"Mugallymlar gazeti" gazeti

Esaslandyryjysy: Türkmenistanyň Ministrler Kabineti
Salgysy: Aşgabat şäheri, Garaşsyzlyk şaýoly, 100, Türkmenbaşynyň erkin döredijilik mekany
Telefon belgileri: 38-61-53, 39-96-41, 39-96-40
Email: mugallymlar-gazeti@sanly.tm

Gazeti PDF görnüşinde ýükläp almak

Habarlar

Howa maglumaty

Türkmenistanyň Oba hojalyk we daşky gurşawy goramak ministrliginiň Gidrometeorologiýa baradaky gullugynyň şu gün — 21-nji awgustda ýurdumyzda bolmagyna garaşylýan howanyň ýagdaýy barada berýän maglumaty Aşgabatda: az-kem bulutly howa bolup, demirgazyk-gündogardan tizligi sekuntda 8 — 11 metre ýetýän şemal öwser. Howa gijesine +21... +23° maýyl, gündizine +36... +38° yssy bolar. Howanyň basyşy 732 mm, çyglylygy 10 — 30 %.

21 Awgust 2021

Tebigat

Howa maglumaty

Türkmenistanyň Oba hojalyk we daşky gurşawy goramak ministrliginiň Gidrometeorologiýa baradaky gullugynyň ýurdumyzda şu gün — 21-nji awgustda bolmagyna garaşylýan howanyň ýagdaýy barada berýän maglumaty: Aşgabatda: az-kem bulutly howa bolup, demirgazyk-gündogardan tizligi sekuntda 8-11 metre ýetýän şemal öwser. Howa gijesine +21...+23° maýyl, gündizine +36...+38° yssy bolar. Howanyň basyşy 732 mm. Çyglylygy 10-30 %.

20 Awgust 2021

Tebigat

Tebigatyň arassalygy — esasy wezipe

Eziz Watanymyzyň tebigy baýlyklaryny we gözelligini aýawly saklamak, ony geljek nesillerimize ýetirmek hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedowyň alyp barýan döwlet syýasatynyň esasy ugurlarynyň biridir. Tebigaty goramagyň milli maksatnamasy ykdysady, durmuş we ekologiýa ulgamlarynda ýola goýlan wezipeleriň toplumlaýyn çözülmegine esaslanýar, munuň özi adamlaryň abadan durmuşynyň möhüm şerti bolup durýar. Bu işleriň amala aşyrylmagynda bolsa Türkmenistanyň tebigaty goramak jemgyýetiniň möhüm orny bar. Bu babatda ady agzalan jemgyýet tarapyndan uly möçberli, netijeli işler hem-de halkara derejedäki gatnaşyklar alnyp barylýar. Golaýda Türkmenistanyň tebigaty goramak jemgyýetiniň hem-de onuň welaýat bölüminiň bilelikde guramagynda şäherimiziň görküne görk goşýan «Daşoguz» myhmanhanasynyň mejlisler zalynda okuw maslahaty geçirildi. Hormatly Prezidentimiziň durmuşa geçirýän ekologiýa syýasatyny ilat arasynda wagyz etmek hem-de USAID-iň ýörite taslamasy esasynda ýurdumyzda amala aşyrylýan tutumly işleri halka ýetirmek maksady bilen geçirilen okuw maslahatyna welaýatymyzyň dürli edara-kärhanalarynyň işgärleri gatnaşdylar. Okuw maslahatyny TTGJ-niň başlygy Serdar Allekow açyp, gün tertibi bilen tanyşdyrdy. Şeýle-de edara tarapyndan Watanymyzyň tebigatynyň arassaçylygyny üpjün etmek ugrunda durmuşa geçirilýän işler dogrusynda gürrüň berdi. Soňra şu jemgyýetiň baş h

