''Demokratiýa we hukuk'' žurnaly

Esaslandyryjysy: Türkmenistanyň Döwlet, hukuk we demokratiýa instituty
Salgysy: Aşgabat şäheri, A. Nowaýy köçe 2022 jaý 86
Telefon belgileri: 38-06-00

Makalalar

Ylym dün­ýä­si­niň ägir­di

«7/24. tm» №15 (202), 08.04.2024 Mu­kad­des Ga­raş­syz­ly­gy­myz mil­li gym­mat­lyk­la­ry­my­zy, şeý­le-de mil­li ta­ry­hy­my­zy asyl dur­kun­da do­ly öw­ren­me­gi­mi­zi gaý­ta­ryp ber­di. Ibn Si­na Ür­genç (hä­zir­ki Kö­ne­ür­genç) şa­sy Aly ben Ma­mu­nyň köş­gü­niň ýa­nyn­da­ky ylym öýün­de özi ýa­ly da­na alym­lar, luk­man­lar bi­len bi­le­lik­de ylym bi­len meş­gul­lan­ýar. Gu­jur-gaý­ra­ty­nyň joş ur­ýan wag­ty ta­ny­mal alym­lar, akyl­dar­lar, luk­man­lar bi­len gat­na­şyk­da bol­ma­gy Ibn Si­na ok­gun­ly öňe git­mä­ge ýar­dam ed­ýär. 

Wideogörnüşleriň bäsleşigi

Magtymguly Pyragynyň doglan gününiň 300 ýyllygyny dabaralandyrmak maksady bilen biziň baýry ýokary okuw mekdebimiz ýurdumyzyň ýokary okuw mekdepleriniň talyplarynyň arasynda «Magtymguly and the present day» («Magtymguly we şu gün») atly iňlis dilinde wideogörnüşleri taýýarlamak boýunça bäsleşik yglan etdi. Uly gyzyklanma eýe bolan bäsleşikde ýurdumyzyň ýokary okuw mekdeplerinden gelen wideogörnüşleriň 45-si kabul edilip, olaryň arasyndan iň gowulary ýeňijiler diýlip yglan edildi. Ýeňijiler saýlanyp alnanda, esasan, işiň Magtymguly Pyragynyň döredijilik dünýäsini we onuň öwrenilişini içgin açyp görkezişine üns berildi.

Tejribelik geçýän talyplaryň bäsleşigi geçirildi

«Türkmenistanda daşary ýurt dillerini okatmagy kämilleşdirmegiň Konsepsiýasyna» laýyklykda Seýitnazar Seýdi adyndaky Türkmen döwlet mugallymçylyk instituty «Berdimuhamet Annaýewiň durmuş we zähmet ýoly mugallymçylyk ussatlygyny kämilleşdirmegiň usulyýet esasydyr» atly bäsleşigi guramaga gatnaşdy. Magtymguly adyndaky Türkmen döwlet uniwersiteti we Döwletmämmet Azady adyndaky Türkmen milli dünýä dilleri instituty bilen bilelikde guralan bäsleşik iňlis dilini okatmagyň usulyýeti boýunça geçirildi. Oňa ýokarda ady agzalan ýokary okuw mekdepleriniň mugallymçylyk tejribeligini geçýän talyplary gatnaşdylar.

