Türkmenmetbugat

"Mugallymlar gazeti" gazeti

Esaslandyryjysy: Türkmenistanyň Ministrler Kabineti
Salgysy: Aşgabat şäheri, Garaşsyzlyk şaýoly, 100, Türkmenbaşynyň erkin döredijilik mekany
Telefon belgileri: 38-61-53, 39-96-41, 39-96-40
Email: mugallymlar-gazeti@sanly.tm

Gazeti PDF görnüşinde ýükläp almak

Habarlar

Türkmen hoşniýetliliginiň şöhlelenmesi

(Başlangyjy gazetiň geçen sanynda) Bularyň arasyndaky dawa soltanyň gulagyna baryp ýetýär. Soltan olaryň ikisini hem öz huzuryna çagyrýar. Soňra ol wezire garap: «Galam eýeleri hemişe gylyç eýeleriniň hyzmatkärleri bolýandyrlar. Sen ne sebäpden galam eýelerini beýle mahabatlandyrýarsyň we öwüp arşa çykarýarsyň? Sen muny subut edip biljekmi?» diýýär. Wezir: «Beýik hökümdarym, gylyç dostlary däl-de, duşmanlary öjükdirip, aýaga galdyrar. Galamdan hem dost peýda görer, hem duşman dep bolar. Gylyç eýeleriniň hemişe patyşalyga meýli bolýandyr, şeýle-de olar mülke göz gyzdyrýandyrlar. Olar nygmat eýelerine garşy baş göterýändirler, emma galam eýelerinden munuň ýaly haýyn hereket çykmaz. Gylyç eýeleri soltanyň hazynasyny boşadýandyrlar, galam eýeleri bolsa hemişe hazynanyň üstüni doldurýandyrlar. Girdejili zat çykdajyly zatdan has haýyrlydyr we gadyrlydyr» diýip, akylly-paýhasly sözleri bilen öz garaýşyny delillendirmegi başarýar.

9 Fewral 2021

Gündogaryň beýik danasy

(Başlangyjy gazetiň geçen sanynda) «Beýleki planeta hem biziňki ýaly tebigy häsiýetli bolup biler» diýip, ynam bilen ýazan Abu Reýhan Biruny älemde Ýere meňzeş başga-da planetalaryň bolmagynyň mümkindigi hakda kesgitli gürrüň edipdir. Onuň pikirine görä, beýleki dünýä haýsydyr bir böwet zerarly bizden arany açypdyr. Biruny tebigatda boşluk ýok diýen düşünjäni goldap, «beýleki dünýäler» hakyndaky düşünjäni öňe sürüpdir. Bu meselede ol özünden ozalky pikirdeşlerinden öňe gidipdir.

9 Fewral 2021

Tagtyrowan

Orta asyr türkmen döwletlerinde hökümdarlaryň tagta oturmagy bilen olaryň häkimiýetleri başlanypdyr. Ýagny soltanlaryň hökümdarlyk ýolundaky ilkinji ädimleriniň biri tagta oturmak bolupdyr. Hökümdarlaryň oturýan makamyna «tagt» ady berlipdir. Tagt — häkimiýet we hökümdarlyk diýmekdir. Orta asyr türkmen taryhyndaky möhüm eserleriň biri XI asyrda ýaşan Ýusup Has Hajyp Balasagunlynyň «Kutadgu Bilig» atly eseridir. Bu eser türki halklaryň yslamy kabul etmeginden soňra, türki dilde ýazylan ilkinji eserdir. Ýusup Balasagunlynyň bu eserinde tagt bilen baglanyşykly şeýle setirler beýan edilipdir:

