Türkmenmetbugat

"Rysgal" gazeti

Esaslandyryjysy: Türkmenistanyň Senagatçylar we telekeçiler birleşmesi
Salgysy: Aşgabat şäheri, A.Nyýazow şaýoly, 174
Telefon belgileri:21-23-57

Gazeti PDF görnüşinde ýükläp almak

Habarlar

Ýerajy — täsin tebigy ýer

Hormatly Prezidentimiziň taýsyz tagallasy, öňdengörüjilikli syýasaty netijesinde durmuşymyzyň ähli ugurlarynda täze özgertmelere badalga berilýär. Arkadagly Serdarymyz: «Biz geljekde-de tebigata aýawly garamaga, onuň baýlyklaryny gorap saklamaga hem-de köpeltmäge, ykdysadyýete «ýaşyl» tehnologiýalary ornaşdyrmaga uly üns bereris. Ýurdumyzda köpçülikleýin bag ekmek çärelerini geçirmek arkaly ekologiýa abadançylygynyň üpjün edilmegine, howanyň üýtgemegi ýaly möhüm meseleleriň çözülmegine goşant goşarys» diýmek bilen, adamzadyň ýaşaýan ýeri bolan tebigat hakynda alada etmegiň häzirki döwürde möhüm meseleleriň biridigini nygtap geçýär. Biz hem türkmen tebigatyny aýawly saklamakda, olary gorap, geljekki nesillere ýetirmek ugrunda uly işleri bitirýän Türkmenistanyň Daşky gurşawy goramak ministrliginiň Repetek döwlet biosfera goraghanasynda alnyp barylýan işler bilen gyzyklanyp, bu goraghananyň uly ylmy işgäri Aziza Furkatžanowa bilen Lebap welaýatynyň çäginde ýerleşýän «Ýerajy» döwlet tebigy çäkli goraghana barada eden söhbetdeşligimizi okyjylarymyza ýetirmegi makul bildik. — Aziza, ilki bilen, söhbedimiziň başynda «Ýerajy» döwlet tebigy çäkli goraghanasy barada gysgaça gürrüň beräýseňiz?!

22 Awgust 2023

Köneürgenç meteoriti

Türkmenistanyň Döwlet medeniýet merkeziniň Döwlet muzeýinde Tebigat we ülkäni öwreniş bölüminiň hemişelik sergisi işleýär. Sergi 11 bölümden ybarat bolup, birinji bölüm älemiň döremegine, Ýeriň ýüzünde ýaşaýşyň peýda bolmagyna we ösüşine bagyşlanýar. Ol ýerde «Uly partlama» çaklamasy, galaktikalar, kosmosdaky jisimler barada maglumat berilýär. Şol sergidäki muzeý gymmatlyklarynyň arasynda iň täsini Köneürgenç meteoritidir. Agramy 1 tonna 200 kilograma barabar bolan meteorit 1998-nji ýylyň 20-nji iýunynda Köneürgenç şäheriniň golaýyna, pagta meýdanynyň gapdalyna gaçýar we böleklere bölünýär. Onuň düşen ýerinde diametri 6 metr we çuňlugy 3,5 metr çukur emele gelýär. «Ýokarda asman jisimi peýda boldy, ol birnäçe sekuntda ýaryldy we bölünip, uly ses bilen ýere gaçdy. Soňra ýer sarsdy. Sarsgynyň zarbyna gum, daş we meteoritiň bölekleri ýokarlygyna zyňyldy» diýip, şol ýerde pagta ýygyp ýören daýhanlar ýatlaýarlar. Aşgabatdan Köneürgenje baran fizika-matematika ylymlarynyň doktory Seýit Muhammetnazarowyň ýolbaşçylygyndaky alymlar topary onuň demirdaş meteoritidigini subut etdiler.

22 Awgust 2023

Howa maglumaty

Gidrometeorologiýa baradaky gullugyň şu gün — 22-nji awgustda ýurdumyzda bolmagyna garaşylýan howanyň ýagdaýy barada berýän maglumaty Aşgabatda: az bulutly howa bolup, demirgazyk-günbatardan tizligi sekuntda 8 — 11 metre ýetýän şemal öwser. Howa gijesine +22... +24° maýyl, gündizine +35... +37° yssy bolar. Howanyň basyşy 739 mm, çyglylygy 15 — 35%.

