"Edebiýat we sungat" gazeti

Esaslandyryjysy: Türkmenistanyň Ministrler Kabineti
Salgysy: Aşgabat şäheri, Garaşsyzlyk şaýoly, 100, Türkmenbaşynyň erkin döredijilik mekany
Telefon belgileri: 38-62-17, 38-62-33, 38-62-01
Email: edebiyatwesungat@sanly.tm

Gazeti PDF görnüşinde ýükläp almak

Habarlar

Halypa hatyrasy

Biz şu makalamyzda özüniň gysga, emma manyly ömrüni milli teatr sungatymyzyň ösmegine bagyşlan, Türkmenistanyň at gazanan artisti Kadyrberdi Atabaýewiň döredijiligi barada gürrüň etmegi makul bildik. K.Atabaýew 1956-njy ýylda Ahal welaýatynyň Babadaýhan etrabynda dünýä inýär. Ol mekdepde okaýarka, edebiýat sapagyna uly üns berip, aýdym-sazdan hem çetde durmaýar.

21 Ýanwar 2021

Medeniýet

Pursatlar

Men Türkmenistanyň halk ýazyjysy, şahyr Italmaz Nuryýew bilen geçen asyryň 80-nji ýyllarynda tanyş bolupdym. Şol ýyllarda şahyryň sözlerine döredilen «Dillen, läläm», «Ýollar bizi duşurmazmy?!» ýaly aýdymlary ýaşlaryň söýgüli aýdymlaryna öwrülipdi. Şahyryň goşgulary ýurdumyzyň döwürleýin metbugatynda çap edilýärdi. Onuň bilen tanyşmagy arzuw edýärdim. Şol ýyllarda men Aşgabatdaky Gara Seýitliýew adyndaky medeni aň-bilim tehnikumynda gaýybana okaýardym. Okuwdan boş wagtym Türkmenistanyň Medeniýet ministrligine ýazan sahna eserimi alyp bardym. Bu ýerde Türkmenistanyň at gazanan medeniýet işgäri, belli dramaturg Hudaýberdi Bäşimow redaktor wezipesinde işleýärdi.

21 Ýanwar 2021

Edebiýat

Rowaýatlar ummanyndan

Hatyň bezegi Owadan hat, hatyň dyngy belgilerini ýerbe-ýer goýmak sowatlylygyň bezegidir. Bu barada halkymyzda şeýle bir tymsal bar.

21 Ýanwar 2021

Edebiýat

«Dört amalyň» döreýşi

Halypa şahyr Ata Köpekmergen halkymyzyň arasynda şahandaz, degişgen şahyr hökmünde tanalýar. Biz hem şahyryň inisi Orazmuhammet Çary oglunyň dilinden ýazylyp alnan «Dört amal» atly goşgynyň döreýşi hakyndaky wakany halkymyza ýetirmegi makul bildik. Oňa bu wakany Ata Köpekmergeniň özi gürrüň beripdir. «Bizi 1922 — 1923-nji ýyllarda Maryda mugallymçylyk mekdebinde Hüseýin Ependi diýen biri algebradan okadýardy. Men dört amaly bilsem-de, algebrany gowy bilmeýärdim, ozal dini mekdebinde paraýyzda okapdym. Sapagy bilmeýänligim üçin ol žurnalda maňa nol baha goýup ýörse nätjek. Menem bir gün mugallymyň tötänlikde galdyryp giden žurnalynda 2000, 3000, 5000, 7000 sanlary ýazdym. Ol ýazgylary görüp, allaniçigsi boldy-da:

21 Ýanwar 2021

Edebiýat

Zirk— iň gadymy derman

Zirk gadymyýetden bäri belli bolan dermanlyk ösümlikdir. Gadymy lukmanlar zirki zähere garşy derman hasaplapdyrlar. Gadymy Müsürde «sary gyzzyrma» keseli möwç alan döwründe zirkiň miweleri giňden peýdalanylyp, ondan em tapypdyrlar. Assiriýa patyşasy Aşurbanipalyň kitaphanasynda palçykdan ýasalan tagtajyklaryň ýüzüne 2650 ýyl mundan öň edilen ýazgylarda zirk «gany arassalaýan» ösümlik hökmünde ýatlanylýar. Orta asyrlarda-da zirk agajynyň gabygy, ýapraklary, köki we miwesi dürli keselleriň emi hökmünde ulanylypdyr. Zirk demlenen içgini üç günüň dowamynda yzygiderli içseň, ötdäki hapalary çykarýar, aşgazanyň, bagryň gyzgynyny alýar, gan basyşynyň beýgelmegini sazlaýar, içegäni arassalaýar, ýüregi berkidýär. Zirkiň yzygiderli içilmegi babasyl keselini bejermekde-de ähmiýetlidir.

21 Ýanwar 2021

Saglyk

Körpelere okap beriň!

Halaýan reňkim Gyzyl, sary, ýaşylmy,Ak, gara, gök, melemi?Men haýsyny halaýan,Bilýärmikäň sen ony?!

21 Ýanwar 2021

Edebiýat

Elektron kitaplaryň ähmiýeti

Häzirki maglumat tehnologiýasy asyry adamzat ýaşaýşynyň ähli ugurlaryna düýpli özgerişlikleri getirdi. Global internet tory okyjylara sanalgyja sekuntlarda islendik kitaby alyp okamaga mümkinçilik berýär. Kitaplaryň elektron görnüşiniň zerurlygy, öndürijileri talabalaýyk täze tehnologiýalary oýlap tapmaga alyp bardy. Netijede, «Kindle» atly enjamlaryň täze görnüşleri oýlanyp tapylyp, ýazgylar gaty pigment bölejiklerde, mikrogurluşly materialda — süýümden edilen kagyz ýaly materialyň ýüzünde peýda bolýar. Aşagyndan ýagtylyk berilmegini talap edýän, ozaldan ulanylyp gelýän matrisa ekranlara garanyňda, ähli zat adaty kagyzyň ýüzünde bolup geçýär. Şeýle enjamlarda energiýa diňe şekiller zarýady bolmazdan hem uzak wagtlap saklanyp galýar. «Kindle»-leriň beýleki möhüm artykmaçlygy görüş aralygy bolup, ol adaty kagyzlaryň görüş aralygy bilen deňdir.

21 Ýanwar 2021

Tehnologiýa

Bagt (polýak tymsaly)

Bu waka üç dogan bilen baglanyşykly. Olar hemişekileri ýaly, gün-güzeranyň gözleginde alys ýurtlara gitmegi ýüreklerine düwýärler. Ýöne maslahat edip, syýahata gezekli-gezegine gitmeli edipdirler. Düşnükli ýagdaý — ilki bilen uly dogan ýola düşýär. Egrem-bugram ýol bilen gidip barýan uly doganyň öňünden ullakan bir çukur çykypdyr. Seretse, çukuryň içinde kimdir biri otyrmyşyn. Uly dogan ondan: «Kim sen?» diýip sorasa: «Men — bagt» diýip jogap beripdir. Uly dogan geň galyp, çukura seredip duruberipdir. «Saňa näme gerek?» diýip bagt ondan sorapdyr. Uly dogan biraz pikirlenip: «Baý bolasym gelýär» diýip jogap beripdir. Bagt onuň aýdyşy ýaly edipdir.

21 Ýanwar 2021

Edebiýat

Hoşniýetliligiň ykraryýeti

2017-nji ýylyň 2-nji fewralynda Birleşen Milletler Guramasynyň Baş Assambleýasynyň 71-nji mejlisinde 12-nji dekabry Halkara Bitaraplyk güni diýip yglan etmek hakynda Kararnama biragyzdan kabul edildi. Bu baýramçylygy esaslandyrmak hakynda başlangyç 2015-nji ýylyň 12-nji dekabrynda paýtagtymyzda geçirilen ýokary derejeli halkara maslahatda döwlet Baştutanymyz tarapyndan beýan edildi. Bu sene parahatçylyk söýüjilik, döredijilik, ynsanperwerlik, raýdaşlyk we hoşniýetli erk ýörelgeleriniň, deňsiz-taýsyz umumadamzat gymmatlyklarynyň dabaralanýandygynyň nyşanyna öwrüldi.