9 Fewral 2021

Sallançak

Gadymy mirasa baý halkymyzyň arasynda maşgala, durmuş bilen baglanyşykly däp-dessurlar, edim-gylymlar häzirki döwürde-de ýörgünlidir. Ata-babalarymyz, ene-mamalarymyz öz perzentlerini päk kalply, ynsaply, ygrarly, lebzinde durýan, mert, edermen, arassa ahlakly edip, terbiýeläp ýetişdirmek maksady bilen ençeme gymmatlyklary döredip, bize miras galdyrypdyrlar. Şol gymmatlyklaryň biri-de sallançakdyr. Sallançak diýlende türkmen öýüniň töründe içi bäbekli mukaddeslik göz öňüne gelýär. Bäbek üçin ene gujagynyň dowamy sallançakdyr. Akja bäbekli sallançak üwrelip duran öý döwletlidir. Ata-babalarymyz öýüň dulundan sallançak gurupdyrlar. Özi-de ol çaganyň başy günbatara goýlar ýaly ýagdaýda gurlupdyr. Öňki döwürlerde sallançagyň ýüpi ak öýüň tärimlerinden daňylypdyr. Pagsa jaýlarda jaýyň burçundan teble kakyp, şol tebleden halka asyp, halkadan sallançagyň ala ýüpüni dakypdyrlar. Öýüň dulundan 2-3 metr aralykda iki sany dagdan agajyny dikip, sallançak ýüpleri üçin ýörite pagta süýüminden, geçi çöpürinden ýa-da goýun ýüňünden egrilen ýüpden sallançak ýasapdyrlar. Iki gat ýüpüň iki ujunyň hersini bir agaja birikdiripdirler.

9 Fewral 2021

Hörele, düýäm, hörele!

Düýe maly gadym döwürlerden bäri halkymyzyň durmuşynda uly orun eýeläp gelýär. Ata-babalarymyz düýeleri ýük daşamakda, kerwene goşup, argyşa gitmekde, ýer sürmekde ulanypdyrlar. Bu babatda hormatly Prezidentimiziň «Türkmenistan — Beýik Ýüpek ýolunyň ýüregi» atly kitabynda has anyk söhbet edilýär. Beýik Ýüpek ýolunda uzak-uzak ýollary, uç-gyraksyz sähralyklary, çägeli çölleri, gözýetmez giňişlikleri geçmekde düýeler esasy hyzmaty ýerine ýetiripdirler. Paýhasly pederlerimiziň aýdyşy ýaly, menziline garan düýeler ählitaraplaýyn peýdalydyr. Halkymyzyň düýe malyna bolan yhlasy, söýgüsi medeni mirasymyzyň dürli ugurlarynda, esasan hem, amaly-haşam sungatynda, senetçilikde, halk döredijiliginde giň beýanyny tapýar. «Düýäm bar — dünýäm bar», «Düýäni yzyndan tanarlar, adamy — lakamyndan», «Düýe garrasa, botasyna eýerer», «Düýäniň haýsy tarapa gidenini gumalagy aýdar», «Düýede howut bolmasa, Soltan Weýis neýlesin?» ýaly nakyllar hem munuň aýdyň güwäsidir.

8 Fewral 2021

Al-ýaşyl bürenip çykar perisi

Türkmeniň milli lybaslarynyň özboluşly gözelligi göreni haýran edýär. Şeýle nepisligi döredýän türkmen zenany kalbyndaky söýgüsini, arzuw-islegini nagyşlaryna siňdirýär. Sungat derejesine ýetirilen bu ajaýyplyklar gelin-gyzlarymyzyň on barmagynyň hünäri. Yhlas bilen ýapyşylan işiň tarypy bolsa, asyrlardan-asyrlara ýetipdir. Gelin-gyzlarymyz ähli döwürlerde hem gowy lybaslary geýip, iň nepis şaý-sepleri dakynypdyrlar. Bu gözellige haýran galmak bilen seredipdirler. Milli lybaslaryň owadanlygy şahyrlary hem özüne çekipdir. Muňa türkmen edebiýatynyň şamçyragy Magtymguly Pyragynyň:

