"Bereketli toprak" gazeti

Esaslandyryjysy: Türkmenistanyň Ministrler Kabineti
Salgysy: Aşgabat şäheri, Garaşsyzlyk şaýoly, 100, Türkmenbaşynyň erkin döredijilik mekany
Telefon belgileri: 38-60-64, 38-60-87, 38-60-67
Email: bereketlitoprak@sanly.tm

Habarlar

Almany uzak wagtlap ter saklamagyň ylmy usuly

Biziň «Demirgazyk Türkmenistanyň şertlerinde miweleri we gök-bakja ekinlerini saklamak we gaýtadan işlemek» atly tema boýunça alyp barýan ylmy-barlag işimiz Türkmenistanyň Ylymlar akademiýasy tarapyndan hasaba alnyp, onuň maksady ýurdumyzyň Daşoguz welaýatynda ösdürilip ýetişdirilýän almanyň giçki möhletlerde bişip ýetişýän sortlaryny öý şertlerinde we sowadyjylary ulanyp, önümiň harytlyk çykymyny ýokary derejede saklamakdan, ahyrynda önümçilige ornaşdyrmakdan ybaratdyr. Biz, esasan, alma miweleri uzak saklananda, onuň biohimiki görkezijilerine täsirini anyklamak boýunça ylmy işleri geçirýäris. Geçirilen biohimiki barlaglaryň netijelerine görä, tejribelerde ulanylan almalaryň himiki görkezijileri özara ep-esli derejede tapawutlanýarlar. Almanyň «Renet Simirenko» we «Starkrimson» sortlarynda gury maddalaryň mukdary, takmynan, bir derejede saklandy. «Golden delişesde» bolsa bu görkeziji beýleki sortlara görä, 2 göterime çenli ýokary boldy. Miweleriň şireleriniň düzümindäki gantlaryň mukdary babatynda «Golden delişes» sorty düzüminde 15,9 göterim gant saklap, ol barlanan nusgalaryň arasyndan iň hoşboý tagamy bilen tapawutlandy. Bu bolsa önümiň harytlyk gymmaty üçin ähmiýetli görkezijidir.

Gowaçanyň täze sortunyň üstünde işleýäris

Pagtaçylyk — düşewüntli pudak. Ylaýta-da, inçe süýümli pagta gymmatlylygy bilen tapawutlanýar. Inçe süýümli gowaça süýümi dokma senagaty kärhanalary üçin gymmatly çig mal hasaplanýar. Ýüpek pagtanyň döwlet tarapyndan satyn alnyş nyrhy orta süýümli (nah) pagtanyňkydan ep-esli ýokarydyr. Inçe süýümli gowaçanyň süýüminden iň nepis ýüpek matalar dokalýar. Ýüpek pagtany ekmegiň daýhana-da, döwlete-de ykdysady taýdan örän ähmiýetlidigini aýratyn belläp geçmek gerek. Inçe süýümli pagtadan orta süýümli pagta garanyňda, matany tas 2 essä golaý köp alyp bolýar.

Tebigy dermanhananyň melhemleri

«Türkmen sährasynyň ösümlik dünýäsi» atly goşgular toplumyndan Alym Prezidentimiziň «Türkmenistanyň dermanlyk ösümlikleri» atly köp jiltliylmy-ensiklopediki kitaplaryny okap, sere gelen setirler

Dolanyşyk donuna dolanan

«Köňül köle sary» hekaýalar toplumyndan Topraga tagzym edip, onuň bilen dil tapyşýan daýhan ýeri ýerlikli ulanmagyň ussady. Azaby abraý, deri dür. Yhlas eder her işde, gazanýany bol serişde. Alkyşly işleriň aňyrsy ahyrlamaýar. Topraga hyzmat, ekine ideg etmek onuň baş çelgisi. Ekin dolanyşygy usulyny ulanmak topragyň talaby, ekiniň islegi, daýhanyň daýanjy. Ýer bozurgar, hasyl eçiler, daýhanyň bagty açylar.

Şanly toýa uly tutumlar bilen...

22-nji ýanwarda hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedow sanly wideoaragatnaşyk arkaly Türkmenistanyň Ministrler Kabinetiniň nobatdaky mejlisini geçirdi. Mejlisde döwlet durmuşyna degişli möhüm meseleler ara alnyp maslahatlaşyldy, şeýle hem ýurdumyzy durmuş-ykdysady taýdan ösdürmäge gönükdirilen resminamalaryň taýýarlanylan taslamalaryna garaldy. Mejlisiň barşynda Ministrler Kabinetiniň Başlygynyň orunbasary E.Orazgeldiýew şu günler ýurdumyzyň welaýatlarynda möwsümleýin oba hojalyk işleriniň dowam edýändigi, gowaça hasylynyň düýbüni tutmak boýunça ýazky ekiş möwsümine taýýarlyk işleriniň geçirilýändigi barada hasabat berdi. Şunda ýerleri gowaça ekişine taýýarlamak, pagta arassalaýjy kärhanalarda tohumlyk çigitleri taýýarlamak işleri utgaşykly alnyp barylýar.

