"Arkadag" gazeti

Esaslandyryjysy: Türkmenistanyň Ministrler Kabineti
Salgysy: Arkadag şäheri, Arkadag şaýoly, 28
Telefon belgileri: 57-39-65, 57-39-66
Email: arkadag_gazeti@sanly.tm

Habarlar

Ykbal kuýaşy

(Oýlanma) Ejem jan! Seniň adyňy dile getirenimde meni diýseň üýtgeşik duýgy gaplap alýar. Käteler bolsa bokurdagym dolup, gözlerime ýaş aýlanýar. Näme üçin beýle bolýarka? Bu sowal akylymda aýlanyp dur. Ýa bu ähli ynsan balasynda hem şeýlemikä? Göwnüme bolmasa, diňe men şeýle üýtgeşik, näzik duýgyny başdan geçirýän ýaly bolýaryn. Hawa, käbäm, bu ýakymly duýgular çagajygymy hüwdülänimde has hem güýjeýär. Bular, megerem, begenç gözýaşlary bolsa gerek.

Sepgit — saglygy berkit

• Pasla görä geýinmeli. • Ýiti respirator ýokanç keseliniň ilkinji alamatlary ýüze çykan ýagdaýynda hökman maşgala lukmanyna ýüz tutmaly.

Türkmen halkynyň Milli Lideri, Türkmenistanyň Halk Maslahatynyň Başlygy “Arçman” şypahanasynda alnyp barylýan işler bilen tanyşdy

Türkmen halkynyň Milli Lideri, Türkmenistanyň Halk Maslahatynyň Başlygy, Hormatly il ýaşulusy Gurbanguly Berdimuhamedow zähmet rugsady wagtynda Ahal welaýatynyň Bäherden etrabyndaky «Arçman» şypahanasynda bolup, onuň çäginde gurulmagy meýilleşdirilýän we durky täzelenilýän binalaryň taslamalary, şypahananyň bejeriş düzümini kämilleşdirmegiň mümkinçilikleri bilen tanyşdy. Häzirki wagtda Gahryman Arkadagymyzyň başyny başlan giň möçberli özgertmeleriniň Arkadagly Gahryman Serdarymyzyň baştutanlygynda üstünlikli durmuşa geçirilmegi netijesinde halkymyzyň saglygy baradaky alada döwlet syýasatynyň ileri tutulýan ugurlarynyň biri bolup durýar. Ýurdumyzyň şypahana ulgamynyň düzümleriniň işini döwrebap derejede kämilleşdirmek, maddy-enjamlaýyn binýadyny berkitmek, hyzmatlaryň hilini gowulandyrmak meseleleri döwletimiziň hemişelik üns merkezinde saklanylýar.

«Sportuň, sagdynlygyň belent owazy...»

14-nji awgustda zähmet rugsadynda bolýan hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedow Hazar deňziniň kenarynda ýerleşýän «Awaza» milli syýahatçylyk zolagynda welosipedli gezelenç etdi. Ir bilen döwlet Baştutanymyz deňiz kenaryna geldi. Tomsuna günüň bu çagynda «Awaza» milli syýahatçylyk zolagynda ýakymly howa gurşawy emele gelýär. Munuň özi deňizden we «Awaza» emeli derýasyndan öwüsýän sergin şemalyň, ýaşyl seýilgähleriň, tokaý zolaklarynyň döredýän salkyn howasynyň esasynda mümkin bolýar. Soňky ýyllarda şeýle zolaklaryň çägi ep-esli giňeldildi. Bu çäreler kenarýaka sebitiň ekologik ýagdaýynyň has-da gowulanmagyny hem şertlendirdi.

Il bähbidi ileri

Türkmen halkynyň Milli Lideri, Türkmenistanyň Halk Maslahatynyň Başlygy Gahryman Arkadagymyz Gurbanguly BERDIMUHAMEDOW: — Ýurdumyzyň her bir raýatynyň saglygy baradaky alada döwlet syýasatynyň hemişe-de iň ileri tutulýan ugurlarynyň biridir.* * *Akyldar şahyrymyz Magtymguly Pyragy: «Dürdür bu janyň lezzeti, saglyk anyň soltanydyr» diýýär. Halkymyzyň edep-terbiýe ulgamyndaky päkize ýaşamak babatyndaky edim-gylymlary hem saglyk hakyndaky aladalardan gözbaş alýar.