22 Awgust 2023

Howa maglumaty

Gidrometeorologiýa baradaky gullugyň ýurdumyzda şu hepdäniň dowamynda boljak howanyň ýagdaýy barada berýän maglumaty Balkan welaýatynda: üýtgäp durýan bulutly howa bolup, demirgazyk-günbatardan gündogara ugruny üýtgedýän, tizligi sekuntda 8 — 13 metrden 11 — 16 metre ýetýän şemal öwser. Howa gijelerine +20... +25 gradusdan +24... +29 gradus aralygynda maýyl, gündizlerine +35... +40 gradus yssy, welaýatyň kenarýaka etraplarynda +30... +35 gradus maýyl bolar.

21 Awgust 2023

Kareliniň çomujy

Garagum sährasynyň çägelik meýdanlarynda ösüp ýetişýän üýtgeşik ösümlikleriň biri-de kareliniň çomujydyr. Boýy 25 — 40 santimetr aralygynda, saýawanlylar (latynça Apiaceae Lindl.) maşgalasyna degişli bolan bu köpýyllyk ösümligiň köki miweli şekilli bolup, ösüş döwri gysgadyr. Kareliniň çomujynyň ýekeleýin dik ösýän baldagy gapdallara şahalanýar. Ýapraklary açyk-ýaşyl reňkli bolup, 3 bölege dilinen görnüşdedir. Bu ösümligiň gültäji edil şöhle saçyp durana meňzeş. Güllerinde 5-e çenli gül ýapraklary bolýar. Gülleriniň diametri 1 santimetr töweregidir. Kareliniň çomujy maý aýynda gülläp, iýunda miweleýär. Onyň gülleri owadan öwüşginli, ýapyk melewşe we gara reňklerde bolup bilýän, daşky keşbi siňek tutujy duzaga meňzeş ösümlikdir. Örän ýiti ysy bilen tozanlandyryjyny özüne oňat çekýär. Kareliniň çomujynyň ýerasty köki süýnmegräk şar şekilli gurluşa eýedir. Ondan kiçijik damar şekilli kökjagazlar ýaýrap, toprakdan iýmit maddalaryny sorup alýarlar. Bu ösümligiň ýaşyl ýapraklaryny pyşdyllar iýýärler. Güýz-gyş aýlarynda ýerasty bölegi gemrijiler üçin iýmit bolup hyzmat edýär. Bu ösümlik Repetek döwlet biosfera goraghanasynyň meýdanlarynda seýrek duş gelýär.

19 Awgust 2023

Leýlisaç (liriki oýlanma)

Kuýaşa baý türkmen tebigatynyň gözelliklerini synladygyňça, ol gudratly tebigatyň öz perzentlerine eçilen täsinliklerine haýran galýarsyň. Daglaryň belentligi, çeşmedir çaýlaryň gulaga ýakymly owaz bolup şildireýşi, bagdyr daragtlaryň saýasy bilen ynsany gujagyna basyşy, aý, garaz, göwnüňi göterýän dumly-duş ýaşamaga degýän bu dünýä bolan yhlasyňy artdyrýar. Gözelliklere nazaryň düşende: «Tebigat meni şeýle söýýär welin, onuň her bir daban ýalyjak ýerini, bir owurt suwuny aýamak meniňem perzentlik borjum» diýip, olara tagzym edýärsiň. Sebäbi eneň kimin bagryna basan topragyň üsti-asty mukaddeslik. Wagtal-wagtal agtyklarym bilen dynç almak üçin merjen paýtagtymyzyň seýilgählerine gezelenç edýärin. Saýaly daragtlar, bark urýan güller, saza goşulyp towlanjyraýan suw çüwdürimleri, serhowuzlar özüne çekýär. Her haýsy özüniň aýratyn keşbi, görnüşi bilen dünýäni ýaşyl dona büreýän daragtlaryň saýasynda oturyşyma, olaryň syrdaşlyk ukybynyň bardygyna-da göz ýetirýärin. Sebäbi käwagt kim bilen paýlaşsamkam diýip, kalbyňa sygdyryp bilmedik syryňy olaryň golaýyna baryp, ýuwaşjadan pyşyrdaýarsyň welin, olar hamala saňa «hä» berýän ýaly, başlaryny atyp, göwünlik berýän ynsana öwrülýärler. Sen hem içiňi dökenden bolup, ýüregiň giňäp gidýär. Pederlerimiz: «Ýer ýüzündäki ähli zatlar janlydyr, olary ynjytmaly däldir» diýip, ýöne ýere aýtmadyk bolsalar gerek.

