"Edebiýat we sungat" gazeti

Esaslandyryjysy: Türkmenistanyň Ministrler Kabineti
Salgysy: Aşgabat şäheri, Garaşsyzlyk şaýoly, 100, Türkmenbaşynyň erkin döredijilik mekany
Telefon belgileri: 38-62-17, 38-62-33, 38-62-01
Email: edebiyatwesungat@sanly.tm

Gazeti PDF görnüşinde ýükläp almak

Habarlar

Ýürekde galan ýatlamalar

Kakaly Berdiýew ýaşlara ynanýardy, olara bil baglaýardy. Zehinli ýaşlary-da gazetiň işine çekýärdi. Kakaly Berdiýew hiç haçan göz-görtele bilip duran zatlaryna göz ýummazdy, gönüläp aýdardy. Ikinjidenem, kän okardy. Hysyrdyly işiniň, jogapkärli jemgyýetçilik ýumuşlarynyň, döredijiliginiň daşyndan okamaga hökman wagt tapardy. Döwürden yzda galmazdy.

7 Ýanwar 2021

Edebiýat

Garly gün(oýlanma)

Gyş! Aňzakly günleriň golaýlap gelýänini bildirmejek bolýan dek, sary reňke boýap çykan topragynyň ýakyn wagtda aýazdan goranmak üçin ak gary ýorgan edinmeli boljakdygyna özi günäkär ýaly, köňlüni gussadan dolduryp giden sarymeňiz güýz bilen hoşlaşanymyz ýaňy ýalydy. Ine, eýýäm şadyýan çagajyklaryň gülküleriniň has çasly ýaňlanmagyna sebäp bolan gyşyňam bir aýy yzda galypdyr. Bu ýyl-a gyşyň owadanlygy-da üýtgeşik. Körpejeleriň meýdanda garyň üstünde dürli oýunlary oýnap, şady-horram bolup ýörüşlerini guwanç bilen synlamagyň özi köňlüňi joşdurýar. Sähel eliňe galam alýan bolsaň, nämedir bir zatlar barada oýlanmaga mejbur edýär. Menem bu gün umumy ýaşaýyş jaýymyzyň penjiresinden daşaryny synlap durşuma, akja gar barada pikire çümenimi duýman galdym. Dogrusy, ak garyň beýdip, uzak wagtlap topragy ýassanyp ýatanyny ýatlap ber diýseler, gürrüňim kän bir uzaga gider öýdemok. Sebäbi bular ýaly sowuk, garly gyşlaryň seýrek bolýandygyny ulularam aýdýarlar. Bize bolsa entek o diýen köp gyşy garşylamagam miýesser edenok. Ýöne täsinliginden, owadanlygyndan, şatlyk paýlamak ukybyndandyr-da, sähel wagtlyk myhman bolaýanda-da, gar özi barada süýjüje ýatlamalary goýmaga-ha ýetişýär. Menem şolar ýaly ýatlamalaryň birnäçesini kalbymda edil gymmatbaha monjuk kimin saklap ýörün...

7 Ýanwar 2021

Edebiýat

Algebranyň atasy

Maglumatlardan aýan bolşy ýaly, alym 12-den gowrak ylmy eserleri döredipdir. Muhammet ibn Musa al-Horezminiň galamyndan çykan işleriň hemmesi musulman Gündogar dininiň we ylmynyň ýörgünli dili saýylan arap dilinde ýazylypdyr. Biz şu ýazgymyzda Türkmenistanyň çäginde, esasan, VIII — IX asyrlarda ýaşap geçen, ensiklopediki ylmyň düýbüni tutan Abu Japar Muhammet ibn Musa al-Horezmi (780 — 850 ý.ý.) hem-de onuň döwürdeşleri hakynda durup geçmekçi. Muhammet ibn Musa al-Horezmi tutuş musulman Gündogarynyň iň ajaýyp, iň beýik alymlarynyň biri saýylmak bilen, takyk ylymlaryň — matematikanyň, astronomiýanyň kemala gelmegine, ösmegine ägirt uly goşant goşdy. Akyldaryň döredijiligi umumadamzat medeniýetiniň we ylmynyň taryhynda öçmejek yz galdyrdy. Dünýä ylmynyň taryhnamasynda Gündogarda IX asyryň birinji ýarymynyň «al-Horezminiň döwri» diýlip ykrar edilmegi muňa aýdyň subutnamadyr.

