Türkmenmetbugat

''Demokratiýa we hukuk'' žurnaly

Esaslandyryjysy: Türkmenistanyň Döwlet, hukuk we demokratiýa instituty
Salgysy: Aşgabat şäheri, A. Nowaýy köçe 2022 jaý 86
Telefon belgileri: 38-06-00

Žurnaly PDF görnüşinde ýükläp almak

Makalalar

«Daşoguz welaýatyndaky milli taryhy-medeni mirasyň obýektleri halkara syýahatçylyk ulgamynda» atly ylmy duşuşyga

ŞÖHRATLY TARYHA GOÝULÝAN SARPA Her bir halkyň beýikligi onuň adamzat medeniýetine goşan goşandy, gojaman taryhyň şöhratly sahypalarynda galdyran yzy, asyr aşyp, döwür geçse-de, gymmaty egsilmeýän milli mirasy bilen kesgitlenilýär. Şol sebäpli hem, islendik bir ülke, ýurt hakynda gürrüň edilende ýa-da oňa syýahata gidilende onuň taryhy, medeni-binagärlik ýadygärlikleri uly gyzyklanma döredýär. Bu gymmatlyklar halkyň şöhratly geçmişini dikeltmekde, ýaş nesli watansöýüjilik ruhunda terbiýelemekde, her bir raýatyň aňynda, kalbynda milli buýsanç duýgusyny oýarmakda möhüm ähmiýete eýedir.

1 Iýun 2022

Peştak howlulary

Türkmenleriň ХIХ asyrdaky oturymly ýaşaýyş jaý gurluşygy sungatynyň häsiýetli aýratynlyklaryny doly açyp görkezýän taryhy gymmatlyklaryň biri hem Peştak şäherine degişli bolan taryhy ýadygärliklerdir. Bu ýadygärlikler Kaka demirýol duralgasynyň demirgazyk-günbatarynda ýerleşip, ХХ asyryň ortalaryna çenli gowy saklanypdyr. Bu ýerde arheologik barlaglary geçiren alymlar örän gyzykly tapyndylaryň üstünden bardylar. Şäheriň ady baryp ХII asyrda bu ýerde gurlan Peştak metjidi bilen baglanyşyklydyr. Bu şäheriň daşy 0,8 — 1 metr galyňlykdaky gala diwary bilen gurşalypdyr. Bu gurluşyklar ХVIII-ХIХ asyrlara degişli bolmak bilen, şäheriň ilaty 1876-njy ýylda bu ýerden Hywa göçüpdirler. 1947 — 1953-nji ýyllarda arheologlar bu ýerde ylmy-barlaglary geçiripdirler. Şol wagt bu ýerdäki ýaşaýyş we hojalyk jaýlary gowy saklanan eken. Şäherde gönüburçly howlular köp bolupdyr. Şäheriň günorta böleginde howlularyň köp bölegini gurluşyk tutupdyr. Bu ýerde ýaşaýyş jaýlarynyň esasy görnüşi eýwanly jaýlar bolup, her jaý bir ýa-da birnäçe eýwandan ybarat eken. Jaýlar öz arasynda merkezi we burçdaky eýwanynyň bolmagy bilen tapawutlanypdyr. Käbir jaýlaryň merkezinde bir uly otag goýlup, onuň gapdallarynda iki sany eýwan goýlup salnypdyr. Jaýlaryň otaglary gönüburçly bolu

