"Türkmenistan" gazeti

Esaslandyryjysy: Türkmenistanyň Ministrler Kabineti
Salgysy: Aşgabat şäheri, Garaşsyzlyk şaýoly, 100, Türkmenbaşynyň erkin döredijilik mekany
Telefon belgileri: 38-60-88, 39-95-06, 39-95-67
Email: turkmenistan-gazeti@sanly.tm

Gazeti PDF görnüşinde ýükläp almak

Habarlar

Bu durmuşda ýol-ýörelgäm

(Oýlanma) Golaýda geçen asyryň 50-60-njy ýyllarynda gum içinde ýazlagda oturan ýurdumyzyň üstünden bardym. «Ejemiň çörek bişiren ojagydyr» diýip çak eden ýerimiň başynda birmeýdan dyz epip oturdym. Bu ahwalat meni ýaşlyk ýyllarymyň gujagyna oklady. Şol pursat ilerki urpakdan inip gelýän ak eşekli dädem göz öňümde janlandy...

1 sagat öň

Miras

Halkyň ykbaly bilen ebedi bagly miras

«Türkmenistan Sport»: № 4 (24), 2024 Gün­do­ga­ryň şy­gyr sun­ga­ty­ny baý­laş­dyr­mak­da we ös­dür­mek­de uly hyz­ma­ty ýe­ri­ne ýe­ti­ren söz us­sa­dy, türk­men hal­ky­nyň mil­li gu­wan­jy be­ýik Mag­tym­gu­ly Py­ra­gy­nyň umu­ma­dam­zat bäh­bit­le­ri­ni gol­da­ýan pi­kir­le­re ýug­ru­lan eser­le­ri dün­ýä ýü­zün­de äh­mi­ýe­ti­ni ýi­tir­män gel­ýär. Şa­hy­ryň hal­kyň yk­ba­ly bi­len ebe­di bag­ly bo­lan çe­per mi­ra­sy wagt sy­na­gy­nyň öňün­den geç­di. Şu gün­ler­de şa­hy­ryň eser­le­ri­niň wa­tan­çy­lyk, ah­lak päk­li­gi, mert­lik, gah­ry­man­lyk, ag­zy­bir­lik we edep­li­lik ýa­ly me­se­le­le­ri ba­ra­da aý­dan pi­kir­le­ri akyl-paý­ha­sa, in­çe duý­ga ýug­ru­lan se­tir­le­ri tä­miz owaz bi­len ýaň­lan­ýar, tä­ze şöh­le bi­len şug­la saç­ýar.

6 sagat öň

Miras

Sapançynyň diňi

Adamlaryň arasynda «Nädip dursuň sapançynyň diňi ýaly bolup» diýen meňzetme ýurdumyzyň käbir sebitlerinde häzir hem ulanylýar. Sapanyň, sapançynyň nämedigini bilýänem bolsak, sapançynyň diňi barada düşündiriş bermek zerur bolup durýar. Öňki döwürde ýurdumyzyň ähli ýerinde diýen ýaly, azyklyk maksady bilen jöwen köp ekilipdir. Jöwenden zagara, tötek, gyzdyrmaç ýaly çörek önümleri, köje, ýarma, bulamak ýaly naharlar, gowurga, talhan, patrak ýaly azyk önümleri taýýarlanypdyr.

21 sagat öň

Miras

Gymmatly hazyna

Gahryman Arkadagymyzyň «Hakyda göwheri» atly kitabynyň neşir edilip, halkymyza sowgat edilenine sanlyja wagt geçendigine garamazdan, bu eser ildeşlerimiziň gyzgyn söýgüsini gazandy. Häzirki wagtda täze kitap bilen tanyşdyrylyş dabaralaryna we onuň baý many-mazmunyny wagyz etmek boýunça ýaýbaňlandyrylan çärelere raýatlaryň işjeňliginiň ýokary bolmagy hem esere bolan çäksiz gyzyklanmanyň alamatydyr. Gahryman Arkadagymyzyň «Hakyda göwheri» atly kitaby «Taryha syýahat», «Ruhy miras» diýlip atlandyrylan baplardan ybarat bolup, onuň ylmy maglumatlara esaslanmagy okyjylary diýseň özüne çekýär. Çünki halkymyzyň şan-şöhrata beslenen baý taryhy, bahasyz ruhy mirasy her birimiz üçin ummasyz gymmatlykdyr, hazynadyr. Milli Liderimiziň uzak ýyllaryň dowamynda alyp baran ylmy gözlegleriniň netijesi bolan ajaýyp kitabynda bolsa şol gymmatlyklaryň giňişleýin beýanyny tapmagy okyjylarda aýratyn uly gyzyklanma döredýär.