8 Fewral 2021

Watan waspy dillerde

Gahryman Arkadagymyzyň dana paýhasyndan dörän kitaplaryň her biri biziň üçin nusgalyk ýol-ýörelge, durmuşyň ruhy binýady bolup durýar. Hormatly Prezidentimiziň kitaplary bagtyýar nesilleri agzybirlik, watançylyk, ynsanperwerlik, halallyk ruhunda terbiýelemekde, watandaşlarymyzy berkarar döwletimiziň gülläp ösmegi ugrunda beýik işlere ruhlandyrmakda möhüm ähmiýete eýedir. Hormatly Prezidentimiz «Türkmenistan — Bitaraplygyň mekany» atly kitabynda parahatçylygyň we ynanyşmagyň ähmiýeti, berkarar döwletimiziň dünýä döwletleri bilen dost-doganlyk gatnaşyklary, türkmen halkynyň gadymy döwürlerden şu günlere gelip ýeten döwletlilik, ynsanperwerlik, agzybirlik, parahatçylyk ýörelgeleri hakynda çuň manyly gürrüň berýär. Halkymyzyň köp asyrlaryň dowamynda döreden durmuş mekdebiniň binýadynda kemala gelendigini nygtamak bilen, Döwletmämmet Azadynyň, Magtymguly Pyragynyň, Mollanepesiň goşgularyna ýüzlenip, bu barada anyk mysallary getirýär.

8 Fewral 2021

Ertekiler garramaýar

(Meşhur nakgaş Yzzat Gylyjowyň eserlerine ýanama) Ýanama diýenimden, okyjynyň owadan sährany göz öňüne getirjegini bilýärin. Dogrudan-da, şeýledir — ýanamanyň bir gapdalynda ata-baba höwürtgämiz — nurana ýaýla bardyr. Ojak bardyr, ojar ody bardyr, «şatlygyndan diriň-diriň bökýän» gara tüňçe bardyr. Çopan goşy, Aýjemaly şaňňyrdadyp ýanyňa getirýän bir gulaç gargy tüýdük. Ine-de, ýeke dyzyna galyp, tüýdügiň gapdalyndan ýanama gygyrýan ýaş ýigit. Bahar donuna giren meýdanlar, ruhuňy täzeleýän arassa asman, jahan şalygyna berlen ýüpek şemal. Hanha-da, guýrugy ýaňy içlän guzujyklar. Ýagarman bulutlar, gum depeleriniň ýüzüne nagyş çeken ak damjalar...

6 Fewral 2021

Edebim — mertebäm

ASYRLARDAN AŞAN YNAM Türkmen halky duza, çörege uly sarpa goýýan halk. Bu halkymyzyň ynançlaryna, däp-dessurlaryna we yrymlaryna siňen düşünjelerden hem aýdyň görünýär. Il içinde biri bilen gowy gatnaşykda bolsaň:  «Duz-çörekli gatnaşýar» diýlip aýdylýar. Şeýle-de myhmansöýer adama hem «çörekli adam» diýläýmesi bar. Duz-çörek dadyrmagyň birek-birek bilen gowy gatnaşygy ýola goýmakda ähmiýetiniň uludygyna goňşokara däbini asyrlarboýy ýöredip gelýän halkymyz has ir döwürlerden bäri göz ýetiripdirler. Gahryman Arkadagymyzyň «Türkmeniň döwletlilik ýörelgesi» atly kitabynda hem bu babatda: «Türkmençilikde öz duz iýen ýeriňe ýakmajak işi etmek halanylmaýar. Adamlaryň arasynda özleriniň ýakyndyklaryny nygtamak üçin: «Men onuň bilen kän duz iýişdim» diýilýändir. Sebäbi bile duz iýmek ýagşyňa, ýamanyňa dahylly bolmaga äht etmegi aňladýar» diýlip bellenilýär.