1 Iýun 2022

Binagärçilik sungatynyň ojagy

Taryhy açyşlaryň subut etmegine görä, binagärlik sungatynyň ilkinji nusgalarynyň hut şu toprakda kemala gelendigi baradaky maglumatlar alymlar topary tarapyndan ykrar edilen hakykatdyr. Akademik N.I.Wawilowyň, professor Ö.Gündogdyýewiň bellemeklerine görä, «Günorta Türkmenistan adamzat siwilizasiýasynyň ilkinji dörän, kemala gelen, ýaýran ojaklarynyň biridir. Muňa paýtagtymyz Aşgabat şäherinden 20 kilometr demirgazyk-günbatarda ýerleşýän gadymy Jeýtun medeniýetiniň galyndysy hem şaýatlyk edýär. Häzirki zaman arheologiýa ylmynda «Jeýtun medeniýeti» gaty uly gymmatlyklaryň hatarynda goýulýar. Ahal welaýatynyň çäginde Jeýtun medeniýetine degişli — Çopandepe, Pessejikdepe ýaly gadymy obalaryň yzlary hem geçen asyryň ortalarynda arheolog alymlar tarapyndan ýüze çykarylypdy. Adamzat taryhynyň irki bürünç eýýamy magdan işläp bejermekde, külalçylyk önümçiliginde täze usullaryň peýda bolmagy bilen tapawutlanýar. Taryhyň gatlaryna siňen şeýle yzlary Aşgabat şäheriniň Büzmeýin etrabynyň Bekrewe ýaşaýyş toplumynyň çäginde saklanyp galan Akdepe arheologiýa ýadygärliginde hem görmek bolýar.

31 Maý 2022

Nusaý

Özüniň milli medeni, edebi we taryhy gymmatlyklary bilen adamzat jemgyýetiniň ösmegine saldamly goşant goşan türkmen halkynyň geçmiş taryhyny çuňňur öwrenmek we dünýä ýaýmak Berkarar döwletiň täze eýýamynyň Galkynyşy döwründe döwlet syýasatynyň ileri tutulýan ugurlarynyň biri bolup durýar. Bilşimiz ýaly, gojaman Köpetdagyň günbataryna sary ýaýylyp gidýän Nusaý gaýtalanmajak gözelligi, özboluşly taryhy bilen asyrlaryň dowamynda dünýä alymlarynyň ünsüni özüne çekip gelipdir. Biziň eýýamymyzdan öňki II—I asyrlara degişli bolan bu medeni ojak Köne we Täze Nusaýdan ybaratdyr. Bu töwerekler parfiýalylaryň gadymy medeni ojagynyň esasy şäheri bolupdyr.

30 Maý 2022

Ýalynly ýodany yzarlap...

Ýalynly ýodany yzarlap... 1941 — 1945-nji ýyllaryň Beýik Watançylyk urşunyň tamamlanaly bäri 77 ýyl geçdi. Ýalynly ýodany ädimme-ädim geçen gerçeklerem, tylda är işini bitiren gelin-gyzlaram indi azaldy. Ýöne ýowuz uruş we agyr ýyllar baradaky ajy hakykat welin, aňymyzdan düýpleýin aýrylyp gitmeýär. Garaşsyz, baky Bitarap ýurdumyzda eşretli, parahat durmuşda ýaşaýarkak, wagtal-wagtal geçmişimizi, ýalynly ýyllary, şol ýyllarda çekilen jebri-jepalary ýatlaýarys.

26 Maý 2022

Änew medeniýeti

Gahryman Arkadagymyzyň pähim-paýhasyndan kemala gelen «Türkmenistan — Beýik Ýüpek ýolunyň ýüregi» atly eserinde halkymyzyň geçmişinden habar berýän taryhy wakalar yzygiderli beýan edilýär. Şol taryhy wakalaryň şaýady bolan medeni ýadygärlikler hem ýurdumyzyň ähli ýerlerinde açyk asmanyň astyndaky muzeý hökmünde alaňlap görünýär. Şeýle taryhy ýadygärlikleriň biri hem has gadymy we orta asyrlaryň şaýady bolan Änew medeniýetidir. Änew medeniýetiniň çägi irki eneolit döwründen giçki orta asyrlara çenli öz ýaşaýşyny dowam etdiripdir. Bu medeniýet dürli döwürlerde birnäçe alymlar tarapyndan öwrenilipdir. Ol syýahatçylaryň ýatlamalarynda buýsanç bilen bellenilip geçilýär. Edebiýatlarda berlişine görä, «Änew» sözüniň özi XIX asyryň ahyrlarynda «Annaw», «Anow» diýlip, XX asyryň başlarynda «Ab-now», ýagny «täze suw» diýen düşünjeler esasynda atlandyrylypdyr. Eger-de Änewiň ýerindäki wakalar barada gürrüň etsek, onda ol toprak has gadymydyr. Gadymy Änewiň demirgazyk we günorta depelerinde arheologik barlag işlerini alyp baran we ilkinji gezek uly açyşlary eden amerikan alymy Rafaell Pampellidir. 1908-nji ýylda Waşingtonda alym R.Pampelliniň «Änew medeniýeti» ady bilen 2 tomluk kitaby çapdan çykandan soň, Günorta Türkmenistanda biziň eýýamymyzdan öňk