15 Ýanwar 2021

Bitaraplyk

Parahatçylyk — köňülleriň aýdymy

Parahatçylyk ynsanlara bagyşlanan eşretleriň iň belendidir. Ýakynda Türkmenistanyň Döwlet medeniýet merkeziniň Mukamlar köşgünde täze, 2021-nji ýylyň «Türkmenistan — parahatçylygyň we ynanyşmagyň Watany» ýyly diýlip yglan edilmegi mynasybetli geçirilen maslahat Watanymyzyň Garaşsyzlygynyň 30 ýyllygynyň belleniljek ýylyna badalga boldy.

15 Ýanwar 2021

Bitaraplyk

Sag başym — soltan başym

Ýyly ýerden derläp, daşaryk çykmak adamyň kesele garşy göreşýän immun ulgamynyň peselmegine getirýär. Möwsümleýin döreýän ýiti respirator keseli wiruslar arkaly döreýär we dem alyş ýollarynyň — burnuň, bokurdagyň, traheýanyň bronhlaryň nemli bardasynyň käte konýunktiwanyň zeperlenmegi bilen geçýär. Kesel syrkawdan, seýrek ýagdaýlarda ýokanjy göterijilerden ýaýraýar. Wirus ýokuşandan soň, kesel duýdansyz başlanýar. Syrkaw birdenkä tapdan düşýär, gyzdyryp, üşüdip başlaýar. Bedeniň temperaturasy 39-400 C, käte ondanam ýokary derejä ýetip bilýär. Syrkawyň bogunlary, myşsalary agyrýar, ýüzi gyzarýar, ýellenýär. Syrkawyň gaýtarmagy, ýüreginiň bulanmagy, burnunyň ganamagy mümkin.

15 Ýanwar 2021

Saglyk

Sanly bilim — ösüşlere badalga

Häzirki wagtda ýurdumyzda durmuşa ornaşdyrylýan sanly bilim ulgamy ýaşlaryň dünýä derejesinde ýokary hilli bilim almaklaryny doly derejede üpjün edýär. Hormatly Prezidentimiz ýurdumyzda milli bilim we ylym ulgamynyň kämilleşdirilmegi, hususan-da, ýokary hünärli ýaş hünärmenleri, alymlaryň ýaş neslini taýýarlamagy, şeýle hem bu ulgamda halkara hyzmatdaşlygynyň ösdürilmegi ugrunda giň mümkinçilikleri döredip berýär. Bilim babatdaky jemgyýetçilik gatnaşyklaryny düzgünleşdirýän, bilim ulgamynyň maksatlaryny, wezipelerini we onuň işini dolandyrmagyň tertibini kesgitleýän «Bilim hakynda» Türkmenistanyň Kanunynyň kabul edilmegi, ýurdumyzyň ähli künjeklerinde döwrebap mekdepleriň, çagalar baglarynyň, ýörite orta, ýokary okuw mekdepleriniň gurlup ulanmaga berilmegi, olarda täze ugurlaryň girizilmegi, täze, ýokary hilli okuw kitaplarynyň taýýarlanylmagy we çap edilmegi, bilim ulgamyny dünýä derejesine çykarmak maksady bilen sanly bilim ulgamynyň giňden ornaşdyrylmagy bu babatda ädilen beýik ädimler boldy.

15 Ýanwar 2021

Bilim

Döwletlilik ýörelgesi türkmeniň

Däbinde sylag bar, dessurda sarpa,Dostluk ýoly uzar ählije halka,Jebis, agzybirlik ýetirer bagta,Döwletlilik ýörelgesi türkmeniň. Ula hormat goýmak, kiçini söýmek,Ýigidi gaýratly, gyzynda görmek,Atyny segredip, messana ýörmek,Döwletlilik ýörelgesi türkmeniň.