21 sagat öň

Miras

Gözelligiň waspy

Şu gün – 24-nji dekabrda Türkmen halysynyň milli muzeýinde ÝUNESKO-nyň işleri barada Türkmenistanyň milli toparynyň sekretariatynyň, «Türkmenhaly» döwlet birleşigi we  «El darak» hojalyk jemgyýeti bilen bilelikde guramagynda «Ykbaly hala siňen zenanlar» atly fotosuratlaryň sergisi geçirildi. Sergidäki gadymy halylarymyzyň suratlaryny göreniňde, ene-mamalarymyzyň ýürek arzuwlaryny siňdirip dokan ajaýyp halylarynyň asyrlara aşjak kämil nagyş-nusgalaryny döredendigine ýene bir gezek göz ýetirýärsiň.  

1 gün öň

Miras

ÇÖREK MUKADDESLIGI

Her bir halkyň edim-gylymlarynda, däp-dessurlarynda onuň ýaşaýyş terzi, durmuş filosofiýasy şöhlelenýär. Muňa halkymyzyň çörek hem-de tamdyr bilen baglanyşykly milli däp-dessurlaryny içgin öwrenenimden soň has aýdyň göz ýetirdim. Ýadymda, şol mahallar heniz gulpagym örüme-de ýetmeýän gyzjagazdym. Enemiň tamdyrdan çykaran Güne meňzäp duran mele-myssyk çöreginiň ýüzündäki dürtgüç yzlaryny synlap oturşuma, çöregi dürtgüç bilen dürtmegiñ näme manysynyň bardygy bilen gyzyklandym. Enem adaja ýylgyryp, gürrüň bermäge başlady.

21 Dekabr 2024

Miras

IŇ BAÝ ADAMYŇ IŇ GADYMY SYRY: NÄDIP BAÝAMALY? Jorj Kleýsonyň «Wawilonyň iň baý adamy» atly kitabyndan

DÖRDÜNJI MELHEM Puluňyzy ýitgiden goraň

21 Dekabr 2024

Miras

ŞEKILLERE SIŇEN SETIRLER

Türkmen şekillendiriş sungatynda söz ussady Magtymguly Pyragynyň nurana keşbini döretmeklige ençeme suratkeşler ýüzlendi. Türkmenistanyň halk suratkeşi Aýhan Hajyýewden başlap häzirki döwüre çenli türkmen suratkeşleriniň ençeme nesli dana şahyryň keşbini döretmäge synanyşyk etdiler. Beýik Pyragy baradaky dilden-dile geçip gelýän halk rowaýatlarydyr hekaýatlary esasynda dürli ölçegde kompozisiýalar döredildi. «Pähim – paýhas ummany Magtymguly Pyragy» ýyly hem ähli sungat, döredijilik adamlary bilen birlikde nakgaşlaryň hem döredijiligine ylham, täze gözleglerine uly itergi berdi. Şonuň netijesinde hem Magtymguly Pyragy hakda täze eserler dünýä indi. Şeýle eserleriň biri hem Türkmenistanyň Döwlet çeperçilik akademiýasynyň ýaş mugallymlarynyň biri, suratkeş Zakirjan Babaýewiň şahyryň «San bolsam» atly şygryna bagyşlanan monumental eseridir.

