Türkmenmetbugat

"Standart, hil we howpsuzlyk" žurnaly

Esaslandyryjysy: Türkmen Standartlar maglumat merkezi
Salgysy: Aşgabat şäheri, Oguzhan köçesi 201-nji jaýy
Telefon belgileri: 39-25-76

Gazeti PDF görnüşinde ýükläp almak

Habarlar

Şöhratly taryhyň sahypalary

Hormatly Prezidentimiz türkmen halkynyň şöhratly taryhyna uly sarpa goýýar. Gahryman Arkadagymyzyň maddy we medeni mirasymyzy öwrenmek, gorap saklamak we wagyz etmek işlerinde nusgalyk göreldesine eýerip, taryhçy alymlar ýurdumyzyň çäginde ýerleşýän, öz döwründe Beýik Ýüpek ýolunyň wajyp nokatlary bolan taryhy ýadygärlikleriň birnäçesinde arheologik-barlag işlerini geçirýärler. Olaryň içinde Nusaý, Abiwerd, Sarahs, Merw, Köneürgenç ýaly gadymy dünýäniň merjeni hasaplanan ýadygärlikleri bellemek bolar. Türkmenistanyň Ylymlar akademiýasynyň Taryh we arheologiýa institutynyň taryhçylary we arheologlary tarapyndan gadymy Amul, Paryzdepe, Şährihaýbar, Şähristan arheologiýa ýadygärlikleri bilen bir hatarda, Balkan welaýatynyň Bereket etrabynyň Isgender obasynyň golaýynda ýerleşýän Isgendergala ýadygärliklerinde-de köptaraplaýyn ylmy-barlag işleri alnyp barylýar. Bu ýadygärlikde gazuw-agtaryş işleri geçirildi hem-de oba ilatyndan etnografik maglumatlar ýygnaldy. Ýygnalan etnografik maglumatlaryň habar bermegine görä, Isgendergala ady miladydan öňki IV asyrda ýaşap, dünýäniň uly bölegini öz içine alýan döwleti esaslandyran Aleksandr Makedonlynyň ady bilen baglanyşyklydyr.

23 Fewral 2021

Buýsançly mirasymyz

Garaşsyz, baky Bitarap Watanymyzyň geljegi bolan ýaş nesilde milli medeni mirasymyza, ata-baba gelýän asylly däp-dessurlarymyza, taryhy-medeni ýadygärliklerimize söýgi döretmekde geçirilýän medeni çäreleriň ähmiýeti uludyr. Şunuň bilen baglylykda, Ahal welaýatynyň Kaka etrabynyň çäginde ýerleşýän gadymy Abiwerd galasyna gezelenjiň guralmagy, ol ýerde taryhy öwrenijiler bilen duşuşyklaryň geçirilmegi indi asylly däbe öwrüldi. Taryhy ýadygärlikde bolýan her gezekki duşuşyk täze taryhy tapyndylar bilen tanyşmaga, arheologlar bilen söhbetdeş bolmaga hem-de gymmatly maglumatlary toplamaga uly mümkinçilik berýär. Golaýda bu ýerde guralan duşuşykda ýaş mugallymlar, çagalar baglarynyň usulyýetçi-pedagoglary bolup, Türkmenistanyň Taryhy we medeni ýadygärlikleri goramak, öwrenmek hem-de rejelemek baradaky Milli müdirliginiň baş hünärmeni, alym-arheolog, taryh ylymlarynyň kandidaty Akmyrat Babaýew bilen söhbetdeş bolduk. Şonda taryhçy alym orta asyr Abiwerdiň daşky gala diwarlarynda, şeýle hem galanyň günorta-gündogar çäginde alnyp barylýan gazuw-agtaryş işleri, olaryň netijeleri barada gyzykly gürrüň berdi.

16 Fewral 2021

Ak bugdaýyň söhbedi

Türkmenistanyň Prezidenti Gurbanguly BERDIMUHAMEDOW: — Goý, edermen babadaýhan pederlerimizden miras galan türkmen topragynda ak bugdaýyň berekedi hiç haçan egsilmesin.

