Türkmenmetbugat

"Standart, hil we howpsuzlyk" žurnaly

Esaslandyryjysy: Türkmen Standartlar maglumat merkezi
Salgysy: Aşgabat şäheri, Oguzhan köçesi 201-nji jaýy
Telefon belgileri: 39-25-76

Gazeti PDF görnüşinde ýükläp almak

Habarlar

Şöhratly taryhymyzyň ylmy beýany

Dünýä taryhynda her bir halk özüniň umumadamzat we dünýä mirasyna beren maddy we ruhy gymmatlyklary bilen tanalýar. Adamzadyň geçmiş taryhynyň iň bir gadymy halklarynyň biri bolan türkmen halky umumadamzat gymmatlyklarynda baý mirasy hem-de döreden ululy-kiçili 70-den gowrak döwletleri bilen juda meşhurlyga eýe bolan halk hökmünde tanalýar. Şeýle hem türkmen topragy dünýä siwilizasiýasynda ýaşaýşyň gadymy ojaklarynyň ençemesiniň mesgeni bolmak bilen, hemişe diýen ýaly taryhçylardyr mirasçylaryň ünsüni özüne çekip gelipdir. Bu hakykaty Türkmenistanyň Halk Maslahatynyň Başlygy, türkmen halkynyň Milli Lideri Gahryman Arkadagymyz özüniň ýiti zehininden çykan «Garaşsyzlyga guwanmak, Watany, halky söýmek bagtdyr» atly meşhur kitabynda şeýle görkezýär: «Türkmen halkynyň dünýä halklaryny haýrana goýýan baý taryhy bar».

1 gün öň

Baý taryhly mekan

Berkarar döwletiň täze eýýamynyň Galkynyşy döwründe türkmen halkynyň şöhratly taryhy, medeni mirasy ylmy esasda öwrenilip, milli gymmatlyklarymyzy geljekki nesillere ýetirmek, gorap saklamak boýunça giň gerimli işler durmuşa geçirilýär. «Pähim-paýhas ummany Magtymguly Pyragy» ýylynda halkara derejede ýaýbaňlandyrylan medeni çärelerdir dabaralar hem muňa aýdyňlygy bilen şaýatlyk edýär. Änew şäheriniň 2024-nji ýylda «Türki dünýäsiniň medeni paýtagty» diýen derejäni götermek bilen bagly şanly ýylymyzda dürli dabaralar we çäreler ýokary derejede geçirilýär. Döwlet Baştutanymyzyň belleýşi ýaly, “Bu şäher asyrlaryň dowamynda dünýäniň ylmy jemgyýetçiliginiň ünsüni özüne çekip gelýär we gadymy döwürlerden bäri tutuş Ýer ýüzünde bellidir”.

2 gün öň

Taryhy gymmatlyklar — baý geçmiş mirasymyz

Türkmen halky Gündogaryň iň gadymy halklarynyň biri bolmak bilen, adamzadyň ahlak, maddy we ruhy medeniýetiniň ösmegine mynasyp goşandyny goşan halkdyr. Türkmenler dünýäniň dürli ýerlerine ýaýrap, uly-uly döwletleri, hanlyklary döredip, döwlet gurluşynda, medeniýetde, ylymda uly yz galdyrypdyrlar. Berkarar döwletiň täze eýýamynyň Galkynyşy döwründe halkymyzyň milli mirasyny, dünýä medeniýetiniň genji-hazynasyna goşan goşandyny, taryhy gymmatlyklarymyzy öwrenmäge aýratyn üns berilýär. Muňa hormatly Prezidentimiziň geçen hepde sanly ulgam arkaly geçiren Ministrler Kabinetiniň mejlisinde welaýatymyzyň Saparmyrat Türkmenbaşy etrabynyň ýaşaýjylary tarapyndan tapylan taryhy tapyndylary halk köpçüligine giňden wagyz etmek, muzeý gaznasyny has-da baýlaşdyrmak baradaky eden gürrüňleri ýene bir gezek şaýatlyk edýär. Şol mejlisde Saparmyrat Türkmenbaşy etrabynyň Döwkesen geňeşliginiň ýaşaýjylary tarapyndan 18 sany altyn, 3 sany kümüş teňňe, şeýle hem 61 sany altyn teňňäniň bölekleriniň we 8 sany dürli reňkli tapyndylaryň tapylandygy hem-de Türkmenistanyň Taryhy we medeni ýadygärlikleri goramak, öwrenmek hem-de rejelemek baradaky milli müdirliginiň alymlarynyň we hünärmenleriniň Ylymlar akademiýasynyň numizmatlary bilen bilelikde tapyndylary deslapky öwreniş işlerini geçirendikleri habar berildi. Geçirilen ilkinji barlaglaryň netijesinde, käbir altyn teňňeleriň ýüzünde Horezm