18 Maý 2022

Nebitiň taryhyndan (Doganlar Nobelleriň nebit önümçiligine goşandy)

Taryha ser salyp görenimizde, nebit çykarmagyň taryhy geçmişiň jümmüşine uzap gidýär. Balkan sebitlerinden nebitiň, takmynan, XII-XIII asyrlarda çykarylyp başlanandygyna güwä geçýän taryhy maglumatlar saklanyp galypdyr. Hazar ýakasynyň türkmenleriniň gadymdan gelýän kärleriniň biri nebitçilik bolupdyr. Türkmen topragynda 1874-nji ýylda doganlar Nobeller 25 ýyllyk möhlet bilen Hazaryň kenarynda, has takygy, Çelekende nebitli ýerleri kärendesine alypdyrlar. 1876-njy ýylda Nobelleriň firmasy 37 metr çuňlukdan nebit çüwdüriminiň üstüni açýar. Bu firma el bilen nebit alynýan 164 sany guýyny hem-de 8 ýer bölegini kärendesine alyp, onda 3 sany buraw desgasyny gurýar. Şol ýylda tutuş Çeleken boýunça el bilen nebit alynýan guýularyň sanynyň 700-e golaýlanlygy hem-de çykarylan nebitiň möçberiniň bir ýylda 1600 tonna ýetendigi barada maglumat bar. Bu firma ýurdumyzda nebit çykarmak boýunça işlän daşary ýurt kompaniýalarynyň ilkinjisidir. Çeleken ýatagyndan birnäçe asyr mundan öň nebit çykarylan-da bolsa, onuň hasabaty ýöredilmändir. Diňe 1876-njy ýyldan soň (Nobelleriň maglumaty esasynda) Çelekenden we ondan soňraky ýyllarda özleşdirilen nebit ýataklaryndan çykarylan nebitiň hasabaty ýöredilip başlanypdyr. Diýmek, Balkan sebitlerinden 146 ýyl bäri nebit çykarylýar.

16 Maý 2022

Kitap hakynda

Täsin kitaplar Hemme zadyň başlangyjy bolşy ýaly, kitaplaryň hem ilkinji ýüze çykyş taryhy aýratynlyklary bardyr. Ynsanlar ýaşap başlan ilkinji günlerinden bäri, öz duýgularyny, pikirlerini we başyndan geçiren wakalaryny gürrüň bermäge çalşypdyrlar. Ony başda gowaklaryň diwarlaryna, soňra daşlara, wagtyň geçmegi bilen bolsa kitaplara ýazypdyrlar. Köp ýyllaryň geçmegi bilen bolsa kitaplarda wakalar beýan edilýär, hekaýalar hem döredilip başlanýar. Olar beýleki kitaplardan tapawutlylykda özboluşly aýratynlygy, beýan edýän wakalary, şeýle-de täsin galdyryjy ýazgylary bilen okyjylarynyň ünsüni özüne çekip, taryha giren ajaýyp kitaplaryň hataryna goşuldylar. Ynha, Fransuz ýazyjysy Wiktor Hugonyň 1862-nji ýylda ýazan romany dünýä belli kitaplaryň arasynda ýer alýar. Bu kitabyň üçünji bölüminde, üç sahypa dowam edýän uzynlykda sözlem bar. Ol dünýäde neşir edilen kitaplaryň arasynda iň uzyn sözlemi bilen aýratyn tapawutlanýar. Şeýle hem «Dört pasylyň gülleri» atly 22 sahypadan ybarat bolan kitap dünýäniň iň kiçi kitaby hasaplanylýar. Onuň möçberi 0,75 x 0,75 milli metr bolup, ol mikroskobyň kömegi bilen okalýar.