20 Awgust 2021

Tebigat

Bagym bar — barym bar

Bagtyýarlyk döwrümizde Gahryman Arkadagymyzyň tagallasy bilen ýurdumyzy bagy-bossanlyga öwürmek babatynda uly işler alnyp barylýar. Hormatly Prezidentimiziň gatnaşmagy bilen däp bolşy ýaly, her ýylyň ýaz we güýz pasyllarynda döwlet derejesinde bag ekmek dabarasy geçirilýär. Bu däp ýurdumyzy bagy-bossanlyga öwürmek, tokaý zolaklaryny döretmek, ekilen bag nahallaryna ideg etmek ýaly maksatlara gönükdirilendir. Milli Liderimiziň Türkmenistan — parahatçylygyň we ynanyşmagyň Watany ýylynda hem 20-nji martda ählihalk bag ekmek dabarasyny geçirmek barada Karara gol çekmegi ählimizi buýsandyrdy. Bag ekmek çäresinde müňlerçe düýp bag nahallary — saýalyk, miweli, bezeg agaç nahallary, güller oturdylýar. Bag ekmek tebigatymyzyň gözelligine görk goşmak bilen birlikde, gymmatly baýlygymyz bolan saglygymyz hakynda hem alada etdigimiz bolýar. Baglar töwerege gelşik, gözellik bermek bilen çäklenmän, eýsem, howany hem arassalaýar. Öň bar bolan baglaryň idegi ýetirilýär, agardylyp düýpleri ýumşadylýar. Şeýlelikde, ýurdumyzda tokaý zolaklarynyň gerimi barha giňeldilýär. Sanlyja ýyllaryň dowamynda oturdylyp, günsaýyn boý alýan bag nahallary bu günki gün oba-şäherlerimiziň daş-töweregini, gara ýollaryň gyralaryny bezeýär. Bu bolsa halkymyzyň zähmetiniň miwesiniň nyşanydyr.

20 Awgust 2021

Tebigat

Mi­we­çil ba­lyk

Ama­zon to­ka­ýy Gü­nor­ta Ame­ri­ka­nyň Ama­zon bas­seý­ni­niň köp bö­le­gi­ni öz içi­ne al­ýan Ama­zon bio­myn­da ýer­leş­ýän çyg­ly, giň tro­pi­ki to­kaý­dyr. Şo­lar­dan 5 mil­li­on 500 müň ine­dör­dül ki­lo­met­ri to­kaý­lyk bi­len ör­tü­len­dir. Bu se­bit do­kuz ýur­da de­giş­li we res­mi taý­dan yk­rar edi­len 3 müň 344 ki­lo­metr meý­da­ny öz içi­ne al­ýar. To­ka­ýyň 60 gö­te­ri­mi Bra­zi­li­ýa­da, 13 gö­te­ri­mi Pe­ru­da, 10 gö­te­ri­mi Ko­lum­bi­ýa­da we ga­lan bö­le­gi Bo­li­wi­ýa, Ek­wa­dor, Fran­si­ýa Gwia­na­sy, Ga­ýa­na, Su­ri­nam we We­ne­sue­la ýa­ly ýurt­lar­da ýer­leş­ýär. Ama­zon pla­ne­ta­nyň ýa­gyş to­ka