Özara hyzmatdaşlygyň täze basgançagy

Parahatçylyk, dost-doganlyk, birek-birege ynam hem-de hormat goýmak ýaly asylly ýörelgelere eýerip, hemişelik Bitaraplyk syýasaty esasynda dünýä döwletleri bilen oňyn syýasy-diplomatik gatnaşyklary, söwda-ykdysady, medeni-ynsanperwer hyzmatdaşlygy alyp barýan Gahryman Arkadagymyzyň saýasynda göwher monjugy deýin biri-biriniň yzyndan düzülip gelýän günlerdir aýlarymyz il-ýurt bähbitli taryhy, syýasy möhüm wakalara, ýakymly hoş habarlara beslenýär. Garaşsyz, baky Bitarap döwletimiziň at-abraýyny ýene bir ýola dünýäniň belentligine galdyran şeýle möhüm wakalaryň biri hem geçen hepdäniň penşenbe güni merjen paýtagtymyz Aşgabatda Hazar deňzindäki «Dostluk» ýatagynyň uglewodorod serişdelerini bilelikde barlamak, işläp taýýarlamak we özleşdirmek hakynda Türkmenistanyň hökümeti bilen Azerbaýjan Respublikasynyň hökümetiniň arasynda özara düşünişmek hakyndaky Ähtnama gol çekmek dabarasy boldy. Dabaranyň barşynda iki dostlukly ýurduň Baştutanlary — hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedow hem-de Prezident Ilham Aliýew onlaýn görnüşde bu möhüm resminamanyň kabul edilmegi bilen birek-biregi tüýs ýürekden gutladylar. Bu resminamada gadymdan gelýän hoşniýetli goňşuçylyk we dostlukly türkmen-azerbaýjan döwletara gatnaşyklarynyň ýokary derejesi beýan edildi.

Harby gullukçylarymyz azyk bolçulygyna önjeýli goşant goşýarlar

Ýakynda biziň döredijilik toparymyz gadymy Merw topragynda boldy. Bizi Türkmenistanyň döwlet serhet gullugyna degişli bolan harby bölümiň serkerdeleri mähirli garşyladylar. Şol pursat özümiň serhetçidigime bolan söýgim has-da artdy. Biziň esasy maksadymyz harby bölümiň oba hojalyk pudagy boýunça alyp barýan işlerini içgin öwrenip, bu hakda degerli maglumat toplamak we ony serhetçilere, galyberse-de, halk köpçüligine ýetirmekdi. Bu babatda ilki özüne çeken zat, harby bölümiň kömekçi hojalygynyň düzüminde hereket edýän ýyladyşhanalarda serhetçi harby gullukçylarymyzyň alyp barýan işleri boldy. Harby gullukçylarymyz tarapyndan gurlan ýyladyşhanalarda gök-bakja ekinleriniň dürli görnüşlerini ösdürip ýetişdirmäge ähli mümkinçilikler döredilipdir. Pomidorlaryň, hyýarlaryň, limonlaryň we beýleki gök önümleriň düzüm-düzüm bolup duranyny göreniňde, serhetçi harby gullukçylarymyzyň zähmetiniň ýerine düşendigine şaýat bolýarsyň.

Ak bugdaý — bereket bulagy

Pederlerimiz: «Garyň känligi — gallaň bollugy» diýip ýöne ýere aýtmandyrlar. «Türkmenistan — parahatçylygyň we ynanyşmagyň Watany» ýylynyň ak gara beslenip gelmegi-de, 2021-nji ýylyň galla hasylynyň bereketli boljagyndan nyşan. Ak bugdaýyň mekany bolan eziz Watanymyzyň agzybir halky bugdaýy, bugdaýdan öndürilýän önümleri maňlaýyna sylyp, esasy mukaddeslikleriň hatarynda goýýar. Ak bugdaýyň unundan taýýarlanýan pişmedir gatlamalar, çelpekler milli toýlarymyzda desserhanlarymyzyň datly nygmatlarydyr. Agzybir halkymyzyň gadymdan gelýän milli däp-dessurlary esasynda nesilden-nesle geçen bu süýjülik önümleri häzirki döwürde-de bäbek, galpak, sünnet, täze jaý, ýaş juwanlaryň durmuş, ýaşulularyň ak goýun toýlarynyň-da esasy nygmatlarynyň biridir. Uzak ýola gidilende, ýanyňa ýoldaş diýlip mele-myssyk çöregiň alynmagy-da, biziň şu günlerimize gelip ýeten däpleriň biridir.

