"Edebiýat we sungat" gazeti

Esaslandyryjysy: Türkmenistanyň Ministrler Kabineti
Salgysy: Aşgabat şäheri, Garaşsyzlyk şaýoly, 100, Türkmenbaşynyň erkin döredijilik mekany
Telefon belgileri: 38-62-17, 38-62-33, 38-62-01
Email: edebiyatwesungat@sanly.tm

Habarlar

Medeni habarlar

Ynsanyň wepaly dosty

Hormatly okyjylar!

Abuna — 2025 2025-nji ýylyň birinji ýarymy üçin «Edebiýat we sungat» gazetiniň kagyz hem-de elektron görnüşine abuna ýazylyşygyň dowam edýändigini size habar berýäris.

Şygryýet

Ile düşüpdir Nurana ýüz kimin durlanyp asman,Saba ýeli bir hyýala düşüpdir.Gowy arzuwlarna gowuşmak islänBagtyýar adamlar ýola düşüpdir.

Kalplary kökeren kyssalar

Suratda: ýazyjy Berdi Kerbabaýew hem-de Atajan Tagan, Moskwa, 1965 ý. * * *

Gije ýene öz ertekisini otardy (Hekaýa)

Biziň obamyzda öňler adamlar topar-topar bolup awa çykardylar. Ýöne olar awyň keýpine däl-de, ata-baba gelýän kesbiň ýitip gitmezligi üçin şeýle ederdiler. Hatda adamlar uzak ýaşar ýaly, obamyzyň gyrasyna bürgüt getirip daňardylar. Jüýten kempir: «Şeýle etseň, bürgüdiň ruhy obamyza geçip, adamlar uzakdan-uzak ýaşarlar» diýýär. Gyzyrgan atly bürgüdi iň soňky ýola gola salan Ogullanyň kakasy boldy. Ondan bärem, gör, näçe çarşenbe geçip gitdi. Şu gün bolsa Ogulla şo teklibi orta atdy. Bu ýöne-möne teklip däldi. Obamyzyň iň owadan gyzynyň teklibidi. Kimde-kim bürgüdi gola salsa, taňryýalkasyna garaşybermeli. Ýöne kakasynyň ornuny tutan oglana Ogulla-da perwaýsyz garamasa gerek. Gyzyrgany gola salmak üçin obamyzyň jahyllarynyň barysy diýen ýaly gara daglara tarap ýöneldi. Inçejik tama bilen Üpük mergenem ýola düşdi. Bu begençlidi. Ýöne Ogullanyň gulagyma pyşyrdap aýdan sözi has begençlidi: «Mergene aýdaweri, birden awuny kişä aldyraýmawersin». Bi sözler meni awa barýanymyzdanam beter begendirdi. Biz gidip otyrys. Käwagt bir uçup geçýän owunjak guşlary hasaba almasaň, töwerekde yns-jyns ýok. Meniň göwnümi göterýän ýeke-täk zat — Üpük mergeniň burnuna salyp bürgütler hakynda aýdýan aýdymy. Ýöne o-da şähdiňi açjak aýdym däl. Onda-da diňläsiň gelýär. Sebäp ol köneden gelýän aýdym. Köne aýdymlar bolsa seni hemişe diňledýär.

Kiçi göwünli uly ýazyjy

Osman Ödäýew,Türkmenistanyň halk ýazyjysy. Göwnüňde ýagşylyk etmek islegi möwç urýar, emma mümkinçiligiň ýok. Mümkinçiligiň ýeten ýagşylygyny edibermeli.

Saklanyp galan pursatlar

Suratda: halypa artistler Ata Döwletow, Hommat Müllük hem-de Mergen Nyýazow (1986 ý.).