15 Ýanwar 2021

Edebiýat

Döwletliligiň dünýä rowaçlygy

«Halklaryň we döwletleriň arasyndaky dostluk dünýäde ynsanperwerligi ýola goýýan taglymatdyr. Çünki bu dostluk döwletleriň ählumumy ýörelgelere ygrarlylyk babatda bitewüleşmegidir».Hormatly Prezidentimiziň «Türkmeniň döwletlilik ýörelgesi» atly kitabyndan. Hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedowyň «Türkmeniň döwletlilik ýörelgesi» atly kitabynda türkmeniň nusgalyk ruhy gymmatlyklary köp sanly täsirli rowaýatlaryň, aýtgylaryň, ýatlamalaryň, meşhur taryhy şahsyýetleriň ykballary beýan edilýär. Halkymyzyň etniki keşbini aýdyň şöhlelendirmekde bu gymmatly eser ylmy dolanyşyga täze maglumatlary girizýär, okyjyny pikirlenmäge, halk mirasy bilen has içgin gyzyklanmaga, öwrenmäge, döretmäge çagyrýar.

15 Ýanwar 2021

Bitaraplyk

Magtymgulyda peder waspy

Azerbaýjan Respublikasynyň Baku döwlet uniwersitetiniň türkologiýa kafedrasynyň professory Firuza Abdulla gyzy Agaýewanyň ady dünýäniň magtymgulyşynaslarynyň arasynda giňden bellidir. Onuň akyldar şahyrymyz Magtymguly Pyragynyň döredijiligine bagyşlap ýazan ylmy makalalary Azerbaýjanyň hem-de Türkiýäniň, Hindistanyň, Eýranyň, Russiýa Federasiýasynyň ylmy neşirlerinde çap edildi. Ol Magtymguly Pyragynyň döredijiligine bagyşlanan, rus we azerbaýjan dillerinde neşir edilen «Magtymgulynyň döredijiligi», «Nusgawy türkmen şahyry», «XVII asyr türkmen edebiýaty» ýaly kitaplaryň awtory hökmünde-de tanalýar. Firuza Agaýewa 2014-nji ýylda türkmen nusgawy şahyrymyz Magtymguly Pyragynyň döredijiligini daşary ýurtlarda giňden wagyz etmekde bitiren hyzmatlary üçin hormatly Prezidentimiziň Permany bilen «Magtymguly Pyragy» ýubileý medaly bilen sylaglandy. Biz gazetimiziň şu sanynda azerbaýjan alymy Firuza Agaýewanyň türkmeniň berkarar döwletli bolmak ýörelgesini ösdüren akyldar şahyr baradaky makalasyny okyjylarymyza ýetirýäris.

15 Ýanwar 2021

Edebiýat

Alym hem žurnalist

Şirin Gylyçmedowa özüniň taryhy makalalaryny, ýaýlyma berilýän «Asyrlaryň ýaňy» atly gepleşigini türkmen zenanlarynyň geçmişdäki orny bilen baglanyşdyryp taýýarlamaga uly üns berýär. «Miras» teleradioýaýlymynda tomaşaçylara hödürlenýän «Asyrlaryň ýaňy» atly gepleşigi gördügiňçe göresiň gelýär. Gadymy ýadygärlikler barada giňişleýin söhbet açýan bu gepleşigiň tomaşaçynyň aňyna ornamagy, olaryň arasynda gyzyklanma döredip, dürli sowallaryň ýüze çykmagy gepleşigi taýýarlaýan awtoryň işjanlylygyny, mydama gözlegdedigini aňladýar. Gözleg bolsa abraý getirýär. Indi ençeme ýyllardan bäri türkmen topragynyň geçmişinden, ýaşaýyş durmuşyndan habar berýän ýadygärlikleriň täsin syryny öwrenýän Türkmenistanyň at gazanan žurnalisti Şirin Gylyçmedowadyr.

14 Ýanwar 2021

Miras

Ýyllar — ömrüň ak ýoly

Biziň bu gezekki söhbedimiz Aşgabat şäheriniň Büzmeýin etrabynyň Gökje ýaşaýyş toplumynyň ýaşaýjysy Oguldurdy Rahmanowa hakynda. Ol 1932-nji ýylda Aşgabat şäherinde dogulýar. Ejesi Ogsoltan daýza şol döwürde Aşgabatda ýerleşen aýna kombinatynda işleýär, kakasy Gurbangeldi aga demir ýol ulgamynda zähmet çekýär. Çagalygy uruş ýyllaryna gabat gelen ýaşajyk gyz Watanymyzyň azatlygy üçin fronta gidýän ildeşlerimiziň ýeňiş bilen dolanyp gelmeklerini çaga ýüreginden arzuw edýär. Urşuň agyr günleri kem-kemden yzda galyp, durmuş öňki akymyna dowam edýär.