Önümleriň mukdary artdyrylýar

Türkmenistanyň Senagatçylar we telekeçiler birleşmesiniň agzasy, telekeçi Halmämmet Amanmämmedowyň Balkanabat şäheriniň Düzmergen ýaýlasyndaky bäş gektar ýerinde ýerleşýän ýyladyşhanasynda gök-önümleriň dürli görnüşlerini ösdürip ýetişdirmäge giň mümkinçilikler bar. Işe girizilenine onçakly köp wagt bolmasa-da, ýyladyşhanada eýýäm geçen ýylyň awgust aýynda oturdylan pomidor şitillerinden bol hasyl alnyp, ak bazarlara yzygiderli ugradylyp durulýar. Ýylyň başyndan bäri ýokary hilli pomidoryň eýýäm ýüzlerçe kilogramy taýýarlanyp, elýeterli bahadan halka ýetirildi. Döwrebap tehnologiýalar bilen üpjün edilen ýyladyşhananyň hünärmenleri möwsümiň dowamynda pomidor düýpleriniň her birinden ýigrimi kilograma golaý hasyl aljakdyklaryny belleýärler. Bu bolsa tutuş möwsümiň dowamynda ýygyljak pomidor hasylynyň umumy möçberiniň bir müň tonna barabar boljakdygyna şaýatlyk edýär. Gollandiýadan getirilen pomidor tohumlarynyň mineral dökünler bilen gurplandyrylyp, suwarylmagy bitginli we bol hasylyň kemala gelmegine getirýär.

Soýanyň ähmiýeti ara alnyp maslahatlaşyldy

Geçen hepdäniň şenbe güni uniwersitetimizde soýa ösümligini ýurdumyzyň şertlerinde ösdürip ýetişdirmek barada alymlaryň, uniwersitetiň tejribeli mugallymlarynyň hem-de oba hojalyk ugrundan işleýän telekeçi önüm öndürijileriň gatnaşmagynda giňişleýin maslahat geçirildi. Maslahatyň esasy maksady hormatly Prezidentimiziň belleýşi ýaly, daşary ýurt önümleriniň ýerini tutýan önümleriň sanyny we görnüşini artdyrmagyň hasabyna ykdysady ösüşi gazanmakdan, oba hojalygy bilen telekeçiligi has-da utgaşdyrmakdan, ýurdumyzda azyk bolçulygyny pugtalandyrmakdan ybarat bolup durýar. Soýa ykdysady taýdan peýdaly ekin bolup, biziň gurak howa şertlerimizde onuň her gektaryndan ortaça 3,5 – 4,0 tonna däne öndürip bolýar. Soýanyň aralyk ekin hökmünde ekilip, tejribe geçirilmegi netijesinde topragyň gurplulyk derejesini ýokarlandyrýan iýmit maddalary bilen baýlaşmagyna oňyn täsir edýändigi hem-de onuň yzyna ekilen bugdaýyň her gektaryndan ortaça 2 – 3 sentner bugdaý hasylyny artyk alyp bolýandygy anyklanyldy.

Tehnikalar ýaz ekişine taýýar edildi

Şu günler Köneürgenç etrap tehniki hyzmat ediş kärhanasynyň agzybir işçi hünärmenleri «Türkmenistan — parahatçylygyň we ynanyşmagyň Watany» ýylynda hem belent maksatlary nazarlap, iş depginlerini barha batlandyrýarlar. Häzirki wagtda bu ýerde ýaz ekişinde ulanyljak tehnikalar, olaryň tirkeg gurallaryny abatlamak işleri gyzgalaňly dowam edýär. Tehniki hyzmat ediş kärhanasynyň dürli kysymly tehnikalarynyň sürümde 63-siniň, ekişde 38-siniň, bejergide 45-siniň güýjünden peýdalanmak göz öňünde tutulýar. Bu tehnikalaryň ählisi degişli hünärmenleriň gözegçiliginden geçirilip, zerur bolan tehniki hyzmatlar görkezilip, möwsüme taýýar edildi. Şeýle hem Tehniki hyzmat ediş kärhanasynda daýhan birleşiklere degişli bolan tirkeg gurallary abatlanyp, olara kebşirleýji, ýonujy, abatlaýjy ussalar tarapyndan zerur bolan bejergi işleri talabalaýyk geçirildi. Şonuň netijesinde boronalaryň 752, malalaryň 101, ekijileriň 57-si, dökün berijileriň 27-si, dökün pürküjileriň 36-sy, hatarara bejerijileriň 159-sy doly abatlanyldy. Gurallary abatlamakda Tehniki hyzmat ediş kärhanasynyň tejribeli ussalaryndan Myrat Saparbaýew, Sapargeldi Togalakow, Gafur Abdullaýew, Abat Jumatow dagyny görkezmek bolar. Öz işine ezber bu ussalaryň her biri özlerine berkidilen işleri ýokary hil derejesinde berjaý etdiler. Munuň özi öňde duran iň jogapkärli möwsüm bolan ýaz ekişini gysga wagtda geçirmäge özüniň oňyn täsirini ý

