan welaýatynyň Magtymguly etrabyndaky Magtymguly Pyragy muzeýiniň miras gymmatlyklary bilen tanyş boldular. Olar muzeýde saklanylýan şahyryň ömri we döredijiligine, onuň bilim alan ojaklaryna degişli dürli gymmatlyklar hem-de dana Pyraga goýulýan hormat-sarpa hakynda çuňňur düşünje aldylar. Muzeýe guralan wirtual gezelenç mekdep mugallymlarynda we talyp ýaşlarda uly täsir galdyrdy.

5 Dekabr 2024

Medeniýet

Gerimi giňeýän gatnaşyklar

Garaşsyz, hemişelik Bitarap Türkmenistan döwletimiz häzirki wagtda sebitiň möhüm logistika çatrygyna öwrüldi. Gahryman Arkadagymyzyň, hormatly Prezidentimiziň Merkezi Aziýany, Hazar, Gara deňiz we Baltika sebitlerini, Orta we Ýakyn Gündogar, Günorta we Günorta-Gündogar Aziýany birleşdirýän geoykdysady giňişligiň binýadyny döretmek bilen baglanyşykly iri halkara guramalarynyň münberinden eden teklipleriniň goldaw tapmagy netijesinde bu ugurdan uly öňegidişlikler gazanyldy. 2026 — 2035-nji ýyllarda Durnukly ulagyň onýyllygy boýunça BMG-niň maksatnamasynyň düzümine goşant goşmak maksady bilen, Türkmenistanyň başlangyjy esasynda Durnukly ulagyň dostlary toparynyň döredilmegi hem Watanymyzyň halkara abraýynyň barha ýokarlanýandygynyň güwäsidir. Ulag kommunikasiýalaryny ösdürmek boýunça ýükleriň daşalyşyny artdyrmak üçin strategiki taýdan amatly ýerde ýerleşýän Garaşsyz Diýarymyzyň 1993-nji ýylda Brýussel Jarnamasyna goşulmagy TRACECA maksatnamasynyň başyny başlady. Türkmenistan häzirki wagtda TRACECA-nyň çäklerinde durmuşa geçirilen düzümleýin taslamalaryň we tehniki taýdan ýardam bermek baradaky taslamalaryň durmuşa geçirilmegi babatdaky başlangyçlarda işjeňligi bilen tapawutlanýar. 2023-nji ýylda BMG-niň Baş Assambleýasynyň 77-nji sessiýasynyň 70-nji plenar mejlisinde Türkmenistanyň başlangyjy bilen 26-njy noýabryň «Bütindünýä durnukly ulag güni» diýlip yglan edilmegi döwletimiziň

28 Noýabr 2024

Syýasat

«Hakyda göwheriň» bilen, Arkadag!

Asylzada, öňdengörüji, gurujy, dörediji ynsanlaryň her ädiminde, her deminde Watan bar, halk bar. Gahryman Arkadagymyzyň mysalynda muňa göz ýetire-ýetire gelýändiris. Mähriban Arkadagymyzyň kitaba goýýan sarpasy-da bir başga. Dana Dünýäde döreýän owazly sözler ýyllaryň aýdymyna öwrülýär.

28 Noýabr 2024

Edebiýat

Kinodaky «Kitap»

Ýakynda paýtagtymyzdaky «Aşgabat» kinoteatrynda Magtymguly Pyragynyň doglan gününiň 300 ýyllygy mynasybetli Türkmenistanyň Telewideniýe, radiogepleşikler we kinematografiýa baradaky döwlet komitetiniň Oguzhan adyndaky «Türkmenfilm» birleşigi tarapyndan surata düşürilen «Kitap» atly kinofilmiň ilkinji görkezilişi boldy. Hekim Alowowyň režissýorlyk etmeginde surata düşürilen bu filmiň edebi esasy merhum, belli artist Ata Alowow bilen ýaş aktýor, režissýor Rahymberdi Annagulyýewiňki. Filmi kompozitor Röwşen Nepesow saz bilen bezedi. Ussat ýazyjy Nurmyrat Saryhanowyň beýik akyldaryň belent paýhasyna bagyşlap ýazan «Kitap» hekaýasynyň esasynda döredilen filmde Muhammetmyrat Ataýew baş gahryman Welmyrat aganyň, Çary Ýakubow Ozan bagşynyň, Annageldi Orazgeldiýew Ýazyrhan piriň, Süleýman Eminow alymyň keşbini janlandyrypdyrlar.

