"Edebiýat we sungat" gazeti

Esaslandyryjysy: Türkmenistanyň Ministrler Kabineti
Salgysy: Aşgabat şäheri, Garaşsyzlyk şaýoly, 100, Türkmenbaşynyň erkin döredijilik mekany
Telefon belgileri: 38-62-17, 38-62-33, 38-62-01
Email: edebiyatwesungat@sanly.tm

Habarlar

Rowaýatlar ummanyndan

Öz diliňe söýgi Mahmyt Zamahşarydan:

Sungat hakynda pähimler

Diňe balarylaryň gülüň gizlin tagamyny bilşi ýaly, suratkeşler hem ähli ajaýyp zatlaryň gözelligini duýýar. Afanasiý Fet. Sungatyň terbiýeçilik ähmiýeti bolmalydyr, ýöne onuň esasy maksady lezzetdir. Bertold Breht.

«Gyzgyn düwmeler» Klawiaturada işlemegiň ýeňil usullary

Häzirki wagtda biziň maglumatlar bilen bagly işlerimiziň köpüsi kompýuteriň üsti bilen amala aşyrylýar. Köpimiz günde diýen ýaly kompýuter enjamyndan peýdalanmak bilen, birnäçe amallary ýerine ýetirýäris. Elbetde, döwür şony talap edýär. Maglumatlary ýygmak, göçürmek, ibermek we şuňa meňzeş işlerde günüň dowamynda biz ençeme gezek kompýuteriň syçanjygy bilen klawiaturasynyň düwmelerine basýarys. Ýöne käbirlerimiz belli bir maglumaty kesmek, göçürmek ýa-da goýmak ýaly amallarda klawiaturadaky «Gyzgyn düwmeleriň» deregine aglaba ýerde syçanjygy ulanýarys. «Gyzgyn düwmeler» nämekä?» diýýänsiňiz. Bu, ýönekeý söz bilen aýdanyňda, tiz işlemegiň ýeňil ýoly diýmekdir. Bu barada käbir maglumatlary siziň dykgatyňyza ýetirmegi makul bildik.

«Akylly lampalar»

Şu ýyl «Akylly öý» ulgamynyň döredilenine 71 ýyl dolýar. 1950-nji ýylda amerikaly inžener Emil Matias öýüň ähli ýerinde ornaşdyrylan dolandyryş paneliniň kömegi bilen garažyň gapysyny açmak, çyralary ýakyp-söndürmek, hatda radiony işletmek mümkinçiligi bolan «Düwmeli öýi» («Push-Button Manor») döretdi. Biziň döwrümizde öýdäki çyrany uzak aralykdan ýakyp-öçürmek üçin kabeliň zerurlygy aradan aýrylan hem bolsa, ol wagtlar Matiasyň bu täzeligi hemmäni haýrana goýupdyr. Matiasa bolsa bu taslamasyny durmuşa geçirmek üçin iki kilometr kabel gerek bolupdyr. Şeýle köp simiň peýdalanylýandygy sebäpli, Matiasyň «akylly öýi» kän bir köpçülige elýeterli bolmandyr. Şondan soňraky 60 ýylyň dowamynda bu ulgam arzanlamady, diňe biziň döwrümizde, ylmyň we tehnikanyň ösen döwründe köpçülige elýeterli boldy. Munuň sebäbi, birinjiden, kabellere derek simsiz tehnologiýalar peýdalanylyp ugraldy, ikinjiden, «akylly öý» bir bitewi uly ulgam görnüşini üýtgetdi. Indi aýry-aýry işi ýerine ýetirýän (mysal üçin çyralary ýakyp-söndürýän) böleklerini özbaşdak satyn almak mümkinçiligi döredildi. Hatda haýsydyr bir kömekçi komponentleri ulanmak zerurlygy hem aradan aýryldy: häzirki zaman tehnologiýalary dolandyryş enjamlaryny yşyklandyryjy lampalaryň içinde ýerleşdirmäge mümkinçilik berýär.

Ýyl ýylydan başlanandyr, Arkadag!

Gahryman Arkadagymyzyň goldamagy esasynda «Türkmenistan — parahatçylygyň we ynanyşmagyň Watany» adyny dakynan täze ýylymyzyň düşümli bolmagyny arzuw edýärin. Ýyl adyna eýe bolsun! Saglyk, salamatlyk, abatlyk, rahatlyk dowam bolsun! Ýüzüni açan günleriniň ajaýyp wakalar bilen başlanmagy juda ýakymly. Hormatly Prezidentimiziň, mähriban Arkadagymyzyň ilkinji sahawatly iş saparynyň Günüň dogýan ýerinden, ýagny Lebap welaýatynyň çäklerinde başlanmagynda uly many bardyr. Akylly baş oýlanyşykly oýunyň çuňdan alýan pikiriniň esasynda guraýandyr. Rysgaldan, döwletden alamat bardyr. «Ýagşy niýet — ýarym döwlet» diýýändir türkmen.