Saglyk başymyzyň täjidir!

Şahsy gigiýenanyň kadalaryna we arassaçylyk düzgünlerine berk eýeriň! Elleriňizi ýygy-ýygydan sabynlap ýuwuň we hemişe arassa saklaň! Daşary çykanyňyzda antiseptiki serişdelerini elleriňize sepmegi endige öwrüň! Burnuňyzyň nemli bardasyna oksolin melhemini çalyň!

Türkmen milli oýunlary

Häzirki döwürde hormatly Prezidentimiziň taýsyz tagallalary esasynda ýurdumyzyň ähli ýerinde ýaş nesliň dürli sport oýunlary bilen meşgullanmagy, wagtyny gyzykly geçirmegi üçin giň mümkinçilikler döredilýär. Halkymyzyň geçmişine ser salsak, ýaş nesilleriň wagtyny gyzykly we many-mazmunly geçirmegi, akyl hem-de beden taýdan taplanmagy üçin ençeme milli oýunlar döredilipdir. Bu oýunlaryň nesil terbiýesinde uly ähmiýetiniň bardygyny görmek bolýar. Biz hem halkymyzyň durmuşynda, ýaşlaryň arasynda meşhur bolan milli oýunlarymyzyň käbiri dogrusynda gürrüň etmegi makul bildik. Altyn aşygym — alçy gop!

Säher synlap, bu owadan jahany (Oýlanma)

Ýylyň her bir pasly özüniň owadanlygy, aýratynlygy, özboluşlylygy bilen türkmen sährasyny bezeýär. Altyn Güneş gyzgyn çogy bilen pasyllara hemdem bolýar, enäniň ýürek töründen gözbaş alýan mähremlik akabasy kimin, Güneşiň hem öz howrundan yssylyk mährini topraga siňdirmegi tebigaty gül-gülzarlyga öwürýär. Dünýämiz owadanlyga beslenýär. Ol owadanlyga bütin durkuň bilen teşne bolmazlyk mümkin däl. Belent-belent kemerli daglaryň howalanyp oturşy, gözbaşyny şo-ol goja daglardan alyp gaýdýan çeşmäniň Gurbannazar Ezizow bilen Nury Halmämmedowyň yhlasyndan dörän «Türkmen sährasy» aýdymynyň mylaýym sazyna meňzeş owaz bilen şildiräp akýan jana melhem suwy, ýaşyl baýyrlyklarda erkana gezip ýören jerenler... Onsoň, şu gözellikleri synlap, olara haýran galyp, neneň türkmen topragyna behişdi Diýar diýmejek. Hormatly Arkadagymyzyň «Türkmenistanyň dermanlyk ösümlikleri» atly köp jiltlik ylmy-ensiklopedik kitabyndaky ösümlikleri dogry ulanyp bilseň, olaryň melhemlik peýdasynyň uludygyny görmek bolýar. Diýmek, ene topragyň üstünde bitýän ösümlikleriň, daragtlaryň hiç biriniň yrýasy ýok. Müň bir derdiň dermany üzärligi diýsene! Lukman Hekimiň öz döwründe bu melhemlik oty dertlilere derman hökmünde ulanyp başlamagy asyrlaryň dowamynda janlara melhem bolup gelýär. Taryhymyza ser salanymyzda-da, akar suwly ýaplaryň boýlaryna, köçeleriň gyralaryna, howlulara, seýil baglaryna daragtlary, gülleri ekme

Ösümlikleri goramakda halky usullar

Häzirki döwürde ekerançylyga zyýan berýän köpsanly zyýankeşlere garşy, esasan, himiki şeýle hem biologiki serişdeler ulanylýar. Halkymyzyň daýhançylyk tejribesine üns berseň, baglara, bakja ekinlerine düşýän şirejä, alma, ýorunja gurçugyna, üzümiň poslama, bugdaýyň aklama kesellerine garşy dürli tebigy serişdelerden peýdalanylandygyny görmek bolýar. Halk tejribesinde zyýankeşlere garşy ulanylan usullaryň hem uly ähmiýeti bar. Gowaça çöpüniň, sazagyň külüniň suwa gaýnadylan aşgary — esasan, şirejä, erik kişdesine düşýän gurçuga garşy ulanylýar. Ony alma gurçugyna garşy ulanmak hem haýyrly.