Gymmaty egsilmejek eserler

Ata Watanymyzyň röwşen geljegi bolan ýaş nesliň edep-terbiýeli, ylym-bilimli, kämil şahsyýet hökmünde kemala gelmegi üçin uly aladalar edilýär. Ýaşlary watansöýüjilik we ynsanperwerlik ruhunda terbiýelemekde, olarda ata Watana, halka, mukaddesliklere, asylly däp-dessurlarymyza, milli gymmatlyklarymyza belent söýgi döretmekde Gahryman Arkadagymyzyň jöwher paýhasyndan dörän ajaýyp eserleriniň, Arkadagly Gahryman Serdarymyzyň kitaplarynyň ähmiýeti örän uludyr. Bu kitaplar nesil terbiýesi baradaky manyly, parasatly pikirlere ýugrulan jümlelere örän baý bolmak bilen, adamyň ruhy dünýäsini, dilini baýlaşdyrýan we kämilleşdirýän, durmuş meselesine giňişleýin jogap berýän, dogry ýola ugrukdyrýan bahasyna ýetip bolmajak gymmatlyklardyr. Gahryman Arkadagymyzyň kitaplary taryhy we ylmyň beýleki ugurlaryna degişli hem-de milli gymmatlyklarymyz baradaky maglumatlary, asyrlar aşyp, biziň günlerimize gelip ýeten rowaýatlary, pähim-paýhaslary özünde jemlemek bilen, ruhy dünýämizi baýlaşdyrýan terbiýe mekdebidir. Hormatly Prezidentimiziň kitaplarynda Watanyňy söýmek, oňa wepaly bolmak, ýurdumyzyň bedew batly ösüşlerine öz mynasyp goşandyňy goşmak, gadymy taryhymyz, medeniýetimiz hakynda gymmatly pikir-garaýyşlar beýan edilýär.

Ylym-bilimde netijeli işler

Berkarar döwletiň täze eýýamynyň Galkynyşy döwründe ýurdumyzyň bilim ulgamyny mundan beýläk-de ösdürmek we onuň maddy-enjamlaýyn binýadyny has-da berkitmek, dünýä ölçeglerine laýyk gelýän öňdebaryjy enjamlar bilen üpjün etmek boýunça uly işler durmuşa geçirilýär. Mälim bolşy ýaly, hormatly Prezidentimiziň tagallasy bilen Türkmen döwlet binagärlik-gurluşyk institutynyň täze binalar toplumy gurulýar. Aşgabat şäheriniň Görogly köçesiniň ugrunda gurluşygyna badalga berlen institutyň 5000 orunlyk täze binalar toplumynyň okuw otaglaryny döwrebap enjamlaşdyrmak boýunça tejribeli hünärmenlerden ybarat bolan iş topary döredildi. Iş topary tarapyndan institutymyzyň täze binalar toplumyny enjamlaşdyrmak, okuw otaglaryna ornaşdyrylmaly enjamlarynyň kysymyny, ulgamlaryny, programma üpjünçiliginiň sanawyny taýýarlamak boýunça potratçy kärhana bolan «Ajaýyp gurluşyk» hususy kärhanasy bilen degişli guramaçylyk işleri alnyp baryldy. Institutyň professor-mugallymlary Germaniýa Federatiw Respublikasynyň tejribehana enjamlaryny öndürýän kompaniýalarynda iş saparynda boldular. Gamburg şäherinde ýerleşýän «G.U.N.T. Gerätebau GmbH» kompaniýasynyň «G.U.N.T Hamburg» tejribehana enjamlaryny öndürýän zawodynda kompaniýanyň wekilleri bilen duşuşyk geçirildi.

Ibn Sinanyň ýörelgeleri

«7/24. tm» №14 (201), 01.04.2024 Türk­men hal­ky­nyň baý me­de­ni mi­ra­sy özü­niň kö­pö­wüş­gin­li­li­gi bi­len ta­pa­wut­lan­ýar. Halk luk­man­çy­ly­gyn­da hal­ky­myz baý däp­le­ri, öz­bo­luş­ly ýol-ýö­rel­ge­le­ri bi­len bi­ler­men­le­riň ün­sü­ni çek­ýär. Bi­ziň Di­ýa­ry­myz­da halk için­de luk­ma­nyň ady tu­tul­sa, Gün­do­ga­ryň be­ýik luk­ma­ny Ibn Si­na esas­la­nyl­ýar. Hä­zir­ki Mer­ke­zi Azi­ýa­nyň çäk­le­rin­de ýa­şan, okap bi­lim alan we luk­man­çy­lyk amal­la­ry bi­len at gal­dy­ran Abu Aly Ibn Si­na alym, fi­lo­sof hök­mün­de adam­zat yl­my­nyň ösü­şi­ne uly go­şant go­şan be­ýik şah­sy­ýet­dir.