19 Iýun 2024

Şöhratly geçmişiň şaýady

Türkmen halky irki döwürlerden bäri dünýä medeniýetiniň, adamzat ýaşaýşynyň ösmegine mynasyp goşant goşup gelipdir. Muňa şöhratly taryhymyzyň dowamynda parasatly pederlerimiziň guran beýik şäherleri, gadymy ýadygärlikleri hem aýdyň şaýatlyk edýär. Halkymyzyň beýik geçmişinden söz açýan, ylmy taýdan öwrenilmäge mynasyp şeýle taryhy ojaklaryň biri-de gadymy Amul galasydyr. Arheologlaryň ýazgylarynda bellenilişi ýaly, Amyderýanyň 12 kilometr günorta-günbatarynda ýerleşýän bu gala mundan iki müň ýyl töweregi öň döräpdir. Şäheriň berkitmeli merkezi bölegi 9 gektar meýdany eýeläpdir. Onuň demirgazyk-günbatar burçunda gurlan içki galanyň beýikligi bolsa 33 metr bolupdyr. Şäheriň Beýik Ýüpek ýolunyň ugrunda ýerleşmegi bu ýerde söwda gatnaşyklarynyň ösmegine giň şertleri döredipdir. Ýerli ilatyň ussaçylyk, daýhançylyk, zergärçilik, küýzegärçilik bilen meşgullanandygyna dürli ýyllarda geçirilen gazuw-agtaryş işlerinde tapylan gymmatlyklar hem şaýatlyk edýär.

19 Iýun 2024

TOGRUL BEG

1054-nji ýylyň ýanwar–fewral aýynda Şirazda seljuklaryň adyna hutba okalypdyr (Merçil E. Büyük Selçuklu İmparatorluğu Tarihi // Genel Türk tarihi. – Ankara, 2002, 3 cilt, – 113 s.). S.Agajanow seljuklaryň diplomatiýadan hem-de ýerli hökümdarlaryň özara agzalalygyndan peýdalanyp, Günbatar, Günorta, Günorta-Günbatar Eýrany eýeländigini ýazýar (Агаджанов С.Г. Государство Сельджукидов и Средняя Азия в XI–XII вв. –М., 1991, – С.63-64, 242). Türkmenleriň Anadolyny ýurt tutunmagy Togrul begiň döwründe başlanypdyr. Erzurumyň golaýyndaky Pasinler (Hasangala) obasynda bolan söweşde (1049 ý. 18-nji sentýabry) Ybraýym Ýynalyň we Gutulmyşyň serkerdeligindäki seljuk goşuny birleşen gürji-ermeni-wizantiýa güýçlerini ýeňipdir. Gürji şazadasy Liparid türkmenlere ýesir düşüpdir. Wizantiýa bilen gapma-garşylyklary ýitileşdirmezlik üçin Togrul beg 1051-nji ýylda Liparidi boşadyp, imperatoryň ýanyna ýollapdyr (Histoire de la Georgie, p. 323; Гусейнов Р.А. Из истории отношений Византии с сельджуками (по сирийским источникам) // Палестинский сборник, вып. 23 (86). – Ленинград. – 1971. – С.159-160). Iki ýyllap öz ýanynda bolan, batyr we dürüst şazada Togrul begiň syny oturypdyr. Imperatoryň ony halas etmek üçin hödürlän uly mukdardaky puluny «Men täjir däl» diýip, yzyna gaýtarypdyr (Uluçay Ç. İlk Müslüman Türk devletleri. – İstanbul, 2012. – 181 s.). Skylitzes-Cedrenusyň ý

