"Edebiýat we sungat" gazeti

Esaslandyryjysy: Türkmenistanyň Ministrler Kabineti
Salgysy: Aşgabat şäheri, Garaşsyzlyk şaýoly, 100, Türkmenbaşynyň erkin döredijilik mekany
Telefon belgileri: 38-62-17, 38-62-33, 38-62-01
Email: edebiyatwesungat@sanly.tm

Gazeti PDF görnüşinde ýükläp almak

Habarlar

«Magtymguly diýip adym tutsalar»

Indi elli ýyldan gowrak wagt bäri Ukrainanyň paýtagty Kiýew şäherinde türkmen nusgawy şahyry Magtymgulynyň adyny göterýän kitaphana hereket edýär. Bu günki günde kitaphana ýerli ýaşaýjylaryň we onuň myhmanlarynyň uly höwes bilen gelýän ýerleriniň birine öwrüldi. Ol diňe bir Kiýew şäheriniň medeni-aň bilim ojagy bolman, eýsem, türkmen we ukrain halklaryny biri-birine ruhy taýdan has-da ýakynlaşdyrýan medeni merkezleriň biridir. Biz gazetimiziň şu sanynda kitaphananyň müdiri Ýuliýa Lopatinanyň redaksiýamyza iberen makalasyny okyjylara ýetirýäris.

11 Fewral 2021

Edebiýat

Terbiýe — borç

Kaýum TAŇRYGULYÝEW,Türkmenistanyň halk ýazyjysy. Sanlar(Sanawaç)

11 Fewral 2021

Bilim

Arkadagyň kitaplary

Arkadagyň peşgeş beren,Kitaplaryn okalyň.Many doly jümlelerden,Paýhas alyp bekäliň. Watansöýüji, dana kalpdan,Alypdyr ol gözbaşy.Bu kitaplaň her bir sözi,Bir esere sözbaşy.

11 Fewral 2021

Edebiýat

Terbiýe mekdebi Hormatly Prezidentimiziň romanlarynda zähmet terbiýesi

Hormatly Arkadagymyzyň ýiti galamyndan çykan terbiýeçilik ähmiýetli «Älem içre at gezer», «Döwlet guşy» romanlary milli terbiýäniň ähli ugurlaryny özünde jemleýän kämil eserlerdir. Hormatly Arkadagymyzyň ýadawsyz aladalarynyň netijesinde ösüp gelýän ýaş nesillerimiziň döwrebap ylym-bilim almaklary, ökde hünärmenler bolup ýetişip, Watanymyzyň ösüşlerine mynasyp goşantlaryny goşmaklary üçin giň mümkinçilikler döredilýär. Berkarar ýurdumyzda ýaşlara milli ruhda terbiýe bermekde iň täsirli ugurlaryň biri bolan çeper edebiýatyň terbiýeçilik güýji, täsiri örän uludyr. Sebäbi her bir çeper eseriň öňünde okyjylaryň ruhy dünýäsine täsir edip, olary belent maksatlara ruhlandyrmak, watansöýüjilik, zähmetsöýerlik ýaly asylly häsiýetlere, gowulyga tarap özgertmek duransoň, terbiýe meselesinde-de çeper edebiýat esasy hyzmaty ýerine ýetirýär.

11 Fewral 2021

Bilim

Gözlegimiz — ýaş zehinler

Türkmenistanyň halk artisti Medeniýet Şahberdiýewa, professor Kakajan Ezizow, dirižýor Mäne Meredow, pianinoçy Gözel Annamämmedowa, aýdymçy Roza Töräýewa, kompozitor Rejep Rejepow ýaly ussatlaryň ençemesi sungatyň ilkinji ädimlerini hut şu ýörite sazçylyk mekdep-internatyndan başladylar. Berkarar döwletimiziň bagtyýarlyk döwri ösüşleriň, özgerişleriň zamanasy hökmünde taryhda altyn sahypalar bilen orun alýar. Bu günki gün milli gymmatlyklarymyzyň dünýä çykmagy bilen baglanyşykly amala aşyrylýan işleriň özi-de halkymyzyň asyrlarboýy toplap gelen medeni-ruhy hazynasyna täze ömrüň bagyş edilmegidir. Bu babatda sungat işgärlerine, şol sanda aýdymçy-sazandalara-da uly orun degişlidir. Hut şu nukdaýnazardan hem biz Maýa Kulyýewa adyndaky Türkmen milli konserwatoriýasynyň ýanyndaky ýörite sazçylyk mekdep-internatynda sungat äleminde mynasyp menzilleri dowam etdirjek ýaş zehinleri ýetişdirmekde ähli yhlas-başarnygymyzy siňdirip zähmet çekýäris.