15 Maý 2022

Gadymy Türkmen Döwletleriniň Baýdaklaryndaky taryhy alamatlar

Geçmişe nazar aýlasaň, türkmeniň mukaddes saýylýan birnäçe tuglarynyň taryhy baradaky maglumatlary görmek bolýar. Ol mukaddes tuglar — baýdaklar örän irki döwürlerde döräpdir. Her döwletiň baýdagy biri-birinden reňki, ýüzündäki alamatlary bilen tapawutlanýar. Sebäbi baýdakda şol döwletiň taryhy, halkyň durmuşy, gymmatlyklary ýerleşdirilendir. Belentde parlaýan buýsançly tuguň her bir alamaty çuňňur mana eýedir. Gadymy türkmen baýdaklarynda, köplenç, Gün, Güneş hem şekillendirilipdir. Olara Nusaý, Merw ýadygärliklerinde has köp duş gelmek bolýar. Gadymy arilerde Gün, Aý, Ýyldyz bilelikde-de şekillendirilipdir. Bu görnüş oguzlarda has hem giň ýaýrapdyr. Oguznama eserinde «Güneş — Tugumyz — Baýdagymyz» diýilýär. Türkmen taryhyna ser salanyňda, gadymy tuglaryň antik döwürde ýüze çykandygy baradaky maglumatlara duş gelmek bolýar. Şol döwürde adamlar Güne sežde edipdirler. Orta Aziýa halklary Nowruz baýramyny bellänlerinde, patyşanyň çadyrynyň depesinde Günüň şekili salnan tugy galdyrypdyrlar. Bu ýagdaýa Türkmenistanyň gadymy ýadygärliklerinde-de duş gelinýär.

11 Maý 2022

Beýik ýeňşiň 77 ýyllygyna

«7/24.tm», № 19 (102), 09.05.2022. EDERMENLIGIŇ NUSGASY

9 Maý 2022

Abiwerdiň gadymy galasy

Gojaman we şöhratly taryhymyzda öçmejek yz galdyran ata-babalarymyz müňýyllyklaryň dowamynda maddy we medeni gymmatlyklaryň gaýtalanmajak ajaýyp nusgalaryny döredipdirler. Şol gymmatlyklarynyň şaýady hökmünde ýurdumyzyň dürli künjeklerinde ýerleşýän köp sanly taryhy we medeni ýadygärlikleri görkezmek bolar. Bişen kerpiçlerden sünnälenip bina edilen gözel köşkleri, kümmetleri, minaralary we pagsadan edilen gala diwarlaryny, olardaky diňleri, dürli görnüşli ululy-kiçili kerwensaraýlary göreniňde çäksiz buýsanýarsyň. Şolaryň aglabasy Beýik Ýüpek ýolunyň ugrunda ýerleşip, halkara gatnaşygynda ajaýyp medeniýetiň we sungatyň döremeginde mynasyp orna eýedir. Halkymyzyň irki we orta asyrlardaky taryhynyň şan-şöhraty Ahal welaýatynyň Kaka etrabyndaky Abiwerd galasy bilen berk baglanyşyklydyr. Oňa käbir ylmy çeşmelerde Abiwerd-Peştag ady bilen hem duşmak bolýar. Häzirki wagtda galanyň tutýan umumy meýdany 10.5 gektar bolup, ol gönüburçly şekildedir. Galanyň diwarlary harby nukdaýnazardan goranyş diňleri bilen örän berk gurlupdyr. Onuň içki meýdanynda XII asyrlarda esaslandyrylan musulman metjitleriniň galyndylaryna hem duşmak bolýar.

8 Maý 2022

Talhatan baba

Şöhratly taryhymyzyň Beýik Seljuklar döwrüni şadöwletiň iň uly şäheri bolan Merwiň pajarlap ösen medeniýetinden üzňe göz öňüne getirmek mümkin däl. Ol tutuş sebitiň ykdysady we medeni merkezine, musulman dünýäsiniň paýtagtyna öwrülýär. Beýik Seljuklar şadöwletiniň düýbüniň tutulyp, hökümdarlaryň hormatyna ilkinji hutba — alkyş namazynyň ýaňlanan şäheri bolan Merw seljuklar döwründe tutuş dünýäniň belli alymlarynyň, danyşment-ulamalarynyň ajaýyp eserlerini döreden ojagyna öwrülýär. Soltan Sanjaryň hökümdarlyk eden zamanasynda Merwde döreden ylmy we edebi eserleri bilen meşhur bolan belli ulamalaryň biri Abu Bekr Muhammet Talhatanydyr. Golýazma çeşmelerinde alymyň Beýik Seljuklar şadöwletiniň soňky hökümdary Sanjara şalyk patasyny beren pir, soltanyň halypasy hem-de ylmy we döredijilik dünýäsiniň ussady bolandygy barada maglumatlara duş gelinýär. Alym Arkadagymyz Muhammet Talhatanyň ylmy we edebi mirasyna ünsi çekmek bilen, «Türkmenistan — Beýik Ýüpek ýolunyň ýüregi» atly eseriniň II kitabynda ygtybarly hem düýpli ylmy maglumatlary beýan edýär. Onda şeýle diýilýär: «Barkdizden demirgazyga — Merw tarapa rowana bolan kerwenler Ýolöten etrabynyň çäginde ýerleşýän uly obalaryň biri bolan Talhatana barypdyr. Bu oba birnäçe asyrlaryň do