10 Fewral 2021

Kesbini ykbalyna öwren

Arada tanşym bilen Baýramaly şäherinde Yslam aga diýen bir ýaşuly adamyňka myhmançylyga bardyk. Çaý-nahardan soň, ol öz kakasynyň demir ýol ulgamynda biregne 77 ýyl işländiginden söz açdy. Meniň soranjaňlygymy ilki geň gören öý eýesi özüne has tanyş hem juda ýakyn ýatlamalaryny ýakymly duýgulara gaplap, gürrüň bermäge başlady. — Kakam geçen asyryň iň kynçylykly ýyllarynda, Beýik Watançylyk urşunyň başlan uçurlarynda demir ýol işgäri bolup işläpdir — diýip, Yslam aga söze başlady: — Ol ömür ýolunyň manysyna öwrülen käri hakda hemişe gürrüň ederdi. Kakam Ali Mamedow 1929-njy ýylda Ahal welaýatynyň Tejen şäherinde, daýhan maşgalasynda dünýä inýär. Soňra olaryň maşgalasy Mary welaýatynyň Tagtabazar etrabyna göçüp gelip, şol ýerde birnäçe ýyl ýaşaýar. 1934-nji ýylda kakam Aşgabat şäherindäki ýöriteleşdirilen çagalar mekdep-internatyna okuwa girýär. Şol ýerde bäş ýyl çemesi tälim alyp, Balkan welaýatynyň öňki Gyzylarbat, häzirki Serdar şäherindäki başlangyç hünär mekdebinde okuwyny dowam etdirýär. Bu ýerde alty aý okaýar. Okuwyny tamamlap, Orta Aziýa demir ýol okrugyna degişli Mary demir ýol deposynda, gögele çagadygyna garamazdan, ilkinji zähmet ýoluna başlaýar. Depoda ýolagçy we ýük daşaýan otlularyň kömürçisi, otla erk edijiniň kömekçisi bolýar. Gazaply uruş ýyllarynda tylda edermenlikli zähmet çekýär. Bu döwür ol demirýolçy hünärini birkemsiz ele alýar.

7 Fewral 2021

Hat-ýazuwyň taryhyndan

Hormatly Prezidentimiziň parasatly baştutanlygynda ýurdumyzyň halk hojalygynyň her bir pudagynda, ylymda, bilimde, medeniýetde, ykdysady hem-de syýasy ugurlarda, şol sanda dilimizde-de, edebiýatymyzda-da uly öňegidişlikler gazanylýar. Gahryman Arkadagymyz ösüp gelýän ýaş nesli aňly-düşünjeli, ylymly-bilimli, sagdyn ruhda terbiýeläp ýetişdirmek ugrunda beýik işleri durmuşa geçirýär hem-de ene dilimizi, edebiýatymyzy we taryhymyzy ylmy esasda öwrenmäge uly mümkinçilikleri döredýär. Elbetde, taryhymyzda, edebiýatymyzda gymmatly maglumatlary asyrlaryň jümmüşinden şu günlerimize getirýän zat ýazuw ýadygärliklerimiz bolup durýar. Ilkibaşda tebigatdaky aýry-aýry zatlary habar bermegiň, ýatda saklamagyň ilkinji serişdeleri beýan edilipdir. Muňa zatlaryň ýazuwy hem diýilýär. Olar haýsy-da bolsa bir zady aňladýan, habar berýän alamat bolup çykyş edipdir. Mundan başga-da, düwün ýa-da ýüp ýazuwy hem bolupdyr. Meselem: Ol taýaga daňlan dürli reňkli hem-de örülen ýa-da işilen, düwlen ýüplerdir. Düwlen gyzyl reňkli ýüp goşuny, ýaşyl reňkli ýüp däneden bişirilen çöregi, sary reňkli ýüp altyny aňladypdyr.

