Türkmenistanyň suw akabalarynyň ugurlaryny öwrenmek gadym wagtlardan başlanypdyr. Amyderýa, Tejen, Etrek derýalaryna degişli ilkinji ýazgylara grek, arap we Merkezi Aziýa alymlarynyň, syýahatçylarynyň eserlerinden duş gelmek bolýar.
Arap geograflary Ibn-Hordad Bekiň, Ibn-Ruştäniň, Masudynyň, Istahriniň, Ibn-Haukalyň, Merkezi Aziýa geograflaryndan Muhammet Horezminiň, Mahmyt Kaşgarlynyň eserlerinde Türkmenistanyň çäklerindäki derýalaryň, kölleriň öňki ýagdaýy baradaky maglumatlar bilen bir hatarda, Amyderýanyň Sarygamyş kölüniň üsti bilen Hazar deňzine guýandygyny tassyklaýan ýazgylara-da duş gelmek bolýar.