17 Awgust 2023

Sirkon — hökümdarlygyň daşy

Sirkon, fiziki aýratynlyklary sebäpli iň gymmat daş bolan göwher bilen bäsleşip bilýän ýeke-täk tebigy daşdyr. Bu daşyň durulygy göwher daşyny ýatladýar. Sirkon daşyny, köplenç, «kubik sirkoniý» (Cubic Zirconia) diýlip atlandyrylan «atdaş» daşy bilen çalşylýar. Emma kubik sirkoniý daşynyň ýörgünli ady «fianit» bolup, ol emeli usulda ösdürilýän sintetiki mineraldyr. Bu iki daşyň çalşylmagynyň esasy sebäbi atlarynyň birmeňzeşligindedir. Sirkon gymmat bahaly tebigy daş bolup, gadymy döwürlerden bäri tanalýar. Alymlaryň belleýşi ýaly, sirkon daşynyň ady pars dilindäki «zargun» sözünden gelip çykyp, «altyn reňk» diýmegi aňladýar. Daşyň ýaşyl, açyk ýaşyl, goýy gyzyl, gyrmyzy, sary, altyn, gök, goňur reňkli görnüşleri bardyr. Zergärleriň köpüsi onuň reňksiz, dury görnüşlerine ýokary baha berýärler.

17 Awgust 2023

Deňiz düwlenleri

Ylmy maglumatlara görä, düwlenleriň 30-dan gowrak görnüşi bolup, olar ululygy, daşky görnüşi, reňki, häsiýeti boýunça biri-birinden tapawutlanýarlar. Dünýäniň demirgazyk ýurtlaryndaky uly suwlarda düwlenleriň uzynlygy 6,5 metre, agramy 2,5 tonna çenli ýetýänleri hem bar. Äpetligi üçin, olary deňiz pilleri diýip hem atlandyrýarlar. Uly suwlardaky düwlenleriň käbiri öz awynyň gözleginde bolup, 600 metr çuňluga çenli çümüp, birnäçe wagt suwuň astynda hereket edip bilýär. Gury ýerde oňaýly hereket edip bilmeseler-de, iň çalt ýüzýän jandar hasaplanýan düwlenleriň öň tarapky ýüzgüçleri suwda diňe ugruny üýtgetmek üçin hyzmat edip, olar esasy yzky ýüzgüjiniň kömegi bilen hereket edýär. Düwlenleriň käbir görnüşleri sagatda 25 kilometr tizlik bilen ýüzmäge ukyplydyr. Emma kenara çykan wagty gury ýerde uzak ýol aşmak olara mahsus däldir. Yzky ýüzgüçlerine daýanyp bilmeýändigi üçin, olar gury ýerde diňe öňki ýüzgüçleriniň kömegi bilen hem-de göwrelerini iki tarapa oklamak arkaly hereket edýär. Suwda ýaşaýan beýleki süýdemdirijilerden tapawutlylykda olar kenara çykyp, öz wagtynyň belli bir bölegini gury ýerde geçirýärler. Hazar düwlenleri barada aýdanymyzda, olar dünýä suwlarynda duş gelýän ençeme görnüşli düwlenleriň arasynda özüniň kiçiligi boýunça Ginnesiň Bütindünýä rekordlar kitabyna girizilendir. Olar reňki boýunça ak düwlenler, gök düwlenler, ala düwlenler ýaly görnüşlere bölünýär

16 Awgust 2023

Tebigat — biziň öýümiz

Bereket çeşmesi Ata-babalarymyz ýurdumyzyň ösümlik we haýwanat dünýäsini, suw serişdelerini aýawly saklamagyň ajaýyp nusgasyny görkezipdirler. Halkymyzyň arasynda bu barada birnäçe yrym-ynançlar bar. Pederlerimiz topragy söýgüläp, gorap, oňa togap edipdirler.