7 Ýanwar 2021

Ylym

Ussadyň ýoly

A.Berdiýewiň döreden Akmyrady tomaşaçylaryň aňynda şahyrana hem-de duýguçyl sahna gahrymanyň keşbi bolup galdy. Milli teatr we kino sungatymyzyň ösmegine saldamly goşant goşan ussat halypalar barada gürrüň edilende, Türkmenistanyň halk artisti Annamyrat Berdiýewiň ady ilkinjileriň hatarynda tutulýar.

7 Ýanwar 2021

Medeniýet

Bir dessanyň beýany

Abdylla Şabendäniň döredijiligi üç asyr bäri türkmen edebiýatynyň we aňyýetiniň gymmatly baýlyklarynyň biri bolup durýar. Abdylla Şabendäniň «Gül-Bilbil» dessanynda yşk bilen gahrymançylyk utgaşykly beýan edilýär. Dessanyň başyndan söýgi bilen bagly wakalar ýaýbaňlanyp, munda göreşem, ýeňşem bar. Söz ussady özüniň isleg-arzuwlaryny gahrymanlarynyň keşbinde şöhlelendiripdir. Ol il-güni agzybirlige çagyrýan batyrlyk, halallyk, birsözlülik ýaly häsiýetleri gahrymanlaryň keşplerine siňdiripdir. Dessanyň baş gahrymany Bilbil. Ol şa ogludygyna garamazdan, özüni halkdan üzňe tutmaýar, halk bilen bir jan-bir ten bolýar. Şabende Bilbile şeýle ynsanperwer häsiýet bermek bilen, zähmetkeş halkyň mertebesini belent tutýar we adalatly durmuşy görýär. Bilbiliň ýoldaşlary Sala — weziriň ogly, Galandar — mekdep mugallymy, Zelili — daýhan ogly. Bilbil olaryň güýjüne, kuwwatyna ynanmak bilen, dessanyň bütin dowamynda olar bile hereket edip, edermenlik görkezýärler. Şu hili garaýşy Bilbiliň kakasy Nasyr şada-da görmek bolýar. Şabende Nasyr şanyň keşbiniň üsti bilen adalatly, rehimdar bolmagy, hemmä deň göz bilen garamagy, dostana pikirleri öňe sürüpdir. Nasyr şanyň keşbi adalatly şa hakyndaky arzuwlaryň Şabende tarapyndan ösdürilişidir.

7 Ýanwar 2021

Edebiýat

«Paýhas çeşmesi» kitabyndan gyş hakynda

Gün parlap çyksa-da, gyşyň güni ýaz durmaz. * * *

7 Ýanwar 2021

Edebiýat

Ýazyjyny ýatlap...

1988-nji ýyl. Täze ýylyň yz ýanydy. Sarahsdan Aşgabada gezelenje bardym. Döredijilik bilen gyzyklanýan dostum Esen Nazarow maňa ýazyjy Berdinazar Hudaýnazarowyň öýüne gitmekçidigini aýtdy-da, meniň hem özi bilen bile gitmegimi teklip etdi. Döredijilik bilen azda-kände gyzyklanamsoň, onuň teklibi bilen bada-bat razylaşdym. Meşhur ýazyjy, ussat şahyr bilen görşüp, birsalym mesawy gürleşip oturmaklygyň özi-de biz üçin uly bagtdy. Esen ikimiz tirkeşip, Aşgabat şäheriniň gündogarynda ýaşaýan ýazyjynyň öýüne bardyk. Bizi iç işikde Berdinazar aganyň maşgalasy ýazyjy Ogultäç Orazberdiýewa garşylady. Ol Eseniň obadaşy eken. Bize: «Geçiberiň, ýaşuly içki otagdadyr» diýip, mylaýymlyk bilen ýüzlendi.