4 Fewral 2021

Taryha sarpa

Türkmen halky özüniň milli däp-dessurlarynyň tapawutlylygy we oňa goýýan sarpasy netijesinde umumadamzat ruhy gymmatlyklaryň döremegine ähmiýetli goşant goşan milletleriň biri hökmünde tanalýar. Bu barada hormatly Prezidentimiz «Medeniýet halkyň kalbydyr» atly kitabynda: «Bu gün adamzadyň ahlak-edep ýörelgelerini, ynsanperwerligi, tämiz ruhy, sagdyn ahlagy wagyz edýän milli gymmatlyklarymyz, däp-dessurlarymyz buýsanylmaga, taryp edilmäge, dünýä ýaýylmaga mynasypdyr» diýip belleýär. Hakykatdan hem halkymyzyň milli däp-dessurlaryndan ugur alýan medeniýet we sungat işgärleriniň döredijiliginde döwrüň galkynyşy, milletiň ruhy aýratynlygy duýulýar. Bilşimiz ýaly, Türkmenistan 1993-nji ýyldan bäri ÝUNESKO-nyň doly hukukly agzasy bolup durýar, ol medeni ýadygärlikleri we tebigy gözellikleri gorap saklamak boýunça halkara işlerde möhüm orun eýeleýär. Halkymyzyň medeni we ruhy gymmatlyklaryna hormat goýmaga esaslanýan şertleri döredýär. Hormatly Prezidentimiziň baştutanlygynda «Türkmenistan — parahatçylygyň we ynanyşmagyň Watany» ýylynyň ilkinji aýyndan başlap, medeni mirasymyzy hem milli däp-dessurlarymyzy, taryhy-medeni ýadygärliklerimizi dünýä ýaýmak babatda birnäçe işler durmuşa geçirildi.

4 Fewral 2021

Watansöýüjiligi wagyz eden sergi

Türkmenistanyň Goranmak ministrliginiň maýor Muhammetmyrat Baýryýewiň müdirlik edýän Soltan Sanjar adyndaky Ýöriteleşdirilen harby mekdebinde geljekde ata Watana wepaly serkerdeleri terbiýeläp ýetişdirmekde, giň dünýägaraýyşly, ylymly-bilimli ýaşlary taýýarlamakda mynasyp işler amala aşyrylýar. Geljekki Watan goragçylaryna ata-babalarymyzyň şan-şöhratly taryhy geçmişi hem-de şu güni hakynda giňden öwredilýär. Golaýda bolsa welaýat Taryhy we ülkäni öwreniş muzeýinde taryhymyzy we şu günümizi wagyz edýän sergi açyldy. Harby okuwçylar mekdebiň taryh mugallymy Eýýub Allanazarowyň ýolbaşçylygynda şol sergä gatnaşdylar hem-de ata Watanymyzyň taryhy barada giňişleýin maglumatlar aldylar. Sergi harby okuwçylaryň ata Watanymyzyň taryhy bilen bagly maglumatlary has-da çuňňur öwrenmeklerine özboluşly badalga boldy.

3 Fewral 2021

Muny bilmek gyzykly

■ «Garpamyk we ýedi girdenek» «Disney» studiýasynyň ilkinji doly göwrümli animasiýa filmidir. ■ Uolt bilen Mikkiniň el-ele berip duran heýkeli 1993-nji ýylda döredilýär. Bu heýkel «Hyzmatdaş» ady bilen meşhurdyr.

1 Fewral 2021

Meşhurlyga öwrülen meýdança

Çagalaryň oýun meýdançalary körpeleriň wagtlaryny şadyýan geçirmäge, ukyp-başarnyklaryny ösdürmäge uly ýardam edýär. Çagalar üçin niýetlenen ilkinji oýun meýdançasy haçan we nirede döredildikä? Bu barada bilmek, megerem, hemmeler üçin gyzykly bolsa gerek. Çagalaryň oýun meýdançasyny döretmek pikiri ilki bilen Germaniýada döreýär. Germaniýanyň mekdeplerinde sapaklary has-da gyzgalaňly alyp barmak maksady bilen irki döwürlerde çagalaryň oýun meýdançalarynda ulanylan enjamlaryň birnäçesi peýdalanylýar. Çagalaryň ilkinji oýun meýdançasy 1859-njy ýylda Angliýanyň Mançester şäherinde döredilýär. XX asyryň başlarynda çagalar üçin niýetlenen meýdançalar ABŞ-nyň seýilgählerinde peýda bolýar. Wagtyň geçmegi bilen bu meýdança dünýäniň ähli künjeginde döredilýär. Şeýle meýdançalar seýilgähler bilen bir hatarda, umumybilim berýän orta mekdepleriň çäklerinde gurulýar. Oýun meýdançalary mugallymlar tarapyndan çagalaryň geçen sapaklaryny özleşdirmekde hem-de täze mowzugy oýunlaryň üsti bilen olara aňsatlyk bilen düşündirmekde ulanypdyrlar.

