"Mugallymlar gazeti" gazeti

Esaslandyryjysy: Türkmenistanyň Ministrler Kabineti
Salgysy: Aşgabat şäheri, Garaşsyzlyk şaýoly, 100, Türkmenbaşynyň erkin döredijilik mekany
Telefon belgileri: 38-61-53, 39-96-41, 39-96-40
Email: mugallymlar-gazeti@sanly.tm

Habarlar

Magtymguly Pyragynyň döredijiligini öwretmek

Arkadagly Gahryman Serdarymyzyň «Ýaşlar — Watanyň daýanjy» atly kitabynda: «Beýik işler bilime daýanýar, bilim bolsa terbiýe bilen geçmeli gymmatlykdyr. Biziň halkymyz kitaphon halk. Kitap okalyp, onuň mazmuny köpçülige ýetirilensoň, ol ruhy baýlyga öwrülýär. Kitapdan okalan, öwrenilen gymmatly bilimler hem terbiýäniň üsti bilen geljekki ýaşlara geçirilýär» diýlip, parasatly bellenilýär. Ýaşlary, esasan hem, okuwçylary terbiýelemekde Magtymguly Pyragynyň döredijiliginiň örän uly ähmiýetiniň bardygyny hemmämiz bilýäris. Munuň üçin şahyryň ömrüni, döredijiligini ýaşlara, okuwçylara ýadynda galaýjak, täsirli şekilde düşündirmek bilim işgärleriniň öňünde mukaddes borç bolup durýar. Magtymguly Pyragynyň atasy Magtymguly Ýonaçynyň senetkär, at esbaplaryndan ýona, uýan, gamçy, çeki ýasamagy hem-de kümüş ussaçylygyndan baş çykaryp bilýän adam bolandygy barada maglumatlar ylmy kitaplarda berilýär.

Ajaýyp owaz

Bu waka irräk, geçen asyrda bolupdy. Biziň obamyzyň gaýrasynda giň ýaýylyp ýatan sonarlyk bardy. Oba adamlary ol ýere «çalpow» hem diýerdiler. Obanyň 10-12 ýaşly oglanlary bolup okuwdan boş wagtlarymyz şol meýdanda ownuk mallarymyzy bakardyk, göreş tutardyk. Biziň 4-5 jaý günbatarymyzda Durdymyrat diýen ýaşuly goňşymyz bardy. Ol örän daýaw, syratly adamdy. Ak eşegini münüp, mallaryny örä çykaranda, aýagy ýerden sähelçe ýokarda sallanar durardy. Durdymyrat aga hem çaklaňja dowar sürüsini çalpowyň töwereginde bakardy. Ol degişgen ýaşuludy, gargy, dilli tüýdük çalmaga juda ezberdi. Biz bilen hem öz deň-duşumyz ýaly degşerdi. Ol döwürlerde obamyzyň ortasyndaky çaklaňja jaýda çeper höwesjeňler gurnagy hereket ederdi. Durdymyrat aga hem şol gurnaga gatnaşyp, gargy, dilli tüýdük çalardy. Obamyzyň çeper höwesjeňlerini aram-aram teleýaýlymda hem görkezerdiler. Şu wagt hem arhiwden alyp, dilli tüýdük çalýan Durdymyrat agany görkezenlerinde şol bigam oglanlyk döwrüm ýadyma düşýär.

Tyllaýy güýz

(Oýlanma) Nurly Günüň säheri bir şatlykly habary bize buşlajak ýalydy. Hakykatdan-da, tebigy gözellik ýakymly täsir galdyrýardy. Bu täsinlik meni öz erkime goýman, gözel tebigata seýle çagyrdy.