7 Ýanwar 2021

Edebiýat

Çarwa hekaýaty

Syzgyrlyk Çary Halylyň çopan goşuna ýygy-ýygydan gelýän Kerim çopan bilen itlerem öwrenişipdi. Hemişeler bir menzilden onuň garasy görnenden, ala-zenzele bolup eňýän goýun itleri indi göwünleri bir ýaly, äwmezlik bilen başlaryny galdyrardylar-da, bir gyra çekilip ýatybererdiler. Dilewarlykda öňüne adam geçirmeýän Kerim her gezek halypa çopanyňka gelende, onuň itlerini görenden tarypyny edip başlardy.

7 Ýanwar 2021

Edebiýat

Gadymy galalar

Ýergala — Gökdepe demir ýol menzilinden günbatarda ýerleşýär. Daşky alamatlary boýunça Ýergala uly bolmadyk berkitmäniň harabalygydyr. Galanyň diwarlary ýumrulyp, seňňere öwrülipdir, onuň ortasynda giň çöketlik bar. Depäniň gurluşy taraplary 49x49 metr bolan inedördül görnüşlidir. Günorta-günbatar tarapynyň ortasynda giçki döwürde gazylan garym arkaly zaýalanan girelgäni görmek bolýar, diwarlary pagsadan galdyrylyp, onuň esasynyň ini 1,8 m, ýokarsy ep-esli inçelýär. Daşky görnüşinden çen tutsaň, diwarlarynyň beýikligi, takmynan, 3 metr bolupdyr. Häzirki wagtda olaryň beýikligi 1,3 metrden geçmeýär. Berkitmäniň burçlarynda süýri görnüşli diňler gurlupdyr. Galanyň içinde hiç hili desganyň yzlary görünmeýär. Onuň ortasyndaky medeni gatlagyň galyňlygy bary-ýogy 20-30 santimetr bolup, içinde arheologiýa tapyndylar juda az duşýar. Tapylan küýze önümleriniň böleklerini iki topara bölmek mümkin. Birinji toparyň gap-gaç bölekleriniň ýaşy iki müň ýyla golaý, ikinji topardakylaryňky iki-üç asyryň çäklerindedir hem-de berkitmäniň döwri bilen gös-göni baglanyşyklydyr. Onuň senesi XVII — XIX asyrlar bilen kesgitlenilýär. Köne Ahal — Gökdepe etrabynyň Ýandaklyagyz obasynyň çäklerinde ýerleşýär. Ylmy edebiýatda ol Kümmetliýaýla ady bilen hem duşýar. Galanyň daşyna pagsadan galdyrylan beýik diwar aýlanypdyr. Gala diwary gönüburçly görnüşde gurlup, alty sany diň bilen berkidilipdir

7 Ýanwar 2021

Taryh

Bakjadaky dermanhana

Kädiniň peýdaly taraplary barada irki döwürlerde, taryh sahypalarynda adyny galdyran akyldarlar kän ýazypdyrlar. Oňa «Bakjadaky dermanhana» diýilmegi hem ýöne ýerden däldir. Kädiniň düzüminiň 90 göterimi suwdan, 10 göterimi A, C, B, B2, U, PP, T witaminlerden, karotinden, beloklardan, kletçatkalardan, minerallardan, şekerden durýar. Kädiniň düzümindäki karotin käşiriňkiden 5 esse köpdür.

7 Ýanwar 2021

Saglyk

Täsin binalar

Pianino binasy Daşyndan seredeniňde äpet pianino we skripkanyň şekilini görkezýän bu ajaýyp görnüşli bina Hytaý Halk Respublikasynyň An-Hui şäherinde ýerleşýär. Häzirki wagtda aýdym-saz mekdebi bolup hyzmat edýän bu binanyň taslamasy ýurduň çäginde ýerleşýän Hefei tehnologiýa uniwersitetiniň talyplary tarapyndan döredilipdir. Üç sany berk sütüniň üstünde gurlan bu binany synlamaga gelýän syýahatçylaryň yzy üzülmeýär.

7 Ýanwar 2021

Syýahatçylyk

Her kimiň öz paýy (slowak tymsaly)

Kiçiräk şäherleriň birine çykyş etmek üçin sazanda gelipdir. Ol şäherjigiň tomaşa jaýyna barsa, asla hiç kim ýok diýen ýalymyşyn. Käýerde bir adam otyr diýýä. Sazanda öňki hatarda ýeke özi oturan tomaşaça ýüzlenipdir: — Näme, adamlar meniň çykyşymyň boljagyny eşitmedilermikä?