28 Noýabr 2024

Medeniýet

Halypa bilen duşuşyk

23-nji noýabrda Lebap welaýat ýörite sungat mekdebinde Türkmenistanyň Gahrymany Saragt Babaýew bilen döredijilik duşuşygy geçirildi. Halypa heýkeltaraş paýtagtymyzda we dostlukly ýurtlarda oturdylan türkmen nusgawy şahyry Magtymguly Pyragynyň heýkelini ýasamagyň öz paýyna düşendigini uly buýsanç bilen belledi. Ol taryhy şahsyýetler Oguz hanyň, Görogly begiň, halypa kinorežissýor Alty Garlyýewiň, belli nakgaş Yzzat Gylyjowyň, nusgalyk ýol goýan bagşy Sahy Jepbarowyň, meşhur kompozitor Nury Halmämmedowyň, zehinli şahyr Gurbannazar Ezizowyň heýkellerini taýýarlamakda alyp baran döredijilik gözlegleri, 40 ýyldan gowrak wagt bäri şägirtleri ýetişdirmekde alyp barýan işleri barada talyplara täsirli gürrüň berdi. Duşuşykda ussat heýkeltaraş ýaşlar bilen sowal-jogap alyşdy, şeýle-de Gahryman Arkadagymyzyň, Arkadagly Gahryman Serdarymyzyň ýaş nesilleriň ylymly-bilimli adamlar bolup ýetişmekleri üçin edýän aladalaryna jogap edip, talyp ýaşlara geljekde yhlasly zähmete, kämillige gol berip, halypalaryň asylly ýol-ýörelgelerine eýermegi arzuw etdi.

28 Noýabr 2024

Medeniýet

Dostlaryň saz söhbetleri

Hormatly Prezidentimiziň baştutanlygynda dost-doganlyk medeni gatnaşyklarymyz barha giň gerime eýe bolýar. 18-27-nji noýabr aralygynda Ýewropa Bileleşiginiň Türkmenistandaky medeniýet hepdeliginiň geçirilmegi-de muny aýdyň görkezýär. Türkmenistanyň Medeniýet ministrliginiň Ýewropa Bileleşiginiň Diýarymyzdaky wekilhanasy, Germaniýanyň ilçihanasy bilen bilelikde taýýarlan medeni çäreleriniň çäklerinde 22-nji noýabrda Magtymguly adyndaky milli sazly drama teatrynda Germaniýadan gelen döredijilik toparynyň çykyşy boldy. Nemes sazlaryndan boglan çemeni ildeşlerimize sowgat eden «Klinke» toparynyň agzalary Annegret Klenke, Beate Hartmann, Iwonn Ulemann hem-de Rut Kaltenhoýzer öz çalýan kirişli saz gurallarynyň ussady hökmünde dünýäde ykrar edilendirler. Şonuň ýaly-da datly sesi bilen dünýä diňleýjileriniň söýgüsini gazanan opera aýdymçysy Narine Ýegiýanyň aýdymlary-da güýzüň ahyrky günleriniň bezegine öwrüldi.

28 Noýabr 2024

Medeniýet

Müňýyllyklara 30 ýyllyk syýahat

Gadymy topragymyzyň «Asty-da, üsti-de altyn» diýleni. Sebäbi bu topraga ylmyň dilinde gulak salyp bilseň, müňýyllyklaryň aňyrsyndaky şöhratly menziller barada gyzykly söhbetleriň şaýady bolýarsyň. Bilelikdäki türkmen-fransuz ekspedisiýasy hem 30 ýyl bäri şeýle söhbetleri dünýä jemgyýetçiligine ýetirip gelýär. Türkmenistanyň Beýik Saparmyrat Türkmenbaşy adyndaky Şekillendiriş sungaty muzeýinde 22-nji noýabrda açylan «Türkmen-fransuz arheologiki ekspedisiýasy. 30 ýyllyk arheologiki işler: Ulugdepe» atly hemişelik sergi hem şu geçen döwürde alymlaryň bitiren işlerine bagyşlanypdyr. Sergide görkezilen 230-dan gowrak eksponatyň her biri gadymy topragymyzyň taryhy geçmişiniň şaýady. Has dogrusy, olar paýtagtymyzdan 170 kilometr uzaklykda ýerleşýän Ulugdepe ýadygärliginde alnyp barlan gazuw-agtaryş işlerinde ýüze çykarylan tapyndylar. Miladydan öňki VI müňýyllykdan parfiýa, sasanylar döwrüne çenli aralygyň şaýady bolan taryhy ýadygärligiň Merkezi Aziýada başga ýokdugy Ulugdepäni has-da özüne çekiji edýär. Şonuň üçin-de türkmen-fransuz alymlarynyň 30 ýylky zähmetiniň miweleri bolan tapyndylar taryhyň dürli döwürlerini öwrenýän alymlardyr talyp ýaşlarda uly gyzyklanma döredýär.