Emeli intellekt

«Türkmenistan Sport», № 1 (21), 2024 Türk­me­nis­tan döw­le­ti­mi­ziň gur­lu­şy­nyň äh­li ugur­la­ryn­da bol­şy ýa­ly, mil­li yk­dy­sa­dy­ýe­tiň ösüş dep­gin­le­ri bo­ýun­ça ösen ýurt­la­ryň ha­ta­ryn­da bar­ýar. Türk­me­nis­tan tä­ze sep­git­le­re ýet­mek bi­len ösü­şiň tä­ze ýo­ka­ry de­re­je­si­ne mag­lu­mat­lar jem­gy­ýe­ti­ne ga­dam goý­dy. Eme­li in­tel­lekt adam­la­ryň ýa-da haý­wan­la­ryň te­bi­gy in­tel­lek­tin­den ta­pa­wut­ly­lyk­da, ma­şyn­lar ýa-da beý­le­ki en­jam­lar ta­ra­pyn­dan san­ly gör­nüş­de gör­ke­zil­ýän akyl­dyr. Onuň aý­ra­tyn­lyk­la­ry ba­ra­da Türk­men döw­let bi­na­gär­lik-gur­lu­şyk ins­ti­tu­ty­nyň mu­gal­lym­la­ry Aga­ber­di Ho­ja­ýew bi­len Şe­ker Mäm­met­gu­ly­ýe­wa gür­rüň ber­ýär.

Bular bilim barada

Biziň bilýänlerimiz çäklidir, bilmeýänlerimiz çäksizdir. Apuleý.

Genetika banky: ylym, ekin we önümçilik

Hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedowyň 2023-nji ýylyň 2-nji noýabrynda gol çeken Kararyna laýyklykda, Türkmenistanyň Oba hojalyk ministrliginiň garamagynda Ylmy-barlag däneçilik, Ylmy-barlag ekerançylyk we Ylmy-barlag pagtaçylyk institutlary döredildi. Bu edaralaryň maksady oba hojalyk ekinleriniň hasyllylygyny ýokarlandyrmakdan hem-de olaryň işini ylmy esasda ulgamlaýyn alyp barmakdan ybaratdyr. Şunda ekinleriň tohum nusgalaryny ylmyň seçgi ugurly barlag işlerinde peýdalanmak we ýokary hasylly sortlary döretmek möhüm wezipe hasaplanýar. Dünýä tejribesinden belli bolşy ýaly, ekinleriň täze sortlaryny almakdan ozal, olaryň tohum nusgalarynyň goruny döretmegiň, özi-de olaryň ýeterlik möçberde saklanylmagynyň seçgi işiniň has netijeli bolmagyna uly täsiri bar. Häzir dünýäde döredilen genetika banklarynyň 1800-sinde ösümlikleriň 7 milliona golaý tohum nusgasy saklanýar. Ýurdumyzyň dag-düzlerinde we sähra-çöllük ýerlerinde ösýän dürli ösümlikleriň genetiki nesil toplumynyň ýabany görnüşleriniň, oba hojalyk ekinleriniň sortlarynyň tohum nusgalaryny genetika bankynda saklamak, olary geljek nesillere ýetirmek möhüm wezipe bolup durýar. Bu iş ekinleriň täze hasylly sortlaryny döretmekde, azyk howpsuzlygyny pugtalandyrmakda uly ähmiýete eýedir. Türkmen halky azyk önüm

