''Arkadagly ýaşlar" žurnaly

Esaslandyryjysy-Türkmenistanyň magtymguly adyndaky ýaşlar guramasy Salgysy: aşgabat ş.,garaşsyzlyk şaýoly; 104 Tel.:(993 12) 44-88-80; faks:44-88-94 Poçta salgysy: arkadaglyyashlar@gmail.com

Gazeti PDF görnüşinde ýükläp almak

Habarlar

Gy­zyk­ly mag­lu­mat­lar:

Şo­ko­lad Şweý­sa­ri­ýa­da hem-de Angli­ýa­da has köp sarp edil­ýär. Ir­ki dö­wür­de as­tek­ler ka­kao dä­ne­le­ri­ni pul bir­li­gi hök­mün­de ula­nyp­dyr­lar.

30 Awgust 2024

Jemgyýet

«Ýu­waş gel­niň» ga­ýyn ata­sy

Ýer ýü­zün­de kesp-kär, hü­när köp. Me­ge­rem, şol kesp-kär­le­riň, hü­när­le­riň ta­kyk sa­ny­ny aý­dyp bil­jek adam ta­pyl­ma­sa ge­rek. Bir ha­ky­kat we­lin bi­ze aýan, is­len­dik hü­nä­ri ilik-düw­me öw­ren­ýän, şol hü­nä­ri öm­rü­ne hem­ra edi­nip, at-ab­ra­ýa we şöh­ra­ta bes­le­ýän adam­lar bar. Il ara­syn­da ola­ra «Öz kä­ri­niň us­sa­dy» di­ýil­ýär. Hal­ky­myz­yň arasynda te­bi­gy ze­hin­ler köp. Akt­ýor­çy­lyk ug­run­dan düý­bün­den dü­şün­je­si bol­ma­dyk, em­ma te­bi­gy ze­hi­ni bi­len ki­no sun­ga­ty­na ara­laş­yp, halk köp­çü­li­gi­niň aňyn­da mü­di­mi­lik gal­ýan ar­tist­le­ri­miz hem bar. Şo­la­ryň bi­ri hem türk­men ki­no sun­ga­ty­na tö­tän­le­ýin ara­la­şan Türk­me­nis­ta­nyň at ga­za­nan ar­tis­ti Şü­kür Ku­ly­ýew­dir. Şü­kür Ku­ly­ýe­wi halk köp­çü­li­gi, esa­san, 1970-nji ýyl­da su­ra­ta dü­şü­ri­len «Ýu­waş ge­lin» at­ly film esasynda ta­na­ýan bol­sa­lar ge­rek. Şü­kür aga bu film­de ýu­waş gel­niň ga­ýyn ata­sy­nyň keş­bi­ni us­sat­lar­ça jan­lan­dy­ryp, halk köp­çü­li­gi­niň göw­nün­den tur­ma­gy ba­şa­ryp­dy. Şol keş­bi dö­re­den­den soň ki­no­re­žiss­ýor­lar Şü­kür Ku­ly­ýe­wi hiç hi­li sy­nag­dan ge­çir­mez­den öz su­ra­ta dü­şür­ýän film­le­rin­de keşp jan­lan­dyr­ma­gy yna­nyp­dyr­lar. Beý­le uly yna­myň di­ňe ýek-tük ar­tist­le­re bil­di­ril­ýän­di­gi­niň özi-de Şü­kür Ku­ly­ýe­wiň us­sat­lyk de­re­je­si­niň ju­da ýo­ka­ry­dy­gy­ny su­but ed­ýär.

30 Awgust 2024

Jemgyýet

Kör­pe­le­riň ha­la­ýan ta­ga­my

Şo­ko­lad kör­pe­le­riň iň ha­la­ýan ta­ga­my bol­sa ge­rek. Bu süý­ji iý­mi­tiň ata Wa­ta­ny Mek­si­ka ha­sap­lan­ýar. Ta­ryh­da il­kin­ji ge­zek 2600 ýyl ozal ko­kos­dan şo­ko­lad ön­dü­ri­lip baş­lan­ýar. Gü­nor­ta ame­ri­ka­ly­lar il­kin­ji bo­lup, ka­kao miwesinden şo­ko­lad al­ýar­lar. Il­ki­baş­da şo­ko­lad su­wuk ta­gam bo­lup, bu içim­lik da­ba­ra­lar­da we baý­ram­çy­lyk­lar­da içi­lip­dir. XVI asyr­da is­pan sy­ýa­hat­çy­la­ry Ame­ri­ka sy­ýa­hat eden­le­rin­de as­tek­ler ola­ra şo­ko­lad­ly içim­lik­leri hö­dür ed­ýärler. Üýt­ge­şik ta­gam­ly bu içim­li­gi Ýew­ro­pa­da taý­ýar­la­mak üçin is­pan­lar ka­kao miwesiniň dä­ne­le­ri­ni ýa­ny bilen alyp gaýd­ýar­lar. Şeý­le­lik­de, şo­ko­lad Ýew­ro­pa ýurt­la­ryn­da meş­hur içim­li­giň bi­ri­ne öw­rül­ýär. Şo­ko­lad sö­zi as­tek di­lin­de «tur­şy içim­lik» diý­me­gi aň­lad­ýan «xocoatl» sö­zün­den ge­lip çyk­ýar. Mek­si­ka­nyň ýer­li hal­ky ha­sap­lan­ýan as­tek­ler bu içim­li­ge dür­li ys­ly ot­la­ry, gül­le­ri go­şup hem taý­ýar­lap­dyr­lar. Is­pan­lar ajy ta­gam­ly bu içim­li­gi şe­ker go­şup, süý­ji iýmite öw­rüp­dir­ler. Hä­zir­ki­le­re meň­zeş ga­ty şo­ko­lad il­kin­ji ge­zek 1650-nji ýyl­lar­da Ang­li­ýa­da peý­da bol­ýar. Şol ýyl­lar Ýew­ro­pa­da şo­ko­lad sat­ýan dü­kan­lar açy­lyp baş­lan­ýar. 1700-nji ýyl­lar­da iň­lis­ler bu ajy iý­mi­ti süýt go­şup taý­ýar­lap baş­la­ýar­lar. Süýt­li şo­ko­lad­la­ryň peý­da