6 Maý 2022

Soňky hat

1941 — 1945-nji ýyllaryň urşuna meýletin giden Gurban Annaýewiň 1944-nji ýylyň 22-nji awgustynda front meýdanyndan öýüne ýazan hatyny 80 ýyla golaý wagt saklanlaryndan soňra, ony hossarlary öz obalaryndaky Halaç etrabynyň 3-nji orta mekdebindäki muzeýe gowşurdylar. Bu haty elime alyp synlamak we onuň mazmuny bilen tanyşmak meniň üçin hem örän tolgundyryjy boldy. Üstüne gözýaş damyp, käbir ýerleri öçüp başlan bu üçburçluk bukjadaky hatyň bary-ýogy alty-ýedi sözlemden ybarat bolmagy, onuň örän gyssagly ýazylandygyndan habar berýär. Hat şeýle sözler bilen başlanýar: «Menden salam bolsun, janymdan eziz bolan 1-nji atama, 2-nji eneme, 3-nji Tagandurda, 4-nji Hudaýnazara, 5-nji Ogulhana, 6-njy Allanazara, 7-nji Öwlýakula, kelnekeme we meni soran adamlara...». Bu çaklaňja hatda 24 ýaşly gerçek ata Watanyny küýseýändigini, duşmany doly boýun egdirip, öýüne ýeňiş bilen dolanyp barmak isleýändigini ýazypdyr. Hatyň ýanynda goýlan ýene bir haty bolsa Gurban Annaýewiň gulluk edýän harby bölüminiň komandiri ugradypdyr. Onda şeýle sözler bar: «Siziň ogluňyz Gurban Annaýew edermenlik görkezip, gahrymanlarça wepat boldy...».

6 Maý 2022

Gahrymanlara şöhrat

Berkarar döwletiň täze eýýamynyň Galkynyşy döwründe Arkadagly Serdarymyzyň baştutanlygynda türkmen halkymyzyň milli medeniýetine, mirasyna uly üns berilýär. Gadymy medeniýetimiziň maddy hem-de ruhy mirasyna, ata-babalarymyzyň Watan üçin görkezen edermenliklerine uly hormat goýlup, olaryň sarpasy belentde tutulýar. Mundan 77 ýyl ozal, 1941—1945-nji ýyllaryň Beýik Watançylyk urşunda gazanylan ýeňişde biziň watandaşlarymyzyň orny hem uludyr. Türkmenistanlylaryň ýüz müňlerçesi bu ýowuz söweşe gatnaşdylar. Türkmen ýigitleri Mete hanyň, Togrul begiň, Alp Arslanyň, Mälikşanyň, Soltan Sanjaryň, Jelaleddiniň, Baýram hanyň şöhratly harby däp-dessurlaryny dowam etdiripdirler. Türkmenistanly gerçeklere Gahryman diýen belent at dakyldy, olar orden-medallar bilen sylaglandylar.