Döwrüň innowasion ösüş ugruna eýerip

Hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedowyň parasatly baştutanlygynda ýurdumyzda ýaşlaryň gatnaşmagynda bilim, ylym, innowasiýalar, önümçilik we işewürlik ulgamlary utgaşykly ösdürilýär hem-de olaryň arabaglanyşygy yzygiderli pugtalandyrylýar. Döwlet Baştutanymyzyň Ministrler Kabinetiniň 1-nji martda sanly ulgam arkaly geçirilen mejlisinde gol çeken Türkmenistanyň Oguz han adyndaky Inžener-tehnologiýalar uniwersitetiniň «Oguz han» ylmy-tehnologiýalar merkezini döretmek hakyndaky Karary hem munuň nobatdaky aýdyň güwäsi boldy. «2023-2024-nji ýyllar üçin Türkmenistanyň ykdysadyýetine ýokary we innowasion tehnologiýalary çekmäge gönükdirilen halkara hyzmatdaşlygyny ösdürmek babatynda Hereketleriň Meýilnamasyna» laýyklykda kabul edilen bu çözgüt ýurdumyzda innowasion senagaty ösdürmäge, ýaş inženerleri we tehnologlary taýýarlamaga, daşary ýurtlardan getirilýän harytlaryň ornuny tutýan önümleriň öndürilýän möçberlerinidir görnüşlerini artdyrmaga, innowasion tehnologiýalar ulgamynda halkara hyzmatdaşlygy ilerletmäge ýardam berer. Häzirki zaman dünýäsinde bilim we ylym ösüşiň esasyny düzýär we bäsdeşligiň çeşmesi bolup durýar. Täze bilimleri, innowasiýalary döretmäge, olary döwrebap tehnologiýalar, önümler we hyzmatlar üçin peýdalanmaga, şeýle he

Ylmy-barlag institutlary gadymy toprakda

Arkadagly Gahryman Serdarymyzyň parasatly baştutanlygynda milli ykdysadyýetimiziň ähli ugurlary bilen bir hatarda, ýurdumyzyň oba hojalygynda geçirilýän özgertmeleriň depginini has-da güýçlendirmek, daşary ýurtlardan getirilýän önümleriň ornuny tutýan önümleriň öndürilişini artdyrmak ugrunda giň gerimli işler amala aşyrylýar. «Pähim-paýhas ummany Magtymguly Pyragy» ýylynyň 24-nji fewralynda Gahryman Arkadagymyz Arkadag şäheriniň oba hojalyk toplumynyň binasyna geldi. Şol gün hormatly Prezidentimiziň tabşyrygy esasynda geçen ýylyň güýzünde açylan Ylmy-barlag däneçilik, Ylmy-barlag ekerançylyk institutlarynyň bu ajaýyp bina göçürilip getirilmegi biziň alymlarymyzyň göwünlerini galkyndyran waka boldy. Dünýä ülňülerine laýyklykda, ýokary derejede abzallaşdyrylan bu binada alymlaryň döredijilikli işlemegi, ylmy barlaglary netijeli alyp barmagy üçin ähli zerur şertler döredilen.

Gymmatly kitaplaryň terbiýeçilik ähmiýeti

Türkmen halky kitaplara, şol bir wagtda hem olary ýazan şahyrlara, ýazyjylara hemişe uly sarpa goýup gelipdir. Berkarar döwletiň täze eýýamynyň Galkynyşy döwründe bu ýörelge dowamat-dowam bolmak bilen, Gahryman Arkadagymyzyň gymmatly eserleriniň ajaýyp zamanamyzda ýolumyza şamçyrag bolup nur saçýandygyny nygtamak aýratyn ýakymlydyr. Ol eserleriň her biri özüniň many-mazmun taýdan çuňlugy, diliniň çeperligi, okyjy üçin sada hem düşnükli dilde ýazylandygy bilen tapawutlanyp, gymmatly gollanma bolup durýar. Milli Liderimiziň biri-birinden ajaýyp kitaplarynda ata Watana, ene topraga söýgi-buýsanç, ata-enä hormat goýmak, agzybirlik, halallyk, mydama ýagşy umytda bolmak, ahlak we hukuk kadalaryna eýermek, il-ýurduň bähbidini ileri tutmak, milli gymmatlyklarymyza buýsanç şeýle bir çeperçilik bilen beýan edilýär welin, olary gaýta-gaýta okanyňy duýman galýarsyň. Eserlerde taryhy hem durmuşy wakalaryň üsti bilen ýaş nesillere ata-babalarymyzdan dowamat-dowam bolup gelýän edep-terbiýe kadalary örän çeperçilik bilen ündelýär. Bu bolsa gymmatly eserleriň terbiýeçilik taýdan ähmiýetini has-da artdyrýar.