20 Dekabr 2024

Miras

Magtymguly Pyragynyň hakykaty

Her bir beýik şahsyýetiň filosofiýasyna düşünmek, oňa baha bermek, onuň ýaşap geçen döwrüni doly öwrenip, ony öz önüp-ösen dünýäsiniň şol wagtky şertlerinde göz öňüne getirmek bilen mümkin bolup biler. Onuň düýp sebäbi hem her bir ynsanyň mertebesi öz ýaşan döwrüne we onuň talaplaryna dogry düşünmek bilen, özüniň taryhy wezipesini näderejede ýerine ýetirendigi hem-de öz halkyna we bütin adamzada eden hyzmatlary bilen kesgitlenýär. Şu hakykaty nazara almak  bilen, biz Magtymguly Pyragynyň beýikligine, danalygyna dogry we doly göz ýetirmek üçin halkymyzyň taryhynyň döwürlerine göz aýlamaly bolýarys. Magtymguly Pyragy il-güni barada, şol bir wagtda, Watanyň geljegi barada alada eden beýik şahyrdyr. Ol öz döredijiligi arkaly halky agzybirlige, bir döwletlilige çagyrypdyr. Magtymguly — edep-terbiýäniň, watansöýüjiligiň, arassa ahlaklylygyň, ynsanperwerligiň ebedi mekdebini döreden beýik akyldar.

19 Dekabr 2024

Miras

Şahyryň ýylynda şahyry ýatlap

Magtymguly Pyragynyň doglan gününiň 300 ýyllygy mynasybetli döredijilik babatynda ähli maksatlaryma ýetdimmikäm öýdýärdüm welin, ýylyň başynda başlap, soňa galan bir makalam hakydama geldi-de, ähli işimden elim sowady. Ol şahyr Italmaz Hudaýberdiýewi ýatlap, ýazyp başlan makalamdy. Şondan soňra bergidarlyk duýgusy bilen, şol başlan makalama nokat goýmagy maksat edindim. 2014-nji ýylyň maý aýydy. Magtymguly Pyragynyň doglan gününiň 290 ýyllygynyň bellenilýän günlerinde welaýat «Türkmen gündogary» gazetiniň işgäri jaň edip, «Magtymguly sözlär tili türkmeniň» ady bilen yglan edilen bäsleşikde ýeňiji bolandygymy aýdyp, ertesi gün bäsleşigiň jeminiň jemlenjek ýerini we barmaly wagtyny aýdyp hoşlaşdy.

18 Dekabr 2024

Miras

Omar Haýýamyň ylma goşan goşandy

Adamzatdyr ähli mahlugyň başy,Zyýadadyr onuň akyly-huşy.Dünýä tegelegi bir ýüzük bolsa,Ynsandyr zynaty, bezegi, gaşy. Bu ajaýyp goşgy setirleriniň haýsy şahyra degişlidigini her birimiz mekdep ýyllarymyzdan bäri bilýäris. Ol Giýaseddin Abulfath Omar ibn Ybraýym Haýýam Nişapurydyr. Şygryýet dünýäsinde öçmejek yz goýan Omar Haýýam öz döwrüniň meşhur alymy hem bolupdyr. Ol 1048-nji ýylyň 18-nji maýynda Horasan welaýatynyň Nişapur şäherinde eneden dogulýar. Omar Haýýam 8 ýaşynda matematika, astronomiýa, filosofiýa bilen gyzyklanyp başlaýar. 12 ýaşyndan başlap Nişapurdaky, Balhdaky, Samarkantdaky, Buharadaky medreselerde bilim alýar. Ol Gündogaryň we Günbataryň belli alymlarynyň matematika we astronomiýa bilen baglanyşykly işlerini içgin öwrenýär.

18 Dekabr 2024

Miras

Söz manysy

Ökje ogurlamak Türkmen diliniň sözlük düzümi gaty baýlygy we köpmanylylygy bilen tapawutlanýar. Okuwçy döwrümden bäri dilimiziň sözlük gory bilen yzygiderli gyzyklanmagym, maňa köp sözleriň manysyny öwrenmäge kömek edýär. Gepleşik dili bolsun, çeper edebiýatda bolsun, kähalatlarda söz düzümleriniň göni manysynda däl-de, göçme manyda ulanylýandygynyň mysallaryna näçe diýseň duşmak bolýar. Mysal üçin, «ökje ogurlamak» diýen söz düzümini alyp görenimizde, bu söz düzümi gepleşik dilinde hem gabat gelýär, çeper edebiýatda hem giňden ulanylýar. Bu ýerde «ökje ogurlamak» diýen söz düzümi «köpçülikden assyrynlyk bilen gitmek, duýdurman saýlanmak, galmak» diýen manylary berýär.