30 Awgust 2024

Jemgyýet

Bu iý­mit­le­ri gaý­ta­dan gyz­dyryp iýmäň!

Is­len­dik na­ha­ry öz çe­ni­ňe gö­rä bi­şir­mek isripçiligiň öňü­ni al­ma­ga ýar­dam ed­ýär. Ge­re­gin­den ar­tyk bi­şir­mek hem na­ha­ryň is­rip bol­ma­gy­na, hem-de sag­lyk bi­len bag­ly ýaramaz ýag­daý­la­ryň ýü­ze çyk­ma­gy­na se­bäp bo­lup bi­lýär. Hü­när­men­ler kä­bir iý­mit­le­ri az­rak bi­şir­me­gi, şeý­le hem gaý­ta­dan gyz­dy­ryp iý­mez­li­gi mas­la­hat ber­ýär­ler. Bel­läp geç­me­li esa­sy zat­la­ryň bi­ri hem, ga­lan na­ha­ry mik­ro­tol­kun peç­de gyz­dy­ryp iý­mek sag­lyk üçin zyýanly ha­sap­lan­ýar. Ge­liň, gaý­ta­dan gyz­dy­ryp iýil­me­gi mas­la­hat be­ril­me­ýän kä­bir iý­mit­ler bi­len ta­nyş bo­la­lyň! Ys­ma­nak. Ys­ma­na­gyň dü­zü­min­de ýo­ka­ry muk­dar­da nit­rat bar. Bu mad­danyň sag­lyk üçin zy­ýan­syz­dy­gy­na ga­ra­maz­dan, gaý­ta­dan gyz­dy­ry­lan­da zä­her­le­nip, gan da­mar­la­ry­nyň kis­lo­rod bi­len üp­jün edil­me­gi­ne oňaý­syz tä­si­ri­ni ýe­ti­rip bi­ler. Şol se­bäp­li ys­ma­na­gy, bu ot­dan taý­ýar­la­nan iý­mit­le­ri gaý­ta­dan gyz­dyryp iýmek mas­la­hat be­ril­me­ýär.

30 Awgust 2024

Jemgyýet

Öküz­ler ha­ky­kat­da­nam gy­zyl reň­ki ha­la­ma­ýar­my?

Jan­ly-jan­dar­la­ryň kö­pü­sin­de sü­ri­ni ýa-da maş­ga­la­sy­ny er­ke­gi go­ra­ýar. Süý­dem­di­ri­ji­le­riň er­kek jyns­ly­sy has duý­gur we ga­har­jaň bol­ýar. Jan­ly-jan­dar­la­ryň kö­pü­si özü­ne de­giş­li çä­ge ke­se­ki­le­ri sal­maz­lyk üçin bi­ri-bi­ri bi­len gö­reş­ýär­ler. Bu ýag­daý öküz­ler­de hem şeý­le bo­lup, köp­lenç ot­la­ýan meý­da­ny­ny we sü­ri­ni go­ra­mak üçin sü­süş­ýär­ler. As­lyn­da öküz­ler gy­zyl reň­ki bi­ziň gör­şü­miz ýa­ly saý­ga­ryp bil­me­ýär­ler. Se­bä­bi öküz­le­riň gö­zün­de gy­zyl reň­ki kes­git­läp bil­ýän öý­jük­ler ýok. Şol se­bäp­li bu jan­dar­lar gy­zyl, ýa­şyl ýa­ly reňk­le­ri saý­gar­ma­ýar­lar. Gy­zyl reňk öküz­le­re sa­ry bi­len çal reň­kiň ga­ryn­dy­sy ýa­ly bo­lup gö­rün­ýär. Öküz­ler bi­len bag­la­ny­şyk­ly mag­lu­mat­la­ry aň­ry­ýa­ny bi­len bil­ýän ma­ta­dor­lar (öküz bi­len gö­reş­ýän adam) bu jan­da­ryň ga­ha­ry­ny ge­tir­mek üçin dür­li emel­le­ri ulan­ýar­lar. Bir­nä­çe ge­zek gam­çy de­gen­den soň öküz meý­dan­ça­nyň için­de yl­gap baş­la­ýar. Şol wagt ma­ta­dor äpet şah­ly jan­da­ryň öňün­den çy­kyp, gy­zyl ýa­pyn­ja­ny eý­läk-beý­läk ed­ýär. Öküz ýa­pyn­ja ta­rap to­pul­ýan ýa­ly bo­lup, kä ge­çip gid­ýär, kä­te bol­sa ýa­pyn­ja­ny süs­ýär. Bu ýag­daý ökü­ziň gy­zyl reň­ki ha­la­ma­ýan­dy­gy bi­len bag­ly bol­man, gam­çy­la­nyp ga­ha­ry­nyň ge­ti­ril­me­gi hem-de mej­bur­lyk bi­len bag­ly­dyr.

