"Türkmenistanyň lukmançylygy" žurnaly

Esaslandyryjysy: Türkmenistanyň Saglygy goraýyş we derman senagaty ministrligi
Salgysy: Aşgabat şäheri, Garaşsyzlyk şaýoly, 100, Türkmenbaşynyň erkin döredijilik mekany
Telefon belgileri: 38-61-55
Email: t-lukmanchylyk-zurnaly@sanly.tm

Habarlar

Dünýäniň ýaraşygy, manysy — ene

Ene mukaddesligi — terbiýe mekdebi Zenan mukaddesliginiň iň ýokary derejesi ene mukaddesligidir. Maşgalada, çaga terbiýesinde enäniň orny, türkmen ojagynyň ýylysy, mähir eýesi hasaplanýan enäniň nusgalyk häsiýetleri mukaddeslik bolup kalplara ornandyr.

Mähir ojagy

(Başlangyjy žurnalyň geçen sanynda). Ejemiň işleklisi. Göwnüme bolmasa, ejemiň hiç kimiňkä meňzemeýän özboluşly işlekli bişiriş usuly bardy. Çünki işlekliniň şol usulda bişirilişine soňy bilen hiç ýerde gabat gelmedim. Ejemiň nahar bişirýän ojagynyň öň (agyz) tarapynda ýer bilen gyradeň edilip, bir inedördül metr meýdança oda çydamly bişen kerpiçlerden tekiz örülendi. Kerpiçleri ojagyň agzyna golaý aralykda örmeginiň sebäbini öten-geçeniň ony basgylamazlygy üçin diýip düşündirerdi. Işlekli bişirjek mahaly şol kerpiçleriň üstüne 5-6 sm galyňlykda arassa çägäni ýazyp, onuň üstünde ojar (sazak) böleklerini üsti-üstüne tertipli örerdi. Soňra ojar oduny tutaşdyryp goýbererdi.

Döwrüň bagtyýar enesi

Lebap welaýatynyň Hojambaz etrabynyň Gyzylgum geňeşliginde ýaşaýan 100 ýaşly enäniň keşbini synlap, onuň mähir doly ýüzünde bagtyýarlyk döwrümize buýsanç gördüm. Tylla Orunowa 1924-nji ýylyň 15-nji maýynda gojaman Jeýhunyň sag kenarynda ýerleşýän obada dogulýar. Şol obada hem ykbal köküni urýar. Durmuşynda şol döwrüň kynçylyklary bilen birlikde köp gowulyklary gören ene obada ökde kärendeçi, pileçi hökmünde tanalyp, birnäçe gymmat bahaly sowgatlara mynasyp bolýar. 1941—1945-nji ýyllaryň Beýik Watançylyk urşy döwründe urşa gidenleriň yzynda jan aýaman, yhlasly zähmet çekýär. Ene kyn pursatlary özüniň gujur-gaýraty, sabyr-kanagaty bilen ýeňip geçýär. Gujur-gaýratlylygy, zähmetsöýerligi, adamkärçiligi bilen il içinde uly hormat-sarpa eýe bolan Tylla enä «Zähmet weterany» diýen hormatly at dakylýar. Ol ýoldaşy, Gyzylgum geňeşliginiň ýaşaýjysy Allaberen Hemraýew bilen dört ogul, dört gyzy terbiýeläp ýetişdirýär. Bu günki gün agtyklarynyň 50-si, çowluklarynyň 117-si, ýuwluklarynyň 17-si bagtyýar enäniň daşynda. Ol perzentleri üçin eziz hem mukaddes. Nesiller döwletli ojagyň törüni bezäp oturan enäni ellerinde göterip, başlaryna täç etmäge taýýar.

Baryňyz baharym meniň!

Ene-ata, ogul çaga dünýä inende, «Döwlet guşum», gyz çaga dünýä inende «Göwün hoşum» diýip arzylap, kemala getirýär. Onuň janynyň sag, ömrüniň uzak bolmagyny arzuwlaýar. Özüniň ene-atalyk borjuny berjaý etmeklige çalyşýar. Çagalarynyň öz sözlerine gulak goýup, pendi-nesihat bilen iki jahanda hem ýagşy at galdyrmagyny isleýär. Oglan perzent ata, gyz perzent enä ýakyn bolýar. Ene-atanyň özlerini alyp barşy, biri-birine hormaty, garaýşy çagalaryň synçy nazaryndan sypmaýar. Maşgalada biri-biriňe sylag, mähribanlyk daş-töwerege bolan söýgini oýarýar. Perzent ulalyp kemala gelýär, durmuş ýoluna gadam basýar. Bilim alyp, hünär öwrenmek bilen, belent mertebeli ynsan bolmak baradaky ene-atanyň gulagyna guýan pentlerine uýan çagalar halkyň hezzet-hormatyna mynasyp bolýar. Terbiýe bilen bagly gürrüň orta atylanda, käbir ýaşlaryň durmuşa garaýşy göz öňüňe gelýär.