18 Dekabr 2024

Miras

Çörek hakynda aýdylanlardan

Çöregi harlama, ýogsa, nan atly, sen pyýada bolarsyň. * * *

18 Dekabr 2024

Miras

Jennet guşy

Dünýäde jennet guşy hasaplanýan tawus guşy halkymyzyň iň bir eý görýän guşlarynyň biridir. Halkymyz bu guşa owadanlygyň, näzikligiň, gözelligiň nusgasy hökmünde garapdyr. Halk döredijiliginde, nusgawy şahyrlarymyzyň eserlerinde tawus guşuň tarypy kemsiz ýetirilipdir. Magtymguly Pyragynyň «Meňzär hökümli», «Ballar mesgeni» ýaly birnäçe goşgularynda tawusyň keşbi meňzetmeler arkaly çeper suratlandyrylypdyr. Tawus guşy tebigy taýdan zynatly guşdur. Şonuň üçin halkymyz gelin-gyzlaryň bezemenligini, syratlylygyny tawusa meňzedipdirler. Gelin-gyzlaryň Tawus, Sülgün, Bilbil atlarynyň bolmagy, gözelleriň gülgün lybaslarynda tawusyň keşbiniň öwşün atyp durmagy, ussat zergärleriň tawus şekilli nepis şaý-sepleri ýasamagy milli garaýşymyzy beýan edýär. Ýurdumyzyň çäginden tapylan metal önümleriň köpüsinde tawus guşlar şekillendirilipdir. Şeýle hem olar ösümlik gülleri bilen utgaşykly görnüşde şekillendirilipdir. XI asyrdan XIII asyryň başlaryna çenli döwürde Horasanyň we Horezmiň şäherlerinde ajaýyp ýüpek we nah matalar dokalypdyr. Bürünçden we kümüşden guýma we basma önümler, owadan aýna gaplar ýasalýar. Keramiki önümler kämilleşdirilýär. Gaplaryň ýüzüne owadan reňkli, ertekilerdäki tawus, sumrug guşlary, aždarha we başga jandarlar şekillendirilipdir.

18 Dekabr 2024

Miras

Dilim baý — dünýäm baý

Adamzadyň bir-biri bilen aragatnaşyk saklamagynda, ilkinji nobatda, diliň möhüm orny bar. Dil milli mirasymyzyň aýrylmaz özeni bolup durýar. Halkymyz maldarçylyk, ekerançylyk, senetçilik we söwda etmek bilen meşgullanypdyr. Olar haýsy ugur bilen meşgullanan hem bolsa, şoňa degişli sözleri, söz düzümlerini we meňzetmeleri öz gepleşiklerinde ulanyp, kämilleşdiripdirler. Düýe bilen baglanyşykly dil baýlygynyň goruna üns bereliň! Düýe malynyň ýük daşamak üçin bir-birine tirkelen hataryna «Kerwen» diýilýär. Kerweniň uzak ýola ýük daşamagynyň, söwdanyň ähli jogapkärçiligini öz üstüne alýan adama «Kerwenbaşy» diýilýär. Kerweniň öňündäki düýäniň owsaryndan tutup, idip alyp baryja «Düýekeş» diýilýär. Kerwendäki we öri meýdandaky düýeleri bakyja «Sarwan» diýilýär. Kerwen bilen uzak illere ýük alnyp gidilende, olaryň baryp düşleýän ýerine «Kerwensaraý» diýilýär. Kerwensaraýlarda kerweniň ýüküni saklamak üçin ammarlar, düýeler üçin ot-iým mümkinçiligi, kerwendäki adamlaryň iýip-içmekleri, dynç almaklary üçin ýörite ýatakhanalar bolupdyr.