11 Fewral 2021

Medeniýet

Şygryýet

Söz parlak Gündür, ol ýüreklerde dogup, asyrlary ýagtyldýandyr. Bedewler

11 Fewral 2021

Edebiýat

Durmuş (hekaýa)

Garaşylmadyk habaryň adamyň enterpelegini aýlaýmasy geň zadam däldir welin, meniňki olam däl. Haçandan bäri garaşyp ýören habarym. Näme habardyr öýdýäňiz? Meniň bolup ýörşümi görenler-ä garaşýan habarymyň bäbekhanadan gelmelidigine bada-bat düşünselerem düşünerler. Ýöne, muňa garamazdan, meniň bolşum düýbünden başgaçady. Bir pikir eden zadymy telim pikir edip, bir eden işimi soň ýene gaýtalap, garaz, öz wagtymy özüm «iýip», bäbekhana gitmeli wagtyma sabyrsyzlyk bilen garaşyp ýörşümdi. Ýöne meniň ähli başagaýlygym hoş habary eşidişimdäki düşen ýagdaýymyň ýanynda hiç zat boldy galyberdi.

11 Fewral 2021

Edebiýat

Kerwensaraý kyssalary

(Dowamy. Başlangyjy gazetiň 22-nji ýanwardaky sanynda) Merhemet hem mürrewwet menzilgähi

11 Fewral 2021

Edebiýat

Kaşgarlyda söýginiň beýany

Alymyň ýazmagyna görä, türki halklar söýgi manysynda «üzik» (yşk, muhabbet, joşgunly söýgi), «isiglik» (söýgi, yssylyk), «tuzak» (adamyň söýgülisi, söýgi hakda aýdan sözi) sözlerini ulanypdyrlar. Bu döwürde «söýgüli» manysynda «sewük» sözi ulanylypdyr. Dilçi alym Mahmyt Kaşgarlynyň XI asyrda ýazan «Diwany lügat at-türk» atly ensiklopediki sözlügi — türki halklaryň diliniň taryhy babatynda tapylgysyz hazynadyr. Kaşgarlynyň eserinde söýgi temasy hem öz beýanyny tapypdyr. Alymyň ýazmagyna görä, türki halklar söýgi manysynda «üzik» (yşk, muhabbet, joşgunly söýgi), «isiglik» (söýgi, yssylyk), «tuzak» (adamyň söýgülisi, söýgi hakda aýdan sözi) sözlerini ulanypdyrlar. Bu döwürde «söýgüli» manysynda «sewük» sözi ulanylypdyr.

11 Fewral 2021

Edebiýat

Çowdur ýolunyň ussady

Dessançy halypa Palta Garaýew 1960-njy ýylda Gündogary öwrenijileriň Moskwadaky XXV halkara kongresine gatnaşýar. Şol ýerde bagşydan «Görogly» şadessanynyň birnäçe şahalary, tirme aýdymlary ýazylyp alynýar. Türkmen bagşyçylyk sungatynyň dürli ýollary bar. Olardan ahal, ýomut-gökleň, salyr-saryk, damana, ärsary we özboluşlylygy bilen tapawutlanýan çowdur ýoludyr. Şu ýollaryň hem her haýsysy özüniň ussat bagşy-sazandalary bilen tanalýar.

