Arheologik tapyndylaryň täsin nusgalary

Miras
16 Fewral 2021
1725

Ta­ry­hy­myz­da ata-ba­ba­la­ry­my­zyň dö­re­den mil­li gym­mat­lyk­la­ry, şol san­da sun­gat eser­le­ri ha­kyn­da­ky mag­lu­mat­lar we ýa­dy­gär­lik­ler bu gün­ki gün­de ýaş ne­sil­ler üçin ba­ha­sy­na ýe­tip bol­ma­jak baý­lyk ha­sap­la­nyl­ýar. Se­bä­bi eziz Wa­ta­ny­my­zyň iň ga­dy­my ýa­şaý­jy­la­ry il­kin­ji di­ni ynanç­la­ry­ny, ru­hy me­de­ni­ýe­ti­ni di­ňe sun­gat eser­le­ri­niň üs­ti bi­len be­ýan edip­dir­ler. Şol sun­gat eser­le­ri­niň ha­ta­ryn­da Wa­ta­ny­my­zyň çä­gin­de ýer­leş­ýän ar­heo­lo­gik ýa­dy­gär­lik­ler­den ta­py­lan ze­nan keşp­li heý­kel­le­r aý­ra­tyn bel­len­mä­ge my­na­syp­dyr. Bu ze­nan heý­kel­le­ri di­ňe bir bi­ziň ata-ba­ba­la­ry­my­zyň dö­re­den il­kin­ji ru­hy me­de­ni­ýe­ti­niň ýa­dy­gär­li­gi bol­man, eý­sem, iň ga­dy­my dö­wür­ler­de ila­tyň ze­nan­la­ra go­ýan hor­ma­ty­ny, me­de­ni­ýet­de, sun­gat­da ýe­ten sep­gi­di­ni şöh­le­len­dir­ýän ta­ry­hy çeş­me bo­lup hyz­mat ed­ýär.

Ze­nan heý­kel­le­ri­ni ýa­sa­mak tä­ze daş asy­ryn­dan (bi­ziň eý­ýa­my­myz­dan öň­ki VII-VI asyr) göz­baş alyp gaýd­ýar. Olar şol dö­wür­de öz­bo­luş­ly sa­da gör­nüş­de ýa­sal­mak bi­len, çyl­şy­rym­ly di­ni dü­şün­jä­ni özün­de jem­läp­dir. An­tik eý­ýam­da bu ze­nan heý­kel­le­ri örän tä­sin be­ze­len gör­nüş­de çe­per­çi­lik ese­ri hök­mün­de be­ýan edi­lip­dir. Ylaý­ta-da, Ga­dy­my Mar­gia­na­dan beý­le­ki ta­pyn­dy­lar bi­len deň de­re­je­de ze­nan heý­kel­le­ri ta­pylypdyr. On­da ze­na­nyň baş­ga­by tä­je meň­zeş bo­lup, aşa­gyn­da iki se­tir ke­se­li­gi­ne gid­ýän na­gyş­dan jä­hek we baş­ga-da bir­nä­çe şe­kil­li be­zeg­ler bo­lup­dyr. Heý­kel­jik­de ze­na­nyň sa­çy baş­ga­byň için­de ýyg­na­lyp, al­ny hä­zir­ki dö­wür­de hem türk­men ze­nan­la­ry­na mah­sus bol­şy ýa­ly, gö­ni açy­lyp­dyr. Ze­nan keşp­li heý­kel­ji­giň baş­ga­by türk­men ze­nan­la­rynyň dur­mu­şa çy­kan des­si­ne ba­şy­na geý­ýän bö­rü­gi­ne ky­bap­daş gel­ýär. Heý­ke­liň baş­ga­byn­da­ky na­gyş­lar, türk­men ze­nan­la­ry­nyň bö­rü­gi­niň öň ta­ra­py­na dak­ýan «ker­piç­li maň­laý­lyk», «ke­be­lek» ýa­ly mil­li be­zeg şaý-sep­le­ri­ne örän meň­zeş bo­lup­dyr. Kä­bir ze­nan heý­kel­le­ri­niň baş­ga­by­nyň ar­ka ta­ra­pyn­da ýag­ly­ga meň­zeş ma­ta uza­lyp gid­ýär. Bu bol­sa ze­nan­la­ry­my­zyň bö­rü­gi bi­len bir­le­şip, ar­ka ta­ra­pyn­da dur­ýan gy­ňa­jy ýa­da sal­ýar. Şol ýa­dy­gär­lik­den ta­py­lan kä­bir ze­nan heý­kel­le­riň özü­ne la­ýyk gel­ýän uzyn köý­ne­gi­ne gy­zyl reňk­de bo­ýag çal­nyp, onuň üs­tün­den-de sa­ry reňk­de dik­li­gi­ne gid­ýän gö­ni çy­zy­gyň şe­kil­len­di­ril­me­gi hä­zir­ki dö­wür­de ze­nan ly­bas­la­ry­nyň ara­syn­da giň­den ýaý­ran gy­ra­sa­ry­ly ke­te­ni ma­ta­ny ýa­da sal­ýar. Şeý­le-de, sun­ga­ty öw­re­ni­ji alym Nur­gö­zel Bä­şi­mo­wa Le­bap we­la­ýa­ty­nyň çä­gin­de ýer­leş­ýän Ak­ga­la ýa­dy­gär­li­gin­den ta­py­lan ze­nan heý­ke­li­ne aý­ra­tyn ünsi çek­ýär. Bu heý­kel türk­men ze­na­ny­na mah­sus otu­ryş­ly, aýak­la­ry­ny do­lap du­ran uzyn köý­nek­li, ba­şy bö­rük­li, öňü­ne ýaş­mak aý­la­nan gy­ňaç­ly, ýü­zi dol­muş gör­nüş­de şe­kil­len­di­ri­lip­dir. Diý­mek, ýo­kar­da ge­ti­ri­len mag­lu­mat­la­ra göz ýe­tir­sek, heý­kel­ler türk­men ze­nan­la­ry­nyň mil­li ly­bas­la­ry­nyň, şaý-sep­le­ri­niň ta­ry­hy kök­le­ri­ni, Wa­ta­ny­my­zyň me­de­ni mi­ra­sy­nyň ýag­şy­ly­ga ýug­ru­lan mad­dy-ru­hy gym­mat­lyk­la­ry­ny şöh­le­len­dir­ýär.

Ma­ýa­gö­zel MOM­MA­LY­ÝE­WA
Beýleki habarlar