4 Maý 2022

Merdana Watançy bolmak — mertebe

Diňe goranyş häsiýetine esaslanýan harby doktrinaly Garaşsyz, baky Bitarap Watanymyzda ykbalyny halkyň ykbalyna mäkäm baglamaga taýýar ýaş harby gullukçylaryň täze nesli kemala gelýär. Ömrüni Watanyna bagyşlan Berdimuhamet Annaýewiň adyny göterýän harby mekdebimizde harby okuwçylar watançylyk ruhunda terbiýelenýärler. Olar Gahryman Arkadagymyzyň «Älem içre at gezer» we «Döwlet guşy» romanlaryny okap, Berdimuhamet Annaýewiň durmuş ýoluna uly gyzyklanma bildirýärler. Mugallym, esger, ilhalar ynsan Berdimuhamet Annaýew barada täsirli, özüneçekiji gürrüňler, onuň watansöýüjiligi, nusgalyk durmuş we zähmet ýoly baradaky täsirli söhbetler Gahryman Arkadagymyzyň kitaplarynda aýratyn orun eýeleýär. «Älem içre at gezer» romanyny okanyňda, bütin ömrüni halkyna, Watanyna bagyş eden ynsanlaryň hiç haçan ölmeýändigine, aramyzda baky ýaşaýandygyna Anna mugallymyň, Berdimuhamet Annaýewiň mysalynda göz ýetirýärsiň. Özüňi Anna mugallymyň, Berdimuhamet Annaýewiň okuwçysy ýaly duýýarsyň, mugallymçylygyň hormatly kärdigine göz ýetirýärsiň. Berdimuhamet Annaýewiň manyly ömri her bir okyjynyň kalbynda ýakymly duýgulary oýarýar.

4 Maý 2022

Edermenligiň nusgasy

1941 — 1945-nji ýyllaryň Beýik Watançylyk urşunda köpsanly adam pidalary boldy. Ýeňiş güni mynasybetli hormatly Prezidentimiziň parasatly baştutanlygynda Beýik Watançylyk urşunda mertlik, edermenlik görkezen gahrymanlarymyzyň hatyrasy belentde tutulýar. Gerçek ýigitlerimiziň görkezen gahrymançylygy, tylda gije-gündiz arman-ýadaman zähmet çeken ildeşlerimiziň merdanalygy şöhratly taryhymyzyň gatlarynda ebedilik saklanýar. Ata Watan üçin nesilleriň hatyrasyna edilen her bir gahrymançylykly hereket taryhda ömürlere nusgalyk ýol-ýörelgedir. Ata Watany söýmegiň we goramagyň hatyrasyna gahrymançylygyň müdimi nusgalaryny döreden merdana ata-babalarymyz 1941 — 1945-nji ýyllaryň Beýik Watançylyk urşunda gazanylan ýeňişde edermenligiň, batyrlygyň, gaýduwsyzlygyň ajaýyp nusgasyny görkezip, türkmen halkynyň at-abraýyny belende galdyryp, şan-şöhratyny dünýä ýaýdylar.

4 Maý 2022

Taryhy ýadygärlikleriň ähmiýeti

Milli medeniýetimizi we taryhy ýerlerimizi ylmy esasda düýpli öwrenmek, olary halkara syýahatçylyk ulgamyna girizmek üçin 2022 — 2028-nji ýyllar üçin tassyklanylan Döwlet maksatnamasy aýratyn bellärliklidir. Bu maksatnamanyň çäklerinde gojaman Amyderýanyň ýakasynda ýerleşen birnäçe taryhy ýadygärliklere hem aýratyn ähmiýet berilýär. Olardan Amul galasyny, Daýahatyn kerwensaraýyny, Dargan galany, şeýle hem Jeýhun derýasynyň ajaýyp kenar ýakasyndaky gözellikleri we Gojaman Köýtendagyň täsinliklerini görkezmek bolar. Amul gala arheologiki ýadygärligi Türkmenabat şäheriniň çäginde ýerleşýär. Amul galasy tebigy taýdan bol suwly, geografiki taýdan örän amatly ýerde, Amyderýanyň orta akymynda ýerleşmegi bilen ilat üçin ýaşamaga ýokary derejeli şertler döräpdir. Amul galasynda baryp, Parfiýa döwletiniň döwründe-de halkara hyzmatdaşlygy we söwda alyş-çalşygynyň alnyp barlandygyna şaýatlyk edýän köp sanly taryhy maglumatlara duş gelmek bolýar.