Ispan şygryýetiniň ussady

Bu günki günde edebi dostlugyň mekanyna öwrülen «Magtymguly-Pyragy» medeni-seýilgäh toplumynda meşhur ispan şahyry Huan Ramon Himenesiň hem heýkeli oturdyldy. Edebiýat boýunça halkara Nobel baýragynyň eýesi Huan Ramon Himenes 1881-nji ýylyň 23-nji dekabrynda Moger şäherinde dünýä inýär. Maşgalanyň körpejesi Huan Ramon örän arzuwçyl bolupdyr. 1893-nji ýylda kolleje okuwa girip, orta bilim alan geljekki şahyr Sewilýa uniwersitetiniň hukuk bölüminde okap başlaýar. Şol bir wagtyň özünde suratkeşlikden hem sapak alýar. 1898-nji ýylda Himenes uniwersiteti taşlap, tutuşlaýyn döredijilige berilýär. Şol ýylyň 6-njy awgustynda «Gara pişik» žurnalynda onuň ilkinji goşgusy çap edilýär.

«Magtymguly we azerbaýjan edebiýaty»

Azerbaýjan Respublikasynyň Baku döwlet uniwersitetiniň türkologiýa kafedrasynyň professory Firuza Abdulla gyzy 2014-nji ýylda türkmen-azerbaýjan edebi gatnaşyklaryny ösdürmekde we Magtymguly Pyragynyň döredijiligini daşary ýurtlarda giňden wagyz etmekde bitiren hyzmatlary üçin Türkmenistanyň «Magtymguly Pyragy» medaly bilen sylaglanyldy. Ýaňy-ýakynda Baku şäherinde Firuza Agaýewanyň «Magtymguly we azerbaýjan edebiýaty» atly täze kitaby neşir edildi. Magtymgulyşynasyň täze kitaby Gündogaryň beýik akyldary, türkmen nusgawy şahyry Magtymguly Pyragynyň edebi mirasynyň azerbaýjan okyjylarynyň arasynda meşhurlyga eýe bolmagynyň gözbaşlaryna ünsi çekýär. Ol türkmen şahyrynyň ömri we döredijiligi, kyblasy Döwletmämmet Azadynyň we Gündogaryň Hafyz, Sagdy, Firdöwsi ýaly söz ussatlarynyň şahyryň döredijiligine eden täsiri barada aýratyn durup geçýär.

Serpaý (Ermeni tymsaly)

Uly şäheriň häkimi özüne köşk saldyrypdyr. Ajaýyp ymarat taýýar bolansoň, ol şeýle gözelligi döretmäge zähmet siňdirenleri sylaglapdyr. Şonda näme üçindir, beýlekilere görä demirçi ussa has köp serpaý ýapypdyr. Muňa agaç ussalary, kerpiç örüjiler öz ýanlaryndan nägile bolupdyrlar. Olaryň gürrüňlerini diňlänleriň ählisi diýen ýaly demirçi ussanyň artykmaç sarpalanmagyndan nägiledigini aýdypdyrlar. Hatda daýhandyr çörek bişirýänlere çenli köşgüň gurluşygyna öz goşantlaryny goşandyklaryny, ýöne serpaýdan hiç hili paý ýetmändigini aýdyp, başlaryny ýaýkapdyrlar. Gürrüň ulalyp-ulalyp, häkimiň gulagyna ýetýär. Özi-de paýhasdan ýeterlik paýly bolansoň, ol köşgüň gurluşygyna dahylly hasaplan kärleriniň hersinden bir wekili, şonuň ýaly-da akyldar emeldarlaryny köşgüne ýygnaýar. Ol akyldarlara bolan ýagdaýy mälim edip, özüniň demirçi ussa has artyk serpaý ýapmagynyň dogrudygyny-nädogrudygyny anyklamagy tabşyrýar.

