"Saglyk" žurnaly

Esaslandyryjysy: Türkmenistanyň Saglygy goraýyş we derman senagaty ministrligi
Salgysy: Aşgabat şäheri, Garaşsyzlyk şaýoly, 100, Türkmenbaşynyň erkin döredijilik mekany
Telefon belgileri: 38-61-65, 38-61-67
Email: saglyk-zurnaly@sanly.tm

Žurnaly PDF görnüşinde ýükläp almak

Makalalar

Parahatçylykly ösüşiň dabaralanmagy

Dost-doganlykly hem-de parahatçylykly ösüş ýoluny saýlap alan Garaşsyz, hemişelik Bitarap Türkmenistan döwletimiziň halkara abraýy barha artýar. Ak mermerli paýtagtymyza Birleşen Milletler Guramasynyň Baş sekretary Antoniu Guterrişiň sapar bilen gelmegi hem munuň aýdyň subutnamasydyr. Türkmen halkynyň Milli Lideri, Türkmenistanyň Halk Maslahatynyň Başlygy Gurbanguly Berdimuhamedow hem-de hormatly Prezidentimiz ýurdumyzda saparda bolan belent mertebeli myhman bilen geçiren duşuşyklarynda Türkmenistan bilen Birleşen Milletler Guramasynyň arasyndaky gatnaşyklaryň sebitde we dünýäde hoşniýetli hyzmatdaşlyklary ösdürmäge, parahatçylygy pugtalandyrmaga gönükdirilen tagallalar esasynda yzygiderli berkidilýändigi bellenildi. Hormatly Prezidentimiz belent mertebeli myhmany Garaşsyz, hemişelik Bitarap Türkmenistanyň halkara abraýyny belende galdyrmaga goşýan uly şahsy goşandy üçin «Magtymguly Pyragynyň 300 ýyllygyna» atly ýubileý medaly bilen sylaglady.

7 Awgust 2024

Syýasat

Lukmançylyk klasteri: innowasion tehnologiýalar, giň mümkinçilikler

Türkmen halkynyň Milli Lideri, Türkmenistanyň Halk Maslahatynyň Başlygy Gurbanguly Berdimuhamedowyň paýhasly başlangyçlary netijesinde gojaman Köpetdagyň eteginde bina bolan Arkadag şäherinde döredilen «Arkadag Medisina Klasteri Menejment» kärhanasyna Türkmenistanyň sertifikatlaşdyryş ulgamy tarapyndan hil ulgamynyň laýyklyk güwänamasy berildi. Eziz Diýarymyzyň ykdysady ösüşlerini dünýä ýaýýan sebitde ilkinji sanly tehnologiýalaryň merkezi bolan Arkadag şäheri Garaşsyz, baky Bitarap Türkmenistanyň ykdysady ösüşlerini bütin dünýä ýaýmak bilen Gahryman Arkadagymyzyň we Arkadagly Gahryman Serdarymyzyň halkymyzyň tebigatyň ajaýyp künjeginde bagtyýar durmuşda ýaşamagy üçin döredýän giň mümkinçilikleriniň aýdyň beýanydyr.

7 Awgust 2024

Syýasat

«Arkadag» ýyldyzy — bagtyň şuglasy

Bagtyýarlygyň mekany bolan eziz Diýarymyzda türkmen halkyna yzygiderli buýsançly wakalaryň şaýady bolmak bagty miýesser edýär. Berkarar döwletiň täze eýýamynyň Galkynyşy döwrüniň ajaýyp nyşanyna öwrülen Arkadag şäheriniň açylmagynyň şanly bir ýyllygynyň baýramçylygy hem uly dabara beslendi. Arkadag şäheri häzirki wagtda ilatyň ýaşamagy üçin ýokary amatlylygy bilen tapawutlanýan, dürli derejeli ylmy-medeni ojaklaryň, saglyk merkezleriniň we beýleki döwrebap desgalaryň mekany hökmünde halkymyzyň ýürek buýsanjyna öwrüldi. Dünýäniň we milli binagärligiň, bezegiň hem-de tehnologik üpjünçiligiň iň gowy nusgalaryny özünde jemleýän Arkadag şäheri ýurdumyzda ekologik abadançylygy saklamaga, arassa tebigy gurşawy döretmäge, döwrebap, ýokary derejeli durmuş şertlerini kemala getirmäge uly ähmiýet berilýändiginiň aýdyň beýanydyr. «Pähim-paýhas ummany Magtymguly Pyragy» ýylynda asman jisimlerini öwrenýän «Kosmos-Ýer» jemgyýetiniň alymlarynyň asman giňişligindäki ýyldyzlaryň birine «Arkadag» diýip at goýmaklary sebitde ýeke-täk «akylly» şäheriň – Arkadag şäheriniň açylmagynyň bir ýyllygy mynasybetli uly sowgat boldy hem-de Gahryman Arkadagymyzyň yhlasyndan binýat bolan täze şähere bolan buýsanjyň we guwanjyň nyşany hökmünde halkymyzy buýsandy