5 Fewral 2021

Bally tüýdükçi

Ömürboýy ussaçylyk edip, köňül beren kesbini, daýyma ileri tutan işini emelli-başly ýöredip gelýän Bally Kadyrow tüýdük saz guralynyň dürli görnüşlerini, öý-hojalyk esbaplaryny ussatlyk bilen ýasaýan, gön eýläp, milli biçüwde agar çäkmenleri, içmek-possunlary tikýän halypa senetkärleriň biri hasaplanýar. Onuň arkama-arka gelýän köne ugur-ýollary döwrebap usullar bilen kämilleşdirip hem başarnykly ulanyp döreden gadymy nusgadaky gurallary aýry-aýrylykda hersi bir sungat eseri. Olaryň ziwer jähek çalnan daş durkunyň enaýylygy, kümüşleç nagyşlar salnan kindiwan görnüginiň täsinligi hem-de täsirliligi haýran galdyrýar. Medeni mirasymyzy baýlaşdyrmaga, beýik geçmişimizi täzeçe röwüşde şöhlelendirmäge gözellik goşandy bolan bu ajaýyp işler indi altmyş ýyl çemesi wagt bäri kän-kän sergileriň, baýramçylyk dabaralarynyň, toý çäreleriniň bezegi bolup gelýär. Tüýdügiň geň galdyrýan del görnüşlerini ýasamaga, üstesine, gargy tüýdüge üýtgeşik heň berip, dilli tüýdüge dil bitirip çalmaga ussatlygy sebäpli, Bally tüýdükçi ady bilen tanalýan senetkär Daşoguz welaýatynyň Boldumsaz etrabynyň Almalyk geňeşliginde ýaşaýar. Tebigatyna muwapyk mylaýym, ýagşy sözli ýaşuly bu töweregiň kethudasy, toý-märekeleriň geňeşdary hökmünde hormatlanýar; inçe senede telwasly ýaşlary şägirt tutup, olara sylagly hünäriň inçe syrlaryny, usul-tärlerini öwredýär. Oýlap-tapmak höwesini jäht tutup, täze zatlary

5 Fewral 2021

Gündogar wagtnamasy

Wagt — birsyhly hereketdäki bir zadyň sekunt, minut, sagat, hepde, aý, ýyl bilen ölçelýän we kesgitlenýän dowamy, uzaklygy, aralygydyr. Gadymy Gündogarda ol aşakdaky tertipde kesgitlenen. 1 müçe 12 ýyla deň. 3 müçe 36 ýyl bolup, ol 1 garyn hasaplanýar.

5 Fewral 2021

Taryhy sarpalaýan kitap

Hormatly Prezidentimiz «Türkmenistan — Beýik Ýüpek ýolunyň ýüregi» atly taryhy eseriniň birinji kitabynyň «Sarahs bilen Änewiň aralygynda» diýen bölüminde Muhammet Togrul begiň, Çagry begiň 1000 — 1050-nji ýyllaryň aralygynda Mäne babadan döwlet tutmak we ýeňiş gazanmak üçin pata almaga gidendigi beýan edilýär. Gahryman Arkadagymyzyň geçmişden söz açýan bu eseriniň ikinji kitaby «Jeýhundan Hazara çenli», «Günortadan Demirgazyga tarap ugur» diýen bölümlerden durýar. Bu kitapda «Şahsyýetler we Beýik Ýüpek ýolunyň taryhy wakalarynyň senenamasy» baradaky maglumatlar hem uly orun alypdyr.