1 Fewral 2021

Şöhratly taryhyň aýdyň beýany

Türkmenistan gadymy we orta asyrlarda döredilen hem-de öz wagtynda dünýäniň ösen ylym-bilim, medeniýet merkezleri hökmünde meşhur bolan şäherleriň mekanydyr. Orta asyrlarda türkmen topragyna syýahat edip, bu ýeriň ajaýyp şäherlerini synlan taryhçylar, syýahatçylar geň galdyryjy hem-de gymmatly maglumatlary galdyrypdyrlar. Bu maglumatlar halkymyzyň baý taryhyny öwrenmekde möhüm çeşmelerdir. Orta asyrlarda Türkmenistana gelen syýahatçylaryň eserlerinde ýurdumyzyň şähergurluşyk, binagärlik aýratynlyklary bilen bir hatarda ösen medeniýeti hakynda hem giňişleýin beýan edilipdir. Orta asyrlarda söwdanyň ösmegi bilen, Gündogarda geografiýa ylmy hem ösüpdir. IX we X asyrlarda geografiýa ylmy boýunça iki nusgawy mekdep kemala gelipdir. Olar IX asyryň ortalarynda kemala gelen Yrak geografiýa mekdebi we X asyrda meşhur bolan Balh geografiýa mekdebidir.

1 Fewral 2021

Taryhy-medeni ýadygärliklere baý mekan

Türkmenler iň gadymy halklaryň biri hasaplanýar. Şeýle hem dünýä medeniýetine, ylmyň ösmegine saldamly goşant goşan halk hökmünde giňden tanalýar. Munuň şeýledigini ýurdumyzyň çäginde ýerleşýän taryhy-medeni, arheologik ýadygärlikler doly tassyklaýar. Türkmenistan taryhy-medeni ýadygärliklere baý ýurtlaryň biri hasaplanýar. Medeni ýadygärlikleriň has gadymy döwürlere degişlileri-de bar. Orta asyrlarda gurlan binalar özboluşly gurluş äheňi, binagärlik aýratynlygy bilen tapawutlanýar.

31 Ýanwar 2021

Garagumuň çulbalary

Aňyrsyna-bärsine göz ýetmeýän giňişlikde ýaýylyp ýatan Garagum sährasy tebigy gözelliklere diýseň baý. Ösümlik hem-de haýwanat dünýäsiniň köpdürliligi bilen görenleri haýran galdyrýan Garagumuň tebigy täsinlikleriniň biri-de çulbalardyr. Bu barada Gahryman Arkadagymyz «Döwlet guşy» atly çuňňur paýhasa ýugrulan romanynda: «Açyk meýdan. Arassa howa. Garşyňda ojar odun şatyrdap ýanyp dur. Uzaklara seredýärsiň. Şu ýerden Merkezi Garagum başlanýar. Asyl bu çöl däl-de, sähra ahyryn! Çünki bu bereketli Garagumda bitmeýän ösümlik ýok. Garagum — bereketli gum, bereketli sähra diýmek bolmaly. Garagum — türkmeniň ýaşaýyş çeşmesi, gorhanasy.

29 Ýanwar 2021

Kitaphana — hazynalar ummany

Türkmen halkynyň juda baý taryhy ýoly bar. Halkymyz uzak geçmişden bäri ähli ugurlarda, hususan-da, ylymda-bilimde, sungatda, medeniýetde özüni tanadyp, dünýä sungatyna we medeniýetine uly goşant goşupdyr. Geçmişde türkmen topragynda döredilen döwletlerde ykdysadyýete, sungata we medeniýete uly üns berlendigini alymlar tassyklaýarlar. Ylym-bilim ummanynyň egsilmez çeşmesi hökmünde bu döwletlerde kitaplar we kitaphanalar meselesine uly üns berlipdir. Birnäçe bilim ojaklarynyň we kitaphanalaryň giňden ýaýran ýeri hem Köneürgençdir. Köneürgençde türkmenleriň meşhur hökümdarlarynyň biri Atsyz kitaphana döredipdir, ondan alymlar peýdalanypdyrlar. Atsyz kitaphanany 1142-nji ýylda döredipdir diýip çaklanýar we ol bir asyra golaý wagt alymlara we köpçülige hyzmat edipdir. Köneürgenji beýik derejä ýetiren Tekeş XII asyryň 80-nji ýyllarynda uly medrese we onuň ýany bilen kitaphana esaslandyrypdyr, olar köp ýyllaryň dowamynda hyzmat edipdir. Köneürgençde we onuň çäklerinde Muhammet şa tarapyndan hem birnäçe medreseler we kitaphanalar gurlupdyr. Mundan başga-da, gadymy Köneürgençde Reşit Etdin Watwatyň, Şeýh Nejmeddin Al-Kubranyň, Ymam Şyhabeddin Al-Hywakynyň kitaphanalary bolupdyr. Bu kitaphanalar köp alymlaryň kemala gelmeginde uly orun tutupdyr we köpçülige hyzmat edipdir.