7 Awgust 2024

Syýasat

Diýarymyzda sahawatly işler rowaçlanýar

Berkarar döwletiň täze eýýamynyň Galkynyşy döwründe Gahryman Arkadagymyzyň asylly başlangyjy bilen 2021-nji ýylyň martynda döredilen Gurbanguly Berdimuhamedow adyndaky Howandarlyga mätäç çagalara hemaýat bermek boýunça haýyr-sahawat gaznasy näsag çagalara hemmetaraplaýyn hemaýat etmek arkaly ynsanperwerlik häsiýetli uly işleri durmuşa geçirýär. Gazna döredilen wagtyndan bäri öňde goýlan maksatlary hem-de wezipeleri amala aşyrmak ugrunda giň gerimli işleri alyp barýar. 2021-nji ýylyň tomsunda Gurbanguly Berdimuhamedow adyndaky Howandarlyga mätäç çagalara hemaýat bermek boýunça haýyr-sahawat gaznasy tarapyndan ýurdumyzyň welaýatlarynyň etrap we şäher hassahanalarynyň çagalar bölümlerine döwrebap enjamlar bilen üpjün edilen «Tiz kömek» awtoulaglary, Mary welaýat çagalar hassahanasyna «Savina» kysymly emeli dem beriş enjamy sowgat berildi. Şeýle hem «Pähim-paýhas ummany Magtymguly Pyragy» ýylynda Ahal welaýatynyň Bäherden etrap hassahanasyna, Balkan welaýatynyň Magtymguly etrap hassahanasyna, Daşoguz welaýatynyň Enäniň we çaganyň saglygyny goraýyş merkezine, Lebap welaýat köpugurly hassahanasyna, Mary welaýat enäniň we çaganyň saglygyny goraýyş merkezine we paýtagtymyzdaky Enäniň we çaganyň saglygyny goraýyş ylmy-kliniki merkezine Gurbanguly Berdimuhamedow ad

7 Awgust 2024

Syýasat

Halkyň saglygy — döwlet berkararlygy

Berkarar döwletiň täze eýýamynyň Galkynyşy döwründe Garaşsyz, baky Bitarap Türkmenistanda halkyň saglygy baradaky alada ileri tutulýan, möhüm döwlet wezipeleriniň derejesine çykaryldy. Eziz Diýarymyzda saglygy goraýyş ulgamynyň milli nusgasynyň döredilmegi bu wezipäniň üstünlikli çözülýändigini aýdyň görkezýär. Saglygy goraýyş ulgamynyň özboluşly milli nusgasy halk tebipçiliginiň köpasyrlyk tejribesini hem-de dünýäniň saglygy goraýyş ulgamynyň öňdebaryjy ýörelgelerini özüne birleşdirýär. Türkmen halkynyň Milli Lideri, Türkmenistanyň Halk Maslahatynyň Başlygy Gahryman Arkadagymyzyň baştutanlygynda 1995-nji ýylyň 21-nji iýulynda kabul edilen, Arkadagly Gahryman Serdarymyz tarapyndan üstünlikli durmuşa geçirilýän «Saglyk» Döwlet maksatnamasyna laýyklykda, bu ulgamy mundan beýläk-de ösdürmek boýunça köptaraply işler ylmy esasda üstünlikli durmuşa geçirilýär. «Saglyk» Döwlet maksatnamasynyň esasy maksady, ilatyň saglyk ýagdaýyny has-da gowulandyrmak we abadançylygyny ýokarlandyrmak, adam ömrüniň dowamlylygyny artdyrmak, raýatlar üçin saglygy goramak babatda hemmetaraplaýyn giň mümkinçilikleri, şertleri üpjün etmek, saglygy goraýşy halkara ölçeglere laýyklykda ösdürmek hem-de innowasion tehnologiýalara, öňdebaryjy lukmançylyk ylmyna we tejribelerine esasla