4 Fewral 2021

Dünýä ýaly gadymy senet(oçerk)

Gazakbaý mugallym diýseň, belki, tanamazlyklary mümkin, «Gazakbaý öýçi ussa» diýseň welin, ony bu jelegaýlarda tanamaýan ýokdur. Halkymyz eli hünärli adamlara uly hormat goýýar. Onda-da öý gurmak, köpri salmak, bag ekmek ýaly işi pirli, sogap iş hasaplaýarlar. Şeýle sogaply işe yhlasyny siňdirip, ata-babalarymyzyň sungat derejesine göteren ak öýleri ýasamak senedini mynasyp dowam etdirýänleriň biri hem Daşoguz welaýatynyň Saparmyrat Türkmenbaşy etrabynyň ýaşaýjysy Gazakbaý Dirrikowdyr. Onuň ýasaýan ak öýleri Berkarar döwletimiziň bagtyýarlyk döwrüniň dabaraly toý-baýramlaryny bezeýär. Bu gadymy senedi geljekki nesillere aýawly ýetirmek ýaly haýyrly işe baş goşan Gazakbaý aganyň Gurbanmät Rejepmädow, Annamät Dirrikow, Rejepmät Soltanmyradow ýaly şägirtleri häzirki wagtda ussat öýçi ussa hökmünde halkyň nazaryna düşmegi başardylar.

4 Fewral 2021

Kejebe

Türkmen halky ir döwürlerden bäri şatlykly günleri we möhüm seneleri toý bilen dabaralandyryp gelipdir. Her bir toýuň hem öz aýratynlyklary bolup, olar kem-kemden milli däp-dessurlara öwrülýär. Durmuş (gelin) toýy halkymyzyň tutýan toýlarynyň naýbaşylarynyň biridir. Bu toý bilen baglanyşykly däp-dessurlaryň köpüsi häzirki döwre çenli gelip ýetipdir. Türkmen toýy elmydama uludan tutulyp, onda ýigitlerimiz at çapdyrmakda, göreş tutmakda, ýaglyga towusmakda bäsleşipdirler. Şeýle hem “Keçe-keçe” ýaly oýunlar oýnalypdyr.

4 Fewral 2021

Halkymyzyň buýsanjy

Her millete mahsus ilkinji aýratynlyklaryň biri onuň dilidir. Dil ýaşasa, millet ýaşaýar. Dil baýlaşsa, millet baýlaşýar. Ene dilimizi ösdürmek milliligimizi berkitmegiň bir serişdesidir. Şonuň üçin ata-babalarymyz taryhyň dowamynda ene dilimize iňňän uly sarpa goýupdyrlar. Mundan müň ýyl töweregi ozal ýaşap geçen türkmen alymy Mahmyt Kaşgarlynyň «Türki dilleriň diwany» atly ajaýyp eseri türkmen diliniň baý taryhyndan söz açýar. Hormatly Prezidentimiz söze baý milli dilimiz hakda: «Biziň dilimiziň örän gadymy kökleri bar. Gadymy kökler bolsa hemişe geljek üçin giň mümkinçilikleri açýan ygtybarly esas bolup durýar» diýip belleýär.

4 Fewral 2021

Akyl-paýhas hazynasy

Türkmen halkynyň durmuşynda, däp-dessurlarynda halallyk ýörelgesi aýratyn orny eýeleýär. Parasatly pederlerimiz gadymy döwürlerden başlap, ýaş nesle halallyga ýugrulan edep-terbiýäni bermäge aýratyn ähmiýet beripdir. Hormatly Prezidentimiziň «Türkmeniň döwletlilik ýörelgesi» atly kitabynda halallyk ýörelgesi barada aýratyn bellenilip geçilýär. Kitapda beýan edilýän düşünjeler örän köp sanly wakalara, taryhy-arheologik tapyndylara, gadymy golýazmalarda saklanyp galan baý maglumatlara esaslandyrylandyr. Onda ylmyň köp ugurlaryna degişli örän gyzykly we gymmatly maglumatlar, halkymyzyň döreden we pähim-paýhasa ýugrulan pikirleri, atalar sözleridir nakyllary, rowaýatlardyr tymsallar jemlenendir. Kitabyň «Ylym-bilim durmuşa ýagty saçýar» atly bölüminde ylym-bilim hakynda çuňňur filosofik pikirlere ýugrulan maglumatlar getirilýär. Magtymguly atamyzyň galdyran mirasy, Nyzamyl mülküň «Syýahatnama» atly kitabynyň taryhy, adamzadyň bahasyz baýlygynyň ylymda jemlenendigi hakyndaky pikirler öňe sürülýär. Häzirki döwürde ösen döwletleriň esasy baýlygy ylym-bilimdir. Ajaýyp eseriň içinde getirilýän «Köp bil, az sözle!», «Ýüz okasaň ýat bolar, müň okasaň binýat bolar» ýaly atalar sözleri ýaşlary terbiýelemekde uly ähmiýete eýedir.