30 Awgust 2024

Jemgyýet

Egin-eşik­le­ri ütük­le­me­giň usul­la­ry

Egin-eşik­le­ri ütük­le­mek üns­lü­li­gi ta­lap ed­ýän ow­nuk we hy­syr­dy­ly iş ha­sap­lan­ýar. Öý bi­ke­le­ri­niň gün­de­lik ýe­ri­ne ýe­tir­ýän bu işi üst-ba­şy­my­zyň tä­miz we yk­jam gö­rün­me­gi­ne ýar­dam ed­ýär. Ys­sy ho­wa­da nah ma­ta­dan egin-eşik­le­riň köp ge­ýil­ýän­di­gi hem-de ýy­gy-ýy­gy­dan üst-ba­şyň çal­şy­ryl­ýan­dy­gy se­bäp­li, ýaz we to­mus pa­syl­la­ryn­da ütük et­mek işi has hem kö­pel­ýär. Her bir iş­de bol­şy ýa­ly, ge­ýim-ge­jim­ler ütük edi­len­de hem kä­bir zat­la­ra üns ber­me­li. Esa­san hem, ma­ta­nyň hi­li­ne gö­rä ütü­giň gyz­gyn­lyk de­re­je­si­ni saz­la­ma­gy, egin-eşi­gi gu­ru­ly­gy­na ýa-da çyg­lyly­gy­na ütük­le­me­li­di­gi­ni bil­me­li. Bu işiň köp wag­ty­my­zy al­maz­ly­gy hem-de aň­sat bol­ma­gy üçin kä­bir usul­la­ry öw­ren­me­li. Kä­bir egin-eşi­giň ýy­gyr­dy­ny ýaz­mak kyn bol­ýar. Şeý­le egin-eşik­ler kir ýu­wu­jy ma­şy­na sal­nan­da ýum­şa­dy­jy se­riş­de guý­ma­ly. Ýuw­lup bol­nan­dan soň, do­ly gu­ra­man­ka ütük et­me­li.

30 Awgust 2024

Jemgyýet

Ýe­riň iň uzak ada­sy

Ada­da ýi­tip git­mek how­py aban­ýan Tris­tan al­bat­ro­sy­ny we At­lan­tik sa­ry bu­run­ly al­bat­ro­syny hem-de de­mir­ga­zyk rok­hop­per ping­wi­ni­ni gör­mek bol­ýar. Wul­kan ar­hi­pe­la­gy­nyň bir ada­sy bo­lan Tris­tan-da-Kun­ýa Gü­nor­ta Af­ri­ka­nyň Keýp­ta­un şä­he­rin­den 2750 ki­lo­metr we Ar­gen­ti­na­nyň Bue­nos-Aý­res şä­he­rin­den 4000 ki­lo­metr uzak­lyk­da ýer­leş­ýär. Pla­ne­ta­my­zyň iň uzak­da­ky ilat­ly ýe­ri ha­sap­lan­ýan bu ada­nyň 300 tö­we­re­gi ila­ty bar. Ba­lyk­çy­la­ryň ara­syn­da «Gü­nor­ta At­lan­ti­ka­nyň der­we­ze­si» ady bi­len bel­li bo­lan wul­kan ar­hi­pe­la­gy 6 ada­ny öz içi­ne al­ýar. De­mir­ga­zyk ke­na­ry – Tris­tan-da-Kun­ýa ada­sy ar­hi­pe­la­gyň ýe­ke-täk otu­rym­ly ýe­ri bo­lup, beý­le­ki 5 ada­da ilat ýa­şa­ma­ýar. Ada­nyň ilat­ly ýe­ri baş­ga­ça «Ýe­din­ji deň­ziň Edin­bur­gy» diý­lip hem at­lan­dy­ryl­ýar. Gü­nor­ta At­lan­ti­ka­da­ky bu uzak ada­lar 2000-nji ýyl­la­ra çen­li köp­çü­li­ge bel­li däl­di. Di­ňe Gü­nor­ta Af­ri­ka­dan we Hin­di um­ma­ny­na bar­ýan ýol­dan gä­mi­li geç­ýän ba­lyk­çy­lar bu ýer­de adam­la­ryň ýa­şa­ýan­dy­gy­ny bil­ýär­di­ler. 2011-nji ýyl­da ge­çi­ri­len «Wol­wo Açyk 70» um­man ýa­ry­şyn­dan soň, Tris­tan-da-Kun­ýa ada­sy te­le­ýaý­lym ar­ka­ly köp­çü­li­ge mä­lim edil­ýär.

