"Güneş" žurnaly

Esaslandyryjysy: Türkmenistanyň Ministrler Kabineti
Salgysy: Aşgabat şäheri, Garaşsyzlyk şaýoly, 100, Türkmenbaşynyň erkin döredijilik mekany
Telefon belgileri: 38-61-68, 38-61-70, 38-61-59
Email: gunesh_tm@sanly.tm

Habarlar

Magtymgulynyň «Ýar olmagyl» goşgusy

Halkymyz nesil terbiýesi baradaky meselede türkmeniň beýik akyldar şahyry Magtymguly Pyragynyň edebi mirasyny ýörelge hem-de görelde mekdebine öwürdi. Şonuň üçin Magtymgulynyň şahyrana dünýäsine degişli mesele barada gürrüň açylanda watançylyk we ynsanperwerlik pikirleri, öz üstünden üç asyr wagtyň geçendigine garamazdan, nesiller üçin terbiýeçilik mekdebi bolup hyzmat edýär. Onuň «Ýar olmagyl» goşgusy hem şeýle häsiýetdedir. Goşgynyň birinji bendinde: Gel, köňlüm, nesihat berem,Lamekana ýar olmagyl.Her ýetene ýarym diýip,Yzynda bimar olmagyl

Köne eşik

(Gülkili kyssa) Biz çagakak ejem geýlip ýyrtyp ýetişmedik eşiklerimizi «Jigiň geýer» diýip, düwünçege düwüp, ýygnap goýardy. Olaryň käsini soň jigim geýse geýerdi, köpüsi bolsa düwünçekden çykman galardy. Onsoň, ejemiň sandyklarynda ýyllarboýy düwni açylman duran düwünçekler kändi. «Gaýyn bilen gelniň topragy bir ýerden alynýar» diýleni çyn ekeni. Meniň maňlaýymdan çykanam edil ejem ýaly köne zady zyňmaga dözmeýänlerden boldy. Olam meniň eşiklerimiňem, öz eşikleriniňem, çagalarymyzyň eşikleriniňem geýlip ýyrtylmadyklaryny «Soň gerek bolar» diýip, düwünçeklere düwüp, sandyga salyp, saklap ýör. Ejemden galan düwünçekleriň ýanyna aýalymyň düwünçeklerem goşuldy-da, indi öýdäki sandyklara başga hiç zat sygmaýan bolaýdy.

Uly alym, hatyraly halypa

Türkmen dilini we edebiýatyny öwreniş ylmynyň görnükli wekili Zylyha Muhammedowa 1922-nji ýylda Mary welaýatynyň Wekilbazar etrabynyň Mülkýusup obasynda gullukçy maşgalada dünýä inýär. Çagalykdan ynsanyň hat-sowat, ahlak-mertebe gymmatlygynyň ýokarda goýulmalydygy barada berk düşünje, terbiýe alan, tebigy zehinli, gaýratly zenanyň durmuş ýoly tutuş ýurduň taryhy, jemgyýetçilik durmuşy bilen berk baglanyşyklydyr. Ol filologiýa ylymlarynyň doktory, ýigrimi sekiz ýaşynda Türkmenistanyň Ylymlar akademiýasynyň habarçy agzasy derejelerine mynasyp bolan ilkinji zenan alymdyr. Onuň kakasy Baky Muhammedow — Mary sebitinde tanalýan we uly hormat goýulýan Täçmuhammet ahunyň ogly. Baky Muhammedow medresede okap, bilimden paýyny alýar. Ol XX asyryň başynda ýurduň häzirki çäklerinde ýerli halkyň jemgyýetçilik durmuşynda täze özgerişlikleri giňden ornaşdyrmagyň öň hatarlarynda çykyş edenleriň biridir. Soňra 1924-nji ýylda ykrar edilen Türkmenistan Respublikasyny ykdysady hem-de syýasy taýdan ösdürmekde, ýadawsyz zähmet çekýär. Şol ýyllarda başarjaňlygyny we gözýetiminiň giňligini, birnäçe dilleri bilýänligini göz öňünde tutup, Baky Muhammedowa dürli hojalyk, önümçilik, dolandyryş, partiýa-döwlet işleriniň ýolbaşçylygyny ynanýarlar.