16 Iýun 2024

Daşarbat kerwensaraýy

Ata Watanymyz şöhratly geçmişimiziň şaýatlary bolan arheologik ýadygärliklere juda baýdyr. Şol ýadygärlikler köp ýyllardan bäri diňe bir türkmen arheologlarynyň däl, eýsem, dünýäniň meşhur taryhçylarynyň, syýahatçylarynyň hem ünsüni özüne çekip gelipdir. Balkan welaýatynyň çäklerindäki taryhy-medeni gymmatlyklary gorap saklamak we geljekki nesillere ýetirmek boýunça alnyp barylýan işler üstünlikli dowam etdirilýär. Welaýatdaky daglyk ýerlerde we deňiz kenarýakalarynda taryhyň daş eýýamyndan başlap, giçki orta asyrlara degişli ýadygärlikler ýüze çykaryldy. Şeýle ýadygärlikleriň biri hem Daşarbat kerwensaraýydyr. Halk arasynda oňa «Daşgala» ýa-da «Daşrabat» hem diýilýär. Balkan welaýatynyň sähralary örän syrly we gaýtalanmajak bir dünýädir. Bu kerwensaraý gadymy döwürlerde Beýik Ýüpek ýolunyň dynç alyş düşelgesi bolup hyzmat edipdir.

15 Iýun 2024

Türkmenistanyň gaz senagaty: geçmişden şu güne

Merkezi Aziýada iň uly birönümli gatlakly Şatlyk (Gündogar we Günbatar) gazkondensat käni 1973-nji ýylda ulanyşa goýberildi. Bu kände ulanyş guýularynyň gaz berijilik ukyplylygyny ýokarlandyrmak maksady bilen, işläp geçmek taslamasynda olaryň konstruksiýasyny üýtgetmek we şol döwürde düzgün edilip ulanylýan 148 ýa-da 168 mm ulanyş sütünleriniň ýerine 177 mm ulanyş sütünlerini goýbermek üçin 216 mm dolotolar bilen gazmak we ulanyş sütüniniň içine 127 mm nasos-kompressor turbalaryny goýberip, guýulardan gaz çykarmak göz öňünde tutuldy. Guýularyň taslamada görkezilen bu konstruksiýasy köp metal sarp ediji bolup, galyberse-de, olar ýaly uly diametrli turbalaryň şol döwürde SSSR-de öndürilmeýändigi sebäpli, bu taslama çözgüdi ulanylmady. Meseläniň oňyn çözgüdini tapmak maksady bilen gazkondensat gorlarynyň göwrümi uly bolmadyk birönümli gatlakly Tejen gazkondensat käninde synag üçin çuňlugy 5000 m bolan 1-nji guýy 177 mm ulanyş sütünini goýbermek üçin diametri 216 mm doloto bilen gazylýar we 177 mm ulanyş sütüniniň ýerine 168 mm ulanyş sütüni oturdylýar. Onuň içine bolsa gaz çykarmak üçin 114 mm nasos-kompressor turbalary goýberilen. Şeýlelik bilen, geçirilen synag işleri guýy gazylanda ulanylýan dolotonyň diametrini üýtgetmän, guýa 177 mm ulanyş sütüniniň ýerine

10 Iýun 2024

TOGRUL BEG

Çeşmelerde seljuklaryň Nişapury eýelände, hiç hili talaňçylyk bilen meşgullanmandygy tassyklanýar. Professor B.Zahoderiň haçly ýörişler boýunça nemes taryhnamasynda «wagşy urşujy warwarlar» diýip atlandyrylan seljuklaryň öz wagtynda Rim imperiýasyna çozan german taýpalary bilen deňeşdirende, wagşy däldikleri baradaky pikirini (Заходер Б.Н. Хорасан и образование государства сельджуков. // – ВИ. 1945, № 5-6. – С.140) müň keren mamla hasaplaýarys. Muny Seljuk imperiýasyny ilkinji esaslandyryjylaryň döwlet paýhasy bilen düşündirmek dogry bolardy. Togrul beg Nişapura girende, 3 ýyllap halkdan ýeke dirhem hem almazlygy emr edipdir. S.G.Agajanow Togrul begiň bu hereketiniň oba hojalygyny dikeltmek üçin wagtlaýyn çäre bolandygyny, soňra ýer salgydynyň dowamly ýagdaýda ýygnalandygyny ýazýar (Агаджанов С.Г. Государство Сельджукидов и Средняя Азия в XI–XII вв. – М., 1991, С.71, 244.; МИТТ. Т.I. C.376).