30 Awgust 2024

Jemgyýet

­Ga­dy­my köl ta­pyl­dy

Ast­ro­no­mlar köp ýyl­dan bä­ri beý­le­ki as­man ji­sim­le­rin­de ýa­şaý­şyň ala­mat­la­ry­ny göz­le­ýär­ler. Bu göz­leg­le­riň ne­ti­je­sin­de Mar­sda ga­dy­my kö­lüň ga­lyn­dy­la­ry ta­pyl­dy. Eri­da­ni­ýa diý­lip at­lan­dy­ry­lan kö­lüň, hä­zir­ki wagt­da Ýer­dä­ki äh­li köl­ler­den uly bo­lan­dy­gy bel­le­nil­ýär. Ýew­ro­pa kos­mos agent­li­gi­niň mag­lu­ma­ty­na gö­rä, mil­liard­lar­ça ýyl ozal bar bo­lan bu kö­lüň meý­da­ny 1 mil­li­on ine­dör­dül ki­lo­met­re ba­ra­bar bo­lup­dyr. Bu bol­sa Ha­zar deň­zin­den üç es­se tö­we­re­gi uly diý­me­gi aň­lad­ýar. Ast­ro­nom­lar bu açy­şyň Mar­syň ir­ki dö­wür­ler­de su­wa baý bo­lan­dy­gy­ny gör­kez­ýän­di­gi­ni bel­le­ýär­ler. Kö­lüň hä­zir­ki ýe­rin­de ýel se­bäp­li eme­le ge­len de­pe­ler bar. Bel­le­ni­li­şi­ne gö­rä, Mars Ýer­den iki es­se ki­çi­di­gi­ne ga­ra­maz­dan, dar­tyş güý­jü­niň pes­di­gi se­bäp­li geo­lo­gik aý­ra­tyn­lyk­la­ry has köp. Bu as­man ji­si­min­de pla­ne­ta­myz­da­ky­dan has köp jül­ge­ler we wul­kan­lar bar.

30 Awgust 2024

Jemgyýet

Aýyň top­ra­gyn­dan suw ön­dü­ri­ler

Soň­ky ýyl­lar­da kos­mos­da iş alyp bar­ýan hu­su­sy kom­pa­ni­ýa­la­ryň sa­ny bar­ha art­dy. In­di kos­mos gi­ňiş­li­gi di­ňe ara­gat­na­şyk we göz­leg en­jam­la­ry­nyň ug­ra­dyl­ýan ýe­ri däl-de, eý­sem, beý­le­ki yl­my bar­lag­la­ryň giň­den ge­çi­ril­ýän ýe­ri­ne öw­rül­di. Şeý­le bo­lan­soň, beý­le­ki as­man ji­sim­le­rin­de hem dür­li bar­lag­lar ge­çi­ril­ýär. Alym­lar Aýyň top­ra­gyn­dan suw al­ma­gyň usu­ly­ny oý­lap tap­dy­lar. Bu usul gel­jek­de Ýe­riň hem­ra­syn­da he­mi­şe­lik ýa­şaý­şyň ýo­la go­ýul­ma­gyn­da äh­mi­ýet­li ha­sap­lan­ýar. Hy­taý­ly aly­mlar 2020-nji ýyl­da Aý­dan ge­ti­ri­len top­ra­gy ulan­mak ar­ka­ly suw ön­dür­me­giň ýo­lu­ny öw­ren­di­ler. Ýur­duň «Chang’e-5» at­ly kos­mos gä­mi­si ar­ka­ly ge­ti­ri­len top­ra­gyň dü­zü­min­dä­ki mi­ne­ral­lar­da köp muk­dar­da wo­do­ro­dyň bar­dy­gy anyk­lan­dy. Alym­lar to­pa­ry­nyň işi ba­ra­da «The In­novation» at­ly yl­my žur­nal­da ma­ka­la çap edil­di. Ma­ka­la­da to­pra­gyň gyz­dy­ry­lan­da onuň dü­zü­min­dä­ki wo­do­ro­dyň beý­le­ki ele­ment­ler bi­len hi­mi­ki tä­sir­leş­mä gi­rip, bug eme­le ge­tir­ýän­di­gi bel­le­nil­ýär. Alym­lar 1 gram top­rak­dan 51-76 mil­lig­ram suw ön­dü­rip bol­jak­dy­gy­ny anyk­la­dy­lar. Bu bol­sa, 1 ton­na top­rak­dan 50 litr tö­we­re­gi suw alyp bol­jak­dy­gy­ny aň­lad­ýar. Hy­ta­ýyň Kos­mos agent­li­gi 2035-nji ýy­la çen­li Ýe­riň hem­ra­sy­nyň gü­nor­ta pol­ýu­syn­da

30 Awgust 2024

Jemgyýet

Iň uly ikin­ji göw­her

Bots­wa­na­da dün­ýä­niň iň uly ikin­ji göw­he­ri ta­pyl­dy. Bu ýurt­da iş alyp bar­ýan Ka­na­da­nyň «Lucara Dia­mond» kom­pa­ni­ýa­sy­na de­giş­li şah­ta­dan ta­pyl­an gym­mat ba­ha­ly da­şyň çy­ka­ry­lan wag­ty 2 müň 492 ka­rat­dy­gy mä­lim edil­di. 1905-nji ýyl­da Gü­nor­ta Af­ri­ka Res­pub­li­ka­syn­da 3 müň 106 ka­rat­lyk «Cul­li­nan» at­ly al­maz ta­py­lyp­dy. Bu daş do­kuz bö­le­ge ke­si­lip­di. Soň­ky ta­py­lan göw­her Bots­wa­na­nyň paý­tag­ty Ga­bo­ro­ne­niň 500 ki­lo­metr de­mir­ga­zy­gyn­da­ky Ka­ro­we mag­dan kä­nin­den ta­pyl­dy. Bots­wa­na­nyň hö­kü­me­ti bu gym­mat­ly da­şyň ýurt­da ta­py­lan iň uly göw­her­di­gi­ni mä­lim et­di. Mun­dan ozal 2019-njy ýyl­da şol şah­ta­da 1 müň 758 ka­rat­lyk daş ta­py­lyp­dy. Bu daş fran­suz «Louis Vuit­ton» kom­pa­ni­ýa­sy ta­ra­pyn­dan mä­lim edil­me­dik ba­ha­dan sa­tyn al­nyp­dy. 2016-njy ýyl­da bu ýer­den ta­py­lan 1 müň 109 ka­rat­lyk al­maz 53 mil­li­on dol­la­ra sa­ty­lyp­dy.