Kitaphana işi kämilleşýär

Hormatly Prezidentimiziň parasatly baştutanlygynda ähli ugurlar bilen bir hatarda, ylym-bilim, medeniýet ulgamlary täzeçe many-mazmuna eýe boldy, özgerdi we kämilleşdi. Medeniýetiň esasy ugurlarynyň biri bolan kitaphanalar häzirki zaman ösen tehnologiýalary bilen üpjün edilip, dünýä ülňülerine laýyk gelýän şertlerde okyjylara hyzmat edýär. Gözbaşyny gadymyýetden alýan milli medeniýetimiziň ruhy binýadyny berkidýän kitaphanalar bu gün döwür bilen aýakdaş. Gahryman Arkadagymyzyň tagallasy bilen häzirki zaman elektron enjamlary bilen enjamlaşdyrylan kitaphanalarda neşir önümlerini aýawly saklamak üçin ähli mümkinçilikler, kitaphana hyzmatyny ýokary derejede guramak üçin zerur şertler döredilen. Olaryň esasy hazynasy hasaplanylýan kitaplaryň jemgyýetiň, ýurdumyzyň geljegi bolan ýaşlaryň aň-düşünjesini özgertmekdäki orny juda ýokarydyr. Milli Liderimiziň jöwher paýhasyndan syzylyp çykýan kitaplarynda, hormatly Prezidentimiziň «Ýaşlar — Watanyň daýanjy» atly ilkinji kitabynda beýik özgertmeler, Garaşsyz, hemişelik Bitarap Türkmenistan döwletimiziň içeri we daşary syýasaty, ykdysady özgerişler, ýaşlar syýasaty, türkmen halkynyň taryhy, däp-dessurlary, milli ýörelgeleri, medeniýeti we sungaty, ýurdumyzyň gözel tebigaty ylmy taýdan hem, pelsepewi nukdaýnazardan hem giňd

«Bir gije ýatyrdym tünüň ýarynda...»

Ösüşlere beslenýän döwrümizde Gündogaryň beýik söz ussady Magtymguly Pyragynyň umumadamzat ähmiýetli mirasy ylmy esasda düýpli öwrenilip, dünýä ýaýylýar. Häzirki döwürde dana akyldaryň döredijiliginde ýüzlenen pikirleri dünýä ylmynyň ünsüni özüne çekýär. Bu ugurda aryf-akyldary pikir ummanyna ataran düýş hakyndaky pikirleri özüniň ähmiýeti bilen alymlarda uly gyzyklanma döredýär. Gahryman Arkadagymyz «Döwlet guşy» romanynda düýşe şeýle kesgitleme berýär: «Düýş — janyň tene, asmanyň zemine berýän içki habary. Ol özge dünýäniň az pursatlyk şu dünýä gelmegi, diňe reňkleriň däl, dünýäleriňem başgaça utgaşygy. Düýşüň ýüzi geljege sary. Ol Allatagalanyň bize geljegi duýmak üçin beren mümkinçiligi. Aslynda «düýş» sözüniň özi «duýuş» kökündendir. Özüniň nurlulygy bilen ol geljegiň nämälimligine açylan gapy, yş. Ol geljegiň özboluşly mümkingadar görnüşi bolup, eýesiniň kimligine baglylykda, onda geljegiňi görmek mümkinçiligi ýatýar. Düýşde öň aýak basylmadyk dünýä aýak basylýar, entek el degrilmedik dünýä el degrilýär. Şonuň üçinem onuň tebigatynda el degrilmediklik, aýak basylmadyklyk aýratynlygy bar».