9 Iýun 2024

Beýik Seljuklaryň binagärlik sungaty

Halkymyzyň bina gurmak, döretmek taglymaty öz gözbaşyny gadymlardan alyp gelýär. Hormatly Prezidentimiziň «Änew — müňýyllyklardan gözbaş alýan medeniýet» atly kitabyny okanyňda hem muňa aýdyň göz ýetirýärsiň.  Döwlet Baştutanymyzyň bu kitabynda türkmen halkynyň şöhratly geçmişi düýpli we giňişleýin beýan edilip, halkymyzyň binagärlik sungaty barada dürli taryhy maglumatlar berilýär. Bu ajaýyp eserde halkymyzyň taryhy, asyrlaryň dowamynda kemala gelen gadymy medeni, ruhy däp-dessurlary barada söhbet edilýär. Arkadagly Gahryman Serdarymyz «Änew — müňýyllyklardan gözbaş alýan medeniýet» atly kitabynda: «Pikirler, düşünjeler, garaýyşlar, taryhy we ylmy maglumatlar biri‑biriniň üstüni ýetirip, biziň bereketli we derejeli döwletde, bagtyýar we beýik döwürde, topragy mukaddes Watanda ýaşaýandygymyzy ýene bir ýola tassyklaýar» diýip belleýär. XI-XII asyrlarda Beýik Seljuklar döwründe şäher gurluşygynyň meselelerine köp üns berlipdir. Merkezi Aziýanyň gadymy ýadygärliklerini öwreniji G.A.Pugaçenkowa Seljuklar zamanasynda özboluşly ýörite mekdepleriň bolandygyny  ylmy taýdan aýdyp geçýär. Olara mysal hökmünde Gündogarda ady belli bolan Sarahs binagärlik mekdebini aýtmak bolar. Onuň ymaratçy ussalary Gündogaryň köp şäherleriniň gurluşygyna gatnaşypdyrlar. Olaryň guran binalarynda diwaryň içinde däliz oňarmak, gümmezi iki gat gurmak ýörgünli bolupdyr. Biziň günleri

6 Iýun 2024

Milli taryhymyzda zenan mertebesi

Gahryman Arkadagymyz «Enä tagzym — mukaddeslige tagzym» atly ajaýyp eserinde ene mertebesi bilen ene dilimiziň baglanyşygyny beýan edip: «Biziň ene dilimiz — türkmen dili dünýäniň iň baý dilleriniň biridir. «Orhon-Ýeniseý ýazgylarynda», «Kutadgu-Bilik» (Bagtly edýän bilim), «Diwany lugat et-türk» (Türki dilleriň diwany), «Oguznama», «Kitaby dädem Gorkut», «Görogly» ýaly ençeme naýbaşy eserler gadymy türkmen diliniň eserleridir, gadymy türkmen halkynyň döredijilik önümleridir. Söze baý, dile çeper, sözleýşe dilewar halkymyzyň ene dili Oguz han Türkmeniň diliniň dowamydyr. Şol dil Magtymguly ýaly akyldarlaryň zehin eleginde zerlenip, halkymyzy dünýä tanadýar» diýýär. Hormatly Arkadagymyzyň kitabynda mysal getirýän «Orhon-Ýeniseý ýazgylarynda», gadymy türki halklarda halkyň ýolbaşçysyna «kagan» (han), onuň aýalyna bolsa «katun» (hatyn) diýlip ýazylypdyr. Taryhy çeşmelerde hem beýan edilişi ýaly, ol ýerde «kagan» (han) sözüniň yz ýanyndan «katun» (hatyn) sözüniň getirilmegi, gadymy ata-babalarymyzda zenan maşgalanyň jemgyýetde tutýan ornunyň uly bolandygyny alamatlandyrýar. «Bilge Kagan» bölüminde zenanlar bilen baglanyşykly «Taňry milletimiz ýitip gitmesin diýip, atam II-Teriş Han bilen enem II-Bilge Hatyny Ýer ýüzüne ugratdy» diýen setirler beýan edilipdir. Şol döwrüň ynanjyna görä, «Kagan bilen Katun (han bilen hatyn)» Gögüň (Asman taňrysy) zürýatlary hasaplanypdyr we muka

