Türkmenmetbugat

Газета "Нейтральный Туркменистан"

Esaslandyryjysy: Türkmenistanyň Ministrler Kabineti
Salgysy: Aşgabat şäheri, Garaşsyzlyk şaýoly, 100, Türkmenbaşynyň erkin döredijilik mekany
Telefon belgileri: 38-61-18, 39-95-82, 39-95-88
Email: neytralnyturkmenistan-gazeti@online.tm

Gazeti PDF görnüşinde ýükläp almak

Habarlar

Garlyk gowaklary

Ägirt uly giňişlige uzaýan Köýtendag Garaşsyz we baky Bitarap ýurdumyzyň günorta-gündogarynda, Amyderýanyň sag kenarynda ýerleşýär. Ol Gissar gerşiniň günorta-günbatar böleginiň dowamydyr. Onuň dag gerişleri günorta-günbatara 85 — 100 kilometre çenli uzap, ini bolsa 25 — 30 kilometre ýetýär. Hojapil obasynyň golaýynda 1300 — 1600 metr belentlikde ýerleşen dinozawrlaryň yzlary, 27 metr belentlikden gaýdýan Umbar dere şaglawugy, gowakdaky köl suwunda ýaşaýan kör balyklar, Gaýnarbaba mineral çeşmesi, Kyrk gyz gowagy we beýleki täsinlikler jahankeşdeleri haýrana goýýar. Köýtendagyň ajaýyp täsinlikleriniň biri-de karst gowaklarydyr. Karst gowaklary ýerasty suwlaryň hereketi netijesinde emele gelipdir. Olara suwda tiz ereýän gips, duz, angdrid, hek daşy ýaly jisimleriň ýaýran ýerlerinde duş gelinýär.

29 Iýul 2021

Ösümlik dünýäsi ýaşaýşyň gözbaşy

Adamzadyň ýaşaýşyny ösümliksiz göz öňüne getirip bolmaýar. Ösümlik dünýäsi ýaşaýşymyzy özüniň ajaýyp gözelligi bilen bezeýär. Dürli ösümlikleriň ýapragynyň, gülüniň we miwesiniň täsin reňki, ysy diňe adamzady däl, eýsem, haýwanat dünýäsini hem özüne imrikdirýär. Ýer togalagynda «ýaşaýyş» diýen düşünjäniň emele gelmeginde ösümlik dünýäsiniň ähmiýeti örän uludyr. Adamzat ýaşaýşynyň dowamynda ekerançylygyň döremegi, ýagny ýabany ösümlikleriň müňýyllyklaryň dowamynda medenileşdirilmegi ösümlik dünýäsiniň ähmiýetini has-da artdyrýar. Ösümlikleriň tebigatda iýmit zynjyryny döretmekde, howanyň arassa bolmagynda, ýakymsyz sesleriň ýaýramagynyň öňüni almakda, daşky giňişlikde kislorod bilen kömürturşy gazynyň deňagramlylygynyň saklanmagynda orny uludyr. Olar beýleki janly bedenlere mahsus bolmadyk täsin hadysany, ýagny fotosintezi amala aşyrýar. Beýik rus alymy, fiziolog K.A.Timirýazow fotosintezi öwrenmek bilen «Fotosintez — biosferada Günüň energiýasyny toplaýan ýeke-täk ajaýyp hadysa» diýip belleýär. Bu hadysanyň kömegi bilen tebigatymyzda ähli janly bedenler üçin gerek bolan organiki madda (iýmit) toplanýar. Toprakda bitýän ösümlikler fotosintez hadysasynyň netijesinde bir ýylyň dowamynda 100-172 milliard tonna, suwda bitýän ösümlikler bolsa 60-70 milliard tonna ýaşyl bölegi (biomassany) emele getirýärler. Häzirki döwürde Ýer ýüzündäki ähli ösümlikleriň umumy agramy 2402,7 milliard

