Halkymyz hakynda asylly alada

«7/24. tm» №14 (201), 01.04.2024 Her ýy­lyň 7-nji ap­re­li Bü­tin­dün­ýä sag­lyk gü­ni hök­mün­de giň­den bel­len­ilip ge­çil­ýär. Dün­ýä ýurt­la­ryn­da 1950-nji ýyl­dan bä­ri bel­li bo­lan bu baý­ram­çy­lyk Garaş­syz­lyk ýyllarynda Türk­me­nistan­da hem dür­li sag­lyk we me­de­ni-köp­çü­lik­le­ýin çä­re­le­ri­ne bes­le­ni­lýär.

Sag­dyn dur­muş ýö­rel­ge­si da­ba­ra­lan­ýar

«7/24. tm» №14 (201), 01.04.2024 Her bir döw­le­tiň öňün­dä­ki we­zi­pe­le­riň bi­ri ra­ýat­la­ryň sag­ly­gy­ny go­ra­mak­dan, ola­ryň sport, köp­çü­lik­le­ýin be­den­ter­bi­ýe, sag­dyn dur­muş ýö­rel­ge­le­ri­niň ka­da­la­ry bi­len yzy­gi­der­li meş­gul­lan­mak­la­ry­ny üp­jün et­mek­den, şeý­le­lik bi­le­nem, sag­dyn jem­gy­ýe­ti ke­ma­la ge­tir­mek­den yba­rat­dyr. Se­bä­bi di­ňe sag­dyn jem­gy­ýet bi­len uly ösüş­le­ri ga­za­nyp, ta­ry­hy öz­gert­me­le­ri dur­mu­şa ge­çi­rip bol­ýar. Ar­ka­dagly Ser­da­ry­my­zyň pa­ra­sat­ly döw­let sy­ýa­sa­ty­nyň ne­ti­je­sin­de Ber­ka­rar döw­le­tiň tä­ze eý­ýa­my­nyň Gal­ky­ny­şy döw­rün­de ýur­du­myz­da bu ugur­da al­nyp ba­ryl­ýan iş­ler dün­ýä nus­ga­lyk­dyr.

Bahar nygmaty

Kömelekden taýýarlanylýan tagamlar ganazlykda we sowuklamada peýdalydyr. Ýöne iýmit siňdiriş ýollarynda, böwrekde, ýürek-damar ulgamynda gowşaklyk bolanda, maddalaryň alyş-çalyş bozulmasynda näsaglara kömelekden bişirilen naharlardan saklanmak maslahat berilýär. Kömelekler ýaramlylygy boýunça birnäçe topara bölünip, olar iýilýän, şertli iýilýän, zäherli kömeleklerdir. Esasy zat ony saýlamakda ýalňyşmazlykdyr. Kömelek peýdaly maddalara, ylaýta-da, B witaminler toplumyna, D witaminine, şeýle-de demir, sink, kükürt, fosfor, kaliý, kalsiý ýaly mikroelementlere baýdyr. Bular saglygy berkidip, myşsalary belok bilen baýlaşdyrýar, beýnidäki näsazlyklaryň, ganazlygyň öňüni alýar.

Sportuň ynsan saglygyna täsiri

Ynsan saglygy üçin sportuň ähmiýeti örän uludyr. Hereketiň az bolmagy adamyň işleýiş ukybynyň peselmegine, süňkleriň, myşsalaryň gowşamagyna, hatda içki organlaryň işleýşiniň üýtgemegine sebäp bolýar. Durmuşda ýeterlik işjeňligiň bolmazlygy bedeniň ähli ulgamynyň işiniň bozulmagyna sebäp bolýar. Netijede, dürli keseller döräp başlaýar. Şonuň üçin adam saglygy we sport biri-biri bilen baglanyşykly düşünjelerdir. Fiziki zähmet myşsalary güýçlendirýär, süňk dokumalaryny gowulaşdyrýar. Mundan başga-da, sport bilen meşgullanýan adamyň diňe bir fiziki däl, eýsem, psihologik çydamlylygy hem artýar, sebäbi sport häsiýeti, ruhy güýji taplaýar. Sport bilen meşgullanmak gan damarlaryny sagdynlaşdyrýar, ýürek-damar ulgamynyň ýagdaýyny gowulaşdyrýar, bu bolsa dürli ýaşdaky adamlarda ýüze çykýan kellagyrynyň, howa garaşlylygynyň alamatlarynyň öňüni alýar.