16 Awgust 2023

Reňbe-reň gül açan ýaşyl ýaýlalar

Ummasyz uly giňişlige ýaýylyp ýatan Garagum sährasy tebigy gözelliklere baý. Aýratyn hem, gökde bulut oýnap, ýerde müň dürli ot-çöpler gögerip, zemin lälezarlyga beslenen ýyllar onuň zynaty has-da artýar. Tutýan meýdany uly bolansoň ygal çölüň hemme ýerine deň düşmeýär. Kä ýyllar ýazdan soň tomsuň başynda ýagyş bölek-bölek ýagyp, kaklary süýji suwdan püre-pürleýär, daş-töweregi lälezarlyga besleýär. Şolar ýaly ýyllaryň ýazy goşa ýaz hasaplanýar. Çünki tomsuň yssysy başlansa-da, ýaýlalar ýaşyl begres ýapynyp, dürli görnüşli otlar çöl gözelligini, çopan maşgalalarynyň rysgal-berekedini artdyrýar. Öri meýdanlarda ot bol gögerse, çopan-çoluklaryň iş-aladalary ýeňleýär. Elbetde, Garagum sährasynda ýylyň her paslyna mahsus gögerýän ot-çöpleriň bolýandygy mälimdir. Ýagyş ýagyp, ygaly ýeterlik bolanda, tomus paslynyň yssy howa şertlerine uýgunlaşan güneýik, ýapyr, ketgen, ezgen, söwdek, gandym, çerkez ýaly gyrymsy ösümlikler birkemsiz gögerýär. Şol ösümlikler tomus paslynyň yssy günleri hem guraman, gök öwsüp oturýar. Çöldäki takyrlyklaryň peseňliginde gazylan kaklaryň ýagyş suwundan dolmagy çopanlaryň iş şertleri üçin uly ýeňillikdir. Kaklaryň töwereklerindäki sonarlykda ýaýnap, golaý aralykdan suwa ýakylýan mallary bakmakda hiç hili kynçylyk çekilmeýär. Şolar ýaly ýyllarda tejribeli çopanlar yssy howa şertlerinde mallary suwsatman bakmagy başarýarlar. Tomus pasly gögerýän dürli gök o

16 Awgust 2023

Topraksyz we köksüz ösýän täsin ösümlik

Topraksyz we köksüz adaty howada ösýän – aerofiti ösümlikler ýapraklary arkaly howadan iýmitlenýärler. Munuň üçin olara topragam, kökem, hatda Gün şöhlesem zerur däl. Oňa diňe çyglylyk gerek. Sebäbi bu ösümlikler tropiki tokaýlarda duş gelýär. Şeýle-de bolsa, barybir goşmaça iýmit çeşmesi bolmazdan, olar ýaşaýşyny uzak dowam edip bilmeýärler. Munuň üçin başga bir ösümlik aerofitileriň «höwürtgesi» hökmünde çykyş edýär. Bu ösümligiň onlarça görnüşi bolup, olaryň bir görnüşi «Tillandsiýa» diýlip atlandyrylýar. Ol Argentina, Çili, Meksika ýaly ýurtlaryň tropik we subtropik tokaýlyklarynda özünde hemişe çyglylygy saklaýan mohlaryň arasynda, dub we kiparis agaçlarynyň şahalarynda köpçülikleýin ösýär. Bu ösümlik dyrmaşyp ösmäge örän ukyply bolansoň, kähalatlarda elektrik sütünlerinde hem 3 – 4 metr uzynlykda hallan atyp, aslyşyp ösýärler. Bu gülüň ösmeginde onuň murtjagazlaryna uly paý düşýär. Şonuň üçin olar köplenç «Murtly Tillandsiýa» ýa-da «Perişdäniň saçy» diýlip atlandyrylýar. Bu ösümlik sapajygyndan üzülenden soňam, birnäçe aýa çenli suwsuz, topraksyz, iýmitsiz ýaşap bilýär.