30 Awgust 2024

Jemgyýet

112 ýa­şa­dy

Dün­ýä­niň iň gar­ry er­kek ki­şi­si bo­lan Jon Tin­nis­wud 112 ýa­şy­ny dol­dur­dy. 1912-nji ýy­lyň 26-njy aw­gus­tyn­da Ang­li­ýa­nyň Li­wer­pul şä­he­rin­de dün­ýä inen Tin­nis­wud Gin­ne­siň re­kord­lar ki­ta­by ta­ra­pyn­dan ber­len şa­ha­dat­na­ma bi­len su­ra­ta düş­di. Ol re­kord ki­ta­by­nyň we­kil­le­ri bi­len gep­le­şen­de, nä­me üçin şeý­le uzak ýa­şan­dy­gy ba­ra­da hiç hi­li pi­ki­ri­niň ýok­du­gy­ny aýt­dy. Öm­rü­niň do­wa­myn­da «Li­wer­pul» fut­bol to­pa­ry­nyň jan­kö­ýe­ri bo­lan Tin­nis­wud ýur­duň Sa­ut­port şä­he­rin­de gar­ry­lar öýün­de ýa­şa­ýar. Ol şu ýy­lyň ap­rel aýyn­da 114 ýaş­ly is­pa­ni­ýa­ly Hu­an Wi­sen­te Pe­res Mo­ra­nyň ara­dan çyk­ma­gy bi­len dün­ýä­niň iň gar­ry er­kek ki­şi­si bo­lup­dy. Ýaş wag­ty iş­jeň dur­muş­da ýa­şan­dy­gy­ny aý­dan Tin­nis­wud köp ýö­rän­di­gi­ni bel­le­ýär. Ol özü­niň beý­le­ki adam­lar­dan o di­ýen ta­pa­wut­ly däl­di­gi­ni, her ki­miň uzak ýa-da gys­ga ömür sü­rüp bil­jek­di­gi­ni, mu­nuň bi­len bag­ly ada­myň elin­den gel­ýän za­dyň ýok­du­gy­ny aýd­ýar. Tin­nis­wud uzak ýa­şa­mak ba­ra­da aý­ra­tyn syr bil­me­ýän­di­gi­ni aýd­ýar. Ol jan­kö­ýer­lik ed­ýän «Li­wer­pul» fut­bol to­pa­ry dö­re­di­len­den 20 ýyl­dan soň­ra dün­ýä inip­dir. Klu­buň hä­zi­re çen­li ga­za­nan 66 ku­bo­gyn­dan iki­sin­den ga­la­ny­ny gö­rüp­dir. Ol milli çempionatdaky ilkinji iki 2 çempionlygy (1901-1906ý.) gör­män­dir.

30 Awgust 2024

Jemgyýet

Gy­zyl saç­ly­la­ryň fes­ti­wa­ly

Ni­der­land­la­ryň Til­burg şä­he­rin­de däp bo­lan gy­zyl saç­ly­la­ryň fes­ti­wa­ly ge­çi­ril­di. Üç gün­läp do­wam eden şü­we­le­ňe 80 ýurt­dan 10 müň adam gat­naş­dy. Fes­ti­wa­lyň çäk­le­rin­de gat­na­şy­jy­lar ýa­dy­gär­lik su­ra­ta düş­dü­ler, şeý­le-de sa­çy­ň be­je­ri­lme­gi, se­net­çi­lik iş­le­ri ýa­ly çä­re­ler ge­çi­ril­di. Ýurt­da gy­zyl saç­ly­la­ryň fes­ti­wa­ly il­kin­ji ge­zek 2005-nji ýyl­da hö­wes­jeň su­rat­keş Bart Ru­wen­hors­tyň 15 sa­ny gy­zyl saç­ly mo­del tap­mak üçin ga­ze­te bil­di­riş ber­me­gi bi­len baş­lap­dyr. Bil­dir­iş­e 150 adam ýüz tu­tup­dyr. Şeý­le köp gy­zyl saç­lynyň bar­dy­gy­na haý­ran ga­lan Ru­wen­horst şular ýaly çä­rä­ni gu­ra­mak ka­ra­ry­na ge­lip­dir.