7 Ýanwar 2021

Edebiýat

Türkmenistanyň Prezidenti Gurbanguly Berdimuhamedowyň Türkmen halkyna täze ýyl gutlagy

Mähriban halkym!Eziz watandaşlar! «Türkmenistan — Bitaraplygyň mekany» diýlip yglan edilen 2020-nji ýyl tamamlanyp barýar. Biz az salymdan üstünliklere beslenen bu ýyl bilen hoşlaşyp, Täze — 2021-nji ýyly uly şatlyk bilen garşylarys.

1 Ýanwar 2021

Bitaraplyk

Türkmenistanyň Prezidentiniň Permany

2021-nji ýylyň 2-nji ýanwaryny iş güni däl diýip yglan etmek hakynda Ýurdumyzyň ilatynyň Täze ýyl baýramyny dabaraly belläp geçmegi we oňat dynç almagy üçin oňaýly şertleri döretmek maksady bilen, karar edýärin:

1 Ýanwar 2021

Bitaraplyk

Türkmenistanyň mejlisiniň karary

2021-nji ýyly «Türkmenistan — parahatçylygyň we ynanyşmagyň Watany» diýip yglan etmek hakynda Çuňňur hormatlanylýan Türkmenistanyň Prezidenti Gurbanguly Berdimuhamedowyň başlangyjy bilen yglan edilen «Türkmenistan — Bitaraplygyň mekany» ýyly ýurdumyz üçin taryhy ähmiýetli ýyl boldy. Türkmenistanyň hemişelik Bitaraplygynyň şanly 25 ýyllygynyň giňden bellenilip geçilmegi ýurdumyzyň gazanan ägirt uly üstünliklerini, ýeten sepgitlerini dünýä jemgyýetçiligine ýetirmäge mümkinçilik berdi.

1 Ýanwar 2021

Bitaraplyk

Ak günleriň ýaraşygy

Hoş günleriň ýakymy, hakydalaryň baky hemrasy bolan ajaýyp pursatlaryň ýylylygy bizi bagty süňňümiz bilen syzmaga, kalbymyz bilen ezizlemäge mejbur edýär. Allatagalanyň peşgeş beren günlerini bagtyýarlyga beslemek päkligiň, her bir dogýan Gün bilen ynsanlara ýylgyryş hem bagt paýlamak beýikligiň alamaty. Bu gün hormatly Prezidentimiziň saýasynda bagtyň güzer edinen berkarar ýurdumyzda her dogýan günümiz bizi bagtyýarlygyň goýnuna atarýar. Akyldarlaryň birine: «Bagtyňy nädip tapmaly?» diýip sowal beripdirler. Ol: «Öz bagtyňy gözlemek biderek wagt ýitirmekdir. Dünýäde her bir adam garaçyny bilen nirededigi näbelli bagtynyň gözleginde. Biziň bagtymyz özgeleriň bagtynda gizlengi. Sen olara bagtyny ber, soň siziňki size gaýdyp geler. Aslynda, ynsanlaryň ömrüniň manysy-da özgeleriň bagtynyň içinden öz bagtyny tapmakdyr» diýip jogap beripdir. Bu barada halkymyz hem «Özgäni hoşbagt edeni betbagt saýma» diýen paýhasy döredipdir. Bütin adamzadyň ýagty geljegi, asuda durmuşy hakynda gije-gündiz alada edýän, asyrlara barabar beýik işleri durmuşa geçirýän, öz bagtyny halkyň, il-günüň bagtynda görýän Gahryman Arkadagymyzyň döredijilik, durmuş ýoly hem, akyldaryň aýdyşy ýaly, ynsanyýete bagt paýlamakdan, mukaddes Diýary berkarar etmekden ybaratdyr.

1 Ýanwar 2021

Edebiýat

Ajaýyp arzuwlar Saňa, Arkadag!