15 Awgust 2023

Baglar — berekediň çeşmesi

Ýurdumyzda daşky gurşawy goramak, ekologiýa abadançylygyny üpjün etmek meseleleri döwlet syýasatynyň ileri tutulýan möhüm ugurlarynyň biri hasaplanýar. Arkadagly Serdarymyzyň parasatly baştutanlygynda mähriban Diýarymyzda dünýä ýurtlary hem-de halkara guramalar bilen howanyň üýtgemeginiň öňüni almak, daşky gurşawy goramak, tebigy baýlyklardan rejeli peýdalanmak, ekologiýa howpsuzlygy boýunça toplumlaýyn hyzmatdaşlyk ýola goýulýar. Bu babatda netijeli çözgütleri işläp taýýarlamakda deňhukukly, durnukly hyzmatdaşlygy pugtalandyrmak üçin möhüm işler durmuşa geçirilýär. Hormatly Prezidentimiziň bagçylyk medeniýetini kämilleşdirmek, ekologiýa taýdan arassa tebigy gurşawy kemala getirmek, ekologiýa diplomatiýasy boýunça uzak möhletlere niýetlenilen, taryhy başlangyçlary dünýä halklary tarapyndan gyzgyn goldaw tapýar. Adamzadyň ilkinji hem-de ygtybarly hemdemi bolup gelýän baglaryň görnüşlerini, agaç nahallarynyň ekilişini artdyrmakda, ekologiýa we daşky gurşawy goramak bilen bagly milli derejedäki toplumlaýyn strategiýany üstünlikli durmuşa geçirmekde gazanylýan üstünlikler dünýä jemgyýetçiliginde oňyn seslenme tapýar.

15 Awgust 2023

Howa maglumaty

Gidrometeorologiýa baradaky gullugyň şu gün — 15-nji awgustda ýurdumyzda bolmagyna garaşylýan howanyň ýagdaýy barada berýän maglumaty Aşgabatda: açyk howa bolup, gündogardan tizligi sekuntda 8 — 10 metre ýetýän şemal öwser. Howa gijesine +20... +22°, gündizine +32... +34° maýyl bolar. Howanyň basyşy 742 mm, çyglylygy 10 — 30%.

15 Awgust 2023

Howa maglumaty

Gidrometeorologiýa baradaky gullugyň ýurdumyzda şu hepdäniň dowamynda boljak howanyň ýagdaýy barada berýän maglumaty Balkan welaýatynda: az-kem bulutly howa bolup, demirgazyk-günbatardan günorta-gündogara ugruny üýtgedýän, tizligi sekuntda 7 — 12 metrden 11 — 16 metre ýetýän şemal öwser. Howa gijelerine +20... +25 gradusdan +24... +29 gradus aralygynda maýyl, gündizlerine +35... +40 gradus yssy, welaýatyň kenarýaka etraplarynda +31... +36 gradus maýyl bolar.

14 Awgust 2023

Hazarda dostluk dabaralanýar

Arkadag Serdarly bagtyýar ýaşlar ýylynda döwletimiz ösüşlerden-ösüşlere beslenýär. Berkarar Watanymyzyň halkara abraýynyň artmagyna itergi berýän şeýle ösüşler daşary döwletleriň ýurdumyz bilen hyzmatdaşlyk etmäge bolan gyzyklanmasyny barha artdyrýar. Çünki hormatly Prezidentimiziň alyp barýan içeri we daşary syýasaty milli bähbitlerden ugur alyp, umumadamzat bähbitlerine gönükdirilýär. Dünýä jemgyýetçiliginde hoşniýetli hyzmatdaşlygyň giň gerim alýan döwründe Hazar sebiti Türkmenistanyň daşary syýasy gatnaşyklarynda möhüm orun eýeleýär. Şundan ugur alyp, Türkmenistan ähli Hazarýaka döwletleriň we halkara guramalaryň hereketleri utgaşdyrmak ugrundaky tagallalaryny birleşdirmäge çagyrýar. Ýurdumyz döwlet syýasatynyň esasy guraly bolan parahatçylyk ýörelgesine eýerip, Hazarýaka döwletleriň arasynda dostluk, özara düşünişmek we hyzmatdaşlyk giňişligini döretmek maksadyndan ugur alýar.