Akyldar şahyryň sarpasy

Türkmen halkynyň Milli Lideri Gahryman Arkadagymyzyň «Älem içre at gezer» atly romany arkaly edermen esger, ussat mugallym, ilhalar ynsan Berdimuhamet Annaýewiň Magtymguly Pyraga goýýan sarpasyny, onuň döredijiligine salgylanyşyny, bu däpleri nesillere geçirişini öwrenmek bolýar. Berdimuhamet Annaýewiň durmuş ýolunda akyldar şahyryň şygyrlary uly orun tutýar. Romandan mysal getireliň: «Öz bilim-düşünjesini artdyrmak bilen, Berdimuhamet köp okaýardy. Çeper eserlerden, aýratyn hem türkmen nusgawy şahyry Magtymguly Pyragynyň döredijiligi onuň ruhy başdan geçirmelerine saz gelýärdi. Şahyryň goşgularynyň köpüsini ýatdan bilýärdi. Olary okuwçylara, obadaşlaryna okap, aýdyp bererdi». Bu eserde Berdimuhamet Annaýewiň otuzynjy ýylda Aşgabatda geçirilen Dilçileriň birinji konferensiýasyna çagyrylandygy, onda türkmen edebi diliniň esaslaryny goýmak barada gürrüň gidendigi ýatlanylýar. Çagalar üçin mugallymyň her bir sözi, her bir hereketi nusga bolup durýar. Mugallymyň çagalara berýän pentleri ýöne sözler bolman, eýsem, onuň ähli edim-gylymlarynda, şahsy mysalynda öz beýanyny tapýar. Ýeri gelende bellesek, Berdimuhamet mugallym beýik akyldar Magtymguly Pyragynyň: «Tälim beren ussadyňdan aýrylma» diýen dana sözlerini hiç haçan ýadyndan çykaranok eken. «Şonuň üçin-de okuw prosesinde mugallymyň çekýän zähmetine şeýle uly ähmiýet berýär» diýip, romanda bellenilýär. Bu bolsa kär kämilliginde h

«Dertliler alnynda men lukman bolsam…»

«7/24. tm» №28 (215), 08.07.2024 Türk­men ede­bi­ýa­ty tür­ki ede­bi­ýa­tyň aý­ryl­maz bir bö­le­gi bo­lan­dy­gy üçin Mag­tym­gu­ly Py­ra­gy­nyň dö­re­di­ji­li­gini bü­tin Gün­do­gar halk­la­ry­nyň baý­ly­gy ha­sap­lap bi­le­ris. Çün­ki kö­ki bir bo­lan halk­lar üçin ola­ryň ylym, ede­bi­ýat us­sat­la­ry­nyň dö­re­den baý­lyk­la­ry-da umu­my gym­mat­lyk bo­lup, ýü­rek­le­re or­na­ýar. Mu­ňa biz Mag­tym­gu­ly Py­ra­gy­nyň eser­le­rin­de tür­ki halk­la­ryň we­kil­le­ri bo­lan us­sat­la­ryň at­la­ry­ny, yz­la­ry­ny gö­re­ni­miz­de-de göz ýe­ti­rip bil­ýä­ris.

Döredijilik dünýäsi

«7/24. tm» №28 (215), 08.07.2024 Düş­nük­siz ah­wal

Şygryýet

Allam bize Käbä tarap ýol açdy Bäş parzyň biridir haç zyýaraty,

Sözüň güýjüne ynanýarsyňyzmy?

«7/24. tm» №28 (215), 08.07.2024 Siz söze nähili ähmiýet berýärsiňiz? Sözüň güýjüne ynanýarsyňyzmy? Içki sesiňiz size ynanýarmy?

Duýguly dünýä

AÝDASYM GELÝÄR... Iň gowy sözlermi aýdasym gelýär,Kakyşdyryp ýüregimiň kirşenin.Kim bu düýşlerimden bir seni çilýän?!Duýgulam akyp dur — ergini şemiň.

Şygryýet çemeni

GALAMDAŞ DOSTUMA HAT Aýdylmadyk sözden kesellärin men,Aýtsam, güllerimi ýandak paralar.Günler gussa seýilgähin köňüldebina edilmegne bolar maýadar.

Ylham joşguny

YLHAMA ÝÜZLENME Salam, mähribanym!Bu ýene-de men!Birwagt zyňyp giden köne ülpediň.Bilýän, sen bagtlysyň,Her geçen günlermeň egnime atdy agyr külpedin.

Älem giňliginde adyň, Arkadag!