18 Dekabr 2024

Miras

Ol surata düşürmegiň ussadydy

Ussat fotosuratçylar hakynda söz açylsa, Sapargeldi Rozyýewiň ady ilkinjileriň hatarynda tutulýar. Elbetde, bu ýöne ýerden däl. Men ussat fotosuratçy Sapargeldi aga bilen ýakyndan tanyş bolup, onuň adamkärçiliginiň belentdigine, işine jany-teni bilen berlendigine, durmuşyň täsin pursatlaryny ussatlyk bilen surata düşürip bilýändigine anyk göz ýetirdim. Ýeri gelende aýtsam, men şol wagtlar Ýolöten şäherindäki 1-nji orta mekdebiň 9-njy synpynda okaýardym. Türkmen dili we edebiýaty dersinden bizi Sapargeldi mugallym okadýardy. Sapargeldi aganyň iş otagynda dürli döwürlerde düşürilen suratlaryň ençemesi diwarda asylgy durardy. Suratlar biri-birinden täsirli bolansoň, suratçy olaryň iň täsirlilerini, naýbaşylaryny saýlap asyp goýan bolmaly diýen pikir kalbyňda peýda bolýar. Suratlaryň birinde döşi gapak ýaly pälwanyň billeşen garşydaşynyň arkasyny ýere degrip barýan pursady suratlandyrylýan bolsa, ýene bir suratda Pendi çölünde gül-gülälege meňzäp duran gözelleriň nagma kakyp oturan mahaly olaryň ýokarsynda owaza maýyl bolup gaýmalaşýan guşlar görünýär.

18 Dekabr 2024

Miras

Geçmişde, geljekde gerekli guýular

Türkmenistanyň Prezidentiniň «Türkmeniň Altyn asyry» atly bäsleşigine Çagalyk, oglanlyk, juwanlyk döwri. Olar — biziň iň bagtyýar günlerimizi öz goýnunda saklaýan ajaýyp ýatlamalar bukjasy. Ýyllar geçip, ýatlamalara aralaşmak mende her gezek täze duýgulary oýarýar. Aradan ençeme menziller geçse-de, ol duýgular hiç haçan könelmeýär, gaýtam olaryň gymmaty, täsirliligi artýar. Wagtal-wagtal çagalyk, ýetginjeklik döwürleriňde başdan geçiren gyzykly wakalaryň hatarma-hatar göz öňüňde janlanýar.

18 Dekabr 2024

Miras

Terbiýeçilik işinde gymmatly çeşme

Baý medeni-ruhy, kämil ahlak-edep, çuň mazmunly mirasymyzy gorap saklamakda, wagyz etmekde, dünýä ýaýmakda döwrebap görnüşde baýlaşdyryp, nesillere geçirmekde Gahryman Arkadagymyzyň çuňňur pähim-paýhasyndan kemal tapan nusgalyk eserleriniň uly ähmiýeti bardyr. Şol ajaýyp eserleriň ählisiniň içinden watansöýüjilik duýgusy eriş-argaç bolup geçýär. Bilim-terbiýeçilik edaralarynda guralýan okuw sapaklarynyň, geçirilýän her bir terbiýeçilik işleriniň hem-de medeni-köpçülik çäreleriniň hormatly Prezidentimiziň hem-de Gahryman Arkadagymyzyň ajaýyp eserleriniň many-mazmuny bilen jebis baglanyşdyrylyp geçirilmegi ýaşlara berilýän döwrebap bilimleriň çuňňur ylmy esasda bolmagyny hem-de milli mirasymyza esaslanmagyny üpjün etmäge mümkinçilik berýär. Bu eserler dürli daşary ýurt dillerine terjime edilip, ylmy taýdan öwrenilýär. Şol eserleriň biri-de Gahryman Arkadagymyzyň «Türkmeniň döwletlilik ýörelgesi» atly gymmatly kitabydyr. Bu kitabyň her bölüminde halkyň milli döwletlilik ýörelgesiniň özboluşly aýratynlygy, däp-dessurlarymyzyň many-mazmuny doly açylyp görkezilýär. Kitapda adam durmuşynda gabat gelýän ýagdaýlar, hadysalar, wakalar täsirli beýan edilýär. Taryhy çeşmelerden toplanan maglumatlar ylmy taýdan öwrenilip, rejelenip, has-da kämilleşdirilip, türkmeniň döwletlilik ýörelgesiniň esaslaryny düzmek bilen jemlenýär. Kitapda: «Taryh bize jemgyýetçilik durmuşyny seljerip, ondan tejr