30 Awgust 2024

Jemgyýet

Iý­mit ga­lyn­dy­syn­dan uçar ýan­gy­jy ön­dü­ri­ler

Ýo­lag­çy uçar­la­ry köp muk­dar­da ýan­gyç sarp ed­ýär. Bu bol­sa ho­wa­ny za­ýa­la­ýar. Şeý­le bo­lan­soň, has tyg­şyt­ly uçar he­re­ket­len­di­ri­ji­le­ri­ni ön­dür­mek üçin yzy­gi­der­li ta­gal­la edil­ýär. Şeý­le hem awia­kom­pa­ni­ýa­lar ýan­gyç üçin az çyk­da­jy et­me­ýär­ler. Ýew­ro­pa Bi­le­le­şi­gi­niň Awia­si­ýa howp­suz­ly­gy agent­li­gi daş­ky gur­şaw üçin zy­ýan­syz awia­ýan­gy­jy taý­ýar­la­ma­ga gol­daw ber­ýär. Bio­ýan­gyç ha­sap edil­ýän ener­gi­ýa­nyň bu gör­nü­şi­ni ön­dür­mek üçin, esa­san, iý­mit ga­lyn­dy­la­ryn­dan peý­da­la­ny­lar. Ýan­gy­jy ön­dür­mek üçin ula­ny­lan iý­mit­lik ösüm­lik ýa­gyn­dan, ma­lyň ýa­gyn­dan we beý­le­ki iý­mit ga­lyn­dy­la­ryn­dan peý­da­la­ny­lar. Mun­dan baş­ga-da, ener­gi­ýa ön­dür­mek üçin me­de­ni usul­da eki­len ösüm­lik­den peý­da­la­ny­lar. Bu ýan­gyç ýa­ky­lan­da ne­bit­den al­nan ýan­gyç ýa­ly zy­ýan­ly zer­re­jik­le­ri ho­wa goý­ber­me­ýär. Il­kin­ji no­bat­da, bu ýan­gy­jyň ada­ty ýan­gy­ja ga­ryş­dy­ryl­ma­gy ar­ka­ly peý­da­la­nyl­ma­gy, soň­lu­gy bi­len bol­sa ýan­gy­jyň bu gör­nü­şi­niň ýaý­baň­lan­dy­ryl­ma­gy göz öňün­de tu­tul­ýar. Ýan­gy­jyň bu gör­nü­şi ABŞ-da hem ön­dü­ri­ler. Ýurt­da 2030-njy ýy­la çen­li ýyl­da 3 mil­liard gal­lon ho­wa gä­mi­le­ri üçin bio­ýan­gyç ön­dü­ril­me­gi mak­sat edi­nil­ýär. 2050-nji ýy­la çen­li bol­sa, awia­si­ýa pu­da­gy üçin ýe­ter­lik de­re­je­de bio­ýan­gyç ön­dü­ri­ler

30 Awgust 2024

Jemgyýet

Ro­bot­lar gün­de­lik dur­mu­şa ara­laş­ýar

Go­laý­da Hy­ta­ýyň paý­tag­ty Pe­kin­de Bü­tin­dün­ýä ro­bot mas­la­ha­ty ge­çi­ril­di. Bu mas­la­hat­da 20-den gow­rak adam­sy­pat ro­bot köp­çü­li­ge gör­ke­zil­di. Ro­bot­lar eme­li aň teh­no­lo­gi­ýa­sy bi­len üp­jün edi­lip­dir. Bu bol­sa ola­ra edil adam ýa­ly gep­le­mä­ge we so­wal­la­ry­ňa jo­gap ber­mä­ge müm­kin­çi­lik ber­ýär. «EX Ro­bots» we «Ast­ri­bot Co.» at­ly kom­pa­ni­ýa­la­ryň ro­bot­la­ry has köp ada­myň ün­sü­ni çek­di. Gün­de­lik dur­muş­da ulan­ma­ga ni­ýet­le­nen ro­bot­la­ryň ara­syn­da «Ast­ri­bot S1» at­ly ro­bot ada­ma has köp meň­zeş­li­gi bi­len ta­pa­wut­lan­ýar. Bu iki kom­pa­ni­ýa hem şu ýy­lyň do­wa­myn­da ro­bot­la­ryň tä­jir­çi­lik mak­sat­ly önüm­çi­li­gi­ni ýo­la goý­mak is­le­ýär.

30 Awgust 2024

Jemgyýet

Su­wuk­lan­dy­ry­lan gaz yla­la­şy­gy ga­za­nyl­dy

Ka­tar bi­len Ku­weý­tiň ara­syn­da su­wuk­lan­dy­ry­lan gaz şert­na­ma­sy­na gol çe­kil­di. Şert­na­ma gö­rä, Ka­ta­r Ku­weý­te 15 ýyl­lap her ýyl­da 3 mil­li­on ton­na su­wuk­lan­dy­ry­lan gaz be­rer. Mun­dan ozal iki ýur­duň ara­syn­da bu ugur­da­ky yla­la­şy­ga 2020-nji ýyl­da gol çe­ki­lip­di. Ku­weýt elekt­rik ener­gi­ýa­sy­na art­ýan is­le­gi ka­na­gat­lan­dyr­mak üçin gaz­dan peý­da­lan­ýar. Yla­la­şy­ga «Qata­rE­ner­gy» hem-de «Ku­wa­it Pet­ro­le­um Cor­po­ra­ti­on» (KPC) kom­pa­ni­ýa­la­ry­nyň ýo­ka­ry de­re­je­li ýol­baş­çy­la­ry gol çek­di. Ka­tar gel­jek ýy­lyň ýan­wa­r aýyn­dan baş­lap, Ku­weý­te tä­ze şert­na­ma gö­rä gaz be­rip baş­lar. Su­wuk­lan­dy­ry­lan gaz önüm­çi­li­gin­de dün­ýä­niň öň­de­ba­ry­jy ýurt­la­ry­nyň bi­ri bo­lan Ka­tar hä­zir­ki wagt­da ýyl­lyk 77 mil­li­on ton­na bo­lan önüm­çi­li­gi­ni 2030-njy ýy­la çen­li 142 mil­li­on ton­na çy­kar­ma­gy me­ýil­leş­dir­ýär.