28 Noýabr 2024

Miras

Tebigatyň döreden «Eserleri»

Garaşsyz, hemişelik Bitarap Diýarymyza gelip gören syýahatçylar, gadymy topragymyzy ylmy taýdan öwrenen hünärmenler bu mekanyň «tebigatyň zehininden dörän» täsin eserlere baýdygyny aýdýarlar. Taýsyz gymmatlyk hökmünde garalmagy netijesinde asyrlaryň, hatda müňýyllyklaryň şaýady bolan täsinliklere bu günki gün Zeminiň alymlarynyň ünsi gönügýär. Häzirki wagtda hormatly Prezidentimiziň baştutanlygynda ýurdumyzyň ÝUNESKO bilen köpugurly gatnaşyklarynda tebigatyň goraglylygyna aýratyn orun degişli bolup durýar. Şeýle täsinlikler mekany Balkan welaýatynyň çäginde-de kän. Olaryň arasynda Akpatlawuk we Gökpatlawuk palçyk ýanardaglary aýratyn özboluşlylygy bilen tapawutlanýar. ÝUNESKO-nyň Bütindünýä mirasynyň sanawyna girizmek bilen baglanyşykly işlere badalga berlendigi bu tebigy gymmatlyklarymyzyň ylmy taýdan hem ähmiýetiniň uludygyny görkezýär. ÝUNESKO-nyň işleri barada Türkmenistanyň Milli toparynyň wekillerinden, biologiýa, geografiýa we geologiýa bilen baglanyşykly iş alyp barýan alymlardan, ýurdumyzyň Daşky gurşawy goramak ministrliginiň işgärlerinden we Hazar deňzi institutynyň wekillerinden düzülen ýörite toparyň ol ýerlerde iş saparynda bolmaklary bu işiň ýakyn wagtlarda öz miwesini berjekdigine ynamy berkidýär. Alymlar Hazar deňziniň kenar sebitlerinde ýerleşýän Akpatlawuk we Gökpatlawuk ýanardaglarynyň baryp on-on iki million ýyl öň, gadymy Tetis deňziniň kiçelmegi sebäpli

28 Noýabr 2024

Tebigat

Ýatdan çykmajak «Pursat»

Söhbetdeş bolýanyň dünýäsine belet bolanyňda azaşaňok. Onda-da külli adamzada düşnükli bolan, dilmaç talap etmeýän sungatdan habarly bolanyňda. Biziň söhbetdeşimiz hem ykbalyny sungata baglan, Türkmenistanyň Magtymguly adyndaky milli sazly drama teatrynyň oýun goýujy režissýory Mekan Jumabaýew. Sungatyň ybadathanasy hasaplanylýan teatr. Tüýs «Teatr geýim asylýandan başlanýar» diýleni. Gürrüňimiz hem şol ýerde başlandy.

28 Noýabr 2024

Medeniýet

Şygryýet

Durna uçýar... Uzyn ganatlaryn kakdy-da agras,Uzyn aýaklaryn göterdi ýerden.Güýzüň goňras keşbin synlap sährada,Pelpelläp üstünden seretdi bir dem.