26 Ýanwar 2021

Mehter — geçmişiň buýsançly mirasy

Hormatly Prezidentimiziň «Mertler Watany beýgeldýär» atly eserinde şeýle setirler bar: «Beýik Osman türkmenleriniň döwletinde ýörite «Mehter» (bu söz parslaryň «mihter» sözünden bolup, «beýik, uly» diýen manyny berýär) atly harby aýdym-saz topary hereket edipdir. Topar osman soltanlary tarapyndan barha kämilleşdirilipdir. Nagara, tebil, dowul, surnaý ýaly saz gurallaryndan düzülen bu saz topary esgerleri söweşe ruhlandyrmak bilen birlikde, garşydaş tarapy aljyraňňy ýagdaýa salmaklyga täsir edýän serişde hökmünde ýörişlerde ulanylypdyr. Mehter harby aýdymsaz topary goşuny tertibe salmakda, nyzama duruzmakda hem uly orun eýeläpdir. Olaryň haýbatly aýdym-sazlary Wizantiýa goşunyna öz täsirini ýetiripdir». Osmanly türkmen döwleti 623 ýyllap dowam edip, öz zamanasynda ylym-bilimde, ykdysadyýetde, syýasatda, medeniýetde we harby ulgamda uly üstünliklere eýe bolmak bilen, dünýä taryhynda öçmejek yz goýupdyr. Gahryman Arkadagymyzyň “Mertler Watany beýgeldýär” atly eserinde beýan edilýän “mehter” harby aýdym-saz toparynyň taryhy kökleri çuňdur. Mehterden öň orta asyr türkmen döwletlerinde “newbet” hökümdarlygyň esasy nyşanlaryndan biri bolupdyr. Hormatly Prezidentimiz ady agzalan eserinde: “Beýik Seljuk türkmenleriniň döwletinde “Newbet” (newit — buşluk, hoş habar, söýünji) atly harby aýdym-saz topary bolupdyr” diýip ýazýar. Bu harby aýdym-saz topary tarapyndan, esasan, hökümdary

26 Ýanwar 2021

Gadymyýetiň ýaňy

Garaşsyz, hemişelik Bitarap Türkmenistanyň paýtagty hökmünde Aşgabat häzirki wagtda dünýäniň iň asuda, abadan, gözel şäherleriniň birine öwrüldi. Paýtagtymyzda geçirilýän iri möçberli halkara syýasy, ykdysady, medeni we sport çäreleri halkymyzyň täze taryhyna altyn harplar bilen ýazylýar. Gahryman Arkadagymyzyň parasatly başlangyçlary netijesinde, Aşgabatda gurlup ulanylmaga berilýän dürli maksatly binalar özüniň binagärlik aýratynlyklary bilen Ginnesiň Bütindünýä rekordlar kitabyna girizilýär. 2013-nji ýylyň 25-nji maýynda paýtagtymyz Ginnesiň Bütindünýä rekordlar kitabynda dünýäde iň ýokary derejede ak mermere örtülen binalaryň jemlenen şäheri hökmünde bellige alyndy. Şol ýyldan başlap hem her ýylyň 25-nji maýynda «Aşgabat şäheriniň güni» ýurdumyzda uly baýram edilip bellenilýär. Paýtagtymyzyň täze taryhy beýik wakalara baý bolşy ýaly, geçmişde hem uly şöhrata eýe bolupdyr. Baş şäherimiziň çäginde ýerleşen arheologik ýadygärlikler onuň taryhyny dikeltmäge uly mümkinçilikler döredýär. Olaryň hatarynda Aşgabady etekläp oturan Köpetdagyň dag galalary we minaralary sebitiň daşky duşmandan goragyny üpjün edendigi barada maglumatlary berýär. Hormatly Prezidentimiziň «Türkmenistan — Beýik Ýüpek ýolunyň ýüregi» kitabynda hem geçmişde ýurdumyzyň çäklerinde we Aşgabat şäherinde gurlan galalar, kerwensaraýlar hakynda täsin maglumatlar, olar bilen baglanyşykly rowaýatlar okyja ýetirilýär