Arkadag şäheriniň açylmagynyň bir ýyllygynyň hem-de Gahryman Arkadagymyzyň doglan gününiň bellenilýän pursatlarynda ýurdumyza gelip gowşan hoş habar — asman jisimlerini öwrenýän «Kosmos-Ýer» jemgyýetiniň alymlary tarapyndan älem giňişligindäki ýyldyzlaryň birine «Arkadag» adynyň goýulmagy toýlarymyza özboluşly öwüşgin eçildi. Bu baradaky güwänamanyň, şeýle-de teleskopyň we onuň düşüren suratlarynyň akyldar şahyryň adyny göterýän ýokary okuw mekdebine — Magtymguly adyndaky Türkmen döwlet uniwersitetine gowşurylmagynda çuňňur many bar. Ol, bir tarapdan, Magtymguly Pyraga bolan sylag-sarpany äşgär etse, beýleki bir tarapdan, ýaşlar hakynda edilýän bimöçber aladany görkezýär. Mähriban Arkadagymyzy, hormatly Prezidentimizi älem giňişligindäki parlak ýyldyza «Arkadag» adynyň goýulmagy bilen tüýs ýürekden gutlaýaryn. Döwletli Diýaryň abraýyny äleme çykaran Gahryman Arkadagymyza, peder ýoluny üstünlikli dowamat eýleýän Arkadagly Gahryman Serdarymyza tükeniksiz alkyşlarymy ýollaýan. Beýik Ogullaryň ömürleri uzak, belent başlary aman bolsun, dünýä ähmiýetli işleri hemişe rowaçlyklara beslensin!

«Ismim düşdi ilden-ile...»

XVIII asyr, görnükli gyrgyz ýazyjysy Çingiz Aýtmatowyň belleýşi ýaly, Türküstanda beýik Magtymgulynyň asyrydyr. Bu taryhy döwürde ýaşan türkmeniň beýik söz ussadynyň çuňňur mazmunly goşgulary ýüreklerde berk orun aldy. Magtymgulynyň eserleriniň durmuşyň ähli möhüm meselelerini öz içine almagy, şahyryň edebi mirasynyň müdimilige eýe bolmagyna ýol açýar. Hakdan içen halk şahyry Magtymguly Pyragy diňe bir öz döwrüniň däl, eýsem, ähli döwürleriň beýik söz ussatlarynyň biridir. Muňa görnükli rus alymy Wasiliý Bartoldyň «Türki halklaryň arasynda Magtymguly ýaly şahyrly halk diňe türkmenlerdir» diýip ýüreginden syzdyryp aýdan sözleri hem doly güwä geçýär. Dana Pyragynyň döreden eserleriniň aglabasy onuň öz döwründe dürli sebäpler bilen ýitip ýok bolupdyr. Şahyryň biziň döwrümize gelip ýeten eserleri onuň hut öz eli bilen ýazan goşgularynyň göçürilen nusgalarydyr. Beýik söz ussadynyň eserleriniň il içinde elden-ele, dilden-dile geçip, giňden ýaýramagynda onuň ýakyn garyndaşlarynyň, obadaşlarynyň, bagşy-sazandalaryň we Magtymgulynyň yzysüre edebiýat äleminde peýda bolan türkmen nusgawy şahyrlary Mämmetweli Keminäniň, Seýitnazar Seýdiniň, Gurbandurdy Zeliliniň, Mollanepesiň bahasyna ýetip bolmajak goşandynyň bardygyny bellemek gerek. XIX asyr türkmen nusgawy şahyry Mollanepesiň hut öz eli bilen taýýarlan «Magtymguly» diwanynyň, şeýle hem şahyryň eserlerini öz içine alýan ençeme golýazma

Şygryýet

Arkadagyň heýkeli Haýyr işi jäht tutduk, elbetde,Islegi bu raýatlaryň, her kimiň.Gurduk mekanlaryň ajabyn saýlap,Arkadagyň nurun saçýan heýkelin.

Edebiýata örklenen ömür

Suratda: şahyr agtyklary bilen. * * *

Tamdyr (Hekaýa)

Geň göräýmeli, edil özünden öňküleriň ýüz keşbini gaýtalaýyşlary ýaly, soňky ösdürimler käte bir döwürler seniň ýa-da sendenem ulularyň aýdan sözlerini gaýtalap goýberýärler. Ine, edil şu wagtam men mundan onlarça ýyl öňki pursaty täzeden ýaşan ýaly duýgynyň täsirinden çykyp bilmän durun. Pikire çümmez ýaly däl, hakykatdanam, ähli zat şol bir görnüşinde diýen ýaly gaýtalandy. Sorag berýän-ä ýedi-sekiz ýaşlaryndaky gyzjagaz, onuň öňünde duran hem esli ýaşan ene. Bir tapawut — öň sorag berýäniň ornunda bolanlygymdan, bu gün şol sowalyň jogabyny tapjak bolup huşuna agram berip duran enäniň ornuna geçdim.