Türkmenistan — parahatçylygyň we ynanyşmagyň Watany

Türkmenistan — dilde dessan, jigerimde janymsyň sen müdimi, Türkmenistan — nurly asman, dünýä dolan taryhyň bar gadymy, Türkmenistan — bir jan-u-ten, halk hem Watan, gadamlary edaly, Topragyňda güldür gülşen, bagyň-erem, bilbilleriň şeýdaýy,Daglaryň galkan — goýny melhem, öwsen ýelleriň sedaly, Çeşmeleriň durşy ylham — şahyra gazal-u şygyr meýdany, Goja Hazar, joşly Jeýhun, bakdygy tanaýyr merdi-merdany,Biziň mekan özgerişde, güni-günden, ýyly-ýyldan sapaly,Toý lybasly oba-kendiň pälwany göreş tutup, at çapany, Türkmenistan — parahatçylygyň we ynanyşmagyň Watany. Parahatlyk — bu Watanyň keşbinde, bardyr mukam-aýdymynda, Parahatlyk — bu Watanyň kesbinde, bardyr ýaşyl Baýdagynda, Parahatlyk — bu Watanyň yşkynda, bardyr halyň öýdüminde, Parahatlyk — bu Watanyň müşkünde, bardyr her bir ojagynda, Parahatlyk — bu Watanyň çeşminde, diýeninde, diýjeginde, Parahatlyk — bu Watanyň aslynda, barça dostluk serhedinde, Parahatlyk — bu Watanyň ykrarynda, taryh siňen Tugrasynda, Parahatlyk — bu Watanyň isminde, bardyr ymgyr ýaýlasynda, Parahatlyk — bu Watanyň ygrarynda, erkin dünýä gatany, Türkmenistan — parahatçylygyň we ynanyşmagyň Watany.

Kitaphana — göwher däne Garaşsyzlygymyzyň ýyllary içinde ýurdumyzda kitaphana ulgamy döwrebap ösüşlere eýe boldy

2017-nji ýylyň 20-nji martynda «Kitaphanalar we kitaphana işi hakynda» Türkmenistanyň Kanuny kabul edildi. Hormatly Prezidentimiziň 2019-njy ýylyň 1-nji fewralynda Ministrler Kabinetiniň giňişleýin mejlisinde beren görkezmesi esasynda kitaphanalara internet ulgamy ornaşdyryldy.

Sungat eserlerinde parahatçylyk

Ýurdumyzda «Türkmenistan — parahatçylygyň we ynanyşmagyň Watany» ýyly mynasybetli çäreler yzygiderli geçirilýär. Türkmenistanyň Şekillendiriş sungaty muzeýinde guralan «Diýarym asuda, ýurdum parahat» ady bilen sungat eserleriniň sergisi hem ýylyň şygaryna bagyşlandy. Sergide ussat nakgaşlaryň, heýkeltaraşlaryň ýerine ýetiren sungat eserleri görkezildi. Onuň dowamynda Türkmenistanyň halk suratkeşleri Aýhan Hajyýewiň, Ýewgeniýa Adamowanyň, Annadurdy Almämmedowyň, Öwezmuhammet Mämmetnurowyň, şeýle-de ussat suratkeşler Rustam Abdullaýewiň, Şemşat Mämmedowanyň, Mekan Nurýagdyýewiň, Dmitriý Filipçenkonyň dürli ýyllarda döreden nakgaş eserleri sergilendi. Dürli keramika eserleri bilen milli şaý-seplerimiz hem serginiň bezegine öwrüldi.

Gadymy ýörelgelere eýerip

Hindi professory Mansura Haýdaryň ady dünýäniň ylmy jemgyýetçiliginde giňden bellidir. Ol uzak ýyllaryň dowamynda Hindistanyň Aligarh musulman uniwersitetinde Hindi-Günbatar hem-de Merkezi Aziýa döwletleriň taryhy dersinden bilim berdi. Hindistanyň hökümetiniň düzüminde ÝUNESKO-nyň guramagynda geçirilen halkara ylmy maslahatlara wekilçilik etdi. Hindistanyň Indira Gandi adyndaky milli sungat merkeziniň yslamyň we Merkezi Aziýanyň taryhy boýunça ylmy geňeşçi wezipesinde işledi. On bäş sany kitabyň hem-de köpsanly ylmy makalalaryň awtory bolan alym ýurdumyzda geçirilen halkara maslahatlara, forumlara yzygiderli gatnaşdy. 2014-nji ýylda Mansura Haýdar türkmen-hindi medeni gatnaşyklaryny ösdürmäge goşan goşandy üçin hormatly Prezidentimiziň Permany bilen «Magtymguly Pyragy» ýubileý medaly bilen sylaglandy. Biz hindi alymy Mansura Haýdaryň türkmen-hindi medeni gatnaşyklary baradaky makalasyny okyjylara ýetirýäris.