«Akylly» şäheriň Taryhy-medeni seýilgähinde

Arkadag şäheriniň Taryhy-medeni seýilgähindäki «uludan kiçeldilen» binalaryň, desgalaryň nakysja şekilleri ünsüňi egleýär. Olaryň hersi barada aýratyn gürrüň edeniňe hem degýär. Biz bu şäherden o diýen uzakda bolmadyk «Arçman» şypahanasynyň we Köwata gowagynyň şekilleri barada aýtmakçy. Bu ýerdäki «Arçman» şypahanasynyň nyşanyna öwrülip giden dag goçlarynyň, Köwatanyň «derwezesiniň» şekilini bir gören adam dessine tanaýar. Olaryň ýanyndaky tanyşdyryş tagtasynda gyzykly maglumatlar bilen birlikde goýlan «QR» kody hem tüýs «akylly» şähere muwapyk. Bu ýurdumyzda syýahatçylyk ähmiýetli taryhy ýadygärliklerimiziň sanlylaşdyrylandygyndan nyşan.

Doganlyk. dostluk. ynanyşmak

Taryhdan bilşimiz ýaly, amatly geoykdysady ýerleşişi bilen tapawutlanýan Merkezi Aziýanyň ägirt uly mümkinçilikleri gadymy Beýik Ýüpek ýolunyň üsti bilen açylypdyr. Bu sebit Ýewropa bilen Aziýanyň arasynda özboluşly «köpri» bolup gelýär. Şonuň üçin-de sebitiň ýurtlarynyň özara hyzmatdaşlygyny ösdürmek hem-de işjeňleşdirmek häzirki günüň wajyp wezipesidir. Şu nukdaýnazardan, hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedowyň 2024-nji ýylyň 9-njy awgustynda Gazagystan Respublikasynyň Astana şäherinde geçirilen Merkezi Aziýa döwletleriniň Baştutanlarynyň altynjy konsultatiw duşuşygyna gatnaşyp, taryhy çykyş etmegi sebit hyzmatdaşlygyny ösdürmekde möhüm çemeleşmedir. Häzirki wagtda Merkezi Aziýa döwletleriniň arasyndaky gatnaşyklar barha ýygjamlaşýar. Bu iri sebiti örän güýçli we çalt depginler bilen ösýän, şonuň ýaly-da geljegi uly ykdysady sebitlere goşmaga ähli mümkinçiliklerdir artykmaçlyklar bar. Aslynda, Türkmenistanyň başlangyjy bilen Merkezi Aziýanyň döwlet Baştutanlarynyň konsultatiw duşuşygynyň döredilmegi şu taryhy jähetden ugur alypdy. Dostlukly ýurtlaryň Baştutanlary bu formatyň çäginde 2018-nji ýylda Astanada, 2019-njy ýylda Daşkentde, 2021-nji ýylda Türkmenbaşyda, 2022-nji ýylda Çolpon-Atada, 2023-nji ýylda-da Duşenbede duşuşypdylar. Şol sammitler konsultatiw duşuşyklaryň öz wagtynda öňe sürlen başlangyçdygyny, sebitiň ösüşine goşmaça itergi bermekde derwaýys ähmi

Sahawat we şepagat

Gahryman Arkadagymyzyň adyny göterýän Gurbanguly Berdimuhamedow adyndaky Howandarlyga mätäç çagalara hemaýat bermek boýunça haýyr-sahawat gaznasynyň serişdeleriniň hasabyna bejergi alan çagalar häzirki tomusky dynç alyş möwsüminde «Awaza» milli syýahatçylyk zolagyndaky «Daýanç» sagaldyş merkezinde öz ene-atalary bilen dynç alyp, saglyklaryny dikeldýärler. Bu ýerde çagalar ýoda baý deňiz kenarynyň howasy esasynda aromoterapiýa, ýyly çägede psamoterapiýa, kenar läbiginde pelloidoterapiýa, deňiz suwunda talassoterapiýa, Gün şöhlesinde gelioterapiýa, dürli daşlar bilen owkalamada stounoterapiýa we merkeziň düzüminde hereket edýän bölümlerinde balneoterapiýa, suw bilen bejeriş we fizioterapiýa usullary arkaly netijeli dikeldiş bejergilerini kabul edip, saglyklaryny dikeldýärler.