Belent maksatlar ýagty geljege rowana

Beýik ösüşler bilen öňe barýan eziz Diýarymyzda ähli ulgamlarda bolşy ýaly, ylym-bilim ulgamynda hem uly ösüşler gazanylýar. Häzirki ajaýyp döwrümizde ýaş nesillere aýratyn üns berilýär, ähli mümkinçilikler döredilýär. Hormatly Prezidentimiziň durmuşa ornaşdyrýan ylym-bilim özgertmeleri esasynda ýaşlaryň döwrebap bilim, terbiýe almagyna, hünär öwrenmegine giň ýol açylýar. Garaşsyz, hemişelik Bitarap Türkmenistan döwletimizde Arkadagly Gahryman Serdarymyzyň taýsyz tagallalarynyň netijesinde milli bilim ulgamyny kämilleşdirmek, giň gözýetimli, innowasion tehnologiýalary dolandyrmaga ukyply ýaşlary terbiýeläp ýetişdirmek boýunça uly işler durmuşa geçirilýär. Berkarar döwletiň täze eýýamynyň Galkynyşy döwründe ýurdumyzyň obadyr şäherlerinde durmuş maksatly desgalar bilen bir hatarda, döwrebap bilim edaralary hem gurlup ulanylmaga berilýär. Bu babatda hormatly Prezidentimiz: “Häzirki zaman enjamlary bilen üpjün edilen orta we ýokary okuw mekdeplerini, çagalar baglaryny, dynç alyş-sagaldyş merkezlerini giň gerimde gurup ulanmaga berýäris. Bu bolsa ýaşlarymyza dünýä derejesinde bilim bermäge mümkinçilik döredýär” diýip belleýär.

Jahanda kitap dek mährem dost bolmaz

«Sen adamlaryň dilinden bir ömürde öwrenip bilmejek zatlaryňy kitapdan bir aýda öwrenip bilýärsiň» diýip, Gahryman Arkadagymyz «Ömrümiň manysynyň dowamaty» atly ajaýyp kitabynda ýazýar. Şu sözlerdenem görnüşi ýaly, kitabyň adamlaryň durmuşynda eýeleýän orny, ähmiýeti diýseň ýokarydyr. Esasanam, ýaş nesillerde watançylyk, ynsanperwerlik, ruhubelentlik duýgularyny ösdürmekde, ýaşaýşa, zähmete söýgi döretmekde, olary sagdyn durmuşa gönükdirmekde kitaplara uly orun degişlidir. Ata-babalarymyz hem şöhratly taryhynyň bütin dowamynda kitaplarda öňe sürülýän pähim-paýhaslaryň, edep-terbiýe kadalarynyň üsti bilen öz nesillerini terbiýeläpdirler. Gahryman Arkadagymyzyň jöwher zehininden dörän ajaýyp kitaplary, Arkadagly Gahryman Serdarymyzyň «Ýaşlar — Watanyň daýanjy» atly ilkinji kitaby, şadessanlarymyz, nusgawy şahyrlarymyzyň eserleri biz — mugallymlar üçin hemişe gymmatly gollanmalar bolup durýarlar. Ol eserleriň her bir jümlesi ynsan kalbyna üýtgeşik täsir edýär, durmuşda dogry ýoly saýlap almaklyga ýardam berýär.

Halkara maslahaty geçirildi

Seýitnazar Seýdi adyndaky Türkmen döwlet mugallymçylyk institutynda «Durnukly ösüş üçin ekologiýa bilimi» ÝUNESKO kafedrasynyň döredilmeginiň bir ýyllygy we Halkara güni mynasybetli «Durnukly ösüş üçin ekologiýa bilimini öwretmekde zenan alymlaryň ylmy işleriniň dabaralandyrylyşy» atly sanly ulgam arkaly ylmy-amaly maslahat geçirildi. Maslahatyň işine ýokary okuw mekdebimiziň mugallymlarydyr talyplaryndan başga-da, ýurdumyzyň we Özbegistanyň baýry bilim ojaklarynyň wekilleri gatnaşdylar.

Ýakymly täsire beslenen hepdelik

Seýitnazar Seýdi adyndaky Türkmen döwlet mugallymçylyk institutynda türkmen dili we edebiýat dersi boýunça «Magtymguly Pyragynyň şygryýet ummany ýaşlaryň paýhas hazynasydyr» diýen mowzukda hepdelik geçirildi. Oňa institutyň degişli fakultetiniň talyplary işjeň gatnaşdylar. Aýdym-sazly dabaralara beslenen bu baýramçylyk hepdeliginiň birinji gününde «Arzuwlan zamanaň geldi, Pyragy!» atly talyplaryň çeper okaýşyna we köňli ylhamly ýaşlaryň öz düzen goşgularyna uly orun berildi. Şeýle hem hepdeligiň çäklerinde Magtymguly atamyzyň ýaşan, okan, bilim alan ýerlerini beýan edýän taslamalaryň, sungat bilen içgin gyzyklanýan ýaşlaryň şahyryň goşgulary esasynda çeken ajaýyp suratlarydyr el işleriniň, zergärçilik bilen meşgullanýan talyplaryň ýasan şaý-sepleriniň sergisi ýaýbaňlandyryldy.