Oguz hanyň sekizburçluk nyşany

Soltan Sanjaryň kümmetiniň gümmezindäki sekizburçlugyň, ondan bölünip gidýän şahalaryň şekili Oguz hanyň ýyldyzynyň we nesilbaşymyzyň nesil şejeresiniň nyşanydyr. Gahryman Arkadagymyzyň pähim-parasady bilen bina edilen Oguz hanyň ýyldyzynyň şekilindäki täze gurlan «Mahabat» binasy atalarymyzyň ruhy siňen döwletlilik ýörelgelerimize täze röwüş — döwrebap öwüşgin çaýýar.

Ýürege ýakyn aýdymlar Türkmenistanyň halk artisti Toýguly Jepbarow bilen söhbetdeşlik

Nurberdi Gulow: «Aýdym aýdanyňda kämil derejede aýtgyn, goý, senden soň şol aýdymy hiç kim seniňki ýaly edip aýdyp bilmesin» diýerdi. Aýdymçynyň ýerine ýetirýän aýdymlarynyň ýüreklerde orun almagyna, adynyň döwürler aşmagyna sebäp bolýan zat onuň başgalaryňka meňzemeýän özboluşly owazy. Şol owazy hem akyldar şahyryň: «Taraşlap şaglatgyn, köňle geleniň...» diýşi ýaly, kalbyňda sünnäläp, irginsiz yhlas siňdirip, halka ýetirmek gerek. Halkymyzyň aýdym-saz sungatynyň ussatlyk mekdebini geçen halypa aýdymçy, Türkmenistanyň halk artisti Toýguly Jepbarow joşgunly aýdymlary bilen diňleýjileriň söýgüsini gazanyp gelýär. Ýakynda onuň bilen aýdym-saz sungatyna gelşi, ýerine ýetirýän aýdymlary dogrusynda söhbetdeş bolduk.

Magtymguly Pyragy

Pukaraýam Watanymda han idim,Hanlara perman idim,Dertlere derman idim,Misgine dükan idim,Jansyzlara jan idim,Neýleý, indi biçäreýem.

Türkmeniň ruhy dünýäsi

2024-nji ýylda Magtymguly Pyragynyň 300 ýyllygynyň uludan belleniljekdigi baradaky habar her birimizi häzirki wagtdan şol uly toýa ykjam taýýarlyk görmäge borçlandyrýar. Her bir halk özüniň milli gahrymanyny ezizleýär, oňa kalbyndan hemişelik orun berýär. Nusgawy şahyrymyz Magtymguly Pyragy hem şeýle ägirtleriň biridir. Magtymguly Pyragynyň şygryýetini iň bir beýik zatlara, gymmatlyklara deňemek bilen bir hatarda, olary türkmen kalbynyň aýnasy diýip hem suratlandyrýarlar. Akyldaryň şygyrlaryny agzybirlik, päkgöwünlilik, halallyk çakylykçysy diýip atlandyrmak bilen, olary egsilmeýän derýa, ynsanlary ruhy teşnelikden gandyrýan güzere meňzedýäris. Söz ussadynyň her bir setiri watansöýüjilige, agzybirlige, bir-birege hormat-sylaga çagyrýar.

«...Ak guş bolup ýazlaryma gaýdaryn»

Şahyr Nurmämmet Meredow 1959-njy ýylyň 11-nji noýabrynda Lebap welaýatynyň Halaç etrabynyň Nesimli obasynda dünýä inýär. 1979 — 1984-nji ýyllarda Moskwa şäherinde ýerleşýän M.Gorkiý adyndaky institutda ýokary bilim alyp, 1984 — 1986-njy ýyllarda Lebap welaýatynyň şol wagtky Garabekewül etrabynyň «Lebap pagtaçysy» gazetinde edebi işgär bolup zähmet çekýär. 1990-njy ýyldan ömrüniň ahyryna çenli bolsa Lebap welaýatynyň «Türkmen gündogary» gazetinde işleýär. N.Meredow 2008-nji ýylyň iýul aýynyň 4-ine aradan çykýar.

Şygryýet

Alkyş Hormatym peselmän, umydym synman,Ynanyp ýörenlem uzak ýaşasyn.Kyn günüm hossar deý kalbyma sygýan,Kömege gelenler uzak ýaşasyn.