12 Awgust 2023

«...Ýaldyrakda Gün sowar»

Türkmenleriň milli senenamasy boýunça awgust aýynyň 12-sinden Ýaldyrak döwri başlanýar. Uly Köpek ýyldyzlar toparynyň has ýagty ýyldyzy Ýaldyragyň dogmagy bilen bu döwür şeýle atlandyrylýar. Ol sentýabr aýynyň 22-sine çenli dowam edýär. «Üçýyldyzda tün sowar, Ýaldyrakda Gün sowar» diýen pähimli sözi öz nesillerine miras goýan ata-babalarymyz Üçýyldyz döwründäki jöwzaly günlerden ýadap, Ýaldyragyň çaltrak dogmagyny isläpdirler. Daňdanlar asmanda Ýaldyrak görnerem welin, salkynjak ýel öwsüp başlar. Daş-töweregiňdäki ekin-dikinlere, ösümliklere syn etseň, bulduraşyp duran çyg damjalaryna gözüň düşer. Ýene-de 2-3 günden göz aýlasaň, jöwzanyň bürüşdiren ýapraklary ýazylyp, eýýäm täzeje öser çykaryp, gök öwsüp başlandyr. Ir oýanýan guşlar bolsa eýýäm şol çyg damjalaryndan ganyp, birgeňsi owaz edýändirler. Ine, şeýdip gün-günden tebigaty özüniň salkyn we çygly howasy bilen bezäp başlaýan Ýaldyrak döwri 40 gün dowam edýär we öz ornuny 22-nji sentýabrda Mizana berýär. Ýaldyrak döwründe howa birden salkynlaşyp gidibermeýär. Onuň entäkler yssy günleri bardyr. Ýöne welin, onuň yssy günleriniň aňyrsy görnüp dur, Üçýyldyz döwründäki ýaly uzak dowam etmeýär. Aýratyn-da, çigrekli gijeler güýzüň uzakda däldigini ýatladýar.

12 Awgust 2023

Sähra pişigi

Pişikler maşgalasyna degişli, ýabany tokaý pişiginiň kiçi görnüşi bolan tebigatyň täsin jandarlarynyň biri-de sähra pişigidir. Ol deňiz derejesinden 3000 metre çenli ýokarda ýerleşen Afrikanyň daglyk, Merkezi Aziýanyň, Demirgazyk Hindistanyň, şeýle hem Zakawkaziýäniň sähralyk ýerlerinde duşýar. Ýaşaýan ýerleriniň köp böleginde sany azalan görnüşleriň biri hasaplanýan bu pişik açyk, ösümlik örtügi bolmadyk we gar örtügi galyň ýerlerde ýaşamakdan gaça durýar. Onuň daşky keşbi we aýak yzlary öý pişiginiňkä meňzeşdir. Beden uzynlygy 49 — 74 santimetr, agramy 6 kilograma çenli bolup bilýär. Guýrugynyň uzynlygy 24 — 36 santimetr töweregidir. Pişigiň bedenindäki tüýleriň reňki açyk sary we goňrumtyl-sary, boýnunyň aşagy agymtyl ýa-da çal reňkli bolýar. Gulagy kiçijik, gözi ýaşylymtyl-sary reňklidir. Tüý örtügi örän dykyz, kellesinde, boýnunda we garnynda garamtyl tegmiller bolany üçin ol käbir çeşmelerde «tegmilli pişik» ady bilen bellidir. Beýleki ýyrtyjy jandarlar ýaly, sähra pişigi-de, köplenç, iňrik garalyp ugranda awa çykýar. Ol özünden uly ýyrtyjylardan goranmak üçin başga haýwanlaryň hinini gaçybatalga edinip ulanýar. Ol agaçlara dyrmaşyp, höwürtgelerdäki guşlary we olaryň ýumurtgalaryny awlaýar. Gözüniň aýratyn gurluşy oňa alagaraňkyda-da görmäge ýardam berýär. Gyş paslynda ilatly ýerlerde, has takygy, syçan ýa-da alakanyň bar ýerinde, Garagum sährasynda kän duş gelýär. Bu piş

11 Awgust 2023

Howa maglumaty

Gidrometeorologiýa baradaky gullugyň şu gün — 10-njy awgustda ýurdumyzda bolmagyna garaşylýan howanyň ýagdaýy barada berýän maglumaty Aşgabatda: açyk howa bolup, demirgazyk-günbatardan tizligi sekuntda 9 — 12 metre ýetýän şemal öwser. Howa gijesine +25... +27° maýyl, gündizine +38... +40° yssy bolar. Howanyň basyşy 739 mm, çyglylygy 10 — 30%.