4 Fewral 2021

Täsin senet

Ene-mamalarymyzyň däp-dessurlaryna we olaryň edim-gylymlaryna salgylansak, milli mirasymyzda guwanmaga, buýsanmaga, öwrenmäge, ösdürmäge zat kän. Şolaryň biri-de ik, ikbaş we ikselikdir. Ik — ýüň, pamyk egrilýän, 25-30 santimetr uzynlykdaky agaçdan ýasalan, inçejik gural. Igiň iki uç tarapy ortasyna garanda inçeräk we ýokary ujunda egrilýän sapak girip saklanar ýaly egrije gözi bolýar. Matallarda-da: «Hir-hirijik, burny ýirijik, pyrlanyp-pyrlanyp bogaz bolajyk» diýip, igiň keşbi, onuň ýerine ýetirýän hyzmaty göwnejaý berlipdir.

4 Fewral 2021

Medeni miras — müdimi miras

DUŞAK Bu söz geçmişde-de, şu günler hem at, eşek, düýe idedýän, olary hojalyk işlerinde peýdalanýan, münýän adamlaryň gündelik ulanýan ýönekeý esbabynyň ady. Iki bogunly bu sözüň çekimlileriniň ikisi hem gysga aýdylýar.

4 Fewral 2021

Pederlerimiziň çarwaçylyk ýörelgeleri

Mähriban Arkadagymyzyň tagallasy bilen häzirki döwürde geçmiş mirasymyza has hem uly üns berilýär. Ençeme müňýyllyklaryň dowamynda pederlerimiziň medeni-ahlak gymmatlyklary, milli ýörelgeleri, gündelik durmuş kadalary biziň döwrümize miras, gymmatly hazyna hökmünde gelip ýetdi. Çarwadar ata-babalarymyzyň ýiti synçylyga ýugrulan durmuş tejribesi köpler üçin örän gyzykly bolsa gerek. ÇARWALARDA BAGGOÝNUŇ BAKYLYŞY

4 Fewral 2021

Akgaýma tahýa

Biziň tarypyna söz ýetmez milli mirasymyz bar. Şolaryň biri ene-mamalarymyzyň nesilden-nesle geçirip gelýän, türkmen gelin-gyzlarynyň çeper ellerinden dörän akgaýma tahýalarydyr. Özüniň nepisligi, owadanlygy bilen dünýä medeniýetine goşant goşan akgaýma tahýalary nagyşlarynyň sünnäligi bilen göreni haýrana goýýar. Hormatly Prezidentimiziň: «Akgaýma tahýaly oglanlara, gültahýaly gyzlara, öýme ýaglykly gelinlere, ak gyňaçly enelere, çäkmenli atalara gözüň düşende, pederlerimiziň pähim-parasady siňen milli gymmatlyklarymyzyň, asylly ýörelgelerimiziň, gadymy däp-dessurlarymyzyň dowamlydygyna buýsanjyň goşalanýar» diýip belleýşi ýaly, okuwa barýan okuwçylaryň, talyplaryň, toý-märekelerde ýaşulularyň başlaryndaky milli tahýalarymyzy göreniňde göwnüň göterilýär.

3 Fewral 2021

‹
1
2
...
156
157
158
159
160
161
162
...
164
165
›