Jaňly serke(hekaýa)

Maksadyň gum içinde gezip ýörenine esli ýyl bolupdy. Onuň Garagum sährasyna Anna çopana ýanaw bolup geleni ýaňy ýalydy. Şu ýyllaryň içinde pälwansypat Maksat çoluk özüni edenli ýigit hökmünde tanatdy. Ol suwdan doly çelegi bilini epmän, egnine atyp gidibererdi. Şonuň üçinem bu sährada onuň ýörgünli ady Maksat pälwandy. Bir günem Anna çopan bilen Maksadyň arasynda şeýle gürrüň boldy:

Kerim Gurbannepesowyň «Edebiýat we durmuş» atly kitabyndan

Her bir awtor eseriniň mazmuny hakynda oýlanyp ýörkä, onuň ýerbe-ýer goýulmagy hakynda-da deň derejede pikir edýär. Bu ýöne ýerden däldir. Sebäbi çeper eserde kompozisiýanyň oýnaýan roly-da beýleki çeperçilik serişdeleriniň hiç haýsyndan pes oturmaýar. * * *

Kerwensaraý kyssalary

(Dowamy. Başlangyjy gazetiň geçen ýylyň 18-nji dekabryndaky sanynda) — Görşeniňizde ýüz ýyllap görüşmedik ýaly, hoşlaşmaly bolanyňyzda ertir ýene görüşjek ýaly boluň. Bize edilen sargyt, bize miras goýlan edep şeýledir.

Şadessanyny halka ýetiren

Görogly etrabynyň merkezinde türkmen serkerdesi Görogly begiň atly buýsançly nazaryny uzaklara dikip duran heýkeli bar. Bu ýadygärlik her gezek deňesinden geçende: «Ogullarym, siz Berkarar döwletimiziň bagtyýarlyk döwründe, ýaşaýarsyňyz. Indi ýurt siziňki, bu döwleti ösdürmegem, özgertmegem size bagly» diýip duran ýalydy. Bu ýadygärlik «Görogly» eposyny halkymyza ýetiren Pälwan bagşy Ata hoja oglunyň we onuň 300 ýyl töweregi bagşyçylyk edip, bu dessany nesilden-nesle geçirip, biziň günlerimize ýetiren ata-babalarynyň hormatyna 2003-nji ýylda dikeldilip, beýik serkerdäniň ady hem etraba dakyldy. «Görogly» şadessanyny halka beren bagşy hökmünde türkmen edebiýatyny öwreniş ylmynda hem Pälwan bagşa möhüm orun degişlidir. Sebäbi şindiki «Göroglynyň» esasy şahalary, ýagny 12 şahasy Pälwan bagşydan ýazylyp alnan nusgalardyr. Şonuň üçin «Göroglyny» öwrenýän alymlaryň hiç biri hem Pälwan bagşydan sowlup geçip bilmeýär. Pälwan bagşy türkmen halkynyň öňünde iňňän uly hyzmaty ýerine ýetiren şahsyýetdir.

«Görogly» eposy we aýdym-saz

Hormatly Prezidentimiziň: «Asyrlaryň dowamynda ussat bagşylaryň, ozanlaryň ýiti zehini, ylhamy hem-de pähimi siňen «Görogly» eposy şu günki jemgyýetimiziň ruhy dünýäsiniň şamçyragydyr, iň kämil medeni baýlyklarynyň biridir» diýip jaýdar belleýşi ýaly, «Görogly» eposy halkymyzyň gadymy, medeni baýlygy bolup, ussat dessançy bagşylarymyz tarapyndan halka ýetirilipdir. Wenger alymy A.Wamberi bu barada şeýle ýazýar: «Emma haýsy-da bolsa bir bagşynyň Göroglynyň ýa Aman mollanyň ýa-da gaty oňat görülýän Magtymgulynyň aýdymlaryny özüniň iki tarly tamdyrasynyň sesine goşup aýtmagy, türkmen üçin gowy hezillikdir. Toý-tomgada ýa-da ýönekeý bir üýşmeleňde... aýdýan wagtyny diňlemek miýesser gelen pursatlary meniň aňymda hiç haçan ýitmejek täsir galdyrdy». Görşümiz ýaly, eposyň ýaýramagynda bagşydyr sazandalaryň hyzmaty örän uludyr. Epos tutuşlygyna aýdym-saz sungatyna ýugrulan. Ondaky gahrymanlar ähli wakalary gazallaryň üsti bilen beýan edýärler. Dutar saz guraly bolsa eserde başdan-aýak baş gahrymanyň ýansyrdaşy, esasy ýaragynyň biri hökmünde görkezilipdir. Eposda dutar sözüniň gazma (gazma — gazmak işliginden, ýagny dutaryň tut agajynyň ýa-da erik agajynyň galyň böleginiň içiniň oýulyp, gazylyp ýasalýandygy üçin) diýlip, iki görnüşde atlandyrylýan ýerlerine gabat gelmek bolýar. Meselem: «Aşyk Aýdyň pir bagşyçylyk bilen, saz bilen, söz bilen iş bitýän bolsa, birinde hakyny goýberjek ada