11 Fewral 2021

Medeniýet

Halk aýdymlarynyň perwanasy

Roza Hudaýbergenowa köp ýyllaryň dowamynda «Pyýala», «Sen-sen», «Gyzlar geleýdi», «Gelinler», «Owazy geldi», «Kim biler», «Nowgül» ýaly aýdymlary uly joşgun bilen ýerine ýetirdi. Geçen asyryň altmyşynjy-ýetmişinji ýyllarynda obamyzyň medeniýet öýüne welaýat filarmoniýasynyň artistleri konsert bermäge gelerdiler. Uzyn boýly, dolmuş göwreli, ýüz-gözleri mähirden doly, özüni örän salykatly alyp barýan görmegeý zenan, Türkmenistanyň halk artisti Roza Hudaýbergenowa sahna çykanda, dowamly el çarpmak bilen garşylaýardyk. Sebäbi biz onuň bilbil owazly aýdymlaryna aşykdyk. onuň ajaýyp keşbi göz öňümizden, şirin owazly aýdymlary häli-häzirem gulagymyzdan gidenok.

11 Fewral 2021

Medeniýet

Gyrgy bilen goňşy bolup...

Obalaryň birinde bolup geçen bu waka dogrusynda men öňräk eşitdim. Obada ýaşaýan adamlaryň biriniň mellegindäki belent başly dereginde gyrgy höwürtgeleýär. Ol adamyň goňşulary gelip, ondan gyrgynyň höwürtgesini ýok etmegini soraýarlar. — Gyrgylar towuklardan jüýje aldyrmaz. Owlak-guzam bolsa almagy mümkin — diýip, özleriniňkini delillendirjek bolýarlar. Ýaňky adam birbada razy boljak ýalam edýär. Birdenem çürt-kesik pikirinden dänýär:

11 Fewral 2021

Haýwanat dünýäsi

Öwrenmedigiňi öwretme

Goňşy aýal ogly bilen Jelaleddin Rumynyň ýanyna gelipdir. Zenan: — Oglum gereginden artyk gant iýýär, bu gowulyk däl, men näme etsem-de, bu gylygyny goýduryp bilemok. Sizi sylaýar, şonuň üçin siz oňa aýdaýyň muny — diýipdir.

11 Fewral 2021

Edebiýat

Syntgylanan setirler

Çagalary okatmaly däl-de, olara okamagy öwretmeli. * * *

11 Fewral 2021

Edebiýat

Täsin totular

Guşlar bilen söhbet açdymMen bakylyk barada.Ine, şu ullakan zeminHemem şu asman arada.

11 Fewral 2021

Haýwanat dünýäsi

Innowasiýalar we kino

Häzirki wagtda dünýäniň iri kino şereketleri öz önümçiliginde kompýuteriň tehnologiýalarynyň iň häzirki zaman mümkinçiliklerinden has ýygy-ýygydan peýdalanýarlar. Ilki-ilkiler animasiýanyň kömegine ýüz tutulýan çylşyrymly görnüşleri beýan etmek üçin indi kompýuteriň iň bir çylşyrymly tilsimlerinden peýdalanmak adaty zada öwrüldi. Ýörite effektleriň peýdalanylmagy bilen režissýorlaryň öz pikirlerini açyp görkezmeklerinde mümkinçilikleriniň çägi giňedi. Bu günki gün dünýä kino öndürijileri kompýuter tehnologiýalaryny has täsin we kämil görnüşde ulanmakda bäsleşýärler. Biz bu babatda iň bir kämil saýylýan filmler barada gysgaça gürrüň etmegi makul bildik. «Alisa täsinlikler dünýäsinde». Režissýor Tim Berton 3D grafikasynda ilkinji synanyşygy bolan bu filmini surata düşürmek üçin Alisanyň hakyky dünýädäki öýünden başga ýekeje-de dekorasiýa gurulmandyr. Ähli wakalar pawilýondaky gök fonuň öňünde surata düşürilipdir.

11 Fewral 2021

Medeniýet

Tans—gadymy sungat

Tans sungaty ynsanyň öz duýgularyny beýan etmek, ýüze çykarmak usullarynyň iň bir täsin görnüşleriniň biridir. Dürli halklaryň mundan müňýyllyklar öň diwar ýüzünde we beýleki zatlarda galdyran suratlarynda tansyň görnüşleriniň bolmagy onuň öz köklerini gadymyýetiň çuňluklaryna alyp gidýändigine şaýatlyk edýär. Hut şonuň üçin-de tans sungaty ilkidurmuş jemgyýetinde dörändir diýmäge esas bar. Gelip çykyşyny öwrenenlerinde, tanslary döwürlere, şonuň ýaly-da halklara, medeniýetlere bölýärler. Ýakyn Gündogarda tanslar dürli dessurlaryň aýrylmaz bölegi bolupdyr. Mundan 3300 ýyl öňki döwre degişli bolan Bhimbetkiň (Hindistan) gowaklardaky suratlar, gadymy Müsürdäki gubur şekilleri muňa şaýatlyk edýär. Arheologik tapyndylar Gadymy Müsürde zenanlaryň toparlaýyn tanslarynyň hem bolandygyny subut edýär. Orta asyr derwüşleriniň dürli ruhy ahwala aralaşmak üçin edýän tanslary hem bellidir.