10 Awgust 2023

Tebigat we ynsan sazlaşygy

Agraslyk, gözellik, owadanlyk, tämizlik — bularyň ählisi tebigatda jemlenen. Emma biz käteler sähelçe geleňsizlik bilen eden hereketimiziň tebigata uly zyýan ýetirip biljekdigi hakynda oýlanmaýarys. Ýönekeýje mysal: tokaý zolaklaryna gezelenje ýa-da tebigata ýörişe çykan halatlarymyzda içýän suwumyzyň plastik gaplaryny ýere taşlaýan gezeklerimiz bolýar. Ýöne biz şol plastik galyndylaryň tebigatda ýok bolup gitmegi üçin näçe ýylyň gerekdigi hakynda pikir edip gördükmi? Biz olary zyňman öýümizi, ýagny tebigaty arassa saklap, ýörite niýetlenen zibillere taşlan ýagdaýymyzda plastik gaplary gaýtadan işläp, tygşytlylyga hem öz goşandymyzy goşup bilerdik ahyry! Gündelik durmuşda ulanylýan hojalyk serişdeleri, has takygy, plastik we çüýşe gaplarynyň, rezinleriň, paketleriň, şeýle-de kagyz bölekleriniň zyňlan mahalynda ekologiýa öz zyýanyny ýetirýändigini biz daşky gurşawy öwrenijileriň maglumatlaryna salgylanyp aýdyp bileris. Tebigatda kagyzyň doly dargap gitmegi üçin 10, polietilen paketler üçin 200, plastik gaplar üçin 500, aýna bölekleri üçin bolsa 1000 ýylyň gerekdigi hakynda alymlar ýörite seljerme işleriniň esasynda belleýärler.

9 Awgust 2023

Gözel tebigat — jana melhem

Ata Watanymyz Türkmenistanyň geografik taýdan örän amatly ýerde ýerleşmegi, ýurduň topragynyň ýerasty we ýerüsti hazynalara baýlygy, suwunyň hem howasynyň jana ýaramlylygy, dagy-düzüniň, sähra-çölüniň, deňiz-derýasynyň ýerbe-ýerligi buýsanjyňy goşalandyrýar. Ene topragyň tebigat bilen sazlaşykda ynsana eçilýän baýlyklary hakynda bolsa örän köp zatlary beýan etmek bolýar. Adama öz dogup-dörän topragyndan gowy bejerginiň ýoklugy diýseň jaýdar hakykat. Gadymy rowaýatlarda Watandan aýra düşen batyl gahrymanyň öz ilinden getirilen topragy gözlerine sürtende dünýäni görmek bagtyna eýe bolşuny okanyňda, munuň aňyrsynda batylyň batyllykdan halas bolşundan ötri, başga, has uly bir manynyň bardygyny kalbyň bilen duýýarsyň. Dogduk mekanyň topragynda seniň çagakaň ysgan gülleriň, iýen ir-iýmişleriň, datly miweleriň ysy bar. Onda seniň çagalykda aýakýalaň ylgap, kämil çykanyňdan soň dogum bilen basyp galdyran yzlaryň bar. Onsoň, neneň ony gözleriňe sürteniňde gözleriň nur saçmasyn?! Bu rowaýat, topragyň neneňsi mukaddesdigini aňyňda heýkel deýin dikeldip, ony okanlaryň kalp gözüni hem röwşenlendirýär. Türkmen halkynda toprak ýedi hazynanyň başy hasap edilýär. Çünki toprak ynsany diňe bir iýmitlendirmek bilen çäklenmän, eýsem, onuň saglygyny hem goraýar. Toprakda ýetişýän islendik nygmatyň düzümi ony iýýän ynsanyň saglygy bilen aýrylmaz baglydyr. Her miwäni sapagyndan ýolanyňda bimaksat ýolm

8 Awgust 2023

‹
1
2
...
16
17
18
19
20
21
22
...
100
101
›