25 Ýanwar 2021

Gadymy ýörelgelere eýerip

Hindi professory Mansura Haýdaryň ady dünýäniň ylmy jemgyýetçiliginde giňden bellidir. Ol uzak ýyllaryň dowamynda Hindistanyň Aligarh musulman uniwersitetinde Hindi-Günbatar hem-de Merkezi Aziýa döwletleriň taryhy dersinden bilim berdi. Hindistanyň hökümetiniň düzüminde ÝUNESKO-nyň guramagynda geçirilen halkara ylmy maslahatlara wekilçilik etdi. Hindistanyň Indira Gandi adyndaky milli sungat merkeziniň yslamyň we Merkezi Aziýanyň taryhy boýunça ylmy geňeşçi wezipesinde işledi. On bäş sany kitabyň hem-de köpsanly ylmy makalalaryň awtory bolan alym ýurdumyzda geçirilen halkara maslahatlara, forumlara yzygiderli gatnaşdy. 2014-nji ýylda Mansura Haýdar türkmen-hindi medeni gatnaşyklaryny ösdürmäge goşan goşandy üçin hormatly Prezidentimiziň Permany bilen «Magtymguly Pyragy» ýubileý medaly bilen sylaglandy. Biz hindi alymy Mansura Haýdaryň türkmen-hindi medeni gatnaşyklary baradaky makalasyny okyjylara ýetirýäris.

21 Ýanwar 2021

Türkmeniň maşgala adatlary hakynda dünýäniň alymlary şeýle mahabatlandyrýarlar

Türkmen milleti täsin taryhy bilen, geçmişde diňe bir türkmen taryhçylarynyň däl, hatda dünýäniň alymlarynyň hem ünsüni özüne çekipdir. Türkmen topragyna onlarça jahankeşdeler syýahat edip, öz ýazgylaryny galdyrypdyrlar. Daşary ýurtly alymlaryň we syýahatçylaryň türkmen halkynyň ýaşaýyş-durmuşy barada maglumat berýän ençeme eserleri bar. Türkmen gelin-gyzlary, olaryň maşgaladaky we jemgyýetdäki orny, egin-eşikleri, şaý-sepleri, dokan halylary, el işleri daşary ýurtly alymlaryň we syýahatçylaryň, şol hatarda britan syýahatçylarynyň hem ünsüni özüne çekipdir. Olaryň işleriniň aglaba böleginde Merkezi Aziýa sebitinde türkmen zenanlarynyň maşgalada hem-de jemgyýetde uly orna we derejä eýedigini haýran galmak bilen belläpdirler. 1844-nji ýylda türkmen topragynda bolan britan syýahatçysy Jon Ferriýeriň ýazmagyna görä: «Türkmen zenanlary öý işlerine örän werziş. Olar ekinlere, mallara hem ideg etmäni başarýarlar». Bu babatda türkmenleriň we Orta Aziýa halklarynyň ruhy medeniýeti barada öz pikirlerini has giňişleýin beýan etmegi başaran Armeniý Wamberi türkmen zenanlary barada: «Hakykatdan hem, türkmen aýallary uly hormata mynasyp, çünki tutuş Gündogarda olar bilen deňleşip biljek päk ahlaklylygyň, maşgala bolan wepalylygyň, irginsiz zähmet çekmegiň beýik nusgasyny görmedim» diýip, öz ýazgylarynda beýan edýär.

21 Ýanwar 2021

Soltan Razyýa

Soltan Razyýa Hindistanda höküm süren Deli türkmenleriniň soltanlaryndan Şemseddin Iltutmuşyň gyzydyr. Bu zenan edebiýatlarda Razyýa Mälike, Razyýa soltan, Razyýa hatyn diýlip hem ýatlanylýar. Soltan Şemseddin Iltutmuşyň uly ogly, tagta mirasdüşer bolmaly Bengal häkimi Nasyretdin Iltutmuş tarpa-taýyn aradan çykýar. Soltan gyzy Razyýany özüne mirasdüşer bellemegiň aladasy bilen bolýar. Wezir-wekilleriniň bu pikirine garşy çykmagyna garamazdan, soltanyň: «Meniň ogullarymyň hiç haýsysynda ýurdy dolandyryp biljek ukyp ýok. Şonuň üçinem olar ýurtdaky asudalygy saklap bilmezler. Bilip goýuň, mirasdüşer şalyga hiç haýsy Razyýadan mynasyp däldir. Sebäbi Razyýa erkek doganlaryndan hemmetaraplaýyn üstündir. Ol zenan bolsa-da, akyly we paýhasy erkeklerden tapawutlydyr» diýen sözünden soňra ygtyýarnama berilýär.