Hil hem-de kepil

Türkmenistanyň Saglygy goraýyş we derman senagaty ministrliginiň Döwlet arassaçylyk we keselleriň ýaýramagyna garşy göreşmek gullugynyň Arkadag şäheriniň Arassaçylyk we keselleriň ýaýramagyna garşy göreşmek gullugynyň barlaghanasyna hil ulgamynyň laýyklyk güwänamasynyň berilmegi ýurdumyzyň saglygy goraýyş ulgamynda işleriň halkara görkezijilerine laýyklykda ýola goýlandygyny äşgär edýär. Bellenilişi ýaly, güwänama Arkadag şäheriniň Arassaçylyk we keselleriň ýaýramagyna garşy göreşmek gullugynyň barlaghanasynyň işleriniň TDS ISO 9001 standartynyň bellenen talaplaryna laýyk gelýändigini tassyklaýar. ISO 9001 dünýäde hili kesgitlemek boýunça ykrar edilen standartdyr. Ol ähli ölçeglerdäki edaralara, pudaklara işlerini kämilleşdirmäge, bildirilýän talaplary ýerine ýetirmäge, hil boýunça ygrarlylygyny görkezmäge ýardam edýär. Bu standart arassaçylyk gulluklarynda işleriň netijelidigini, öz işine ussat hünärmenleriň zähmet çekýändigini we hyzmatlaryň ýokary derejelidigini görkezýär.

Ähli zat çagalar üçin

Golaýda paýtagtymyzdaky «Garagum» myhmanhanasynyň çäginde ýerleşýän açyk meýdançada «Kids Expo: ähli zat çagalar üçin» atly halkara köpugurly sergi-ýarmarkasy açyldy. Bu çärä dünýäniň 15-e golaý ýurdundan, ýagny Russiýadan, ABŞ-dan, Kanadadan, Germaniýadan, Portugaliýadan, Italiýadan, BAE-den, Türkiýeden, Singapurdan, Hytaýdan, Bahreýnden, Beýik Britaniýadan, Gyrgyzystandan, Gazagystandan çagalar harytlary we hyzmatlary pudagynda işleýän kompaniýalar gatnaşdylar. Sergä gelenlere ýaňy dünýä inen çagalardan başlap, ähli ýaşdaky çagalar üçin harytlaryň we hyzmatlaryň giň toplumyny görmäge mümkinçilik döredildi. Şol sanda ýurdumyzda öndürilýän meşhur «Röwşen aýakgaplary» hususy kärhanasy hem sergä gatnaşyp, öz önümlerini görkezdi. Myhmanlar bu kärhananyň diwarlygyndaky ýokary hilli materiallary we häzirki zaman tehnologiýalary ulanyp öndürilen çaga aýakgaplary, guşaklary we torbalary bilen tanyşdylar.

Milli demokratiýanyň dabaralanmasy

Gahryman Arkadagymyzyň başlangyçlary bilen, hormatly Prezidentimiziň baştutanlygynda milli däplerimize eýerilip geçirilýän Türkmenistanyň Halk Maslahatynyň mejlisinde kabul edilýän çözgütler ýurdumyzyň ykdysadyýetini pudaklaýyn diwersifikasiýalaşdyrmak, ilatyň ýaşaýşynyň mynasyp derejesini üpjün etmek babatda düýpli öňegidişlikleri gazanmak bilen birlikde, halk häkimiýetiniň ýörelgelerini hem döwrebap görnüşde kämilleşdirýär. Şunda asyrlaryň dowamynda milletimiziň ykbalyna, ruhy gymmatlyklaryna siňen döwletlilik ýörelgeleriniň gözbaşynda durýan döwletiň we raýatlaryň özara hyzmatdaşlygy berkeýär.