29 Iýul 2021

Oňurgasy odundan, her kim içer süýdünden

Guýular halkymyzyň ata-baba ýaşaýyş-durmuş şertiniň aýrylmaz bölegidir. Olar gadymy suwaryş hem-de agyz suwy bilen üpjünçilik desgalarynyň bir görnüşi hökmünde bellidir. Tutuş çägi boýunça alnanda, Jeýhun, Murgap, Tejen, Etrek ýaly ululy-kiçili derýalar bilen bir hatarda, ýurdumyzyň tebigy suw üpjünçilik desgalarynyň üstüni ata-babalarymyzyň paýhasy bilen oýlanyp tapylan we ösdürilen daglyk ýerlerden pese inýän kärizler, düzlük, sähralyk ýerlerde gazylan guýular uly orun tutupdyr. Häzirki günlerimizde bolsa Gahryman Arkadagymyzyň parasatly başlangyçlary bilen suw üpjünçilik desgalary has-da kämilleşdirilýär. Ata-babalarymyzyň nesilden-nesle geçirip, miras galdyran guýy gazmak sungatynyň hünärmenleriniň gürrüňlerini diňläniňde, onuň hem juda çylşyrymly senetdigine göz ýetirmek bolýar. Guýy gazmaga örän sagdyn hem ussat, dogumly adamlar saýlanypdyr. Hormatly Prezidentimiziň «Türkmenistan Beýik Ýüpek ýolunyň ýüregi» atly kitabynyň birinji kitabynda Garagumuň jümmüşinde müňlerçe guýularyň bardygy, ýöne şolaryň süýji suwlularyny bilýän ýörite ýolbelet adamlaryň bolandygy bellenilýär. Ol ýoldan geçen söwda kerwenleriň süýji suwly şol guýularyň ýerleşýän ýerini bilýän ýolbeletleri ýanlary bilen alyp gidendigini Gahryman Arkadagymyz öz kitabynda belläp geçýär.

29 Iýul 2021

Köpetdag kyssalary

Sowuk suwly, ter öleňli Garagum sährasynda ýigrimi müňden gowrak guýy bar diýýärler. Köpetdagda näçe çeşme barkan? Öz-ä köpdür. Olaryň sanyny ýöredýän bardyram öýdemok. Gumda diriligiň gözbaşy bolan suwy almak üçin azap etmeli, ýyldyz boýly guýulary gazmaly, dagda welin, beýle däl — çeşmeler minnetsiz akýar. Dogry, iki-ýeke guýularam bar, ýöne olaryň sany az-da. Ýyl ygally gelse-hä, her dereden suw şaglap akyberýär, şeýle bolanda täze çeşmelerem döräberýär, öňden belli bolanlarynyňam suwy mese-mälim köpelýär.

29 Iýul 2021

Howa maglumaty

Türkmenistanyň Oba hojalyk we daşky gurşawy goramak ministrliginiň Gidrometeorologiýa baradaky gullugynyň ýurdumyzda şu gün — 29-njy iýulda bolmagyna garaşylýan howanyň ýagdaýy barada berýän maglumaty Aşgabatda: üýtgäp durýan bulutly howa bolup, az-kem ýagyş ýagar, ýyldyrym çakmagy mümkin. Demirgazyk-günbatardan tizligi sekuntda 12 — 14 metre ýetýän şemal öwser. Howa gijesine +24... +26°, gündizine +32... +34° maýyl bolar. Howanyň basyşy 735 mm, çyglylygy 40 — 60 %.

29 Iýul 2021

Howa maglumaty

Türkmenistanyň Oba hojalyk we daşky gurşawy goramak ministrliginiň Gidrometeorologiýa baradaky gullugynyň ýurdumyzda şu gün — 29-njy iýulda bolmagyna garaşylýan howanyň ýagdaýy barada berýän maglumaty: Aşgabatda: üýtgäp durýan bulutly howa bolup, az-kem ýagyş ýagar, ýyldyrym çakmagy mümkin. Demirgazyk-günbatardan tizligi sekuntda 12 — 14 metre ýetýän şemal öwser. Howa gijesine +24...  +26°, gündizine +32...  +34° maýyl bolar. Howanyň basyşy 735 mm, çyglylygy 40-60 %.

28 Iýul 2021

Köpetdag kyssalary

Bir şahasynda ýazlyk, beýlekisinde güýzlük Bir agaç bir ýylda iki gezek hasyl berip bilermi? Berip bilýär. Şeýle agaç biziň garry öýümizde bar. Ol armyt agajy, ondan ýazda ýazlyk armyt, güýzde güýzlük armyt alynýar. Olary wagtynda kakam sapyp gidipdir. Agam indi olary özüçe — ýazlygyny “lampowoý armyt” — lampa şekilli armyt, güýzlügini bolsa “gaty baldak” diýip, sapylanda çybyklary beren adamlaryň diline hem lakamyna görä atlandyrýar. “Lampowoýyň” çybygynyň — bizem armytlaryň bu görnüşleriniň şeýle atlandyrylmagyna indi öwrenişip gidipdiris — etrap merkezinde ýaşaýan bir rus adamy beripdir, “gaty baldagyň” çybygyny bolsa kakam goňşy obadan Gaty lakamly birinden alypdyr. Getiribem, ýerli armyt agajynyň gerekmez şahalaryny aýryp, iki sanysyny goýupdyr we hersine bir çybygy sapypdyr. Çybyklar ýagşy tutupdyr. Şondan bäri howlymyzdaky şol agaç ýylda iki gezek hasyla durýar, hasyly ýaramaz hem bolanok.