17 Dekabr 2024

Miras

Egnagaç

Ata-babalarymyzyň, ene-mamalarymyzyň gündelik durmuşynda ulanyp gelen gurallarydyr senetleriniň biri-de egnagaçdyr. Oba ýerlerinde wagtynda has-da ýörgünli bolan bu senedi türkmeniň çarwa hasaby boýunça gartaňlyk we garrylyk müçelerinde gezip ýören adamlar has-da oňat bilýärler. Halkymyzda orunlary hemişe törde bolan şol ýaşdaky mährem enelerimiziň haýsy biri bilen gürrüňdeş bolsaň: «Egnagajy häzirki ýaş-ýeleňler, ösdürimler bilmese bilmez welin, biz ýaş wagtlarymyz onuň bilen akar ýapdan, guýudan gatnap köp suw daşandyrys» diýip aýdýarlar. Maşgala, hojalyk üçin gündelik zerur bolan suwy egniňde daşamak suwly gaby eliňde göterip daşandan ýeňil bolansoň, gelin-gyzlarymyz bu işde egnagajyň hyzmatyndan peýdalanypdyrlar. Ol iki metr uzynlykdaky çalarak egrelen agaç bolup, onuň iki ujunda halkasy bolupdyr. Egnagajyň her tarapyna bir suwly bedre, käbir ýagdaýlarda küýze we suw kädisi dakylyp egne göterilip suw daşalypdyr. «Egnagaç» adynyň şondan gelip çykandygyny hem wagtynda onuň hyzmatyndan peýdalanyp gelen enelerimiz aýdýarlar. Onuň bilen suw daşalanda egne goýulýan ýeri egne batmaz ýaly ýasy hem ýumşak daňy eilipdir. Käte şonuň ýerine deri hem daňylypdyr. Egnagaçda suw daşalanda, bir eliňi onuň öň tarapyndan üstüne taşlap edaly ýöremeli bolupdyr. Şonda ondan asylan gapdaky suw çaýkanyp dökülmändir.

17 Dekabr 2024

Miras

Türkmeniň milli keçe sungaty

Gözbaşyny gadymy döwürlerden alyp gaýdýan türkmen halkynyň ajaýyp medeniýeti we sungaty bar. Milletimiziň el hünäri müňýyllyklaryň dowamynda gaýtalanmajak gözellik hökmünde ykrar edilip gelinýär. Türkmen zenanlary inçe egrip, syk dokamagy başarýarlar. Muny biz ene-mamalarymyzyň galdyran mirasyndan hem bilýäris. Gelin-gyzlarymyzyň yhlasyndan dörän halydyr palas, dürli görnüşli torbalardyr çuwallar, sünnälenip keşdelenen çyrpylardyr kürteler sungat derejesindäki milli gymmatlyklarymyzdyr. Şolaryň biri-de, milli özboluşlygyny, aýratynlygyny saklap, ýokary kämillik derejesine ýetirilen keçe sungatydyr. Çaga wagtlarym garry mamam bize babamyň goýunlarynyň her ýylky güýz gyrkymyndan alan ýüňlerinden keçe ederdi. Mamamyň şol wagt aýdýan gürrüňleri gulagymda galypdyr: «Goýnuň ýazky gyrkymynyň ýüňini jorap, jempir we beýleki zatlar üçin ulanmak amatlydyr. Güýzki gyrkymynyň ýüňi hem keçe, palas, haly önümlerini dokamak üçin taýýarlansa gowy bolar diýerdi. Sebäbi «güýzki gyrkymyň ýüňi ýumşak bolýar» diýerdi.

17 Dekabr 2024

Miras