Ruhubelentlik we sagdynlyk

«7/24. tm» №14 (201), 01.04.2024 Hor­mat­ly Be­lent Ser­ker­de­ba­şy­myz ýur­du­my­zyň har­by we hu­kuk go­raý­jy eda­ra­la­ry­nyň mad­dy-en­jam­la­ýyn bin­ýa­dy­ny pug­ta­lan­dyr­mak we har­by gul­luk­çy­la­ryň hem-de ola­ryň maş­ga­la ag­za­la­ry­nyň ýa­şa­ýyş-dur­muş şert­le­ri­ni has-da go­wu­lan­dyr­mak ug­run­da taý­syz ta­gal­lala­ry ed­ýär. Mu­nuň ne­ti­je­sin­de ýur­du­my­zyň har­by we hu­kuk go­raý­jy eda­ra­la­ry­nyň hem mad­dy-en­jam­la­ýyn bin­ýa­dy yzy­gi­der­li go­wu­lan­dy­ry­lyp, iş üp­jün­çi­li­gi, ýa­şa­ýyş-dur­muş şert­le­ri has-da kä­mil­leş­di­ril­ýär.

Türkmenistanyň dermanlyk ösümlikleri

«Türkmenistan Sport», № 1 (21), 2024 Sag­lyk yn­san üçin ba­ha­sy­na ýe­tip bol­ma­jak gym­mat­ly baý­lyk ha­sap­lan­ýar. Edil şo­nuň ýa­ly sag­lyk ul­ga­my­na de­giş­li när­se­ler hem gym­mat­ly­dyr, has dog­ru­sy sag­lyk ha­kyn­da­ky ki­tap­la­ram. Çün­ki olar yn­sa­na sag­ly­gy­ny go­rap sak­la­mak­da, ber­kit­mek­de we di­kelt­mek­de dog­ry ýol­la­ry sal­gy ber­ýän çel­gi bo­lup hyz­mat ed­ýär. Türk­men we dün­ýä luk­man­çy­lyk ul­ga­my­nyň we­kil­le­ri­niň ýan­ki­ta­by­na öw­rü­len şeý­le gym­mat­ly eser­le­riň bi­ri hem Gahry­man Arkadagy­my­zyň «Türk­me­nis­ta­nyň der­man­lyk ösüm­lik­le­ri» at­ly köp jilt­li yl­my-en­sik­lo­pe­dik ese­ri­dir. «Türk­me­nis­ta­nyň der­man­lyk ösüm­lik­le­ri» at­ly köp jilt­li yl­my-en­sik­lo­pe­dik ki­ta­by luk­man­çy­lyk ylym­la­ry­nyň dok­to­ry, pro­fes­sor Gah­ry­man Ar­ka­da­gy­my­zyň dün­ýä luk­man­çy­lyk yl­my­nyň, fi­to­te­ra­pi­ýa­nyň ös­me­gi­ne hem döw­re­bap­laş­dy­ryl­ma­gy­na goş­ýan bi­möç­ber şah­sy go­şan­dy­dyr.

Döwletliligiň sakasy

«Türkmenistan Sport», № 1 (21), 2024 Döwletliligiň, agzybirligiň sakasynda saglyk bar. «Saglygym — baýlygym» diýýän türkmen halky ýurdumyzda sagdyn durmuş ýörelgelerine ygrarly bolup ýaşaýar. Her bir haýyrly işi amala aşyrmak üçin hem, ilkinji nobatda, saglyk gerek. Häzirki wagtda hormatly Prezidentimiziň baştutanlygynda halkymyzyň saglygy, bagtyýarlygy, rahat ýaşaýşy üçin döwletimizde uly işler durmuşa geçirilýär.

Abu Ali Ibn Sina

«Türkmenistan Sport», № 1 (21), 2024 Gah­ry­man Ar­ka­da­gy­myz: «Luk­man­çy­lyk yl­my­ny düýp­li öz­ger­den, dün­ýä yl­myn­da Awi­sen­na ady bi­len ta­na­lan pel­se­pe­çi alym, ta­ny­mal luk­man Ibn Si­na, döw­rü­niň «Il­kin­ji Gip­pok­ra­ty» ha­sap­la­nan Se­ýit Ys­ma­ýyl Gür­gen­li, Mu­ham­met Gaý­maz Türk­men ýa­ly gör­nük­li ýüz­ler­çe türk­men alym­la­ry dün­ýä yl­my­nyň ýi­ti şug­la­ly ýyl­dyz­la­ry­dyr» di­ýip bel­le­ýär. Şol alym­la­ryň ara­syn­da Abu Aly Ibn Si­na­nyň ady hä­zir­ki gün­le­ri­miz­de-de giň­den meş­hur­dyr. 