7 Awgust 2024

Syýasat

Türkmen edebiýatynyň şamçyragy

Türkmen halkynyň Milli Lideri, Türkmenistanyň Halk Maslahatynyň Başlygy Gurbanguly Berdimuhamedow şu ýylyň iýul aýynda Şanhaý Hyzmatdaşlyk Guramasynyň sammitine gatnaşmak üçin Gazagystan Respublikasyna amala aşyran iş saparynyň barşynda Magtymguly Pyragynyň Astana şäheriniň gözel künjegindäki ýadygärliginiň açylyş dabarasyna gatnaşdy. Beýik söz ussadynyň ýadygärliginiň goňşy döwletiň paýtagtyna görk bermegi şahyryň paýhas ummanyna gazak halkynyň uly hormat, sarpa goýýandygyna şaýatlyk edýär. Magtymguly Pyragy türkmen halkynyň ruhy dünýäsini baýlaşdyrmakda, milli medeniýetini ösdürmekde örän uly işleri bitiren beýik akyldardyr. Beýik şahyryň edebi mirasy dünýä jemgyýetçiliginiň ünsüni barha özüne çekýär. Şonuň üçin şahyryň şygyrlary daşary ýurt dilleriniň ençemesine terjime edildi. Şeýlelikde, Magtymgulynyň döredijiligi baradaky söhbet eýýäm ençeme wagt bäri dowam edip gelýär, özem şunda şahyryň çuň manyly, köptaraply döredijilik mirasyna akyl ýetirmek, goşgularynyň mazmunyny öwrenmek ugrundaky ylmy gözlegler, pikir-garaýyşlar barha kämilleşýär. Magtymguly Pyragyny öwrenijiler dünýäniň ähli yklymynda diýen ýaly bar. Olaryň ählisi-de türkmen şahyrynyň ussatlygynyň öňünde baş egýärler. Beýik şahyryň goşgularyny yl

7 Awgust 2024

Edebiýat

Gytyk gülli myhak

Häsiýeti. Dag derman ösümligi. Gytyk gülli myhak - myhaklar maşgalasynyň adybir urugynyň boýy 15-30 sm köpýyllyk otjumak wekili. Gülleri okarajygyndan gysga, seýrek oňa deň. Gülleriniň plastinkasy tüýsüz. Gültäjiniň gül ýapraklary 1/4-1/2 we ondanam köp dilimlenen.

7 Awgust 2024

Saglyk

Tiz kömek merkezi — döwrebaplygyň nusgasy

Arkadag şäherinde gurlup ulanmaga berlen saglyk merkezleriniň her biri ajaýyp binalary hem-de ýokary derejeli lukmançylyk enjamlar bilen üpjünçiligi boýunça has-da tapawutlanýar. Bu döwrebap saglyk merkezlerinde ilatyň saglygyny goramak babatynda ähli şertleriňdir mümkinçilikleriň döredilendigini buýsanç bilen bellemek isleýäris. Arkadag şäheriniň Tiz kömek merkezi hem ilata ýokary derejeli gaýragoýulmasyz kömek bermek üçin ähli şertler bilen doly üpjün edilendir. Munuň özi Gahryman Arkadagymyzyň hem-de Arkadagly Gahryman Serdarymyzyň bagtyýar durmuşda ýaşaýan halkymyzyň saglygyny goramak barada edýän tagallalarynyň aýdyň netijesidir. Arkadag şäherindäki döwrebap binaly Tiz kömek merkezi gije-gündiziň dowamynda ilata hadysanyň bolan ýerlerinde, ýol ugurlarynda, öýde tiz we gaýragoýulmasyz kömek bermek üçin niýetlenilip, ol dolandyryş, kabul ediş, maslahat beriş, anyklaýyş, okuw bölümlerinden ybaratdyr.