28 Iýul 2021

Howa maglumaty

Türkmenistanyň Oba hojalyk we daşky gurşawy goramak ministrliginiň Gidrometeorologiýa baradaky gullugynyň şu gün — 28-nji iýulda ýurdumyzda bolmagyna garaşylýan howanyň ýagdaýy barada berýän maglumaty Aşgabatda: az-kem bulutly howa bolup, demirgazyk-gündogardan tizligi sekuntda 9 — 12 metre ýetýän şemal öwser. Howa gijesine +25... +27° maýyl, gündizine +37... +39° yssy bolar. Howanyň basyşy 732 mm, çyglylygy 10 — 30 %.

28 Iýul 2021

Howa maglumaty

Türkmenistanyň Oba hojalyk we daşky gurşawy goramak ministrliginiň Gidrometeorologiýa baradaky gullugynyň ýurdumyzda 2021-nji ýylyň 28-nji iýulynda bolmagyna garaşylýan howanyň ýagdaýy barada berýän maglumaty: Aşgabatda: az-kem bulutly howa bolup, demirgazyk-gündogardan tizligi sekuntda 9 — 12 metre ýetýän şemal öwser. Howa gijesine +25... +27° maýyl, gündizine +37... +39° yssy bolar. Howanyň basyşy 732 mm, çyglylygy 10 — 30 %.

27 Iýul 2021

Tebigatyň aýdymy

Makalanyň adyny ilki «Türkmen tebigatynyň baýlygy» diýip atlandyrasym geldi. Soňra bolsa «baýlygy» sözüni «aýdymy» diýen söze çalyşdym. Aýdymdan belentde näme bolup biler?! Ähli gözellikler, gowulyklar aýdymda jemlenýär ahyry. Şu ýylyň bahary salkyn geldi. Martda-da gar ýagdy. Gül açan baglaryň güllerini ak garyň büräp durşuny göreniňde: «Bu ýyl hasyl neneň-niçik bolarka?» diýip, alada etdirmänem durmady. Emma tebigatyň öz täsin hem inçe syrlary bar. Her gün işe gaýdýan ýolumda ösüp oturan alma agajyny synlap geçmek endigim bar. Ine, gülleri garda galan alma agajynyň düwen miwelerini görüp haýran galanym çyn. Megerem, almanyň güllerini gowy görýänligimdendir. «Gülüň ählisem gowy ahyry» diýersiňiz. Ýöne erigiň, almanyň, şetdalynyň gülleri has owadan bolýar.

27 Iýul 2021

Durnalar näme üçin toýnuk gurýarlar?

Durmuş adamyň aňy ýeterden has çylşyrymly. Käbir wakalaryň sebäbini biljek bolsaň kelle döwseň-de anyk jogabyny tapmak kyn bolýar. Näme üçin durnalar ala-böle toýnuk gurap uçýarlarka? Ýa-da näme üçin torgaý guşlara mollatorgaý diýilýär? Bular tebigatyň özi ýaly täsin, şonuň ýalam gyzykly.

27 Iýul 2021

Howa maglumaty

Türkmenistanyň Oba hojalyk we daşky gurşawy goramak ministrliginiň Gidrometeorologiýa baradaky gullugynyň ýurdumyzda şu gün — 27-nji iýulda bolmagyna garaşylýan howanyň ýagdaýy barada berýän maglumaty: Aşgabatda: az bulutly howa bolup, demirgazyk-gündogardan tizligi sekuntda 8 — 11 metre ýetýän şemal öwser. Howa gijesine +27... +29° maýyl, gündizine +38... +40° yssy bolar. Howanyň basyşy 733 mm, çyglylygy 10 — 30 %.

27 Iýul 2021

Howa maglumaty

Aşgabat şäherinde we welaýatlarda 2021-nji ýylyň iýul aýynyň 27-ne bolmagyna garaşylýan Aşgabatda: az bulutly howa bolup, demirgazyk-gündogardan tizligi sekuntda 8 — 11 metre ýetýän şemal öwser. Howa gijesine +27... +29° maýyl, gündizine +38... +40° yssy bolar. Howanyň basyşy 733 mm, çyglylygy 10 — 30 %.