Sag­dyn­lyk — bag­ty­ýar­lyk

Ar­ka­dag­ly Gah­ry­man Ser­da­ry­my­zyň: «Hal­kyň sag­ly­gy, aba­dan bag­ty­ýar dur­muşy bi­ziň alyp bar­ýan döw­let sy­ýa­sa­ty­my­zyň ile­ri tu­tul­ýan ugur­la­ry­nyň bi­ri­dir» di­ýip, aý­ra­tyn nyg­taý­şy ýa­ly, eziz Di­ýa­ry­myz­da sag­dyn dur­muş ýö­rel­ge­le­ri­ni ber­ka­rar et­mek, jem­gy­ýe­ti­miz­de be­den­ter­bi­ýe we sport bi­len yzy­gi­der­li meş­gul­lan­ma­gy wa­gyz et­mek bo­ýun­ça giň ge­rim­li iş­ler al­nyp ba­ryl­ýar. Ýur­du­myz­da her ýyl giň­den bel­le­ni­lip ge­çil­ýän Bü­tin­dün­ýä sag­lyk gü­ni sag­dyn dur­muş ýö­rel­ge­si­ne eýer­ýän äh­li adam­la­ryň baý­ra­my­dyr. Ol her ýy­lyň 7- nji ap­re­lin­de bel­le­nil­ýär.

Sag­ly­gyň gad­ry­ny bil­gil...

Hor­mat­ly Pre­zi­den­ti­mi­ziň baş­tu­tan­ly­gyn­da Ber­ka­rar döw­le­tiň tä­ze eý­ýa­my­nyň Gal­ky­ny­şy döw­rün­de sag­ly­gy go­ra­ýyş ul­ga­myn­da giň ge­rim­li iş­ler al­nyp ba­ryl­ýar. Türk­me­nis­ta­nyň şy­pa­ha­na­la­ry ýy­lyň do­wa­myn­da hal­kyň hyz­ma­tyn­da. Türk­me­nis­ta­nyň ra­ýat­la­ry sag­lyk äti­ýaç­lan­dyr­ma şertnamasyny bag­la­şyp, ýy­lyň do­wa­myn­da şy­pa­ha­na­lar­da sag­lyk­la­ry­ny ber­ki­dip bi­ler­ler. Sag­dyn dur­muş ýö­rel­ge­si­ni alyp ba­ryň, zy­ýan­ly en­dik­ler­den daş­da du­ruň we bu ba­bat­da ösüp gel­ýän ýaş ne­sil­le­re we ýet­gin­jek­le­re gö­rel­de bo­luň, gü­nüň do­wa­myn­da komp­ýu­ter­ler, smart­fon­lar we plan­şet­ler bi­len az wagt­lyk meş­gul­la­nyň.

Sag­lyk bag­ta ba­ra­bar

«Türkmenistan Sport», № 1 (21), 2024 Sag­lyk adam­za­dyň baş baý­ly­gy­dyr. Ata-ba­ba­la­ry­myz ony baş­la­ry­nyň tä­ji­ne de­ňäp­dir­ler. Şu dü­şün­je ne­sil­den-nes­le ge­çip, bi­ziň şu gü­nü­mi­ze ge­lip ýe­tip­dir. Sag­lyk — esa­sy ha­zy­na. Emma Mag­tym­gu­ly Py­ra­gy­nyň aý­dy­şy ýa­ly, onuň gym­ma­ty­na di­ňe syr­kaw­la­nyň­da dü­şün­ýär­siň:

100 ýaşly amerikaly uzak ýaşamagyň syryny paýlaşýar

«Türkmenistan Sport», № 1 (21), 2024 ABŞ-nyň ýa­şaý­jy­sy Çarlz Osing 100 ýa­şy­nyň do­lan­ly­gy my­na­sy­bet­li uzak ýa­şa­ma­gyň syr­la­ry­ny di­le ge­ti­rip­dir. Ol he­mi­şe he­re­ket­de bo­lan­dy­gy­ny, sagdyn iýmitlenendigini we yzy­gi­der­li maşk ed­ýän­di­gi­ni aý­dyp­dyr.