20 Awgust 2021

Tebigat

Sähra jandary

Türk­men top­ra­gy – ha­zy­na mes­ge­ni. Onuň ösüm­lik we haý­wa­nat dün­ýä­si bo­lup, Ýer as­tyn­da giz­lin ýa­tan gen­ji-ha­zy­na­sy­nyň sa­ny-sa­ja­gy ýok­dur. Säh­ra­nyň ny­şa­ny ha­sap­lan­ýan iç­ýan hem türk­men top­ra­gyn­da köp duş gel­ýän jan­dar­la­ryň bi­ri­dir. Jan­dar­la­ryň ara­syn­da zä­her­li­le­ri­niň hem peý­da­ly ta­rap­la­ry bo­lup, ola­ryň zä­he­ri adam sag­ly­gy üçin ni­ýet­le­nen der­man önüm­çi­li­gin­de ula­nyl­ýar.Dün­ýä­de iç­ýan­la­ryň, tak­my­nan, 75 müň gör­nü­şi bel­li­dir. Ola­ryň 50-den gow­ra­gy zä­her­li­le­riň ha­ta­ry­na gir­ýär. Ýur­du­myz­da zä­her­li iç­ýan­la­ryň sa­ry we ga­ra gör­nü­şi bar. Ül­kä­miz­de duş gel­ýän beý­le­ki iç­ýan­la­ryň hiç bi­ri hem zä­her­li däl­dir.Iç­ýan­lar ada­ty ýag­daý­da 5-10 san­ti­met­re, kä­bir uly we­kil­le­ri 20 san­ti­met­re ýet­ýän oňur­ga­syz­lar­dyr. Ga­dy­my Mü­sür­de iç­ýan­la­ra mu­kad­des jan­dar hök­mün­de ga­rap­dyr­lar. Ola­ryň ady­ny gö­ter­ýän ýyl­dyz to­pa­ry hem bar. Iç­ýan­lar, köp­lenç, gi­je­le­ri­ne awa çyk­ýar­lar. Olar bir ýa­rym ýy­lyň için­de ulal­ýar­lar we 8-10 ýyl ýa­şa­ýar­lar. Iç­ýan­lar 5-6-dan on­lar­ça to­hu­ma çen­li, kä­ha­lat­da bol­sa 100 tö­we­re­gi to­hum goý­ýar. Olar öz ça­ga­la­ry­na ga­ty go­wy ideg ed­ýär­ler, ulal­ýan­ça go­ra­ýar­lar we il­kin­ji hep­de­de ar­ka­syn­da gö­ter­ýär­ler. Adat­ça, ça­ga­la­ry ene­si­niň üs­tün­de 7-10 gün gal­ýar­lar.I

20 Awgust 2021

Tebigat

Tohumlary miwesiniň daşynda

Her möw­süm özi bi­len mi­we­si­ni alyp gel­ýär. Şeý­le mi­we­le­riň ara­syn­da iň ha­la­nyl­ýan­la­ry­nyň bi­ri hem ýer­tu­da­na­dyr. Bu dat­ly miwe ro­za­lar maş­ga­la­sy­na de­giş­li bo­lup, to­hum­la­ry mi­we­si­niň da­şyn­da ýer­leş­ýär. Dün­ýä­de tä­jir­çi­lik mak­sa­dy bi­len iň köp ös­dü­ri­lip ýe­tiş­di­ril­ýän bu mi­wä­niň dü­zü­min­de örän köp muk­dar­da C wi­ta­mi­ni bar. Ga­ze­ti­mi­ziň şu sa­nyn­da ýer­tu­da­na­lar ha­kyn­da gy­zyk­ly mag­lu­mat­la­ry si­ziň dyk­ga­ty­ňy­za ýe­tir­me­gi mü­wes­sa bil­dik: Her ýer­tu­da­na­nyň daş ýü­zün­de 200 tö­we­re­gi to­hum bar.Onuň 90 gö­te­ri­min­den gow­ra­gy suw­dur.Bu mi­wä­niň to­hum­la­ry bi­len baş­ga gör­nüş­li mi­we­ler hem ýe­tiş­di­ril­ýär.Bir ki­log­ram ýer­tu­da­na­nyň dü­zü­min­de bir ki­log­ram li­mon­da­ky­dan has köp şe­ker bar.Dün­ýä­dä­ki iň uly ýer­tu­da­na­nyň ag­ra­my 250 gram bo­lup, ol 2015-nji ýyl­da Ýa­po­ni­ýa­da ös­dü­ri­lip ýe­tiş­di­ril­di.Ame­ri­ka­ly alym­lar ba­lyk ge­ni­ni san­jym edip, gök reňk­li ýer­tu­da­na­ny ös­dü­rip ýe­tiş­dir­di­ler.He­niz do­ly biş­me­dik wag­ty ýer­tu­da­na­dan duz­lan­dy­ry­lan iý­mit taý­ýar­lan­ýar.Se­kiz sa­ny ýer­tu­da­na gün­de­lik C wi­ta­mi­ni ze­rur­ly­gy­nyň 100 gö­te­ri­mi­ni ka­na­gat­lan­dyr­ýar.Ýer­tu­da­na­ny di­şi­ňi­ze yzy­gi­der­li sürt­se­ňiz, agart­ma­ga ukyp­ly­dyr.Bel­gi­ýa­da ýer­tu­da­na­la­ryň dür­li gör