11 Fewral 2021

Medeniýet

Arkadagyň ak şäheri Aşgabat

Türkmenistanyò Prezidenti Gurbanguly Berdimuhamedow:— Ajaýyp, ýalkawly bu mekanlara diň salsaň, ondan, hakykatdanam, parahatçylyk hakyndaky ebedi arzuwlaryň sedasy eşidiler. Dünýä taryhynda öçmejek ýazgy galdyran Nusaý şalygynyň gadymy topragynda, häzir III müňýyllygyň başynda döwrüniň beýik taglymatlaryna ygrarly, dünýäde giňden meşhur bolan Garaşsyz, hemişelik Bitarap Türkmenistanyň paýtagty Aşgabat şäheri ýerleşýär. Hormatly Prezidentimiziň, Gahryman Arkadagymyzyň kalbynyň toýdugyny, şatlykdygyny, barlykdygyny, baýramdygyny bir gezek däl, onlap-ýüzläp gaýtalaýandyryn, gaýtalarynam.

4 Fewral 2021

Bitaraplyk

Dogry naharlanmak barada

Naharyň gyzgynyny sowuk zatlar bilen, süýjüsini turşusy bilen, ýaglysyny duzlusy bilen garyşdyryp naharlanmak saglyk üçin peýdalydyr. Nahar iýeniňizde elmydama şol bir nahara endik edinmäň. Öňüňizde goýlan nahar tutuşlygyna ýagly bolsa, saglyga zyýan ýetirýär. Dürli-dümen iýmitleri köp peýdalanmak gylyk-häsiýetiň, durkuň üýtgemegine täsir edýär. Süýji zatlary aşa köp iýmezlik saglyk üçin has ähmiýetlidir. Gereginden az iýmäge endik etseň, ol keýpiňi gaçyrar we ýaltalygy döreder. Süýji tagamlara endik etseň, keýpiňi göterip, bedeniňi gyzdyrýar, süňňi gyzgyn adamlar bolsa şadyýan, ruhubelent hem dogumly bolýar. Turşy zatlaryň köp iýilmegi süňňüň tiz garramagyna getirýär. Duzly zatlar bedeni guradýar, onuň aşa köp iýilmegi tapdan gaçyrýar. Üznüksiz berhiz tutmak süňňüňi sökýär we mejalsyz edýär. Nahary endige, düzgüne görä wagtly-wagtynda edinmek saglyk üçin peýdalydyr. Nahar iýeniňizde aşgazany üçe bölmeli: iýmit üçin, suw üçin we dem üçin, ýagny dem alara ýer goýmalydyr. Aşa gyzgyn naharlary we çüýrän miweleri iýmekden saklanyň.

4 Fewral 2021

Saglyk

Taryhy sarpalaýan kitap

Hormatly Prezidentimiz «Türkmenistan — Beýik Ýüpek ýolunyň ýüregi» atly taryhy eseriniň birinji kitabynyň «Sarahs bilen Änewiň aralygynda» diýen bölüminde Muhammet Togrul begiň, Çagry begiň 1000 — 1050-nji ýyllaryň aralygynda Mäne babadan döwlet tutmak we ýeňiş gazanmak üçin pata almaga gidendigi beýan edilýär. Gahryman Arkadagymyzyň geçmişden söz açýan bu eseriniň ikinji kitaby «Jeýhundan Hazara çenli», «Günortadan Demirgazyga tarap ugur» diýen bölümlerden durýar. Bu kitapda «Şahsyýetler we Beýik Ýüpek ýolunyň taryhy wakalarynyň senenamasy» baradaky maglumatlar hem uly orun alypdyr.

4 Fewral 2021

Miras