6 Iýun 2024

Watançylygyň nusgasy

Watançy hökmünde giňden tanalýan, XVIII asyryň iň beýik akyldarlaryndan biri Magtymguly Pyragydyr. Nesillerde mukaddes Watana, öz milletiňe, adamzada bolan belent häsiýetleri terbiýelemekde, halklaryň arasynda dost-doganlygy berkitmekde, jemgyýetimiziň mundan beýläk-de sazlaşykly ösüşini gazanmakda Magtymgulynyň edebi mirasy ägirt uly ähmiýete eýedir. Dana Pyragynyň döredijiliginde watançylyk duýgulary çuň mazmunly beýan edilýär. Magtymgulynyň mertlik, gaýduwsyzlyk ýaly häsiýetleri öwüt-ündew edýändigini «Begler», «Aty gerek», «Meýdan ýoluksa», «Mert biläni» ýaly goşgularynda görmek bolýar. Mälim bolşy ýaly, bu şygyrlaryň many-mazmunynda türkmen halkynyň asylly ýörelgeleri beýan edilýär. «Mert çykar myhmana güler ýüz bilen» diýen setirde türkmen halkynyň myhmansöýerligini duýmak bolýar.

5 Iýun 2024

Şany dünýä dolan gala

Ýurdumyzyň çäginde ýerleşýän Merw, Nusaý, Köneürgenç, Abiwerd, Dehistan, Amul ýaly taryhy-medeni ojaklar halkymyzyň şöhratly taryhyny, baý geçmişini, milli mirasyny bütin dünýä aýan edýär. Berkarar döwletimizde bu gadymy ojaklary öwrenmek, olarda arheologik barlaglary geçirmek ugrunda alnyp barylýan işler şanly taryhymyzyň üstüni gymmatly we baý maglumatlar bilen doldurýar. Soňky ýyllarda dünýä alymlarynyň, arheologlaryň aýratyn gyzyklanmasyna eýe bolýan taryhy ojaklaryň biri-de welaýat merkezimiz Türkmenabat şäheriniň günortasynda ýerleşýän Amul galasydyr. Orta asyrlar döwrüne degişli bolan bu gadymy gala Beýik Ýüpek ýolunyň ugrundan söwda kerwenleriniň geçmeginde aýratyn orny eýeläpdir. Gahryman Arkadagymyzyň «Türkmenistan — Beýik Ýüpek ýolunyň ýüregi» atly kitabynda bu ýerde senetçiligiň, daýhançylygyň ösendigi dogrusynda gyzykly taryhy maglumatlar, rowaýatlar beýan edilýär. Dürli ýyllarda dünýä alymlarynyň, taryhçylarynyň, etnograflarynyň ençemesi gadymy Amul galasynda bolup, bu ýerde gazuw-agtaryş işlerini geçirdiler. Ylmy barlaglaryň netijesinde galanyň we onuň ýerleşýän ýeri bolan Amul şäheriniň geçmiş-taryhy bilen baglanyşykly birnäçe tapyndylar tapylyp, gyzykly maglumatlar öwrenildi. Gazuw-agtaryş işleriniň netijesinde tapylan toýun we keramiki küýze gaplary, diwar bölekleri, kerpiçler, çüýşe önümleri, kümüş we mis teňňeler Amulyň taryhyny ylmy taýdan öw