Ylym äleminiň ägirdi

Ýewropalylarda Awisenna ady bilen tanalýan Abu Aly Hüseýn ibn Abdyllah ibn Aly ibn Hasan ibn Sina ylym äleminde öçmejek yz goýan beýik lukman we filosofdyr. Elbetde, meşhur lukmany içgin öwrenmek üçin müňýyllyklaryň çarkandakly ýollaryny sökmeli. Çöl-beýewanda elmydama ýaşyl öwüsýän şemşat, şonuň ýaly-da badam, hoz agaçlarynyň, müň derdiň dermany bolan kimiýa otunyň, üzärligiň, buýanyň we beýleki ot-çöpleriň syrlaryna içgin aralaşmaly. «Meşhur ömrüň sahypalary» atly kitabyň awtory, görnükli ýazyjy Lýudmila Saldadze: «Ibn Sina — iňňän uly, ajaýyp ynsan ýoluny geçmegiň netijesi» diýip belleýär. Abu Aly ibn Sinanyň ömür ýoluny, lukman hökmünde durmuşa geçiren amallaryny içgin öwrenen Milli Liderimiz onuň işleri hakynda «Türkmenistanyň dermanlyk ösümlikleri» atly köp jiltli ylmy-ensiklopedik işinde köp gezekler ýatlaýar. 1980-nji ýylda dünýä jemgyýetçiligi Ibn Sinanyň doglan gününiň 1000 ýyllygyny belledi. Dogrusy meşhur filosofyň ömür ýollary, ylmy açyşlary, ynsan hökmünde özünden öň hiç bir adamyň amal edip bilmedik işlerini durmuşa geçirişi dogrusynda ol heniz dirikä-de, ýurduny täzeländen soňam çekişmeler, ylmy jedeller paýawlamaýar. Alymyň heniz görlüp-eşidilmedik işleriniň bardygynyň tarapdarlarynyň köp bolşy ýaly, onuň bitiren işlerini-de akylyna sygdyryp bilmän, oňa garşy çykýanlar hem az däl.

Güýz — göwünleriň soltany

(Oýlanma) Göwnüme bolmasa, güýz gelende tebigatyň özem begenýän ýaly. Çünki güýzüň gelmegi bilen bütin tomsuň dowamynda ýüzi Güne mazaly ýanan baglaryň, daglaryň... keşbinde-de ýylgyryş peýda bolup, nygmat baryny eçilýän toprak gözüňe diýseň yssy görünýär. Ol ýylgyryş uzakly gün der döküp, soňam çeken zähmetinden hoş bolmakdan öňüne bir çäýnek çaý alyp, teşnelikden ganýan adamyň göwnühoşlugyna meňzeýär. Şeýle göwnühoş adamlaryň içinden we daşyna çykaryp, ýürekden aýdýan alkyşynyň ene topraga, şeýle hem bereketli hasyl eçilýän güýzdigini aňmazlyk mümkin däl. Şonuň ýaly pursatda şol bagtyýar ynsanyň sesine ses goşup, tyllaýy güýzi alkyşlap, diňe bir gök önümdir iýmişleri däl-de, eýsem, topragyň özünem bagryňa basasyň gelýär. Ussat şahyr Atajan Annaberdiýew şeýle pursady «Gujaklaýyn, gujagyma sygmasaň, Synlap-synlap, gözlem bilen ýuwdaýyn» diýen görnüşde beýan edýär.

SÜNNET TOÝUNYŇ GUTLAGY

Arkadag Serdarly türkmen ilinde, Sünnet toýy gutly-mübärek bolsun!

Arzuwlar

«7/24.tm»:№36 (223) 02.09.2024 Se­niň üçin tä­ze mak­sat goý­ma­ga ýa-da ar­zuw et­mä­ne hiç ha­çan giç däl­dir.

Döredijilik dünýäsi

«7/24.tm»:№36 (223) 02.09.2024 * * *

Toý-dabaraň dünýä ýaňdyr, Diýarym!

Ýüregimiň ýagyna, ýaşymyň ýazyna, bagtymyň bagyna deňeýän Diýarym dünýämdir, didämdir, ykbalymdyr, ylhamymdyr, ygrarymdyr. Bu Diýaryň her bir güni, her säheri, ulus-il bolup toýlanylýan baýramlary kalbymyň ganatydyr. Her ýyl altyn güýzüň ilkinji gününde toýlanylýan Bilimler we talyp ýaşlar gününiň joşguny, täsiri has-da üýtgeşik. Sebäbi bu baýram bizi mekdep ýyllarymyza, talyplyk döwrümize dolaýar. Şonuň üçinem bu baýramy ählimize-de degişli saýýaryn. Toý-baýram bar ýerinde asudalyk, abadanlyk bar. Ony biziň gülşenli günlerimiz aýdyň aýdýar. Toýuň bar ýerinde juwanlyk bar, gowulyk bar, gülzarlyk bar. Muňa biziň bagtyýar zamanamyzyň görkana günleri şaýat. Ol günleriň her pursaty göz guwanjymyz bolan ýaş nesliň ýüregine müdimilik ýazylýar. Sebäbi bu Diýarda olara bolan ynam, söýgi uly. Sebäbi olaryň öňünde ertir bar, ajaýyp zaman bar, ýagty geljek bar.