30 Awgust 2024

Jemgyýet

Adalarda de­ňiz de­re­je­si beý­gel­ýär

Bir­le­şen Mil­let­ler Gu­ra­ma­sy­nyň Baş sek­re­ta­ry An­to­niu Gu­ter­riş de­ňiz de­re­je­si­niň beý­gel­ýän­di­gi­ni mä­lim et­di. Onuň söz­le­ri­ne gö­rä, bu ýag­daý Ýu­waş um­ma­nyn­da­ky ada ýurt­la­ry üçin tö­wek­gel­çi­lik dö­re­dip bi­ler. Ol mu­nuň öňü­ni al­mak üçin hal­ka­ra jem­gy­ýet­çi­li­gi­ni ga­zy­lyp alyn­ýan ener­gi­ýa se­riş­de­le­ri­niň ula­ny­ly­şyn­dan el çek­mä­ge ça­gyr­dy. Ol bu ba­ra­da «Üýt­ge­di­ji we çy­dam­ly Ýu­waş um­ma­ny: has go­wu­sy­nyň gur­lu­şy­gy» ady bi­len Ton­ga Pa­ty­şa­ly­gyn­da ge­çi­ri­len fo­rum­da eden çy­ky­şyn­da aýt­dy. Bu fo­rum 53-nji ge­zek ge­çi­ril­ýär. Iri hal­ka­ra gu­ra­ma­sy­nyň ýol­baş­çy­sy ga­zy­lyp alyn­ýan ýan­gy­jyň sarp edil­me­gi­niň ug­le­ro­dy bö­lüp çy­kar­ýan­dy­gy­na, mu­nuň suw de­re­je­si­niň ýo­kar­lan­ma­gy­na ge­tir­ýän­di­gi­ne ün­si çek­di. BMG-niň bu ba­ra­da taý­ýar­lan mag­lu­ma­tyn­da 1990-2020-nji ýyl­lar ara­ly­gyn­da Ton­ga­nyň paý­tag­ty Nu­kua­lo­fa­da de­ňiz de­re­je­si­niň 21 san­ti­metr beý­ge­len­di­gi bel­le­nil­ýär. Bu gör­ke­zi­ji dün­ýä­niň or­ta­ça gör­ke­zi­ji­sin­den iki es­se köp­dür. Şeý­le hem mag­lu­mat­da Sa­moa­nyň Apia şä­he­rin­de de­ňiz de­re­je­si­niň 31 san­ti­metr, Fi­ji­niň Su­wa şä­he­rin­de 29 san­ti­metr beý­ge­len­di­gi bel­le­nil­ýär. Gu­ter­riş iri kom­pa­ni­ýa­lar bi­len ösen ýurt­la­ryň kli­mat bi­len bag­ly yla­la­şyk­lar­da göz öňün­de tu­tu­lan ta­lap­l

30 Awgust 2024

Jemgyýet

«San­ly çar­wa­la­ra» gol­daw ber­ler

Soň­ky ýyl­lar­da in­ter­net teh­no­lo­gi­ýa­sy­nyň ös­me­gi ne­ti­je­sin­de köp işi uzak­dan et­mä­ge müm­kin­çi­lik dö­re­di. Mu­ňa, esa­san, komp­ýu­ter ar­ka­ly ýe­ri­ne ýe­ti­ril­ýän iş­ler de­giş­li­dir. In­di yz­da ga­lan pan­de­mi­ýa döw­rün­de bol­sa, bu ýag­daý has hem ýaý­baň­lan­dy­ryl­dy, ge­rek­li teh­no­lo­gi­ýa­lar kä­mil­leş­di­ril­di. Ne­ti­je­de, köp adam di­ňe öýün­de otu­ran ýe­rin­de däl, dün­ýä­niň baş­ga bir kün­je­gin­de otu­ran ýe­rin­de işi­ni edip baş­la­dy. Hat­da kä­bir adam­lar gä­mi­de uzak ara­ly­ga sy­ýa­hat ed­ýän wag­ty hem işi­ni et­me­gi­ni do­wam et­dir­ýär. Şeý­le adam­la­ra «san­ly çar­wa» di­ýil­ýär. Ara­gat­na­şyk inf­rast­ruk­tu­ra­sy ösen ýurt­lar ýa-da şä­her­ler «san­ly çar­wa­lar» üçin dür­li wi­za ýe­ňil­lik­le­ri­ni gi­ri­zip, sy­ýa­hat­çy­lyk pu­da­gy­ny hem ös­dür­ýär­ler. Is­pa­ni­ýa­nyň Est­re­ma­du­ra se­bi­ti ýo­ka­ry hü­när­li san­ly ul­gam hü­när­men­le­ri­ne 15 müň ýew­ro çen­li ma­li­ýe gol­da­wy­ny ber­ýär. Gü­neş­li ýurt­ bo­lan Is­pa­ni­ýa­nyň bu se­bi­ti­ne bar­ýan sy­ýa­hat­çy­la­ryň sa­ny beý­le­ki ýer­le­ri­ne ga­raň­da az. Şol se­bäp­li aw­to­nom se­bi­tiň ýol­baş­çy­la­ry bu ýe­riň ýa­şaý­jy­la­ry­nyň sa­ny­ny art­dy­ryp, yk­dy­sa­dy­ýe­ti ös­dür­mek is­le­ýär­ler. Mu­nuň üçin je­mi 200 mil­li­on ýew­ro bö­lü­nip ber­lip­dir. Ne­ti­je­de, se­bit­de 200 sa­ny ýo­ka­ry hü­när­li iş­gä­riň ýa­şa­ma­gy ga­za­ny­la