5 Iýun 2024

Türkmenistanyň gaz senagaty: geçmişden şu güne

Türkmençilikde aýdylyşy ýaly, Ojak gaz käniniň höwri köp boldy. Amyderýanyň hekdaş gatlaklaryny düýe boýnuny döredip kesip geçýän ýerinde, Şyharyk obasynyň ýanynda 1966-njy ýylda türkmen gazçylarynyň merkezi Gazojak şäheriniň düýbi tutuldy. 1970-nji ýylyň aýagyna Günorta-Gündogar we Demirgazyk-Gündogar Türkmenistanyň çäklerinde açylan ululy-kiçili gaz we gazkondensat känleriniň 19-sy bolup, şolardan Kükürtli gazkondensat we Minara (Maýsk) gaz känleri 1970-nji ýylda ulanyşa goýberildi. Şeýlelik bilen, Gündogar Türkmenistanda 1971 — 1976-njy ýyllar aralygynda gorlarynyň göwrümi boýunça uly bolmadyk Demirgazyk Ojak, gorlarynyň göwrümi uly bolan Naýyp gazkondensat känleri 1972-nji ýylda we örän uly gaz gorlary bolan Gündogar (Şehitli) we Günbatar (Jojukly) Şatlyk gazkondensat känleri 1973-nji ýylda ulanyşa goýberildi. Netijede, şol döwürde ulanyşda duran känleriň sany 7-ä ýetirildi we 1976-njy ýylda çykarylan tebigy gazyň göwrümi 1970-nji ýyla garanyňda, 4,7 esseden hem köpeldi. Şol ýyl Maýsk diýlip atlandyrylan, 1964-nji ýylda açylan gaz ýatagyndan başlanýan, içki ulanyjylara niýetlenen Maýsk — Aşgabat — Büzmeýin magistral gaz geçiriji çekilip, tebigy gaz Aşgabada getirildi. Dünýä tejribesinde ilkinji bolup, köpgatlakly Ojak gazkondensat käninde bir guýuda iki gatlagy bir wagtda aýry-aýrylykda ulanyş (BAU) usuly bilen işe goýbermegiň kände özleşdirme işlerini alyp barmaklyg

3 Iýun 2024

TOGRUL BEG

Türkmen halkynyň Milli Lideri, Türkmenistanyň Halk Maslahatynyň Başlygy Gurbanguly BERDIMUHAMEDOW: — Mälim bolşy ýaly, Çagry begiň we Togrul begiň döreden Beýik Seljuk döwleti gysga döwrüň içinde Günbatara, Kiçi Aziýa tarap ummasyz giňişliklere ýaýrapdyr. Bu döwlet dargandan soň hem özbaşdak türkmen döwletleri döräpdir. Beýik Seljuk döwletinden başlap, bularyň her biriniň türkmeniň şöhratyny dünýä ýaýmakda, yslam dinine arka durmakda bitiren işleriniň gymmaty hakynda pikir edip görüň!

3 Iýun 2024

Taryha şan beren kitap

Hormatly Prezidentimiziň «Änew — müňýyllyklardan gözbaş alýan medeniýet» atly kitabynda gadymy Änew şäheriniň binagärlik medeniýeti, çeperçilik däpleri barada örän täsirli söhbet edilýär. Änew medeniýeti irki eneolit döwründen giçki orta asyrlara çenli dowam edipdir. Bu medeniýet dürli döwürlerde birnäçe alymlar tarapyndan öwrenilipdir. Hormatly Prezidentimiz öz kitabynda: «Bu mekanyň gadymylyk alamaty, onuň ady babatda alnanda, oýlandyrýar. Ýöne käbir alymlaryň şumerleriň iň uly taňrysy bolan asman taňrysyny «Anu» diýip atlandyrandyklary, «Änew» diýen adyň hem şundan gelip çykandygy hakyndaky pikirleri hem ünsi özüne çekýär» diýip belleýär. Arkadagly Gahryman Serdarymyz kitapda 1904-nji ýylda ABŞ-nyň Karnegi institutynyň professory Rafael Pampelliniň Änew depelerini öwrenmek maksady bilen toplumlaýyn ekspedisiýany gurandygy barada belläp geçýär. R.Pampelli kömekçileri E.Hantington we öz ogly bilen bilelikde, Waşington şäheriniň Karnegi institutynyň maliýe taýdan goldaw bermeginde Türkmenistan bilen tanyşlyk ekspedisiýasyny amala aşyrypdyr. Dolanyp barandan soň, institutyň ýolbaşçylarynyň öňünde hasabat bilen çykyş edipdir. Şonuň netijesinde hem ekspedisiýa geçirmäge goşmaça serişdeler goýberilipdir.

