Suwuň ýüzünde nädip ýöräp bilýärler?

Tebigat
12 Awgust 2021
1298

Suwuň ýü­zün­de ýö­re­mek uky­by jan­ly dün­ýä üçin tä­sin aý­ra­tyn­lyk­dyr. Mör-mö­jek­ler, guş­lar we süý­re­ni­ji­ler şeý­le jan­dar­la­ra my­sal bo­lup bi­ler. Mör-mö­jek­le­riň 1 müň 200 tö­we­re­gi gör­nü­şi su­wuň ýü­zün­de ýö­räp bil­ýär. Mo­le­kul­ýar güýç­ler se­bäp­li her bir suw mo­le­ku­la­sy tö­we­re­gin­dä­ki mo­le­ku­la­la­ry özü­ne çek­ýär. Suw­da­ky mo­le­ku­la­lar daş-tö­we­re­gin­dä­ki suw mo­le­ku­la­la­ry ta­ra­pyn­dan äh­li ta­rap­dan çe­kil­se-de, ýer­dä­ki suw mo­le­ku­la­la­ryn­da he­re­ket ed­ýän özü­ne çe­ki­ji güýç­ler de­ňag­ram­ly däl. Bu tä­sir se­bäp­li su­wuň üst­ki meý­da­ny müm­kin bol­du­gy­ça az bol­ýar. Ýe­rüs­ti dart­gyn­lyk se­bäp­li su­wuň üs­ti bu ki­çi­jik jan­dar­la­ry yza çe­kip, ýö­re­me­gi­ne kö­mek ed­ýär. Mun­dan baş­ga-da, bu jan­dar­la­ryň aýak­la­ryn­da su­wy yza çek­ýän ýe­lek­li gur­luş­la­ry bo­lup, bu mik­ro göw­rüm­li gur­luş­la­ryň kö­me­gi bi­len su­wa ba­san­la­ryn­da su­wuň üs­tün­de de­for­ma­si­ýa dö­re­dip, su­wa çü­müp bil­me­ýär­ler. Uly jan­dar­la­ryň suw­da ýö­re­me­gi üçin bol­sa bel­li bir güýç bi­len su­wuň ýü­zü­ne ur­ma­gy ge­rek. My­sal üçin, wa­si­lisk at­ly süý­re­ni­ji­niň su­wuň ýü­zün­den ýö­räp ge­çe­nin­de be­de­ni­niň ag­ra­my­ny deň­leş­dir­mek we su­wuň ýü­zün­de sak­lan­mak üçin ýe­ter­lik ýo­ka­ry güýç sarp ed­ýän­di­gi­ni bel­le­ýär­ler.

Suw he­re­ket­len­di­ri­ji­le­ri­niň öz­bo­luş­ly suw kö­le­ge­si­ni syn­la­ma­gyň asyl usu­ly hy­taý­ly fi­zik­le­re suw­da ge­zip ýö­ren ada­ty bol­ma­dyk mör-mö­jek­le­riň syr­la­ry­ny aç­ma­ga ýar­dam et­di. Al­nan ne­ti­je­le­re gö­rä, su­wuň ýü­zün­de ýö­re­ýän jan­dar­la­ryň aýak­la­ry­nyň ýü­zi dü­zü­min­de mum bo­lan ga­byk bi­len ör­tü­len­dir. Fi­zik­le­riň pi­ki­ri­çe, ha­çan­-da mör-mö­jek­ler ýa-da beý­le­ki jan­dar­lar su­wa gi­ren­le­rin­de öz­le­ri­niň aýak yz­la­ry­ny gal­dy­ryp, ýo­ýul­ma­la­ry eme­le ge­tir­ýär­ler. Ýo­ýul­ma­lar hem suw ge­çi­ri­ji­si­niň ag­ra­myn­da­ky su­wuň eg­ri­li­gi ne­ti­je­sin­de ýü­ze çyk­ýar. Alym­lar şol pur­sat­da­ky kö­le­gä­niň eg­ri­lik de­re­je­si­ni mör-mö­jek­le­riň su­wuň üs­tün­de sak­lan­ma­gy­na kö­mek ed­ýän Ar­hi­med güý­ji bi­len bag­la­nyş­dyr­ýar­lar. Diý­mek, bu jan­dar­lar su­wa sür­tül­me­gi ne­ti­je­sin­de «ýag­lan­ýan» aýak­la­ry ar­ka­ly su­wuň ýü­zün­de du­rup hem-de ýö­räp bil­ýär­ler.

Beýleki habarlar