Aýly agşamyň söhbedi

«Miras» teleýaýlymynda her hepdede ýaýlyma goýberilýän «Aýly agşamyň owazy» atly gepleşik indi ençeme ýyldan bäri tomaşaçylaryň göwnüni awlap gelýär. Gepleşigiň her sanynda geçen asyrda ýaşap, aýdymlary bilen kalplara siňen meşhur aýdymçylar Öwezgeldi Tekäýewiň, Annaberdi Atdanowyň, Nurýagdy Tokgaýewiň, Saparmyrat Babaýewiň, Gurbanmyrat Dagbaşyýewiň sungat ýoly bilen birlikde döwrüň ýaş aýdymçylary barada-da gyzykly gürrüňler berilýär, olaryň arhiw ýazgylaryndan aýdymlary ýaýlyma goýberilýär. Men bu gepleşigiň her sanyna höwes bilen tomaşa edýärin, onda ýaşlyk döwrümde çeper höwesjeňleriň festiwallarynda bileje çykyş eden boýdaşlarymy görüp begenýärin. Bu gepleşik olar bilen didarlaşmaga, gatnaşygymyzy dowam etmäge mümkinçilik açdy. Öňräk Aşgabada baranymda, «Aýly agşamyň owazy» gepleşigini gurnaýjy we alypbaryjy Nartäç Ataýewa bilen söhbetdeş bolanymda, ol şeýle diýdi:

Müňýyllyklara uzaýan sungat

Ermeni halkynyň milli-medeni mirasynda saz sungatyna aýratyn orun degişlidir. Iň gadymy saz sungatlarynyň biri bolan ermeni halk aýdym-saz sungatynyň dünýä medeniýetiniň ösüşine uly goşant goşandygyny alymlar belleýärler. Ermeni saz sungaty gözbaşyny gadymyýetiň çuňluklaryndan alyp gaýdýar. Onuň ylmy taýdan öwrenilen döwürleri biziň eýýamymyzdan öňki XX — XVIII asyrlara baryp direýär. Ermeni halkynyň gadymyýetde ýaşan ýerleriniň çäklerinde geçirilen arheologik gazuw-agtaryş işleriniň netijesinde alymlar gadymy saz gurallaryny we dürli dabaralarda saz çalyp duran adamlaryň şekillerini tapdylar. Olar ermeni halk aýdym-sazlarynyň Mesopotamiýa, Ortaýer deňiz halklarynyň medeniýeti bilen garyşmagy netijesinde gutarnykly kemala gelendigi baradaky pikiri öňe sürýärler.

Bir sahna, bir ýürek...

18-nji oktýabrda Türkmenistanyň Beýik Saparmyrat Türkmenbaşy adyndaky Baş akademiki drama teatrynda Türki medeniýetiniň halkara guramasyna (TÜRKSOÝ) agza ýurtlaryň II teatr festiwalynyň açylyş dabarasy boldy. Türki halklaryň sahna ussatlaryny bir ýere jemlän bu teatr festiwalynyň açylyş dabarasyna Özbegistan Respublikasynyň, Gazagystan Respublikasynyň, Gyrgyz Respublikasynyň, Türkiýe Respublikasynyň şeýle-de ýurdumyzyň teatr toparlary, köpçülikleýin habar beriş serişdeleriniň wekilleri, medeniýet we sungat işgärleri gatnaşdylar. Teatryň öňündäki meýdançada edebi-çeper çykyşlary ýaýbaňlandyryldy. Soňra festiwala gatnaşýan teatr toparlary teatryň faýesinde guralan sergini synladylar.  Dabaranyň başynda hormatly Prezidentimiziň Türki medeniýetiniň halkara guramasyna (TÜRKSOÝ) agza ýurtlaryň II teatr festiwalynyň açylyş dabarasyna gatnaşyjylara iberen Gutlagy okaldy. Türki halklaryň milli medeniýetinden, özboluşly teatr sungatyndan söz açýan çykyşlar öz gerimini giňden aldy. Ýurdumyzyň artistleridir tansçylaryň aýdym-sazly çykyşy, doganlyk halklaryň sungat ussatlarynyň Magtymguly Pyragynyň «Türkmeniň» goşgusyny bilelikde ýerine ýetirmegi tomaşaçylarda uly täsir galdyrdy. Paýtagtymyza doganlyk döwletlerden gelen teatr toparlarynyň ýerine ýetiren ajaýyp aýdymdyr sazlary, degişme sahnalary, şeýle-de ýurdumyzyň teatr artistleriniň ÝUNESKO-nyň Adamzadyň maddy däl medeni mira

Türkmenistanyň Prezidenti Serdar Berdimuhamedowyň «Döwürleriň we siwilizasiýalaryň özara arabaglanyşygy — parahatçylygyň we ösüşiň binýady» atly halkara forumdaky ÇYKYŞY

(Aşgabat şäheri, 2024-nji ýylyň 11-nji oktýabry) Hormatly foruma gatnaşyjylar!