20 Awgust 2021

Tebigat

Hoz agajy

Ösümlikler tebigatyň ynsanlara beren peşgeşi, eçilen uly baýlygydyr. Şonuň üçin hem hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedowyň baştutanlygynda ýabany ösümlikleri öwrenmek, olary gorap saklamak, medeni ösümlikleri köpeldip, ýurdumyzy bagy-bossanlyga öwürmek meselesine uly üns berilýär. Ösümlikleri öwrenmek we olary gorap saklamagyň ylmy esaslaryny işläp düzmek alymlaryň esasy wezipeleri bolup durýar. Alymlaryň berýän maglumatlaryna görä, ýurdumyzda ösümlikleriň 7 müňden gowrak görnüşi bolup, olaryň 4 müňe golaýy pes, 3 müňden köprägi bolsa ýokary derejeli ösümliklerdir. Şolaryň arasynda gündelik durmuşda ulanylýan dermanlyk, ot-iýmlik, boýag, efir ýagyny berýän, gurluşyk enjamlaryny taýýarlamakda we beýleki maksatlar üçin ulanylýan gymmatly ösümlikler hem köp. Iýmit üçin ulanylýan ýabany ösümlikleriň arasynda otjumak, ýarym gyrymsy, gyrymsy hem-de agaç görnüşleri bar. Aýratyn hem, ir-iýmişli agaçlar Türkmenistanyň günorta-günbatar sebitlerinde köp ösýär. Ol ýerlerde hozuň, badamyň, üzümiň, injiriň gür ösýän meýdanlaryna duş gelmek bolýar. Ylmy maglumatlara görä, ýurdumyzyň iýmit senagatynda ulanylýan ýabany iýmitlik ösümlikleriň 42 görnüşi dagda bitýär.

19 Awgust 2021

Tebigat

Howa maglumaty

Türkmenistanyň Oba hojalyk we daşky gurşawy goramak ministrliginiň Gidrometeorologiýa baradaky gullugynyň şu gün — 20-nji awgustda ýurdumyzda bolmagyna garaşylýan howanyň ýagdaýy barada berýän maglumaty Aşgabatda: az bulutly howa bolup, demirgazyk-gündogardan tizligi sekuntda 7 — 10 metre ýetýän şemal öwser. Howa gijesine +21... +23° maýyl, gündizine +35... +37° yssy bolar. Howanyň basyşy 730 mm, çyglylygy 5 — 25 %.

19 Awgust 2021

Tebigat

Hiňlenýän tolkunlaryň mesgeni

...Hazaryň kenar ýakasynda durup seredeniňde, deňziň uç-gyraksyz giňişligi aňyrsy-bärsi görünmeýän gök asman bilen sepleşip ýitip gidýär. Göýä asman zemini gaplap alan ýa-da deňiz göge galan ýaly. Gögüň hem deňziň mawy reňkiniň goşulyp utgaşmagy bilen dörän bu gözellige haýran galýarsyň. Tebigatyň döreden gözelligine syn edip, şypa beriji, arassa howadan dem alyp, behişdi ýeriň kenar ýakasynda gezelenç edýän pursatyň mawy deňziň üstünden öwüsýän şemalyň üýtgeşik owazyny eşidýärsiň. Megerem, kalbyňda täsin duýgulary döredýän, ajaýyp mukama çalymdaş ýeliň rahatlandyryjy, jadyly owazy halk arasynda bu ýerleriň «awaz», ýagny owaz diýlip atlandyrylmagyna getirendir. Aýlaw-aýlaw bolup çyrpynýan, kenara pagşyldap urunýan tolkunlaryň üstünden öwüsýän şemalyň mahmal owazy birenaýy hüwdä çalymdaş. Duýgularyňdan saplaýan, endam-janyňy rahatlandyrýan bu täsin ýere «Hiňlenýän tolkunlaryň owazy, mesgeni» diýilmegi hem ýöne ýerden däl. Ene tebigat perzendini mährem goýnuna dolap, pessaýja hiňlenip hüwdüleýän mysaly. Tyllaýy Günüň ýalkymy düşýän deňziň üstünden öwüsýän mylaýym şemal emaý bilen ýüzüňi sypaýar. Sen şonda gözel tebigatyň müňde-bir syrynyň saklanyp galan ýerinde çaga kimin meýmiräp, hüwdiniň imrikdiriji owazyna maýyl bolýarsyň. Ynha, muňa bolsa täsin tebigatyň tebigy sazlaşygynyň ajaýyplygy diýilýär.