Mukaddeslik

Döwür, döwran hakda gürrüň edilende, ilki bilen, döwletimiziň goşa ganaty, jemgyýetimiziň esasy sütünleriniň biri bolan maşgala baradaky aladalar seriňe dolýar. Ol aladalaryň ýyl geçdigiçe täze röwüşe eýe bolup, häzirki täze taryhy döwürde her bir türkmen maşgalasynyň asuda, abadan durmuşda, eşretli zamanada ýaşaýandygy baradaky hakykat kalbyňda egsilmez buýsanç döredýär. Maşgala halkymyzyň gymmatlyk hökmünde iň ezizleýän, apalaýan mukaddesligi. Çünki döwlet maşgaladan başlanýar. Berkarar döwletiň täze eýýamynyň Galkynyşy döwründe döwletimiz maşgalanyň ähli babatda üpjünçiligini öz üstüne alyp, bolelin ýaşamagy, nesilleriň döwrebap bilim almagy, hünär öwrenmegi, ösen jemgyýetimiziň dürli ugurlarynda işlemegi üçin ähli amatlyklar we ýeňillikler döredilýär. Her bir ene-atanyň baş maksady edepli-tebiýeli, arassa ahlakly nesilleri terbiýeläp ýetişdirmek. Beýik söz ussady Magtymguly atamyz hem kemally perzendiň ene-ata berýän nepini öz goşgy setirlerinde:

Alajadan ýasalýan gülýaka

Mähriban jigilerimiz, siz «Güneş» žurnalynyň geçen sanynyň şu sahypasynda alaja örmekligi öwrenensiňiz. Gyzjagazlarymyz alajany dürli el işlerinde hem ulanýarlar. Alaja ýakalara, elbukjanyň gyralaryna bezeg hökmünde-de dakylýar. Halydan ýerine ýetirilýän gapjyklardyr ýantorbalary hem alajasyz göz öňüne getirmek mümkin däl. Alajadan owadan gülýakalary hem ýasamak bolýar. Geliň, şol gülýakalary bilelikde ýerine ýetirmäge synanyşalyň! Hany onda, alajalaryňyzy we beýleki gerekli esbaplaryňyzy alyp, gülýaka ýasamaklygy öwrenmäge başlalyň! Gerekli esbaplar:

Ýaşajyk aşpezlere maslahat

Ülje şerbedi

Ýeňiljek torbanyň tikilişi

Torba üçin gerekli esbaplar: — Ini 40 sm, uzynlygy 60 sm bolan güllüje we reňklije mata bölegi

Arpyşdaklamak

Tikiniň bu görnüşiniň düşnükli bolmagy üçin köýnegiň ýakasyny mysal alalyň. Ir wagtlarda ýakanyň gyýysyna-da bir alaja işilip, berklik-owadanlyk üçin tikilerdi. Ýa-da alaja ýüpe derek ýüpegiň gowy hilini nepis işip, iňňä sapyp, ýakanyň gyrasy ýa-da gyýynyň gyrasy ilki özüňe tarap ýörmelerdi, soň bolsa onuň tersine ýörmelerdi. Şeýdip, terslin-oňlyn ýörmelende, iňňäniň girip-çykýan ýerleri birigip, ýaňky ýüpek sapakdan arynyň öýjügine, aýak yzyna meňzeş, şeýle hem hünji düzülen ýaly tikin emele gelýär. Şol tikine hem arpyşdaklamak diýilýär.

Öý bikesi öwrense...

Ýumurtgaly börek Gerekli önümler: 500 g un, 11 sany ýumurtga, 8 nahar çemçe ösümlik ýagy, ýarty desse arpabadyýandyr şibit, gaýmak, suw, duz, gara burç.

Ýyldyzlar näme diýýär? Awgust 2024

HAMAL (Guzy) 21.03 — 20.04 Hamallar bu aýyň başyndan işjeň häsiýetde bolarlar. Bu, aýratyn-da, döredijilik, sungat bilen meşgullanýan hamallar babatda şeýle bolar. Olara aýyň başynda gyzykly tanyşlyklar garaşýar. Bu tanyşlygyň soňunyň has ulurak netije bermegi-de ähtimal. Hamallar meýilleşdiren işlerine juda jogapkärçilikli çemeleşmelidirler. Tejribeli adamlaryň beren degerli maslahatlary olaryň işinde öňegidişlikleriň bolmagyna oňyn ýardam eder.