Kiçi çille

Kiçi çille — bu 17-nji ýanwardan 5-nji fewral aralygyndaky, dowamlylygy 20 gün bolan döwürdir. Bu döwürde howa sowuk hem ygally bolýar. Ýurdumyzyň demirgazyk sebitinde howanyň derejesiniň ortaça - 2, - 6, beýleki ýerlerinde bolsa - 2, +4 gradusa deň bolýandygyny köpýyllyk maglumatlar görkezýär. Kiçi çillede ýagan gar ýerde köp ýatýar. Gar ýerde ýatsa, şüdügärlenen ýerleri bozukdyrýar, ol ýuwaş-ýuwaşdan eräp, ýeriň süňňüne siňip, yzgarlandyrýar. Bu bolsa geljekki hasyla bereket goşýar.

Ýer togalagynyň «öýkeni»

Ýagşyň iň köp ýagýan ýeri bolan Amazoniýa diýlip tanalýan Amazonkanyň tropiki tokaý jeňňelligi dünýäniň gymmatly tebigy baýlyklarynyň biri hasaplanýar. Bu ýeriň baý ösümlik dünýäsi kömürturşy gazyny kisloroda yzygiderli öwürýändigi sebäpli, Ýer togalagynyň «öýkeni» diýlip atlandyryldy. Ýeriň kislorodynyň, takmynan, 20 göterimi Amazonkanyň tropiki tokaýlyklary tarapyndan öndürilýär. Amazoniýa tokaýlygy 5 million 500 müň inedördül kilometr meýdany tutup — Braziliýanyň (60 göterim), Perunyň, Kolumbiýanyň, Wenesuellanyň, Ekwadoryň, Boliwiýanyň, Gaýananyň, Surinamyň çäklerini öz içine alýar.

Miwe galyndysy – teletin torba

Teletin torbalaryň ösümliklerden öndürilip başlanandygy barada eşidipmidiňiz? Bu torbalar ysy we durky boýunça haýwan derisinden ýasalan «kowumdaşlaryna» juda meňzeş. Bir aýratynlygy hem olaryň miwelerden we gök önümlerden ýasalanlygydyr. Bu açyş Niderland Patyşalygyndaky bezegçi-dizaýnerlere degişlidir. Täze torba «Rotterdam Fruitlizer» diýlip atlandyrylýar. Adyndan belli bolşy ýaly, dizaýnerler torbanyň bu görnüşini Rotterdam şäherindäki bazarlardan ýygnalan miwe galyndylaryndan taýýarladylar.

Gülem ösýär, güldanam

Indi ekin ekmek üçin ýeri ekstensiw ulanmagyň zerurlygy ýok. Oýlanyp tapylan täsin güldanlar ösümlik bilen bile «ösýär». Londondaky «Aýaskan» studiýasy tarapyndan döredilen güldanlaryň esasy aýratynlygy olaryň ösümlik bilen deň ösüp, ulalyp bilýänligidir. Güldanyň ösüşini onuň ýüzündäki nagyşdan bilip bolýar. Has takygy, yzygiderli ösüş netijesinde ösümlik görnüşini üýtgedýär. Onuň görnüşiniň üýtgeýşine görä, güldandaky nagyşlar hem özgerýär. Organiki we organiki däl gurluşlary birleşdirýän innowasiýa arkaly ösýän güldana isleg barha artýar. Güldanda ösümligiň köküniň hem endigan ösmegi üçin ähli şertler bar.

Iň gadymy gül tapyldy

Amerikan alymy Dewid Dilçeriň pikirine görä, Ispaniýanyň kölleriniň düýbünde ösýän gül dünýäniň iň gadymy güli bolup biler diýlip hasaplanylýar. Beýle diýmäge «Monteschia Vidalii» diýlip atlandyrylýan gülüň müňden gowrak görnüşinde geçirilen barlaglar mümkinçilik berýär. Ösümlik, aslynda, suwotuna meňzeýär, ýöne ol ýeke tohumly miwe-de berýär. Üstesine-de gülleýär.