7 Awgust 2024

Saglyk

Sorag-jogap

Operasiýa etmek hökmanmy? «Bir ýyldan bäri aýaklarym agyrýar. Oňurganyň we dyz bognunyň MRT barlagy mende oňurga ingisiniň, çep dyz bognunyň osteoartrozynyň bardygyny görkezdi. Dermanlar bilen bejeriş, bedenterbiýe maşklary kömek etmedi. Bu ýagdaýlarda operasiýa etmek hökmanmy?».

7 Awgust 2024

Saglyk

Öňüni alyş sanjymlarynyň ähmiýeti

Waksinalar bilen dolandyrylýan ýokançlar — bu öňüni alyş sanjymlary bilen öňi alynýan ýokançlardyr. Köpçülikleýin öňüni alyş sanjymlary bolsa kesel döredijiniň ýaýrawyny azaldýar we hatda onuň eliminasiýasyna (keseliniň düýpleýin ýok edilmegi) getirip bilýär. Bütin dünýäde öňüni alyş sanjymlary ýokançlara garşy göreşde has netijeli we elýeterli serişde hökmünde ykrar edildi. Bütindünýä Saglygy Goraýyş Guramasynyň berýän maslahatlary boýunça ýokanç keselleriň agyr görnüşlerini ýok etmek, azaltmak we öňüni almak üçin öňüni alyş sanjymlary bilen çagalaryň azyndan 95%-ni, uly ýaşly ilatyň azyndan 90%-ni gurşap almak zerur bolýar.

7 Awgust 2024

Saglyk

Peýdaly kösükli ösümlikler

Gahryman Arkadagymyzyň «Türkmenistanyň dermanlyk ösümlikleri» atly köp jiltli ylmy-ensiklopedik eserinde kösükli ösümlikler barada giňişleýin maglumatlar berilýär. Myrat Garryýew adyndaky TDLU-nyň iýmit gigiýenasy kafedrasynyň mugallymy Şirin Wellanowa habarçymyzyň haýyşy bilen türkmen halkynyň milli aşhanasynda giňden peýdalanylýan kösükli ösümlikleriň önümleri bolan noýbanyň we mäşiň saglyga täsiri barada gürrüň berýär. Noýba

7 Awgust 2024

Saglyk

Ýaşaýşyň gözbaşy

Ýer şarynda ýaşaýan ähli janly-jandarlaryň, ösümlikleriň, şeýle-de ynsan bedeniniň köp böleginiň suwdan durýandygy alymlar tarapyndan anyklanandyr. Suwsuz ýaşaýşy göz öňüne getirmek mümkin däl. Çünki dürli maglumatlara görä, adam suwsuz 3-5 günden artyk oňup bilmeýär. Suw adam bedenindäki maddalaryň alyş-çalşyna gatnaşýar we bedeniň gyzgynlygyny belli bir derejede saklaýar. Şonuň üçin hem uly adamlara günüň dowamynda 2,5-3 litre çenli suw içmek zerurlygy bardyr. Yssy howada ýa-da çyglylyk ýokary bolsa, şeýle-de adam sport bilen meşgullananda bedendäki suwuň ýitgisi ulalýar.

7 Awgust 2024

Saglyk

Önümleri gaýtadan işlemegiň düzgünleri

«Konserwirleme» diýen söz latynçadan terjime edilende iýmit önümleriniň saklanyş möhletlerini uzaltmak üçin olaryň aýratyn şertlerde, ýörite işläp taýýarlanmagyny aňladýar. Konserwirleme

7 Awgust 2024

Saglyk

D witamini ýetmezçilik edýän bolsa...

Ýurdumyzda ilatyň saglygyny goramak bilen baglanyşykly meseleler döwlet derejesinde üns merkezinde goýulýar. «Türkmenistanda D witamini bilen bagly öňüni alyş çärelerini ýokarlandyrmak boýunça 2023 — 2028-nji ýyllar üçin Strategiýanyň» kabul edilmegi, onuň esasynda bellenilen meýilnamalaýyn işleriň yzygiderli ýerine ýetirilmegi hem muňa güwä geçýär. Hakykatdan-da D witamini ynsan saglygyny goramakda uly ähmiýete eýe bolup durýar. Muňa göz ýetirmek üçin ilki bilen bu witaminiň adam bedeninde ýerine ýetirýän işi, onuň saglygy goramakdaky ähmiýeti bilen baglanyşykly maglumatlary ýatlap geçeliň.