Ýylgyryp gelýän ýyllary ýylgyrybam garşy almalydyr. Umuman, myhmany güler ýüz bilen garşylamak — türkmene aňyrdan gelýän kada. Bu-da şol mysalydyr. Ol pursatda birek-birege ýagşydan-ýagşy arzuwlar edilýär. Men şol edilýän, ediljek süýji dilegleriň ählisine ýürek goýýan, goşulýan. Gahryman hem mähriban Arkadagymyzy, bir başa bakýan agzybir ilimizi täze, 2021-nji ýyl bilen mübärekleýärin! Bu ýylyň “Türkmenistan — parahatçylygyň we ynanyşmagyň Watany” diýlip yglan edilmeginiň özünde ymgyr many, ylham ummany bar. Parahatçylyk we ynanyşmak ahyry giň dünýäni saklaýan kökler. Hormatly Prezidentimiziň dosty dogan eýlän ýoly bu, ýörelgesi bu! Asyl-ha, mähriban Arkadagymyzyň ýürekden çykan döwletli başlangyjynyň ýüreklere ýetmegi, gyzgyn goldaw tapmagy bilen, BMG-niň kabul eden Kararnamasy esasynda 2021-nji ýylyň dünýäde “Halkara parahatçylyk we ynanyşmak ýyly” şygary astynda geçjekdiginiň özi bu hakykata sözsüz delil. Goý, mydama şeýle bolsun! Türkmen topragynda, giň dünýäde hemişe parahatçylyk, birek-birege ynam höküm sürsün! Ojaklary saglyk-salamatlyk, abatlyk-rahatlyk, rysgallylyk-döwletlilik, mylaýymlyk-mähribanlyk gurşasyn! Watanymyz gowulyga, şowlulyga, rowaçlyga ýar bolsun!

1 Ýanwar 2021

Bitaraplyk

Dost ýüreginiň arzuwy

Kiýewiň B.Grinçenko adyndaky uniwersitetiniň professory Nikolaý Waskiw redaksiýamyza indi ikinji makalasyny iberýär. Ol akyldar şahyrymyz Magtymguly Pyragynyň döredijiligini ylmy taýdan öwrenmekde uly işleri alyp barýar. N.Waskiw «Magtymgulynyň döredijilik portreti» hem-de «Magtymguly, dogry söze ten bergil» atly kitaplary bilen türkmen okyjylaryny tanyşdyrdy. N.Waskiw hormatly Prezidentimiziň jöwher zehininden dörän «Türkmeniň döwletlilik ýörelgesi» atly ajaýyp eserini ukrain diline terjime etdi. Biz gazetimiziň täze ýyldaky ilkinji sanynda güneşli ýurdumyzyň dosty, tanymal magtymgulyşynas, ukrain alymy N.Waskiwiň elektron poçta arkaly “Edebiýat we sungat” gazetine iberen makalasyny okyjylarymyza ýetirýäris.

1 Ýanwar 2021

Bitaraplyk

Türkmenistanyň Prezidenti Gurbanguly Berdimuhamedowyň «Ile döwlet geler bolsa...” atly kitabyndan

Saz we saglyk barada Aýdym-saz adamyň inçe duýgularyna täsir edip, ol adam saglygyna we hal-ýagdaýyna öz täsirini ýetirýär.

1 Ýanwar 2021

Medeniýet

Täze ýyl — täze maksatlar

Maşgala baýramy bolan Täze ýylda edilen arzuwlaryň hasyl bolýandygyna, onda adamlary täze güýç, ruhubelentlik bilen indiki ýyllara gadam basmaga iterýän bilniksiz bir güýjüň bardygyna şol günki wakalaryň geljegimize öz täsirini ýetirjekdigine ynanýarys. Täze ýyly gülki bilen, bezelen arça, naz-nygmatdan doly saçaklar bilen garşylaýarys. Elbetde, Aýazbabadyr Garpamyk hem hökman Täze ýylyň myhmany bolýar. Biz hem ýurdumyzyň tanymal sungat ussatlarynyň “Täze ýyly nähili garşylamagy halaýarsyňyz?”, “Geljekki maksatlaryňyz näme?” diýen sowallarymyza beren jogaplaryny okyjylarymyza ýetirmegi makul bildik.

1 Ýanwar 2021

Medeniýet