Şygryýet

Seniň mertebäňe, seniň sarpaňaHemişe höwesli, hyrydar boldum. Uzak menzillere aýdyň ýol açýanZehiniň ýitelsin, ýoldaş mugallym! Ata Atajanow,Türkmenistanyň halk ýazyjysy.

Magtymguly Dunaýyň kenarynda

1978-nji ýylyň 28-nji aprelinde Wengriýanyň iň uly «Ýewropa» neşirýatynyň ýolbaşçylarynyň çagyrmagy bilen Budapeşte bardym. Men ol neşirýatda wenger dilinde çykmaly «Türkmen hekaýalary» diýen uly göwrümli ýygyndynyň toplaýjysydym. Aeroportda garşylan dilmaç aýal elgoşumy myhmanhanada goýan badyma, meni göni neşirýatyň baş direktorynyň ýanyna alyp bardy. Garai familiýaly baş direktor nätanşyny alçak garşylady, salam-helikden soň meniň edil garşyma geçip oturdy-da:

Ilkinji ýat tutan goşgym

Çagalygymdan goşgy ýat tutmaga höweslidim. Ýadyma düşýär, bäş ýaşymdakam özümden uly gyz doganyma ejem goşgy ýat tutdurjak bolanda, menem özümçe gaýtalardym. Ejem şonda: «Sen ejekeňe päsgel berýäň, eneň ýanyna bar, ol saňa erteki aýdyp berer» diýip ugradypdy. Men şonda nägile bolup, enemiň ýanyna bardym. Enem meniň bir zatdan öýkelidigimi ýüzümden aňyp, sebäbini sorady. Men goşgy ýatlasymyň gelýändigini aýdanymda, enem ýylgyryp: «Wiý, şeýlemi asyl. Saňa goşgyny men ýat tutduraryn, balam. Özem gowy goşgy» diýip, maňa goşgy öwretmäge başlady. Ilkinji öwrenen goşgym şu bentdi: Düýe aýdar: otlar men, Otlan ýerim ýatlar men,Elmydama botlar menOl çölüstan içinde.

Hatyraly halypa

Halkyň iň uly hazynalarynyň biri, mukaddes hem keramatly duýgularynyň iň näzigi, ynjygy we iň esasysy saýylmalysy onuň ene dilidir. * * *

Çingiz Aýtmatow

1989-njy ýylda öňki «Türkmenistan» neşirýaty tarapyndan «Magtymguly. Goşgular» atly kiçijek sowgatlyk kitapça neşir edilipdi. Ýüz müň nusgalykda çap edilen kitapça diňe bir türkmenistanlylar üçin däl, eýsem, Diýarymyza gelen myhmanlar üçin-de hakyky sowgat bolupdy. Akyldaryň Arseniý Tarkowskiý tarapyndan terjime edilen goşgulary ýerleşdirilen sowgatlyk neşirdäki giriş sözünde Çingiz Aýtmatow: «Türki döwletler üçin XVIII asyr Magtymgulynyň poeziýasynyň asyrydyr» diýip ýazypdyr. Bu gün bolsa Gahryman Arkadagymyzyň ylhamyndan dörän «Magtymguly Pyragy» medeni-seýilgäh toplumynda dünýä edebiýatynyň, sungatynyň ägirtleriniň arasynda Çingiz Aýtmatowyň hem heýkeli oturdyldy. Çingiz Aýtmatow 1928-nji ýylyň 12-nji dekabryna Gyrgyzystanyň Talas oblastynyň Şeker obasynda dünýä inýär. Onuň kakasy Törekul Aýtmatow ilki daýhançylyk edip, soňra döwlet işgäri bolupdyr. Çagalyk ýyllary dogduk obasynda geçen on dört ýaşly Çingiz Beýik Watançylyk urşy ýyllarynda hem ekerançylyk meýdanynda zähmet çekýär, hem mugallymçylyk edýär. Hatda zehinlidigi sebäpli oňa oba geňeşinde-de jogapkärli işleri ynanýarlar.