Uky we saglyk

«Türkmenistan Sport», № 1 (21), 2024 Ho­wa, suw, iý­mit ýa­ly ada­myň ýa­şaý­şy üçin wa­jyp zat­la­ryň bi­ri-de uku­dyr. Ka­da­ly uky ada­ma di­ňe bir dynç ber­mek bi­len çäk­len­män, eý­sem, gü­nüň do­wa­myn­da ka­bul edi­len mag­lu­mat­la­ry, wa­ka­la­ry, şeý­le hem ýat­la­ma­la­ry sel­jer­mä­ge ýar­dam ed­ýär. Ka­da­ly uk­la­mak üçin kä­bir düz­gün­le­ri ber­jaý et­mek sag­ly­gy­my­zy go­ra­mak üçin örän äh­mi­ýet­li­dir.

Bagtyýar çagalygyň mekanynda

Ertirimiziň ýagty geljegi bolan ýaş nesil baradaky alada ýurdumyzda halkymyzyň belent ynsanperwerlik ýörelgelerine laýyklykda alnyp barylýan döwlet syýasatynyň ileri tutulýan ugurlarynyň biridir. Muňa Gahryman Arkadagymyzyň, Arkadagly Gahryman Serdarymyzyň çagalary mähir, alada bilen gurşap alýan beýik ynsanperwerlik ýörelgeleri, taýsyz tagallalary hem aňryýany bilen şaýatlyk edýär. Hemmämize mälim bolşy ýaly, Gahryman Arkadagymyzyň başlangyjy esasynda 2021-nji ýylyň mart aýynda Gurbanguly Berdimuhamedow adyndaky Howandarlyga mätäç çagalara hemaýat bermek boýunça haýyr-sahawat gaznasynyň döredilmegi birnäçe maşgalalary bagtyýarlyga, röwşen geljegini bagtly, sagdyn günlere besledi. Munuň özi, Gahryman Arkadagymyzyň, esasan hem kömege mätäç çagalara hemmetaraplaýyn goldaw bermegi bilen pederlerimiziň öňden gelýän ynsanperwer ýörelgeleriniň dowamat dowam etdirilýändiginiň aýdyň mysalydyr.

Saglyk size ýaran bolsun!

Bahar paslynda keselleriň öňüni almak üçin peýdaly maslahatlar: Bahar aýlary möwsümleýin keselleriň öňüni almak üçin her bir adam öz saglygyny goramaga örän jogapkärli çemeleşip, bellenilen kadalary gyşarnyksyz berjaý etmeli, lukmanlaryň berýän maslahatlaryna eýermeli.

Ynsan saglygy iň gymmatly hazynadyr

Berkarar döwletiň täze eýýamynyň Galkynyşy döwründe Arkadagly Gahryman Serdarymyzyň paýhasly ýolbaşçylygynda mähriban Watanymyzda häzirki zaman lukmançylyk ylmynyň gazananlaryna daýanýan tehnologiýalar, enjamlar saglygy goraýyş ulgamyna giňden ornaşdyrylýar. Adam saglygy baradaky alada döwlet syýasatynda ileri tutulýar. Halk lukmançylygynyň tejribeleri, bu ugurda yz galdyran şahsyýetleriň ömri, olaryň bize galdyran gymmatly mirasy çuňňur öwrenilýär. «Pähim-paýhas ummany Magtymguly Pyragy» ýylynda doglan gününiň 300 ýyllygy halkara derejede belleniljek akyldar şahyrymyz hem goşgularynda saglyk temasyna aýratyn üns beripdir. Onuň halkyň aňyna müdimilik siňen dürdäne setirlerinde beýan eden saglyk hakyndaky pikirleri häzirki günlerde hem öz gymmatyny ýitirenok. Ol: «Dürdür bu janyň lezzeti, //Saglyk anyň soltanydyr» diýip belleýär. Pyragynyň şahyrana döredijiliginde sagdynlyk we ruhubelentlik, sagdyn durmuş ýörelgesi giňden şöhlelenýär. «Saglygyň gadryny bilgil, hassa bolmasdan burun» diýmek bilen, şahyr saglygyňy kesellemezden ozal gorap saklamagy nesihat edipdir. Dana şahyryň «Çilimkeş», «Nas atan» ýaly goşgulary ýaramaz endikleri ýazgaryp, olara ýigrenç döredýär. Beýik söz ussadynyň ruhubelent we sagdyn ýaşamak, az iýip, az ýatmak, köpräk hereketde bolmak baradaky pikir-garaýyşlary, öwüt-ündewleri sagdyn durmuş ýörelgeleriniň tarapdary bolan ähli adam üçin gymmatlydyr.  B