Hususy ulgamda depginli ösüş

Berkarar döwletiň täze eýýamynyň Galkynyşy döwrüniň taglymat esaslary, mukaddes Garaşsyzlygymyzyň many-mazmuny, bazar ykdysadyýetini, hususy ulgamy ösdürmekdäki orny Gahryman Arkadagymyzyň, Arkadagly Gahryman Serdarymyzyň eserlerinde giňişleýin beýan edilýär. Türkmen halkynyň Milli Lideri, Türkmenistanyň Halk Maslahatynyň Başlygy Gurbanguly Berdimuhamedowyň belleýşi ýaly, bagtymyza ýagty Gün bolup dogan Garaşsyzlygymyz türkmen halky üçin altyn eýýamyň gapysyny açdy, Türkmenistany hemişelik Bitaraplygyň mekanyna öwürdi. Bu dünýäde ykrar edilen hakykatdyr. Mundan 33 ýyl ozal — 1991-nji ýylyň güýzünde Türkmenistan döwletimiz Garaşsyzlygyny gazandy hem-de dünýä bileleşigi tarapyndan ykrar edildi. Şol taryhy günden başlap, ýurdumyzyň içeri we daşary syýasatyny özbaşdak kesgitläp, okgunly ösýän ykdysadyýeti, kämil durmuş ulgamy bolan, dünýä bileleşiginde uly abraýdan peýdalanýan demokratik, hukuk we dünýewi döwleti gurmak ugrunda ägirt uly işler amala aşyryldy.

«Biri Magtymguly...»

Magtymguly diýip ady tutulýar. Pyragy diýip ady tutulýar. Akyldar, dana,.. Berkarar döwletiň täze eýýamynyň Galkynyşy döwründe, «Pähim-paýhas ummany Magtymguly Pyragy» ýylynda şahyryň ady külli türkmen halkynyň ady bilen bilelikde tutulýar... Aýdylyşy ýaly, pikir — materiýa. Materiýa bolsa ýaşaýar. Diýmek, pikir ýaşaýar. Ony kimdir biriniň gaýtalap bilmegi-de ahmal, unutmagy-da. Ýöne pikir ýaşaýan bolsa, barybir, unudylan zatlaryň bir gün kimdir biriniň aňynda janlanmagy, zybanynda ýaňlanmagy mümkin. Pyragy türkmen halkynyň ýa-da türkmen halkynyň adyndan ata-babalarymyzyň pikirini halkyna gaýdyp berdi. Şahyr kimdir birini gaýtalap däl-de, gaýtadan doglan pikiri dünýä berip, bolanlaryny Gündogaryň pelsepesine ýugrup türkmeniň Magtymgulusyna öwrüldi. Pyragynyň şygyrlaryny ýat tutup nesilden-nesle geçiren halk gönüden-göni şol pelsepäniň içinde ýaşady. Ol islendik pursatda türkmen aga «Magtymguly, ine, şeýle diýipdir...» diýen çykalga bolup, halkyň dadyna ýetişdi. Halk dadyna ýetişenleri, has dogrusy, gahrymanlaryny unutmaýar. Halkyň aňynda ýaşamak bolsa baky ýaşamak diýmekdir. Magtymguly Pyragynyň adynyň ebedi ýaşamagydyr.

«...Biri goşa tar»

Mahmyt Gaýybynyň meşhur «Gelende bardyr» goşgusynyň ilkinji iki setiri şeýleräk başlaýar: Saz bilen söhbedi ýaman diýmäňler,Adam ata, Howa bolanda bardyr.

Suw tebigatdyr

Suwuň, onda-da içimlik suwuň gadyr-gymmatyny islendik halk bilýändir welin, ýöne türkmenlerde onuň arzysy has üýtgeşikmikä diýýäris. Suwuň damjasyny altyn dänesine deňän, «Suw aga!» diýip sarpalan ata-babalarymyz oňa, gör, nähili zar bolupdyr, mätäçlik çekipdir. Häzir Türkmenistanda suw hojalygynyň infrastrukturasyny ösdürmekde we döwrebaplaşdyrmakda innowasion tehnologiýalar giňden ornaşdyrylýar. Täze suw howdanlaryny, suw arassalaýjy desgalary gurmak, ýerasty we ýerüsti suw çeşmelerini peýdalanmak, ýerleriň melioratiw ýagdaýyny gowulandyrmak boýunça uly möçberde maýa goýumlary goýulýar. Munuň özi kanunalaýyk ýagdaýdyr. Ululygy boýunça Aziýada üçünji ýerde durýan Garagum sährasynda diňe arassa agyz suwy däl, eýsem, ekerançylyk, maldarçylyk we beýleki hajatlar üçin hem suw gerek. Bu möhüm wezipäni çözmek ýurduň ösüş strategiýasynda ileri tutulýan ugurlaryň biri hökmünde kesgitlenildi. Yzygiderli gurlup ulanmaga berilýän döwrebap suw desgalary şol maksatlara ýetmäge gönükdirilendir.