7 Awgust 2024

Saglyk

Dişleriň sagdynlygy nämä bagly?

Myrat Garryýew adyndaky TDLU-nyň Stomatologiýa okuw-önümçilik merkeziniň çaga stomatolog lukmany, lukmançylyk ylymlarynyň kandidaty, Türkmenistanyň hormatly il ýaşulusy Gurbannazar Ataýew habarçymyz Narjan Ilmyradowa bilen söhbetdeşlikde dişler, diş keselleri hem-de olaryň öňüni almagyň ugur-ýollary barada gürrüň berýär. — Ilki dişleriň gurluşy we olaryň agyzda ýerleşişi barada umumy düşünje berseňiz...

7 Awgust 2024

Saglyk

Irki döwründe anyklananda...

Ýokanç däl kesellere degişli bolan süýjüli diabetiň 2-nji tipi dünýäde iň ýaýran keselleriň biridir. Bütindünýä Saglygy Goraýyş Guramasynyň (BSGG) maglumatlaryna görä, 2017-nji ýyldan 2019-njy ýyla çenli aralykda tutuş dünýäde süýjüli diabet anyklanan syrkawlaryň sany 38 milliona çenli artyp, 463 milliona ýetdi. 2045-nji ýyla çenli olaryň sanynyň 700 milliona ýetmegine garaşylýar. Kontinentler boýunça alnanda bu görkeziji 2030-njy ýyla çenli Ýewropada 22%, Günorta Aziýada 69%, Afrikada 90%-e ýokarlanar diýlip, çak edilýär. Diabetiň halkara federasiýasynyň maglumatlary dünýäde 20-79 ýaş aralygyndaky süýjükeselli näsaglaryň sanynyň 2021-nji ýylda 537 milliondan geçendigini görkezýär. Bilermenleriň pikirine laýyklykda, ýylda täze ýüze çykarylan süýjükeselli näsaglar beýleki keseller anyklanan ähli syrkawlaryň 10%-ini emele getirýär. Olaryň sanynyň her 10-15 ýyldan takmynan 2 esse köpelýändigini hasabat maglumatlary habar berýär. Ösen ýurtlarda süýjüli diabet keseline duçar bolan adamlaryň ABŞ-da, Italiýada, Ysraýylda has köp bolup, Fransiýada, Gresiýada, Ýaponiýada azdygyny hasabat maglumatlary tassyklaýar. Ylmy barlaglaryň netijesi, şeýle hem, süýjükeselli näsaglaryň ömrüniň adatça 5-10 ýyla çenli gysgalýandygyny görkezýär. Bu görkezijiler s

7 Awgust 2024

Saglyk

Kelleçanak basyşy ýokarlanýar: munuň sebäbi nämekä?

Keseliň döreýşi Mälim bolşuna görä, kelleçanagyň düzümi beýniden (80%), likwordon, ýagny, beýni suwuklygyndan (10%), gandan (10%) ybaratdyr. Beýni, gan, esasan likwor kelleçanagyň içki basyşyny esaslandyrýar. Likwor (beýni suwuklygy) beýniniň geçiriji ýollary boýunça belli bir tizlikde we basyş astynda hereket edýär. Bu hereketiň dowamynda likworyň bir bölegi gana geçýär. Onuň deregine täze likwor emele gelýär. Likworyň gana geçmegi haýallaşanda ýa-da onuň täzeden öndürilişi işjeňleşende bu suwuklygyň umumy mukdary köpelip, kelleçanakda basyş ýokarlanýar. Diňe bir likworyň kadadakydan köpelmegi däl-de, eýsem, arterial gan basyşynyň ýokarlanmagy, beýni çişleri hem kelleçanakda basyşyň ýokarlanmagyna getirip bilýär. Beýni iriňlemesinde (absses) we gan öýmelerinde, meningitde (beýni hem-de oňurga ýiliginiň perdeleriniň gaýnaglamasy), subarahnoidal gan inmede, neýroinfeksiýalarda hem kelleçanak basyşy ýokarlanýar. Kortikosteroidler toparyna degişli dermanlaryň, gormonal kontraseptiwleriň, antibiotikleriň dowamly kabul edilmeginiň gipertenziw sindromyň döremegine itergi berip bilýändigini bellemeli.