Sagdyn durmuş — bagtyýar geljek

Berkarar döwletiň täze eýýamynyň Galkynyşy döwründe ýurdumyzda köpçülikleýin bedenterbiýäni has-da giň gerime eýe etmek, sporty ösdürmek, jemgyýetde, aýratynam, ýaşlaryň arasynda sagdyn durmuş ýörelgesini ornaşdyrmak, berk bedenli, sagdyn ruhly, ruhubelent, maksada okgunly ýaşlary terbiýeläp ýetişdirmek baradaky işlere aýratyn üns berilýändigi guwandyrýan hakykatdyr. Bu ugurda Gahryman Arkadagymyz tarapyndan binýady goýlan we häzirki wagtda Arkadagly Gahryman Serdarymyz tarapyndan üstünlikli dowam etdirilýän işleriň netijesinde ata Watanymyz sagdynlygyň hem ruhubelentligiň ýurduna öwrüldi. Häzirki döwrümiz sagdyn durmuş ýörelgesini jemgyýetimiziň ähli ulgamlaryna ornaşdyrmagyň we her bir raýatyň bu asylly ýörelgä eýermegini gazanmagyň, türkmen sportunyň abraýyny has-da belende götermegiň zamanasy bolup dabaralanýar. Ýaşlaryň arasynda sporta we köpçülikleýin bedenterbiýä bolan höwesi, söýgini artdyrmak boýunça alnyp barylýan işleriň hatarynda wagyz-ündew çärelerine hem uly orun degişlidir. Şeýle çärelerde sagdyn durmuş ýörelgesine eýermäge, zyýanly endiklerden daşda bolup, sport bilen yzygiderli meşgullanmaga, sagdyn bedenli bolmaga çagyryşlar belentden ýaňlanýar. Bu çagyryşlardan ugur alyp, sagdyn durmuş ýörelgesini, sporty hemişelik hemra edinmegi öz borjumyz saýmalydyrys.

Iýmit zäherlenmesinden ägä boluň!

Howanyň ýylamagy bilen gök-bakja, miwe önümleri ýetişýär. Önümler öý şertlerinde gaplananda, gaplanyş usulynyň düzgünleri doly we dogry berjaý edilmelidir. Bu düzgünler bozulan ýagdaýynda agyr iýmit zäherlenmesine — botulizm keseline sezewar bolunmagy mümkindir. Botulizmi döredýän mikroblar kislorodsyz ýerde köpelýärler.  Öý şertlerinde arassalanmadyk, nädogry gaplanan iýmit önümleri botulizm mikroblarynyň döremegine we köpelmegine sebäp bolýar. Öý şertlerinde nädogry gaplanan hyýar, badamjan garyndysy, burç, marinada ýatyrylan badamjan, duzlanan, kakadylan balyk önümleri has hem howply bolup durýar. Botulizm dürli agyrlykda geçip bilýär. Adam bedeninde näsazlyk, gowşaklyk, agyz boşlugynyň guramagy, sesiň gyrylmagy ýaly ýagdaýlar iýmit zäherlenmesiniň ilkinji gije-gündizlikde ýüze çykýan alamatlarydyr. Köp näsaglarda ýüze çykýan ilkinji alamatlaryň biri görşüň ýaramazlaşmagydyr. Daş-töwerekdäki zatlar dumanyň içinde iki we şondan köp bolup görünýär. Bu alamatlaryň ählisi botulizm keselinde adam bedeninde köpelen zäherleriň merkezi nerw ulgamyna edýän täsiriniň netijesidir. Şunuň ýaly alamatlar ýüze çykan halatynda haýal etmän, lukmana ýüz tutmaly. Eger-de bejergi wagtynda we dogry geçirilmese, agyr netijeler bilen gutaryp biler. Öý şertlerinde gök önümler, miweler konserwirlenende, diňe gabygy sagdyn, çüýrügi ýok, ter önümler saýlanyp alynmalydyr, olary gowy edip, birnäçe

Saglygyň gadryny bilgil...

Pasyl çalşygynda möwsümleýin keselleriň öňüni almak üçin peýdaly maslahatlar Pasyl çalşygynda özüňiziň hem-de perzentleriňiziň burnunyň nemli bardasyna oksolin melhemini çalmagy endik edinmeli.

Sagdynlyk kadalary