Baglar – zeminiň zynaty

Ýurdumyzy bagy-bossanlyga öwürmekde, gözel tebigatymyzy has-da baýlaşdyrmakda, şeýle hem «Türkmenistanyň 2021 — 2025-nji ýyllar üçin Milli tokaý maksatnamasyny» üstünlikli durmuşa geçirmekde birnäçe işler alnyp barylýar. Pürli bezeg baglary ýylyň dowamynda ýaşyl öwsüp, howany kislorod bilen baýlaşdyrmakda, fitonsidleri ýaprakly agaçlardan iki esse köp bölüp çykarýandygy sebäpli, howany zyýanly mikroorganizmlerden arassalamakda netijeli hasaplanylýar. Olar timar berlip ulanylmaga çydamlylygy üçin ýaşyl haýatlary döretmekde, açyk meýdan bezeg işlerinde dürli şekilleri bermekde amatlydyr. Şeýle-de olar kseromorf häsiýeti, ýagny gurakçylyga çydamlylygy bilen bellidir. Ösümlikleriň bu bioekologik aýratynlyklary olary bagy-bossanlyga öwürmek işlerinde giňden ulanmaga mümkinçilik berýär. Pürli bezeg baglarynyň bioekologiýa aýratynlyklary göz öňünde tutulyp, olar Arkadag şäherini bagy-bossana öwürmek işlerinde hem giňden peýdalanylýar. Pürli agaçlar seýilgähleri, edara binalarynyň, ýaşaýyş jaý toplumlarynyň töweregini bagy-bossana öwürmekde netijeli ulanylýar. Pürli bezeg baglaryndan eldar sosnasyny, arizon serwisini, Gündogar tuýasyny, arça görnüşlerini bellemek bolar. Beýik göwdeli eldar sosnasy (Pinus eldarica Medw.) gadymy üçülenji döwrüň relikt ösümligi bolmak bilen, onuň giň piramidal kronasy hemişe ýaşyl pürler bilen örtülýär.

Sirk sungaty

Türkmenistanyň çäklerinde ýerleşýän taryhy binalarda tegelek görnüşdäki diňlere duş gelmek bolýar. Belki-de, biziň ýurdumyzda ýerleşýän Nusaý galasyndaky tegelek diň döwründe imperatorlyk derejesine ýeten Parfiýada häzirki ahalteke bedewleriniň nesilbaşysy bolan parfiýa atlary bilen tomaşa görkezilen binanyň galyndylarydyr?! Munuň şeýle bolmagynyň mümkindigini alymlar tassyklaýarlar. Teatr, sirk sungaty parfiýa atlary bilen şöhratlanan bolmagy ahmaldyr. Diýmek, ajaýyp ahalteke atlarymyz miladydan öňki III asyrdan bäri sungat bilen aýrylmaz baglanyşykly bolup gelýär. Ine, bu gün Köpetdagy etekläp oturan ajaýyp Arkadag şäherinde Görogly adyndaky döwlet atçylyk sirkiniň bina edilmegini kanunalaýyklyk hasaplasa bolar. Bu ýerdäki sirk hem ussat seýis Aba Annaýewiň adyny göterýän şaýoluň ugrunda ýerleşýär. Sirk 3 gatdan ybarat bolup, çykyşlary görkezmäge niýetlenen meýdançasynyň diametri 13, ýerden ýokary nokadyna çenli aralyk 26 metr. Binanyň esasy aýratynlygy nal şekilindeligidir. Sirkiň içinde dünýä ülňülerine laýyk gelýän häzirki zaman enjamlardyr tehnologiýalaryň ornaşdyrylmagy sirk tomaşalaryny göwnejaý guramaga mümkinçilik berýär. Sirkiň tomaşaçylara niýetlenen ýerleri 10 bölümçä bölünip, merkezi girelgäniň çep we sag taraplarynda çykyşlara tomaşa etmek üçin oňaýly şertler döredilen. Bellenilmeli ýene bir tarapy, bu sirk dünýäniň iri halkara bäsleşiklerinde 5 gezek ýeň