14 Ýanwar 2021

Maşgala

Kalba siňen aýdymlar

Sazy Çary ABDYLLAÝEWIŇKI.Sözleri Geldi BÄŞIÝEWIŇKI. Näzleriňden  (Aýdym)

14 Ýanwar 2021

Medeniýet

Jadyly senediň aşygy

Balhy tutdan dutara gapak goýsaň, sesi batly ýaňlanýar. Beýle dutar bagşylara laýyk gelýär. Sebäbi bagşy aýdym aýdanda, owazy dutaryň sesi bilen sazlaşýar. Peýwendi tutdan gapak goýsaň, sazyň sesi näzik we pessaý bolýar. Beýle saz guralda diňe sazandalar saz çalsa, heňi süýji bolýar. Dutar ýasamak senetçiliginiň, dutarda saz çalmak we bagşyçylyk sungatynyň gözbaşyny taryhyň has irki döwürlerinden alyp gaýdýandygyna garamazdan, halkymyzyň ruhy dünýäsi bilen bagly bu milli senetçilik ýörelgeleri häzirki eşretli döwrümizde mynasyp dowam etdirilýär. Edil saçak, çörek, tamdyr ýaly dutar hem her bir türkmen öýünde maşgala mukaddesligi hökmünde aýalyp saklanýar. Berkarar döwletimiziň bagtyýarlyk döwründe merdana halkymyzyň goşa tarly gudratynyň waspy jahana dolup, bagşy-sazandalar toý döwresiniň bezegi hasaplanýar. Bu milli senetçilik ýörelgesini dowam etdirýän ildeşlerimiziň döredijilik dünýäsi gyzykly hem täsirli.

14 Ýanwar 2021

Medeniýet

Şygyr halamaýar saly gowşagy

Şahyryň sözi Edebiýat — döwrüň ýol görkezijisi, şahyrlar bolsa döwrüň baýdak göterijileri hasaplanýar. Berkarar döwletimiziň bagtyýarlyk döwründe hormatly Prezidentimiz beýleki ugurlar bilen birlikde, çeper edebiýaty ösdürmeklige, edebi mirasymyzy öwrenmeklige we wagyz etmeklige uly ähmiýet berýär. Şygyr bolup, ajaýyp eser bolup gelýän günler bolsa kalby joşgunly şahyrlarymyza ylham paýlaýar. Döwrümiziň waspy, döwletimiziň ýeten belent sepgitleri şygyr setirlerinde öz beýanyny tapyp, halkymyzy döredijilikli zähmete we bagtyýar geljege ruhlandyrýar. Milli şygryýetimiziň mylaýym mähri müňlerçe, millionlarça ýüreklere ornaşyp, şol ýüreklere halallygyň, ynsabyň, ruhubelentligiň şöhlesini çaýýar. Ynsan ýüregini şygyr ýaly mähremleşdirýän başga bir jadyly güýç, megerem, ýok bolsa gerek. Şonuň üçin-de şygryýetiň daragty bitewidir. Şol daragtyň kökleri halk durmuşynyň köklerinden yzgar alýar. Şygryýet daragtynyň bolsa ençeme şahalary bar. Biz okyjylarymyzdan we ýaş şahyrlarymyzdan gelip gowuşýan teklipdir islegleri nazara alyp, inçe lirika, milli pelsepä ýugrulan şol şygryýet daragtynyň şahalary dogrusynda söhbet etmek maksady bilen, “Şahyryň sözi” atly täze rubrikany açýarys. Bu rubrikada ussat şahyrlarymyzyň, edebiýatçy alymlarymyzyň milli şygryýetimiz, onuň görnüş we mazmun aýratynlyklary, tema dürlüligi, şeýle-de öz döredijilik ýollary dogrusyndaky pikirlerini ýerleşdirer

14 Ýanwar 2021

Edebiýat