21 Ýanwar 2021

Şadiwanyň şuglasy

Eziz Arkadagymyzyň «Türkmenistan — Beýik Ýüpek ýolunyň ýüregi» kitabyndaky hekaýatlar we rowaýatlar ummanyndan ...Köneürgençden günbatara, Sarygamyşa tarap giden kerwenler Mangyr belentligine çykypdyrlar. Onuň depesinde şu wagtlar hem etekleri bilen ýaýran uly şäheriň yzlaryny görmek bolýar. Bu ýere Mangyr gala diýilýär, ýöne onuň esasy ýörgünli ady Halapdyr. Ol Siriýadaky köne Halap şäheriniň adydyr. «Şasenem — Garyp» dessanynda bu şäheriň ady getirilýär. Bu ýerde ýene iki sany orta asyr şäheri bolup, olar Amyderýanyň Sarygamyş kölüniň etegindäki köne hanasynyň ugrunda ýerleşýär. Biri-birinden gatybir uzakda bolmadyk bu şäherlere dessandan alnan atlar dakylypdyr. Olar Kawkazda hem-de Türkiýede meşhur bolan Şamahy hem-de Diýarbekir şäherleriniň atdaşlarydyr. Orta asyr şäheri bolan Suwburun şäheriniň galyndylary sebitiň günortasynyň we Garagum çölüniň araçäkleşýän ýerinde ýerleşýär. Ol türkmen däbine görä, gadymdan bäri ýöne Şasenem diýlip atlandyrylýar. Bu zatlaryň hemmesi dessanyň nähili meşhurlyga eýedigine şaýatlyk edýär.

18 Ýanwar 2021

Gadymy medeniýetiň gymmatlyklary

Hytaý irki döwürlerden bäri dünýäde ösen medeniýetiň merkezi hökmünde tanalýar. Muňa biziň günlerimize çenli gelip ýeten ençeme gadymy ýadygärlikler hem aýdyň şaýatlyk edýär. Şeýle gymmatlyklaryň biri hem «Terrakota goşuny» ady bilen belli bolan hytaý imperatory Sin Şi Huan-diniň ýadygärlikler toplumydyr. Terrakota — gyzylymtyk-goňur reňkli bişirilen toýun bolup, bu gadymy künjekde toýundan ýasalan heýkelleriň örän köpsanlysy tapylýar. 1974-nji ýylyň mart aýynda Sian şäheriniň golaýynda, Lişan dagynyň gündogar böleginiň ýakynlarynda ýerli burawlaýjylar gadymy gubruň üstüni açýarlar. Imperator Sin Şi Huan-dine degişli bolan gubur gündogar tarapa 1,5 kilometre uzap gidýän, daşky diwarlarynyň perimetri 6 kilometre deň bolan giňişlikde ýerleşipdir. Bu ýerde 1978 — 1984-nji ýyllarda birinji, 1985 — 1986-njy ýyllarda ikinji, 2009-njy ýylda bolsa üçünji arheologiki gazuw-agtaryş işleri geçirilýär. Netijede, arheologlar tarapyndan ýadygärlikler toplumynda bişen toýundan ýasalan esger heýkelleriniň 8000-den gowragy, atlaryň heýkelleriniň 100-si, söweş arabalarynyň şekilleriniň 18-si tapylýar. Atlaryň heýkelleriniň her biriniň agramy 200 kilograma, esger heýkelleriniňki bolsa 135 kilograma ýetip, olar ýasalan wagtlarynda toýun ilki bişirilip, soňra dürli reňkler bilen boýalypdyr. Ýöne ol boýaglaryň reňki wagtyň geçmegi bilen bütinleý öçüpdir. Şeýle hem, her bir adam heýkeliniň ýüzüniň b

18 Ýanwar 2021

‹
1
2
...
28
29
30
31
32
33
34
35
36
›