Nesil terbiýesi mukaddesdir

Häzirki ajaýyp döwrümizde hormatly Prezidentimiziň parasatly baştutanlygynda ýurdumyzda nurana geljegimiziň eýeleri bolan ösüp barýan bagtyýar ýaş nesillerimizi milli ruhda terbiýelemäge, olaryň giň dünýägaraýyşly bolmaklaryny üpjün etmäge, ylym-bilimi ösdürmäge, şeýle hem kämil hünärmenleri taýýarlamaga ähli mümkinçilikler döredilýär. Gahryman Arkadagymyzyň hem-de Arkadagly Gahryman Serdarymyzyň taýsyz tagallalary netijesinde ösüşiň täze belentliklerine tarap ynamly öňe barýan Türkmenistan döwletimiz bu günki gün Ýer ýüzünde bagtly çagalygyň mekany hökmünde ykrar edilýär.

Terbiýe — kämilligiň gözbaşy

«7/24. tm» №28 (215), 08.07.2024 Şah­sy­ýe­tiň döw­re­bap kä­mil ah­lak keş­bi­ni eme­le ge­tir­mek bo­ýun­ça, esa­san-da, ýaş nes­liň ah­lak ter­bi­ýe­si ba­bat­da türk­men jem­gy­ýe­tin­de Ar­ka­dag­ly Gah­ry­man Ser­da­ry­my­zyň pa­ra­sat­ly ýol­baş­çy­ly­gyn­da kö­pu­gur­ly iş­ler ama­la aşy­ryl­ýar. Ah­lak ter­bi­ýe­si bi­len gün­de­lik meş­gul­lan­mak bir­nä­çe döw­let eda­ra­la­ry­nyň we jem­gy­ýet­çi­lik gu­ra­ma­la­ry­nyň we­zi­pe bor­jy bo­lup dur­ýar. Şeý­le-de bol­sa türk­men jem­gy­ýe­tin­de ýaş­la­ra ah­lak ter­bi­ýe­si­ni ber­mek il­ki bi­len maş­ga­la­nyň hem-de bi­lim eda­ra­la­ry­nyň baş we­zi­pe­si ha­sap­la­nyl­ýar.

PEÝNIRLI LAWAŞ

Tomus paslynyň gelmegi bilen tebigatymyzyň gözel künjeklerine maşgala dynç alyş gezelençleri guralyp oňa her dürli tagamlary taýýarlamagyň özboluşly lezzeti bar. Žurnalymyzyň şu sanynda şeýle tiz we elýeterli tagamyň taýýarlanylyşyny paýlaşmagy makul bildik. Gerekli önümler:

ÇAGA TERBIÝESINDE MEKDEBIŇ WE MAŞGALANYŇ SAZLAŞYGY

Hormatly Prezidentimiziň parasatly baştutanlygynda ýurdumyzyň ykdysady, medeni-durmuş ulgamlary ýokary depginler bilen ösýär. Bu ösüşleriň binýatlyk esasy bolan ylymda-bilimde hem düýpli özgerişler amala aşyrylýar. Bedew batly Watanymyzy ösüşiň täze belentliklerine tarap alyp gitmekde ýaş nesle sazlaşykly bilim bermek bilen bir hatarda, olary milli ruhda terbiýelemek hem esasy wezipeleriň biri bolup durýar. Durmuş syýasatynyň ileri tutulýan esasy ugurlarynyň biri hökmünde häzirki alnyp barylýan özgertmelerde ýaş nesliň döwrebap bilim we terbiýe almagyna aýratyn üns berilýär. Çünki ýaş nesliň bagtly durmuşyny üpjün etmekde olara berilýän terbiýäniň ýokary derejelerde bolmagy örän zerurdyr. Şeýle bolansoň nesil terbiýesi iki sany esasy ugruň sazlaşygy bilen amala aşyrylýar. Bu bolsa terbiýe binýadynyň örän berk bolmagyna özüniň täsirini ýetirýär. Bu esasy iki ugur: maşgala we mekdepdir. Olar biri-biri bilen aýrylmaz baglanyşyklydyr. Bularyň has täsirlisi we dowamlysy maşgaladyr. Sebäbi maşgalada akyl taýdan kämil, beden taýdan sagdyn ynsany terbiýelemegiň ilkinji ädimleri başlanýar.

«ÇAGA EZIZ...»