28 Noýabr 2024

Edebiýat

Guýmagursak zehin

Suratda: Nurýagdy Tokgaýew ogly Döwran bilen. Guýmagursak zehinli aýdymçy, Türkmenistanyň at gazanan artisti Nurýagdy Tokgaýew barada oýlanyp oturyşyma Türkmenistanyň halk ýazyjysy Berdinazar Hudaýnazarowyň şu setirleri serime doldy:

28 Noýabr 2024

Medeniýet

Ynsap (Hekaýa)

Bähbit aga bu gün hemişekisinden ir oýandy. Howul-hara garbak-gurbak edindi-de, gyssanmaç ýola düşdi. Onuň uzyn göwresini öňe atyp, ýukajyk ýektaýynyň etegini galgadyp, alakjap barşy geňdi. Ýüzi aladalydy, töwerek-daşyna-da üns berenokdy. Öňünden çykanlaryňam diňe salamyny alýardy, hal-ahwal soraşyşy-da juda sowukdy. Ondan beýle sowuklyga garaşmadyk tanyş-bilişleri geň galyp, yzyndan seredip galýardy. Ol aram-aram: «Taparmykam, tanarmykam? Öz-ä, kelte boýly, sary saçlydy öýdýän. Aý, taparyn-la, tanaman näme...» diýip, eşidiler-eşidilmez pyşyrdaýardy. Duralga baransoňam, oturara takaty ýetmän, jübüsinden elýaglygyny çykaryp, maňlaý derini süpürdi-de, bir elini gözüne kölegeledip, ýoldan geçýän ýeňil ulaglara seretdi. Ol barmana ak reňkli taksi deňinde saklandy. Goja barjak ýerini aýdyp, haýdan-haý ulaga mündi. Salamdan soň sürüji Bähbit aga habar gatdy: — Ýaşuly, bazarlajak-da onda? Bir zat almakçymy?

28 Noýabr 2024

Edebiýat

Mekgejöwen golçurlary (Hekaýa)

Ataş öz ýygnan otlarynyň üstüne Jojy agalardanam ýüz elli daňy töweregi mekgejöwen palajyny aldy. Mallar bu oty, ylaýta-da, ýagyş-ýagmyrly günlerde diýseň işdämenlik bilen iýýär. Şonda olar süýdi-de kän berýär. Ýöne Jojy aganyň özümi, ogullarymy, garaz, howlugypdyrlarmy, nädipdirlermi, käýarym baglanan palaçlarda alynmadyk mekgejöwen golçury duşýardy. Ataş golçurlary ýörite bir demir gaba ýygnap ugrady. — Büý-ä bir batman dagy boljak. Galan palaçlardan çykanlaram jemläpjik eltip bersek, täze ýylyň ekişinde Jojy aga hezil berer.

28 Noýabr 2024

Edebiýat

Saklanyp galan pursatlar

Suratda: fotohabarçylar Toýly Kerimi we Omar Sähetgylyjow (1991ý.).

28 Noýabr 2024

Edebiýat

Ahal ýolunyň ýolbeledi

— Edebiýatyň, sungatyň wezipesi, ilkinji nobatda, nesilleri terbiýelemekdir. Hally bagşy. * * *

28 Noýabr 2024

Edebiýat

Mukamçy kompozitor

Ömrüni gazma dutara, aýdym-saza bagyş edip, il-güne hyzmat eden ussatlaryň ady halkyň ýüreginde hemişe ýaşaýar. Halkymyzyň aýdym-saz sungatynyň baýlaşmagyna goşandyny goşan ussatlaryň biri-de Türkmenistanyň halk artisti, mukamçy kompozitor, halypa sazanda Ýagmyr Nurgeldiýewdir. Halypalary Mylly Täçmyradowyň, Pürli Saryýewiň, Çary Täçmämmedowyň sungat ýoluny dowam etdiren Ýagmyr Nurgeldiýew diňe sazanda hökmünde däl-de, mukamçy kompozitor hökmünde hem tanalýar. Onuň şahyrlar O.Gurbanowyň «Kanalym meniň», M.Annaýewiň «Ýakmasana gyz», M.Myşşyýewiň «Aý dogan çagy», «Sözlerim», N.Gozlyýewanyň «Senden geçip bilmedim» ýaly goşgularyna döreden aýdymlary we «Söýgülim», «Arzuwym», «Owazym», «Şadyýan ülkäm», «Gutlag mukamy», «Şadyýan çagalar», «Halypama», «Pyragy» ýaly sazlary halkyň söýgüsine mynasyp boldy.