26 Iýul 2021

Türkmenistan — jennet mekan

«7/24.tm», №30 (61), 26.07.2021. Ata Watanymyz Türkmenistan amatly geografik ýerleşişi, ýerüsti we ýerasty tebigy baýlyklary bilen bir hatarda özboluşly rekreasion ähmiýetli ýerlere baýdyr. Rekreasion resurslar diýip — adamlaryň saglygyny we zähmete ukyplylygyny dikeltmegi we saklamagy üpjün edýän tebigy hem-de medeni resurslara aýdylýar. Olaryň medeni-taryhy, tebigy, ekologiki we beýleki görnüşleri tapawutlandyrylýar. Rekreasion resurslaryň köpgörnüşliligi syýahatçylyk pudagynyň dürli ugurlaryny ösdürmäge mümkinçilik dö-redýär.

26 Iýul 2021

Howa maglumaty

Türkmenistanyň Oba hojalyk we daşky gurşawy goramak ministrliginiň Gidrometeorologiýa baradaky gullugynyň ýurdumyzda şu gün — 26-njy iýulda bolmagyna garaşylýan howanyň ýagdaýy barada berýän maglumaty: Aşgabatda: az bulutly howa bolup, demirgazyk-günbatardan tizligi sekuntda 12 — 14 metre ýetýän şemal öwser. Howa gijesine +28... +30° maýyl, gündizine +39... +41° yssy bolar. Howanyň basyşy 734 mm, çyglylygy 20 — 40 %.

26 Iýul 2021

Uly Balkan — täsinlikler dünýäsi

Uly Balkan dagy Hazar deňziniň kenar ýakasynyň gündogar çäginde ýerleşýär. Dag gerişleri Türkmenistanyň günbataryndan gündogaryna çenli 60 kilometr uzynlygyna uzalyp, ini bolsa 20 kilometr ýaýrap gidýär. Uly Balkan dagy deňiz derejesinden 1880 metr belentlikde ýerleşip, onuň iň beýik ýeri Arlan belentligi diýlip atlandyrylýar. Arlan belentliginiň demirgazygynda kert inelgeleri we günortasynda has ýapy eňňitleri bar. Taryha görä, ata-babalarymyz ir döwürlerde bu dag depelerini özlerine ýurt edinip, şol ýerlerde ýaşap, maldarçylyk we ekerançylyk bilen meşgul bolupdyrlar. Bu ýerlerde maldarçylyga degişli düýedarçylyk, dowardarçylyk hem-de ekerançylyga degişli dänelik ekinler bolan arpa, bugdaý, şaly ýaly ekinleri ösdürip ýetişdiripdirler. Uly Balkan dagynyň 1660 metr belentliginde iki sany guýa gabat gelmek bolýar. Bu guýular gadymy döwürde ekerançylygyň we maldarçylygyň ösmegi üçin şol ýeriň ýaşaýjylary tarapyndan gazylypdyr. Bu guýularyň birini «goşa guýy», beýlekisini hem «ýekeguýy» diýip atlandyrypdyrlar. Goşa guýy diýilmeginiň sebäbi bu ýerde ululy-kiçili birnäçe guýulara gabat gelmek bolýar. «Goşa guýy» diýlip atlandyrylan guýynyň suwy örän süýji bolupdyr, ýeke guýy dag belentliginiň gündogar tarapynda ýerleşip, onuň suwy ajy bolup, suwdan ir döwürlerde mallary suwa ýakmak we ekinleri suwarmak işleri geçirilipdir. Häzirki wagtlarda bu guýulardan keýikler, dag tekeleri, käkil

25 Iýul 2021

Aşgabat şäherinde we welaýatlarda 2021-nji ýylyň iýul aýynyň 26-na bolmagyna garaşylýan

HOWA MAGLUMATY Aşgabatda: az bulutly howa bolup, demirgazyk-günbatardan tizligi sekuntda 12 — 14 metre ýetýän şemal öwser. Howa gijesine +28... +30° maýyl, gündizine +39... +41° yssy bolar. Howanyň basyşy 734 mm, çyglylygy 20 — 40 %.