30 Maý 2024

Änew – gadymy medeniýetiň gözbaşy

Hormatly Prezidentimiziň «Änew — müňýyllyklardan gözbaş alýan medeniýet» atly kitabynda belleýşi ýaly, biziň halkymyz beýik sungaty, nusgawy ýörelgeleri we gaýtalanmajak medeni mirasy bilen giňden tanalýar. Türkmen medeniýeti dünýä medeniýetiniň ösüşine mynasyp goşant goşdy. Munuň şeýledigine şaýatlyk edýän Türkmenistanyň Milli «Ak bugdaý» muzeýi halkymyzyň şan-şöhratly taryhyny äşgär edýän gymmatlyklarymyzyň saklanýan ojagy. Binagärlik sungatymyzyň täsin gözelliklerine beslenen muzeýiň binasynda bugdaý sümmülleriniň şekilleriniň ýerleşdirilmegi uly mana eýedir. Mälim bolşy ýaly, amerikan alymy Rafael Pampelliniň Änewiň taryhy depelerinde geçiren gazuw-agtaryş işleriniň netijesinde, ekerançylyk medeniýeti bilen baglanyşykly gymmatly maglumatlar ýüze çykaryldy we ak bugdaýyň däneleri tapyldy. Munuň özi geçmişde ata-babalarymyzyň ak bugdaýy medeni usulda ösdürip ýetişdirendigini görkezýär. Iň gadymy ak bugdaýyň Änewiň depelerinden tapylmagy, diňe bir halkymyz üçin däl, eýsem, dünýä jemgyýetçiligi üçin hem bahasyz taryhy gymmatlyk bolup, bu ýerde gallaçylygyň gülläp ösendigine güwä geçýär. Ýüze çykarylan ak bugdaýyň däneleri häzirki wagtda muzeýiň esasy gymmatlyklarynyň biri bolmak bilen, ak bugdaýyň Watanynyň türkmen topragydygyny dünýä aýan edýär. Muzeý hemişe köp adamly. Ol ýere gelýänleri oba hojalyga, ekerançylyga, arheologiýa, etnografiýa degişli gymmatlyklar bada-bat özüne

29 Maý 2024

Kakageldi Gul pälwan

(Soňy. Başlangyjy gazetiň geçen sanynda) Ahalyň göreş düzgüni boýunça ilkinji baş baýraga çykan dört jübüt ahmyrly bolmaz ýaly täzeden tutluşdyrylýar. Ine, şol toýda hem Kakageldi Poran pälwan bilen göreş tutýar. Ol çepine göterjek bolanda, myhman pälwan badak salyp ýeňiş gazanýar. Gaýtadan tutluşylanda, garşydaşy çilip, arkanlygyna zyňjak bolanda, Kakageldi pälwan eline tekge berip, aýagyny çekende, Poran pälwan sogrulyp diň arkan gaýdyp ýeňilýär. Soňky dörtlükde hem, bu iki pälwan göreşende Kakageldi pälwan sagyndan gyşarylybrak baryp, garşydaşyny göterip, daşyndan bir sapar aýlap, ýere goýup badak atyp ýykýar.

24 Maý 2024

Gadymy medeniýetiň ýadygärlikleri

Arheologiýa ylmynda Jeýtun medeniýeti döwründen ilkinji siwilizasiýalara, bürünç zamanyna geçiş döwrüne «eneolit» ýa-da «daş-mis asyrlary» diýilýär. Munuň sebäbi, daş gurallary ulanmagyň dowam edýän döwründe täze mis gurallaryň hem ulanylyp başlanandygy bilen baglanyşyklydyr. Änew medeniýeti-de eneolit zamanyna degişli medeniýetleriň hatarynda orun alýar. Bu medeniýet 1904-nji ýylda Waşingtonyň Karnegi institutynyň professory Rafael Pampelliniň gadymy Änewde geçiren arheologik gazuw-agtaryş işleriniň netijesinde ýüze çykaryldy. Şol gazuw-agtaryş işleri Änewiň demirgazyk-gündogarynda ýerleşýän depede medeni gatlaklaryň ikisini aýan etdi. Bu barada hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedowyň «Änew — müňýyllyklardan gözbaş alýan medeniýet» atly kitabynda giňişleýin söhbet edilýär. Änew medeniýetiniň dowam eden döwri b.e. öňki V-IV müňýyllyklara gabat gelýär. Jeýtun we Änew medeniýetleriniň sepgidinde dowam eden maddy medeniýetiň dürli toparlarynda olaryň görnüşleriniň hil taýdan çalşygy bolup geçýär. Bu bolsa täze medeniýetiň başlanandygyny aňladýar. Änew medeniýeti öz ösüşinde birnäçe döwürleri başdan geçiripdir. Olaryň arasyndaky tapawutlar küýzegärlikde has aýdyň ýüze çykypdyr.