Pyragyly dünýäniň ýolbeledi

Türkmenistanyň Ylymlar akademiýasynyň hakyky agzasy, filologiýa ylymlarynyň doktory, Magtymguly adyndaky Halkara baýragynyň eýesi, akademik Baýmuhammet Garryýew 1914-nji ýylyň 22-nji dekabrynda Aşgabat şäheriniň Gökje obasynda daýhan maşgalada dünýä inýär. Onuň kakasy Ataly Garryýew partiýanyň Aşgabat şäher Geňeşiniň birinji çagyrylyşynyň deputaty bolmak bilen, obalarynda bilimi ornaşdyrmakda uly işleri bitirýär. Hatda öz öýüni mekdebe öwrüp, maşgalasy bilen köneje palçyk jaýda ýaşaýar. Ataly aganyň mekdebinden uçurym bolan ogullary Baýmuhammet, Nury, Aba, Seýit ýurdumyzda uly alymlar bolup ýetişýärler. Baýmuhammet on ýaşynda okuwyny Aşgabatdaky rus mekdebinde dowam etdirýär. 1928-nji ýyldan soň ol ylmy, çeper edebiýatlary, dürli resminamalary terjime edip başlaýar. Ýaşlykdan köp eserleri okamagy onuň ylmyň dürli pudaklaryna gyzyklanmasyny barha artdyrýar. Emma türkmen diline, edebiýatyna, halk döredijiligine söýgüsi aýratyn güýçli bolan Baýmuhammet 1937-nji ýylda Aşgabat döwlet pedagogik institutynyň dil we edebiýat fakultetine okuwa girýär. Talyplyk ýyllaryndan türkmen diliniň, edebiýatynyň täze ädimleri barada çynlakaý pikirlenip, ylmy ekspedisiýalara gatnaşyp ugraýar. Ol 1940-njy ýylda meşhur alym, professor A.P.Poseluýewskiniň halypalyk etmeginde gysga wagtda bu ugurda uly ädimler ädýär. H.Baýlyýewiň hem gatnaşmagynda olar «Türkmen diliniň täze elipbiýiniň» taslamasyny ta

Manylar hazynasynyň dürdäneleri

Magtymguly Pyragynyň, şeýle hem türkmen nusgawy şahyrlarynyň döredijiligindäki syrly setirleriň ylmy çözgüdini halkyna bagyş eden merhum şahyr Annadurdy Eýeberenowyň «Syrly setirleriň çözgütleri» atly kitaby Türkmen döwlet neşirýat gullugy tarapyndan çap edilip, giň okyjylar köpçüligine ýetirildi. Kitapda A.Eýeberenowyň çözgütleri we düşündirişleri ýerleşdirilip, olar hekaýatlary, rowaýatlary, Gurhanyň beýanatlaryny, hatda taryhy wakalary öz içine alýar. Şeýle giň dünýägaraýyşlylyk bu täze ýygyndyny okanlaryň kalbyna Magtymguly Pyragynyň hem-de nusgawy şahyrlarymyzyň ruhy dünýäsiniň täze öwüşginlerini çaýar.

RembRandt

«Golland nakgaşçylygynyň altyn asyrynyň» meşhur wekili, eserlerinde ýagtylyk-kölege sazlaşygyny döretmegiň ussady Rembrandt Harmens wan Reýn 1606-njy ýylyň 15-nji iýulynda Leýdende dünýä inýär. 1635-nji ýylda döreden «Ermeni ruhanysy» atly işinden çen tutup, nemes taryhçysy Ýogannes Ýahn suratkeşiň adynyň «Harmens wan Reýn» diýen böleginiň «reýnli ermeniniň ogly» diýen manyny berýändigini aýdýar. Geljekki suratkeş çagalykda Leýden uniwersitetiniň ýanyndaky latyn mekdebinde bilim alýar. On üç ýaşynda ony leýdenli suratkeş Ýakob wan Swanerburga şägirtlige berýärler. 1623-nji ýylda Rembrandt Amsterdamda, esasan, taryhy, mifiki, dini eserleri döredýän suratkeş Piter Lastmanyň elinde okuwyny dowam etdirýär. 1627-nji ýylda Leýdene dolanyp baransoň, Rembrandt öz ussahanasyny açyp, okuwçy okadyp ugraýar. Onuň ilkibaşlangyç eserlerinde Piter Lastmanyň täsirleri duýulýar. Soňky eserlerine garanda, ol «Dawut Saulyň öňünde», «Agtanyň çokundyrylyşy», «Keramatly Stefanyň horlanyşy» ýaly irki işlerinde reňk öwüşginliligine, her bir zady jikme-jik şekillendirmeklige aşa köp üns beripdir.

Hajygowşan rowaýaty

Ussatlaň obasy Hajygowşanyň Rowaýat aýdylýar ady hakynda. Aý-ýyllar aýlanyp, asyrlar aşyp, Könelmeýän şan-şöhraty hakynda. Ylym-bilim hem ylhamyň mesgeni, Hakyň nazaryny gören oba bi. Türkmene birbada iki gerçegi, Iki ägirt ogly beren oba bi.