25 Iýul 2021

Werdelit — paýhaslylygyň daşy

Werdelit daşy turmalin minerallar toparynyň iň gowy görlüp we köp talap edilýän görnüşi hasaplanylýar. «Werdelit» italýan sözi bolup, terjime edilende ol «verde» — ýaşyl, «lithos» — daş diýen manyny berýär. Mineral açyk ýaşyldan doýgun ýaşyl reňk aralygynda bolýar. Açyk zümerret reňkli werdelitler beýleki görnüşlerden ýokary baha berilýär. Werdelit mineralynyň häsiýetli aýratynlygy bar, ýagny ol görnüş burçuna baglylykda reňkini üýtgedip bilýär. Şonuň üçin daş saýlananda onuň bu häsiýeti aýratyn göz öňünde tutulýar. Şeýdilende ol «älemgoşaryň» ähli reňklerinde owadan öwüsýär. Bu mineral ýeňil taraşlanýandygy üçin zergärçilikde giňden ulanylýar. Gadym döwürlerde werdelit daşyň adama edýän täsiri üçin oňa «jadyly daş» hem diýlipdir. Onuň öz eýesini gözden-dilden goraýandygy baradaky maglumatlar saklanyp galypdyr. Irki döwürlerden bäri bu daşy mukaddes hasaplap, ony tumar hökmünde hem saklapdyrlar. Adamlar mineralyň üýtgeşik alamatlarynyň öňünde baş egipdirler hem-de mineraly paýhaslylygyň nyşany diýip hasaplapdyrlar. Eýsem, ol öz eýesiniň diňe saglygyny berkitmekde täsirli bolman, ol onuň has owadan, asylly, päk ýürekli, batyr, dogumly bolmaklygyna hem täsiriniň güýçlüdigini aýratyn bellemek gerek.

25 Iýul 2021

Kerkaw agajy

Köýtendagyň diýseň baý we täsin tebigaty bar. Bu ýerde ýokary derejeli ösümlikleriň 1000-e golaýy anyklanandyr. Şolardan 10 görnüşi seýrek duş gelýändigi sebäpli Türkmenistanyň Gyzyl kitabyna girizilen. 37 görnüşi bolsa endemikdir, ýagny diňe Köýtendaga mahsusdyr. Köýtendagda dermanlyk ösümlikleriň 130-dan gowrak görnüşi duş gelýär. Dagyň 30 müň gektara golaý tokaýly ýerleri bolup, 11 müň gektary Köýtendag döwlet tebigy goraghanasynyň çäginde ýerleşýär we aýratyn şertlerde goralýar. Köýtendagyň tokaýynyň esasyny düzüji zerewşan arçasy bolup, onuň bilen birlikde köp duş gelýän agaçlaryň biri-de kerkawdyr. Kerkaw agajy Türkmenistanda, esasan, Köpetdagda we Köýtendagda duş gelýär. Köpetdagda türkmen kerkawy ösýär, Köýtendaga bolsa sütükli kerkaw mahsusdyr. Sütükli kerkaw agajy Köýtendagyň eňňitlerinde deňiz derejesinden 1000 — 2800 metr belentlikde duş gelýär. Onuň boýy 5 metre çenli bolup, köplenç, gür görnüşde, 3 — 10 düýp bolup ösýär. Agajyň gabygy we şahalary boz reňkli, ýaş şahajygy bolsa goňur reňkde bolýar. Onuň gazyň aýak yzlary ýaly ýapragy, ýylmanak şahalary örän arassadyr. Ýapragy dykyz, ýokarky ýüzi goýy ýaşyl, aşagy açyk ýaşyl reňklidir. Kerkaw agajy doly ýapraklandan soň, mart aýynda gülleýär, çogdumy örtük görnüşli ownuk sarymtyl güli bar. Kerkaw bally ösümlikleriň hataryna girýär. Miwesi iki ganatly, ganaty göni burçly, awgust-sentýabr aýlarynda ýetişýär. Ý

24 Iýul 2021

Howa maglumaty

Türkmenistanyň Oba hojalyk we daşky gurşawy goramak ministrliginiň Gidrometeorologiýa baradaky gullugynyň ýurdumyzda şu gün — 24-nji iýulda bolmagyna garaşylýan howanyň ýagdaýy barada berýän maglumaty: Aşgabatda: az bulutly howa bolup, demirgazyk-günbatardan tizligi sekuntda 9 — 11 metre ýetýän şemal öwser. Howa gijesine +27... +29° maýyl, gündizine +40... +42° yssy bolar. Howanyň basyşy 732 mm, çyglylygy 10 — 30 %.

24 Iýul 2021

‹
1
2
...
90
91
92
93
94
95
96
...
112
113
›