Berkarar döwletiň täze eýýamynyň Galkynyşy döwründe Türkmenistan dünýäde bagtyýar çagalygyň mekany hökmünde tanalýar. Bitarap Watanymyzda çagalaryň gülki sesleri erkinligiň, parahatçylygyň, bagtyýarlygyň nyşany bolup arşa dolýar. Dünýäň gözelligin dünýäň baýlygyn

Nesil terbiýesi

Hormatly Prezidentimiziň taýsyz tagallalary netijesinde Berkarar döwletiň täze eýýamynyň Galkynyşy döwründe giň gerimli işler durmuşa geçirilýär. Bagtyýar halkymyzyň eşretli durmuşda, parahat ýaşamagy, işlemegi, döretmegi üçin ähli şertler döredilýär. Şol sanda ýurdumyzyň geljegi bolan nesilleriň watansöýüji, päk ahlakly, giň dünýägaraýyşly şahsyýetler bolup ýetişmekleri barada netijeli işler ýola goýulýar. Türkmen halkymyz her döwürde hem perzent terbiýesine ähmiýet beren halkdyr. Çünki nesilleriň kämil terbiýesi geljegimiziň ösüşiniň binýadydyr. Binýat bolsa, elbetde, irki ösüş döwründen emele gelip başlaýar. Alymlaryň bellemegine görä, çaganyň irki ösüşi onuň durmuşyndaky iň wajyp döwürdir. Çagada üç ýaşa çenli beýleki synalara garanyňda, beýniniň ösüşi has öňe gidýär. Beýniniň 80 göterim maglumaty kabul edişi irki ösüş döwründe bolup geçýär. Bu döwürde çaganyň hemişelik ýady kemala gelip, «tejribeleriň, gaýtalamalaryň» üsti bilen maglumatlar baýlaşdyrylýar.

Dur­muş gur­maz­dan ozal

Dogan JÜJELOGLY,türk ýazyjysy, psiholog Stambul uniwersitetiniň uçurymy bolandan soňra ABŞ-nyň Illinoýs uniwersitetinde bilim psihologiýasy (seljermek, pikirlenmek we aragatnaşyk) ugry boýunça doktorlyk işini alyp bardy.

Maşgala agzybirliginiň binýady

Zenan durmuşyň güli, ýaşaýşyň dowamaty, dünýäniň zynatydyr. Türkmen halky ähli döwürlerde-de wepalylygyň, mähremligiň, gözelligiň beýik nusgasyny görkezen zenanlary ýüzüniň tuwagy, maşgala ojagynyň eýesi hasaplapdyr. Pederlerimiz merdi-merdana, namysjaň, görüm-göreldeli, eli çeper zenanlara guwanypdyrlar, olara aýratyn gadyr goýupdyrlar. Bu ugurdaky asylly ýörelgeler häzirki döwürde-de üstünlikli dowam etdirilýär. Şu günler hukuk goraýjy edaralarynyň işgärleri we jemgyýetçilik guramalarynyň wekilleri bilen bilelikde raýatlar toparlarynyň arasynda geçirilýän duşuşyklarda hem bular dogrusynda aýratyn nygtalýar. «Maşgala agzybirliginiň binýady» diýen at bilen geçirilýän wagyz-nesihat duşuşyklarynda öý-ojagyň agzybirliginiň berkemeginde, il-ulsuň abadançylygynyň üpjün edilmeginde, jemgyýetde sagdyn we zähmetsöýer nesilleriň kemala gelmeginde zenanlara möhüm ornuň degişlidigi nygtalýar. Şeýle-de çykyşlarda ýurdumyzda zenanlaryň hukuklaryny we kanuny bähbitlerini goramak, olary durmuş ýeňillikleri bilen üpjün etmek ugrunda durmuşa geçirilýän giň gerimli özgertmeleriň ähmiýetine aýratyn üns çekilýär. Wekiller öz çykyşlarynda jemgyýetiň abadançylygyny we ösüşini gazanmakda nika we maşgala gatnaşyklaryny berkitmegiň hökmanydygyny bellediler.

Terbiýe mekdebi

Ata-ene we perzent gatnaşyklary asyrlaryň dowamynda ata-babalarymyzyň uly üns beren meseleleriniň biridir. Halk döredijiliginde, söz ussatlarynyň eserlerinde bular dogrusynda täsirli wakalar bilen beýan edilýär. Ösüp gelýän ýaş çaga ata-enesinden görelde alýar. Olaryň hereketlerini, sözleýişlerini öz durmuşynda gaýtalaýar. Terbiýe mekdebi hakynda aýdanymyzda, eneler ýadymyza düşýär. Çünki eneler perzent terbiýesine örän üns bilen garaýar, süýji sözler bilen nesillere öwüt edýär.