19 Awgust 2021

Tebigat

Suw — ýaşaýşyň we bolçulygyň çeşmesi

Berkarar döwletimiziň bagtyýarlyk döwründe hormatly Prezidentimiziň başlangyjy bilen ýurdumyzyň suw baýlyklaryny goramak we tygşytly ulanmak babatynda suw hojalyk ulgamynda düýpli özgertmeler durmuşa geçirilýär. Suw ynsanyň durmuş abadançylygyny kesgitleýän tebigy baýlyk hasap edilýär. Suw diňe bir ýaşaýşyň gözbaşy bolman, eýsem, ol ýaşaýşyň gös-göni özi bolup durýar. Türkmenistanyň kanunçylygynda suwlar diýlende, ýurdumyzyň suw gaznasynyň düzümine girýän ýerüsti we ýerasty suw çeşmelere, derýalara, köllere, akabalara, suw howdanlaryna we beýleki suwly ýerlere düşünilýär. Hazar deňziniň türkmen bölegi hem şu suw gaznasyna degişlidir. Suw ýaşaýyş üçin esasy şert bolmak bilen, ol ösümlik we haýwanat dünýäsiniň ýaşaýyş gurşawyny emele getirýär, senagat we oba hojalyk önümçiliginde, dynç alyş we şypahana üçin zerur şert bolup çykyş edýär.

19 Awgust 2021

Tebigat

Tebigat biziň baýlygymyzdyr

Diýarymyzyň özboluşly tebigy gözelligi, haýwanat we ösümlik dünýäsi bar. Ýurdumyzyň döwlet goraghanalarynda seýrek duşýan ösümlikler we haýwanlar, tebigy ýadygärlikler kanun esasynda berk goralyp saklanylýar. Türkmen tebigaty bilen baglanyşykly eserleri okan her bir ynsan, şol sanda ýaşlar türkmen tebigatynyň gözelligine, ajaýyplygyna, türkmen halkynyň ýaşaýyş medeniýetinde tebigat, ynsan gatnaşyklarynyň sazlaşyklylygyna doly göz ýetirip bilýär.

19 Awgust 2021

Tebigat

Howa maglumaty

Türkmenistanyň Oba hojalyk we daşky gurşawy goramak ministrliginiň Gidrometeorologiýa baradaky gullugynyň şu gün — 19-njy awgustda ýurdumyzda bolmagyna garaşylýan howanyň ýagdaýy barada berýän maglumaty Aşgabatda: az bulutly howa bolup, demirgazyk-gündogardan tizligi sekuntda 7 — 10 metre ýetýän şemal öwser. Howa gijesine +20... +22°, gündizine +34... +36° maýyl bolar. Howanyň basyşy 731 mm, çyglylygy 5 — 25 %.

18 Awgust 2021

Tebigat

Howa maglumaty

Türkmenistanyň Oba hojalyk we daşky gurşawy goramak ministrliginiň Gidrometeorologiýa baradaky gullugynyň ýurdumyzda şu gün — 19-njy awgustda bolmagyna garaşylýan howanyň ýagdaýy barada berýän maglumaty: Aşgabatda: az bulutly howa bolup, demirgazyk-gündogardan tizligi sekuntda 7 — 10 metre ýetýän şemal öwser. Howa gijesine +20... +22°, gündizine +34... +36° maýyl bolar. Howanyň basyşy 731 mm, çyglylygy 5 — 25 %.