22 Maý 2024

Dünýä medeniýetiniň ojagy

Gahryman Arkadagymyzyň başyny başlan, Arkadagly Gahryman Serdarymyzyň mynasyp dowam etdirýän medeni diplomatiýasy häzirki zaman dünýä jemgyýetçiligine türkmen halkymyzyň müňýyllyklardan dowam edip gelýän milli medeniýetimiz, mirasymyz barada gyzykly maglumatlar bilen tanyşmaga ýardam edýär. 2024-nji ýylda gadymy Änew şäheriniň «Türki dünýäsiniň medeni paýtagty» diýlip yglan edilmeginde döwletimiziň medeni diplomatiýasynyň üstünlikleri aýdyň ýüze çykýar. Amerikan alymy R.Pampelliniň ýolbaşçylygynda ýurdumyzyň günorta sebitlerinde geçirilen gazuw-agtaryş işleri netijesinde, gadymy Änew medeniýetine degişli bolan ýadygärlikleriň çig kerpiçleriniň arasyndan bugdaý däneleri we gylçyklary ýüze çykarylýar. Ylmy hasaplamalar bu bugdaý däneleriniň biziň eýýamymyzdan öňki

21 Maý 2024

ÇAGRY BEG

Döwletiň esaslandyrylan pursadynda döwletiň gündogar çäklerini elinde saklan Çagry beg ulgamlaýyn tabyn etmek syýasatyny ýöredip, Horasandan gaznalylary çetleşdiripdir. Biraz soňra Gaznalylar bilen ýaraşyk şertnamasyny baglaşyp, täze eýelenen ýerlerden abanjak howpuň öňüni alypdyr (Yasemin Akyol. Büyük Selçuklu devleti’nin Doğu politikasi. Yüksek lisans tezi. – Konya, 2013. – 28-29 s.). Gaznaly soltany Mewdud Çagry begiň gyzyna öýlenipdir. Gaýynatasynyň kesellemeginden peýdalanyp, Horasana goşun ýollapdyr. Çagry beg 14-15 ýaşyndaky ýetginjek ogly Alp Arslany gaznalylaryň garşysyna iberipdir. Balh şäheriniň golaýynda bolan söweşde (1043 ý. awgust — sentýabr aýlary) Alp Arslan gaznalylary ýeňip, 1 müň adamy ýesir alypdyr. Keselinden gutulan Çagry beg Alp Arslan bilen bilelikde Termezi yzyna gaýdyp alypdyr (Hatamow J., Gurbangeldiýew J., Aşyrow O. Maudud Şyhabaddöwle // Mugallymlar gazeti. – 2003. – 24 sent.). Çagry beg soňra Termez, Kobadiýan, Wahş, Gunduz şäherlerini we bütin Toharystanyň häkimligini Alp Arslana berýär (Piyadeoğlu Cihan. Selçukluların Kuruluş Hikâyesi. Çağrı Bey, Timaş yay, – İstanbul. 2014. – 110 s.). Çagry beg Termezi gabap, onuň häkimi meşhur taryhçy Abu’l-Fazl Beýhaka hat ýazyp, oňa Gaznalylaryň häkimine düşündirip, parahatçylykly ýol bilen şäheri tabşyrmagyny maslahat beripdir (Yasemin Akyol. Büyük Selçuklu devleti’nin Doğu politikasi. Yüksek lisans tezi. –

19 Maý 2024

1
2
3
4
5
6
7
8
...
31
32
›