7 Awgust 2024

Saglyk

Äýnek dakynmak hökmanmy?

Aýratyn-da, tomus paslynda özümize Günüň ýiti şöhlesinden goraýan äýnek saýlap almaly bolýarys. Günden goranmak üçin dakynylýan äýnekler Günden düşýän ultramelewşe (UV) şöhleleri yzyna serpikdirýär we ultramelewşe şöhleleriň göze zeper ýetirmeginiň öňüni alýar. Şeýle-de äýnek, belli bir derejede, infragyzyl şöhlelerden goraýar. Günden goraýan äýneklerde «UV» ýa-da «UV400» diýen ýazgy ýazylýar. Äýnegi dakanyňyzda göz bilen linzanyň aralygy 1,5-2 sm bolmaly. Äýnegi aşa uzakdan dakynmak Gün şöhlesiniň göze zeper ýetirmegine, aşa ýakyn dakynmak göz agyrysyna we kellagyra sebäp bolup bilýär.

7 Awgust 2024

Saglyk

Ekizleriň syrly dünýäsi

Mälim bolşuna görä, ekizler bir-birine meňzäbem, meňzemänem bilýärler. Bu tohumlanan ýumurtga öýjüklerine bagly bolup durýar. Bir tohumlanan ýumurtga öýjüginden döräp, bile önüp-ösen, soňra ikä bölünip, hersi aýratyn bedenjige öwrülen ekizler birmeňzeş genler we hromosomlar toplumyna eýe bolýarlar. Olaryň jynsy, saçynyň, gözüniň reňki, gan topary birmeňzeş bolýar. «Bir almany ikä bölen ýaly» diýdirýän bu ekizler lukmançylykda «bir ýumurtga öýjüginden dörän monozigot ekizler» diýlip atlandyrylýar. Şol bir wagtda iki ýumurtga öýjügi tohumlananda dürli genotipli ekizler dogulýarlar. Olar özleriniň ene-atalaryndan dürli genler we hromosomlar toplumyny alýarlar. Şoňa görä, olaryň bir-birine meňzemezligi, hatda dürli jynslara degişli bolmagy hem mümkindir. Bu ekizleriň biri ejesine, beýlekisi kakasyna meňzäbem bilýär. Olaryň saçynyň, gözüniň reňki, gan toparlary (tötänden gabat geläýmese) dürli-dürli bolýar. Ylmy maglumatlara görä, monozigot ekizler mydama şol bir jynsa (gyz ýa-da oglan) degişli bolup, olaryň genler we hromosomlar toplumy 100% gabat gelýär. Dizigot ekizlerde bu görkezijiler 50%-e barabar bolýar.

7 Awgust 2024

Maşgala

Bedeniňde ýod ýeterlikmi?

Halkara saglyk merkezleri müdiriýetiniň Halkara endokrinologiýa we hirurgiýa merkeziniň tireoidologiýa bölüminiň endokrinolog lukmany Bahar Awlesenowa habarçymyzyň haýyşy bilen saglyk üçin iň möhüm mikroelementleriň biri bolan ýod barada gürrüň berýär. Ýoduň esasy funksiýasy bedendäki alyş-çalyş hadysalarynyň aglabasyny dolandyrýan, ähli beden ulgamlarynyň işine gatnaşýan maddany — galkan şekilli mäziň tireoid (triýodtironin we tiroksin) gormonyny öndürýändigi bilen baglanyşyklydyr. Bu gormonyň 65%-niň ýoddan durýandygy mälimdir. Bedende ýoduň ýetmezçilik etmegi gormonlaryň işlenilip çykarylmagynyň peselmegine hem-de munuň netijesinde gipotireoz keseliniň döremegine getirýär. Ýoduň ýetmezçiligi mundan başga-da, ýürek-damar, süňk, iýmit siňdiriş ulgamlarynyň näsazlyklarynyň, semizligiň, nerw bozulmalarynyň, fiziki we akyl taýdan ösüşde yzda galmanyň ýüze çykmagyna sebäp bolup bilýär. Ýod bilen üpjünçiligiň görkezijileri kadadakydan sähelçe peselende-de muny açyk görkezýän alamatlar peýda bolýar.

7 Awgust 2024

Saglyk