18 Awgust 2021

Tebigat

Çil käkilik

Guşlaryň täsin gözelligi gadymy döwürlerden bäri adamlaryň ünsüni özüne çekip gelýär. Dünýäniň köp halklarynyň milli döredijiliginde we ruhy garaýyşlarynda guşlar wajyp orny eýeläpdir. Tebigatda we adamyň ýaşaýşynda-da guşlaryň ähmiýeti uludyr. Olar ösümlikleriň güllerini tozanlandyrýarlar, tohumlaryny ýaýradýarlar. Ösümlikleriň köpelmegine, ýaýramagyna sebäp bolýarlar. Şeýle guşlaryň biri-de çil käkilikdir. Çil käkilik Köpetdagda, şeýle hem Köýtendagyň hemme ýerinde duşýar. Ol maral käkilikden kiçi, bedeneden ulurakdyr. Reňki çalymtyl — «çöl reňkli» bolup, horazynyň arkasy çyparrak gülgünedir. Çil käkilikler beýleki käkiliklerden kiçidigi, aýaklarynyň, çüňküniň agymtyllygy, bokurdagynda ak tegmiliň ýokdugy bilen tapawutlanýar.

17 Awgust 2021

Tebigat

Howa maglumaty

Türk­me­nis­ta­nyň Oba ho­ja­lyk we daş­ky gur­şa­wy go­ra­mak mi­nistr­li­gi­niň Gid­ro­me­teo­ro­lo­gi­ýa ba­ra­da­ky gul­­­lu­gy­nyň şu gün — 18-nji awgustda ýur­du­myz­da bolmagyna garaşylýan ho­wa­nyň ýag­da­ýy ba­ra­da ber­ýän mag­lu­ma­ty Aş­ga­bat­da: az-kem bu­lut­ly ho­wa bo­lup, de­mir­ga­zyk-gün­do­gar­dan tiz­li­gi se­kunt­da 8 — 11 met­re ýet­ýän şe­mal öw­ser. Ho­wa gi­je­si­ne +21... +23°, gün­di­zi­ne +34... +36° ma­ýyl bo­lar. Ho­wa­nyň ba­sy­şy 733 mm, çyg­ly­ly­gy 10 — 30 %.

17 Awgust 2021

Tebigat

Köpetdag kyssalary

(Soňy. Başlangyjy gazetiň 190, 191, 195, 205, 208-nji sanlarynda). Ýoldaky perler

16 Awgust 2021

Tebigat

Howa maglumaty

Türkmenistanyň Oba hojalyk we daşky gurşawy goramak ministrliginiň Gidrometeorologiýa baradaky gullugynyň ýurdumyzda şu gün — 17-nji awgustda bolmagyna garaşylýan howanyň ýagdaýy barada berýän maglumaty Aşgabatda: az bulutly howa bolup, demirgazyk-gündogardan tizligi sekuntda 7 — 10 metre ýetýän şemal öwser. Howa gijesine +22... +24°, gündizine +34... +36° maýyl bolar. Howanyň basyşy 734 mm, çyglylygy 10 — 30 %.

16 Awgust 2021

Tebigat

Sähramyz bar sähralardan zyýada

Gadymy Jeýhunyň kenarlaryna ýanaşyk ýerleşýän Garagum we Gyzylgum sähralary türkmen halkynyň bahasyz baýlygydyr. Olar özboluşly tebigaty, özüne mahsus baý ösümlik we haýwanat dünýäsi, şeýle-de gurak, yssy howa şertleri bilen beýleki ulgamlardan tapawutlanýar. Biz bular barada Amyderýa döwlet tebigy goraghanasynyň ylym bölüminiň başlygy Ahmetjan Sadykow bilen söhbetdeş bolduk. — Söhbedimizi goraghananyň çägindäki sähra ösümlikleri baradaky gürrüňden başlaýalyň!

16 Awgust 2021

Tebigat

Howa maglumaty

Türkmenistanyň Oba hojalyk we daşky gurşawy goramak ministrliginiň Gidrometeorologiýa baradaky gullugynyň ýurdumyzda şu gün — 17-nji awgustda bolmagyna garaşylýan howanyň ýagdaýy barada berýän maglumaty: Aşgabatda: az bulutly howa bolup, demirgazyk-gündogardan tizligi sekuntda 7 — 10 metre ýetýän şemal öwser. Howa gijesine +22... +24°, gündizine +34... +36° maýyl bolar. Howanyň basyşy 734 mm, çyglylygy 10 — 30 %.

16 Awgust 2021

Tebigat