30 Awgust 2024

Jemgyýet

Dünýä täzelikleri gys­ga se­tir­ler­de

Ählumumy saýlaw geçiriler. Gruziýanyň Pre­zi­den­ti Sa­lo­me Zu­ra­biş­wi­li şu ýy­lyň 26-njy okt­ýab­ryn­da äh­lu­mu­my saý­law­la­ryň ge­çi­ril­me­gi ba­ra­da­ky ka­ra­ra gol çek­di. Bu ba­ra­da ýur­duň Pre­zi­den­ti­niň res­mi in­ter­net sa­hy­pa­syn­da ha­bar be­ril­ýär. Saý­law kom­pa­ni­ýa­sy­nyň hem baş­la­nan­dy­gy mä­lim edil­di. 24 mil­li­on dol­la­ra sa­tyl­dy. Ame­ri­kan Beýs­bol Li­ga­sy­nyň (MLB) ady ro­wa­ýa­ta öw­rü­len oýun­çy­sy Ba­be Ru­tuň 1932-nji ýyl­da­ky möw­süm­de ge­ýen «Nýu Ýork Ýankis» to­pa­ry­nyň köý­nek­çe­si auk­si­on­da 24 mil­li­on dol­la­ra sa­tyl­dy. Şeý­le­lik­de, bu köý­nek­çe hä­zi­re çen­li iň gym­mat ba­ha­dan sa­ty­lan sport kol­lek­si­ýa­sy bol­dy.

30 Awgust 2024

Jemgyýet

Ýol hereketiniň howpsuzlygyny üpjün edeliň!

Mä­lim bol­şy ýa­ly, ýur­du­myz­da her ýy­lyň 1–30-njy sent­ýab­ry ara­ly­gyn­da «Ýol he­re­ke­ti­niň howp­suz­ly­gy – öm­rü­mi­ziň ra­hat­ly­gy» di­ýen at bi­len bi­raý­lyk çä­re­le­ri ge­çi­ril­ýär. Bu bi­raý­ly­gyň do­wa­myn­da ge­çi­ril­ýän çä­re­le­riň giň top­lu­my ýurt aba­dan­çy­ly­gy­ny sak­la­ma­ga, ýur­du­myz­da ýol he­re­ke­ti­niň düz­gün­le­ri­niň ber­jaý edil­me­gi ne­ti­je­sin­de ila­tyň sag­ly­gy­ny go­ra­ma­ga, ýol-ulag ha­dy­sa­la­ry se­bäp­li dö­re­ýän şi­kes­le­riň we ma­ýyp­ly­gyň öňü­ni al­ma­ga gö­nük­di­ri­len­dir. Tä­ze okuw ýy­ly­nyň baş­lan­ma­gy bi­len, okuw­çy­lar­dyr ta­lyp­la­ryň gat­na­wy artýar. «Ýol he­re­ke­ti­niň howp­suz­ly­gy – öm­rü­mi­ziň ra­hat­ly­gy» di­ýen şy­gar as­tyn­da ge­çi­ril­ýän bi­raý­ly­gyň do­wa­myn­da ça­ga­la­ra ge­çel­gä­niň ýok ýe­rin­den geç­me­giň howp­lu­dy­gy­ny, ýol­da düz­gün-ter­ti­be gö­rä he­re­ket et­me­li­di­gi­ni öw­ret­mek örän mö­hüm­dir.

30 Awgust 2024

Jemgyýet

Ro­bo­toteh­ni­ka we eme­li aň

«Türk­me­nis­tan­da 2019–2025-nji ýyl­lar­da san­ly yk­dy­sa­dy­ýe­ti ös­dür­me­giň Kon­sep­si­ýa­sy» aý­ra­tyn äh­mi­ýe­te eýe bo­lup, on­dan ge­lip çyk­ýan we­zi­pe­le­ri ama­la aşyr­mak­da teh­no­lo­gi­ýa­nyň hä­zir­ki za­man hem-de öň­de­ba­ry­jy çöz­güt­le­ri­ni dur­mu­şa or­naş­dyr­mak mö­hüm bo­lup dur­ýar. Mun­da ro­bot­la­ry taý­ýar­la­ma­gyň hem-de soň­ky ýyl­lar­da has köp üns be­ril­ýän eme­li aň ul­ga­my­nyň hem uly hyz­ma­ty­nyň bar­dy­gy­ny bel­le­me­li. Ro­boto­teh­ni­ka­nyň bu esa­sy ýö­rel­ge­le­ri, baş­ga­ça aý­dy­lan­da, önüm­çi­lik tap­gyr­la­ry mö­hüm bo­lup dur­ýar. Bu ugur­da ro­bot­la­ryň iş­le­nip taý­ýar­la­nyl­ma­gy­na esas­lyk na­za­ry bi­lim­ler we ama­ly tej­ri­be­ler hök­ma­ny ze­rur­dyr. Ro­boto­teh­ni­ka bi­lim üçin äh­lu­mu­my gu­ral­dyr. Ýaş­la­ra ro­bot en­jam­la­ry­ny ulan­ma­gy öw­ret­mek, şol bir wag­tyň özün­de oý­na­mak we teh­ni­ki dö­re­di­ji­lik bi­len öw­ren­me­gi aň­lad­ýar. Bi­lim be­ri­ji ro­bot en­jam­la­ry baş­lan­gyç dö­wür­de okuw­çy­la­ryň teh­ni­ki me­ýil­le­ri­ni kes­git­le­mä­ge we ola­ry bu ugur­da kä­mil­leş­dir­mä­ge müm­kin­çi­lik ber­ýär.

30 Awgust 2024

Jemgyýet