3 Maý 2022

Taryhy ýadygärlikleriň ojagy

Eziz Watanymyz şöhratly geçmişimiziň gönüden-göni şaýatlary bolup durýan arheologiýa ýadygärliklerine juda baýdyr. Şol ýadygärlikler köp ýyllardan bäri diňe bir türkmen arheologlarynyň däl, eýsem, dünýäniň meşhur taryhçylarynyň, syýahatçylarynyň hem ünsüni çekip gelipdir. Türkmenistanyň bereketli topragy adamzat medeniýetiniň, siwilizasiýasynyň ilkinji ojaklarynyň biri hasaplanylýar. Ýurdumyzda gadymy arheologiýa we arhitektura ýadygärliklerini gorap saklamak we geljek nesillere ýetirmek üçin birnäçe taryhy-medeni goraghanalar döredildi. Şol taryhy-medeni goraghanalaryň biri hem 1991-nji ýylda döredilen «Gadymy Dehistan» döwlet taryhy-medeni goraghanasydyr. «Gadymy Dehistan» döwlet taryhy-medeni goraghanasynyň işgärleri tarapyndan Balkan welaýatynyň çägindäki taryhy-arheologiýa, arhitektura ýadygärlikleriň 240-dan gowragy hasaba alnyp, olary goramak bilen birlikde, gazuw-agtaryş işleri geçirilen ýerlerde rejeleýiş işleri hem alnyp barylýar. Bu, ilkinji nobatda, bişen kerpiçden bina edilen ymaratlara degişlidir. Goraghananyň çäklerindäki ýadygärlikleri goramak, öwrenmek bilen, rejeleýiş çäreleriň durmuşa geçirilendigine garamazdan, heniz edilmeli işleriň iň esasylary öňde. Balkan welaýatynyň Etrek etrabynda ýerleşýän Dehistan düzlüginde ýadygärlikleriň ençemes

3 Maý 2022

Merw — ösen senetçiligiň mekany

Adamzat jemgyýetiniň ösen ykdysady we hojalyk gatnaşyklarynyň kemala gelmegi, köp babatda, şäherleriň ýüze çykmagy bilen baglanyşyklydyr. Ýokary derejede guralan önümçilik gatnaşyklary bolan şäherler döwletleriň kemala gelmeginde-de, olaryň halkara gatnaşyklarynyň deňli-derejeli agzasy hökmünde orta çykmagynda-da möhüm ähmiýete eýedir. Şäher diýleninde diňe bir adamlaryň köpçülikleýin ýaşaýan ýa-da nepis senetçilik önümleriniň öndürilýän, harytlaryň alnyp-satylýan ýeri hökmünde düşünmeli däl. Şäher döwleti emele getirýän halky dürli syýasy, medeni we hojalyk gatnaşyklary arkaly bir ýere jemleýän möhüm merkez hem bolup durýar. Şonuň üçin hem şäher diýleninde, ilki bilen, döwletiň oýlanyşykly ýola goýlan syýasy, ykdysady we medeni gatnaşyklarynyň merkezi göz öňüňde janlanýar.

2 Maý 2022

Ýerasty gaz saklawhanalary desgalaryny gurmagyň derwaýyslygy

Soňky ýyllarda Türkmenistanda tebigy gazyň çykarylyşyny kadalaşdyrmak we sarp edijileriň «mawy ýangyç» bilen üpjünçiliginiň ygtybarly bolmagyny ýokarlandyrmak üçin ýerasty gaz saklawhana desgalaryny gurmak meselesine işjeň çemeleşmegiň zerurdygy nygtalýar. Häzirki zaman şertlerinde islendik önüm kabul edilen belli bir düzgün-kadalara laýyk saklanylmagyny talap edýär. Bu meselede gaz hem kadadan çykma däldir. Dünýä tejribesinde gazyň ýerasty saklanyş senagatynyň bir asyrdan gowrak taryhy bar. Ýerasty gaz saklawhanalary (ÝGS) köp derejede sarp edijileri gaz bilen ygtybarly üpjün etmeklige ýardam edýär. Olar gazyň sarp edilişiniň birsydyrgyn däldiginiň (möwsümleýin, hepdelik, gije-gündizlik) öwezini dolmak, şeýle hem gaz geçirijide bökdençlik bolan ýagdaýynda we strategik gaz ätiýaçlygyny emele getirmek maksady bilen gurulýar hem-de ulanylýar.

2 Maý 2022

‹
1
2
...
17
18
19
20
21
22
23
...
32
33
›