Gadymy mekanyň müdimi söhbetleri

Gadymy Beýik Ýüpek ýolunyň ugrunda mekan tutan ata-babalarymyz bu toprakda binagärlik ýadygärlikleriniň ençemesini nesillere ýadygär galdyrypdyrlar. Şol ýadygärlikleriň adynyň dünýä dolmagyna tutuş ömrüni bagyşlan alymlaryň sarpasy halkymyzda hemişe belent tutulýar. 16-njy oktýabrda Milli «Ak bugdaý» muzeýinde geçirilen «Türkmenistan — gadymy siwilizasiýalaryň ojagy» atly halkara ylmy duşuşyk hem şu topragyň şöhratly taryhyny dünýä ýaýmakda uly işleri bitiren meşhur alymlar, arheologlar, Magtymguly adyndaky halkara baýragynyň eýeleri Wadim Massonyň we Wiktor Sarianidiniň doglan günleriniň 95 ýyllygyna bagyşlandy. Türkmenistanyň Taryhy we medeni ýadygärlikleri goramak, öwrenmek hem-de rejelemek baradaky milli müdirliginiň guramagynda geçirilen foruma türkmen we rus alymlary gatnaşdylar. Foruma sanly ulgam arkaly Italiýanyň, Çehiýa Respublikasynyň alymlary hem goşuldylar. Hormatly Prezidentimiziň we Gahryman Arkadagymyzyň bimöçber aladalary netijesinde ýurdumyzyň çar künjegindäki taryhy ojaklar, gymmatly ýadygärlikler yzygiderli öwrenilip, olaryň goraglylygyny üpjün etmekde Türkmenistanyň Taryhy we medeni ýadygärlikleri goramak, öwrenmek hem-de rejelemek baradaky milli müdirligi tarapyndan netijeli işler ýerine ýetirilýär. Müdirligiň Moskwanyň N.N.Mikluho-Maklaý adyndaky Etnologiýa we antropologiýa instituty we Sankt-Peterburgyň Maddy medeniýetiň taryhy instituty bilen bilelikde

Sazlaşykly sungatyň sarpasy

18-20-nji oktýabr aralygynda ýurdumyzda Türki medeniýetiniň halkara guramasyna (TÜRKSOÝ) agza ýurtlaryň II teatr festiwaly geçirilýär. Şu gün Türkmenistanyň Beýik Saparmyrat Türkmenbaşy adyndaky baş akademiki drama teatrynda TÜRKSOÝ guramasyna agza ýurtlaryň II teatr festiwalynyň açylyş dabarasy bolýar. Änew şäheriniň «Türki dünýäsiniň medeni paýtagty» diýlip atlandyrylýan ýylynda türki halklary bir ýere jemleýän bu medeni çäre doganlyk halklaryň birek-biregiň teatr sungaty bilen içgin tanyşmagyna uly mümkinçilik döreder.

Medeni habarlar

Arzuwym: türkmen sazyny dünýä ýaýmak 12-nji oktýabrda Türkmenistanyň Magtymguly adyndaky milli sazly drama teatrynda türkmen we mongol sungat ussatlarynyň bilelikdäki konserti geçirildi. Iki halkyň milli medeniýeti we sungaty bilen ýakyndan tanyşmaga uly mümkinçilik döreden konsertiň ahyrynda biz Mongoliýanyň at gazanan artisti, «Morin hoor» döwlet filarmoniki orkestriniň dirižýory Delgersaýhan Tuwşinsaýhan bilen gürrüňdeş bolanymyzda, ol şeýle gürrüň berdi:

Gözellik dünýäsi

12-nji oktýabrda Türkmenistanyň Çeperçilik sergiler müdirligi we şekillendiriş sungatynyň sergi merkezinde zehinli nakgaş Öwezmuhammet Akmuhammedowyň döredijilik sergisi guraldy. Döredijiliginde bagtyýar zamanamyzyň waspy, türkmen tebigatynyň täsinlikleri, oba durmuşy ýaly temalara uly üns berýän nakgaşyň sergide 70-den gowrak eseri görkezilýär. Olaryň arasynda «Kalbymyň owazy», «Näzli», «Bagtly maşgala», «Ýaş gelin», «Gyzyl ketenä bagyşlanan sena», «Asudalyk» ýaly eserler gözellik dünýäsi bolup tomaşaçylaryň ýüregine dolýar. Şeýle-de bu ýerde nakgaş Ö.Akmuhammedowyň kakasy halypa nakgaş Şamuhammet Akmuhammedowyň milli öwüşginlere baý bolan on bir eseri görkezildi.

Sungat ýoly — dostluk ýoly

Şu ýylyň 16-17-nji oktýabrynda Russiýa Federasiýasynyň Türkmenistanda geçirilen Medeniýet günleri uly üstünliklere beslendi. Türkmenistanyň Döwlet medeniýet merkeziniň Mukamlar köşgünde bolan Medeniýet günleriniň açylyş dabarasynda Russiýa Federasiýasynyň Adygeý Respublikasynyň «Nalmes» («Göwher») Döwlet akademiki halk tans ansamblynyň tansçylarynyň çykyşlary tomaşaçylar tarapyndan gyzgyn garşylandy. Bu günki günde «Nalmes» tans ansambly diňe Russiýa Federasiýasynda däl, eýsem, daşary ýurtlarda-da giňden tanalýar. Islendik sungat eseri halkyň watanperwerligini, gahrymançylygyny, milli däp-dessurlaryny şöhlelendirýär. Dostlukly halkyň ezber tansçylarynyň ýerine ýetiren «Adygeýanyň ýaşlygy», «Islameý — biri-birini söýýänleriň tansy», «Anadoliniň çerkesleriniň tansy», «Hanjarly tans», «Kawkaz owazlary», «Nalmes-Nalkut nowellasy» ýaly tanslary hem gadymy adygeý halkynyň milli däplerini belent duýgularda beýan etdi.

Pyragyly dünýäniň şeýdasy

Akyldar şahyrymyz Magtymguly Pyragynyň şygryýet dünýäsi bu günki gün umumadamzat köňülleriniň gymmatlygy hökmünde doly ykrar edildi. Her bir sözi many ummany bolan şygyrlaryň dünýä ynsanlarynyň kalplaryna barýan ýoly geçmeginde dürli halklardan bolan edebiýatçy alymlar zähmetini, yhlasyny, iň esasysy-da, Pyragynyň döredijiligine bolan çäksiz söýgüsini siňdirdiler. Şolaryň biri-de görnükli türk alymy, Pamukkale uniwersitetiniň professory Soner Saglamdyr. Türkiýäniň «Türk edebiýaty, medeniýeti, bilimi» atly žurnalynyň 2014-nji ýylda çap edilen 3-nji tomunyň 2-nji sanynda Soner Saglamyň «Magtymgulynyň edebi şahsyýetiniň kemala gelmeginde kakasy Döwletmämmet Azadynyň täsiri» atly işi bar. Alymyň işiniň esasy maksady XVIII asyrda türkmenleriň jemgyýetçilik we syýasy ýagdaýyny, Azadynyň ogly Magtymgula eden täsirini, olaryň eserleriniň tema, dil, aýratynlyklaryny açyp görkezmekden ybarat. Şahyrlaryň ikisiniňem goşgularyndan mysallar getirilip, olaryň manylary düşündirilýär. Professor pikirlerini jemläp, şeýle belleýär: «Türkmenleriň juda söýen we milli şahyr hökmünde kabul eden Magtymgulynyň dünýägaraýşynyň, edebi döredijiliginiň kemala gelmeginde kakasy Azadynyň täsirini, onuň eden tagallalarynyň oňyn netijeleri berendigini görkezmek pedagogik nukdaýnazardan gaty möhümdir». Alym Magtymgulynyň has kämil şahsyýet bolup ýetişmeginde kakasynyň ilkinji mugallymy hökmünde be