Ösüşiň berk binýady

Berkarar döwletiň täze eýýamynyň Galkynyşy döwründe ylym-bilimi ösdürmäge, sanly ulgamyň mümkinçiliklerini giňden peýdalanmaga uly üns berilýär. Şunda kämil hünärmenleriň, bilimli ýaşlaryň ähmiýetiniň uludygyny aýratyn bellemek gerek. Çünki bilimli ýaşlar sanly ulgama, ösen tehnologiýalara ussatlyk bilen erk edýärler, bu ugurdan bilimleri özleşdirýärler. Häzirki ösüşlere beslenýän döwürde, ylym-bilim bilen bir hatarda tehnologiýalar hem güýçli depginde ösýär, özgerýär, barha täze mümkinçilikler kemala gelýär. Çünki ylmy-tehnologik açyşlar jemgyýeti özgerdýär, ösdürýär. Şonuň üçin ylmy-tehnologik özgertmeler aýratyn ähmiýete eýe bolýar. Häzirki ösen döwürde ylmy tehnologiýalar durmuşymyza işjeň ornaşýar. Diňe bir kompýuterler däl, eýsem, sanly ulgamyň dürli mümkinçilikleri kemala gelýär. Häzirki wagtda tehnologiýalaryň ykdysadyýetde, ylym-bilimde, aragatnaşyk pudaklarynda işjeň ösdürilýändigini görýäris. Şeýle mümkinçilikler beýleki pudaklary, dürli ugurlary-da öz içine alýar. Muňa mysal hökmünde gurluşyk-binagärlik pudagynda hem sanly tehnologiýalaryň üstünlikli durmuşa ornaşdyrylýandygyny görkezmek bolýar. Dünýä nusgalyk Arkadag şäheriniň gurluşygynda «akylly» şäher konsepsiýasyndan ugur alnandygy aýratyn bellenilmäge

Ýerasty baýlyklaryň senagat ähmiýeti

Senagatyň köptaraplaýyn ösdürilmegi daşary ýurtlardan getirilýän harytlaryň ornuny tutýan önümleri özümizde öndürmäge mümkinçilik döredýär. Ýerli mineral çig mal serişdelerini rejeli we toplumlaýyn ulanmaga uly ähmiýet berilýär. Çünki biziň ýurdumyzda metal we metal däl, dag-magdan, gidromineral we beýleki gazylyp alynýan baýlyk känleri bar. Olaryň arasynda geljegi uly, gymmatly, seýrek duş gelýän we dagynyk elementleriň çig mal serişdeleri hem aýratyn orun tutýar. Dagynyk elementler öz arasynda dürli toparlara bölünýär. Ýöne bu toparlama örän şertli, sebäbi elementleriň köpüsi dürli toparlara degişli bolup bilýär. «Seýrek duş gelýän elementler» diýlip, taryhy nukdaýnazardan düzülen we köplenç täze tehnikada ýa-da az mukdarda ulanylýan hem-de özleşdirilýän elementlere düşünilýär. Tehniki taýdan ösüş derejesiniň we ulanylyşynyň artmagy bilen, käbir seýrek elementler indi adatylara degişli edilýär. Dagynyklar hususy ýataklary bolmadyk we köplenç reňkli metallaryň ýa-da beýleki seýrek elementleriň magdanlarynda örän az mukdarda garyndy görnüşinde tapylýar. Şonuň üçin seýrek we dagynyk elementleri ýüze çykarmak hem-de öwrenmek, mineral çig malyň beýleki görnüşleri bilen deňeşdirilende, örän çylşyrymly we barlagyň takyk usulyny