Iki «Balykçy»

I.Kaptenaru. «Balykçy». 1943 ý. Beýik Saparmyrat Türkmenbaşy adyndaky Şekillendiriş sungaty muzeýi. Aşgabat şäheri. Gözel ülkämiziň Balkan sebitleriniň ilaty gadym döwürlerden bäri balyk tutmak bilen meşgullanypdyr. Muňa welaýatyň çäklerinden tapylan gymmatly tapyndylar hem şaýatlyk edýär. Şoňa laýyklykda, bu ýerde balykçylyk temasyna degişli birnäçe sungat eserleri hem döräpdir.

Paýhas düwünçeginden

Dünýäde iň şirin ses çagajygyň dilinden çykýan näzik owaz. * * *

Ynsan köňlüniň nury

Ol — şahyr. Ol her ýyl — ömrüni ýa baharda sähra ýalkymyna, ýa-da güýzde altyn ýaprakly baglaryň, çyragly seýilgähleriň nur-şuglasyna siňdirýärdi. Ol häzir özüniň ýaşan 35 ýyllyk ömrüniň bahar paslyndan geçen şuglasyny güýzüň tebigy şuglazarynyň içi bilen alyp barýardy. Şahyryň kalbyndaky oýlanmalar ýöne ýerden döränok. Ol oýlanmalarda örän inçe, nurana duýgular bar. Duýgudan ýürek hem köňül tämizlenýär, durlanýar, päklenýär. Duýgurlykda päkligiň ilkinji başlangyçlary, gönezlikleri bar. Şahyr olary gyzyl tapan ýaly garbap alypdy. Ol şol päkize duýgularyň hasabyna ýaşady. Eýsem, ol bu päkize garaýşy nähili gazandy? Bu babatda onuň aýgytly kesgitlemesi bar:

Syntgylanan setirler

• Jaý pesräk we pukararak hem bolup biler, ýöne perzentleriň ruhuny beýik, köňlüni owadan etmeli. • Kalbyňda ýok bolsa, nur ýüzüňe çykmaz.

Ussat mugallym — mekdep

Gahryman Arkadagymyzyň «Älem içre at gezer» atly kitabyndan. Urşuň başlanmagy bilen Berdimuhamet mugallym öz işini täzeden guramaly boldy. Harby-watançylyk terbiýesini täze derejä götermek gerekdi. Okuw meýilnamasyny harby döwrüň wezipelerine laýyk öwrenmek zerurdy. Berdimuhamet mugallym mekdepden daşary terbiýeçilik işine üns berip başlady. Okuw sagatlary gutaransoň, ol frontdaky ýagdaýlar, türkmen ýigitleriniň görkezýän gahrymançylyklary hakynda gürrüň bererdi. Kakasy fronta giden çagalar şol bir «Haçan uruş gutarar, mugallym?» diýen hemmäni gyzyklandyrýan sowaly berýärdiler. Mugallym bolsa «uruş hökman biziň ýeňşimiz bilen gutarar, çagalaryň öz kakalary we agalary bilen duşuşjak güni geler» diýip, olary ynandyrýardy. Ol türkmen halkynyň edermen ogullary barada gyzykly hem uzak gürrüň bererdi. Ýazyjy-şahyrlaryň çagalaryň kalbynda ynam we yhlas, durmuşa söýgi döredäýjek goşgularyny okap bererdi.

Şygyrlary bagşylaryň dilinde

Magtymgulynyň goşgularyna aýdym aýtmadyk bagşy ýok bolsa gerek. Ussat halypalarymyz beýik şahyryň goşgularyny halk heňlerine salyp, özleri hem olara laýyk heň döredip, onuň ähli goşgularyny diýen ýaly aýdyma öwürdiler. Sebäbi akyldar şahyryň goşgularynyň dili ýeňil, onuň aglaba goşgusy saza gelip dur. Ussat halypa, mukamçy kompozitor, Türkmenistanyň halk bagşysy Sahy Jepbarowyň naýbaşy aýdymlaryndan (aslynda, onuň aýdymlarynyň ählisem biri-birinden kem däl) ýekejesini mysal getireliň. «Ýusup owgan» atly meşhur sazy köpimiz bilýäris. Ana, şol saza beýik şahyrymyzyň «Bu gün» atly goşgusyny salyp, şeýle bir ussatlyk bilen ýerine ýetirdi welin, şol ajaýyp aýdym ýüzüge gaş goýan ýaly boldy. Ol bagşylaryň dilinden düşmän, estrada aýdymçylarynyňam söýgüli aýdymyna öwrüldi.