28 Noýabr 2024

Medeniýet

Turgenýew we türkmen halysy

Dünýä belli rus ýazyjysy Iwan Sergeýewiç Turgenýewiň ady türkmen okyjylaryna ozaldan tanyşdyr. Öz döwründe ýurdumyzyň tanymal terjimeçileri tarapyndan I.Turgenýewiň «Atalar we perzentler» romany, «Asýa» powesti, «Mumu» hekaýasy türkmen dilinde neşir edildi. Ýakynda ýazyjynyň Russiýa Federasiýasynyň Orýol oblastynyň Msensk etrabyndaky Spassk-Lutowina obasynda ýerleşýän öý-muzeýiniň işgäri Ýelena Nowikowa bu ýerde saklanylýan türkmen halysy barada ýazan gysgajyk makalasyny redaksiýamyza iberdi: 1818 — 1883-nji ýyllar aralygynda ýaşap geçen ýazyjy Iwan Sergeýewiç Turgenýewiň iki gatly öý-muzeýi häli-häzire çenli giňden tanalýan medeni ojaklaryň biridir. Ýazyjynyň ömri we döredijiligine degişli ýazgylarda muzeýiň hemişe köp adamly bolandygy barada aýdylýar. Bu ýerde Lew Tolstoý, Nikolaý Nekrasow, Afanasiý Fet ýaly onuň döwürdeş ýazyjy-şahyrlary myhmançylykda bolup, edebiýat agşamlaryny geçiripdirler. I.Turgenýew bu günki günde dünýä dilleriniň ençemesine terjime edilen eserlerini hut şu ýerde ýazypdyr.

28 Noýabr 2024

Edebiýat

Depderçe (Tymsal)

Kakasynyň adatdakylar ýaly, işden gelip, öz otagyna geçenini gören oglanjyk onuň ýanyna barmakçy bolýar. Muny gören ejesi: — Oglum, kakaň işläp otyr-a, sen barsaň, päsgel berersiň — diýip, ony saklajak bolýar. Oglanjyk: «Onuň bir özüniň ýüregi gysýandyr-a» diýip, otagyň gapysyny açyp ýetişýär. Otaga girişine-de baryp, kakasynyň ýanynda ornaşýar. Ol kakasynyň başagaý bolup bir zatlar ýazyp oturyşyny az wagt sessiz synlaýar-da, onuň öňündäki ýandepderçäni eline alýar. Ýandepderçäniň içiniň dürli belliklerden, ýazgylardan doludygyny gören çagajyk:

28 Noýabr 2024

Edebiýat

Dile geldi — bile geldi

Ýaltalyk — dert, dermany — hereket. * * *

28 Noýabr 2024

Edebiýat

Gaýyby nika

Işigimizdäki gelinbarmak üzümli teläriň aşagyndaky tagta seki, kakam aýtmyşlaýyn: «Bagy-zagan — zenanlar köşgüdi». Kakamyň bu diýmegi 1400-nji ýyllarda hyratly türkmen Gara Ýusubyň uýasy Göwherşadyň zenanlar üçin ýörite saldyran bagly-bakjaly mekdebini aňladýardy. Uzyn-uzyn tomus günleri goňşy daýzalar, eneler alajalyk ýüplerini, jorap örýän ýumaklaryny alyp, ertir guşlukda gelişlerine günortanyň öň ýany dagardylar. «Gep başy — iňňejik» edip, öýden getiren toşapdyr mürepbesini, etlidir ýagly nanyny, göklüdir kädili gutabyny orta üýşürip, oba täzeliklerinden başlaýan öý bikeleri bir gürrüňe gyzansoň, geçmişiň gatyna siňip giderdiler. Tumar şa, Selime soltan, Soltan Sanjaryň ejesi Ogulsapar, Jelaleddin Menguberdiniň ejesi Aýjeren, Agaýunus peri, Uzan mama dagy hamala diýersiň goňşuçylykda ýaşan köne tanyşlary ýalydyr. Bir sapar Nury mama zenan ömrüni sanap, «Gulpakly, gabak, ulugyz, malygeçen, gelin, gaýtarma, keýwany, oral aýal, ene-mama, kempir» diýip oturyşyna, gaýyby nikaly başy boglany-da ýatlady welin, goňşy gelinleriň biri: «Kasymyň enesem käte-käte parsylaberýär» diýdi.

28 Noýabr 2024

Miras