Ýeňişli ýol bilen

Ýakynda Türkmenistanyň futbol çempionatynyň Ýokary ligasynyň 19-njy tapgyrynda Aşgabat şäherindäki «Nusaý» stadionynda «Arkadag» hem «Şagadam» futbol toparlary duşuşdy. Oýun 5:1 hasabynda «akylly» şäheriň wekilleriniň peýdasyna tamamlandy. Arkadag şäheriniň adybir futbol topary 19 tapgyrda 17 duşuşyk geçirip, ählisinde-de ýeňiş gazanmagy başardy. Şeýle-de bu topar 51 utuk bilen ýaryş tertibiniň başyny çekmegini dowam etdirýär. Ýaryş tertibindäki iň ýakyn garşydaşy bolan «Altyn Asyr» futbol toparyndan 14 utuk ara açyp, «Arkadag» nobatdaky çempionlygyna barha ýakynlaşýar. «Arkadag» hem «Şagadam» futbol toparlary nobatdaky oýunlaryndan üç gün soň, öňňin Türkmenistanyň Kubogyny almak ugrundaky ýaryşyň çärýek finalynyň ilkinji duşuşygynda-da garşylaşdylar. Aşgabatdaky «Nusaý» stadionynda geçirilen nobatdaky oýunda hem «Arkadag» futbol topary garşydaşyny 3:0 hasabynda ýeňmegi başardy.

Aýdyma öwrülen ömür

Magtymguly Myşşyýew 1930-njy ýylyň 3-nji fewralynda Gökdepe etrabynyň Akgoňur obasynda dünýä inýär. Etrap merkezindäki 1-nji orta mekdepde okap, orta bilim alandan soň, Türkmen döwlet uniwersitetine okuwa girýär we ony 1959-njy ýylda üstünlikli tamamlaýar. Magtymguly şol döwürde çap edilýän ýaşlar gazetinde we «Türkmenistan» gazetiniň redaksiýasynda, «Türkmenistan» neşirýatynda işleýär. 1962-nji ýyldan ömrüniň ahyryna — 2011-nji ýyla çenli Türkmen radiosynda zähmet çekýär. Magtymguly Myşşyýew döredijilik işine uniwersitetde okap ýören döwürlerinde başlaýar. Şahyr öz döredijiliginde oba durmuşy, zähmet adamynyň ajaýyp gylyk-häsiýetleri, Watanymyzyň ösüş-özgerişi, tebigat gözelligi, türkmen gelin-gyzlarynyň özboluşly edep-ekramy ýaly temalara aýratyn orun berýär. Magtymguly Myşşyýew diňe bir şahyr hökmünde tanalman, ol prozada döreden ençeme eserleri bilen hem meşhurlyk gazanýar. Dürli ýyllarda onuň «Köpetdagda bahar», «Men sährany söýýärin», «Garagum bilen söhbet», «Başdarak», «Aknuruň agtygy» we «Obadaşlar» atly goşgular we kyssa kitaplary okyjylara gowuşdy.

Terbiýeçilikde döwrebap usullar

Ýakynda 2023-2024-nji okuw ýylynyň jemini jemlemek hem-de 2024-2025-nji okuw ýylynda öňde durýan wezipeleri ara alyp maslahatlaşmak maksady bilen pedagogik işgärleriniň arasynda «Pähim-paýhas ummany Magtymguly Pyragy» diýen şygar bilen maslahat geçirildi. Maslahatyň dowamynda ösüp gelýän nesillerimize ata-babalarymyzyň öwüt-ündewleriniň esasynda bilim we terbiýe berlişini has-da kämilleşdirmek milli bilim ulgamynyň wajyp wezipesidigi, bilim özgertmeleriniň has-da işjeňleşdirilmegi, döwrüň talaplaryna we halkara standartlaryna laýyklykda üpjün edilmegi, «Türkmenistanda umumybilim maksatnamalary boýunça okatmagyň usulyýetini kämilleşdirmegiň 2028-nji ýyla çenli Konsepsiýasyny» we ony amala aşyrmak boýunça ýerine ýetirilmeli çäreleriň Meýilnamasyny durmuşa geçirmekde bilim işgärleriniň öňünde durýan wezipeleri baradaky çykyşlar diňlenildi.