HABARLAR

Iň ulular, uzynlar hem beýlekiler

Dünýäde iň uly haýwanlar süýdemdirijilere degişlidir. Olaryň iň äpedi gök kitdir. Onuň uzynlygy 33 metre, agramy 150 tonna barabardyr. Gök kitiň ýüreginiň agramy 700 kilograma, böwrekleriniň agramy 1 tonna, diliniň agramy bolsa 2 tonna deňdir. Kitiň aşgazanynyň uzynlygynyň 3 metre, içegeleriniň uzynlygynyň bolsa 250 metre ýetýändigi geň galdyryjydyr. Täze doglan kitiň uzynlygy 8 metre, agramy 6 tonna ýetýär. Kitleriň kiçi görnüşleri hem bar. Olaryň käbirleriniň uzynlygy 1,5 metr, agramy bolsa 50 kilogramdyr.

22 Mart 2021

Tebigat

Uzak ýaşaýan agaç

Hoz agajy uzak ýaşaýan agaçlaryň hataryna degişlidir. Dermanlyk we azyklyk häsiýeti bolan bu agajyň ýurdumyzda bir görnüşi duşýar. Oňa grek hozy ýa-da adaty hoz hem diýilýär. Adaty hoz hozlar maşgalasyna degişli bolup, boýy 20-25 metre çenli ýetýän, bir ýa-da köp sütüni emele getirýän agaçdyr. Onuň şar şekilli ýokary başynyň gabarasynyň giňligi 20 metre çenli ýetýär. Ýapraklary örän uly bolýar. Hoz agajy, adatça, ýapragyny çykarýan wagtynda, aprel-maý aýlarynda gülleýär. Gülleri aýry ownuk, ýaşylymtyl reňkli bolýar, ýeliň kömegi bilen tozanlanýar. Miwesi sentýabr--oktýabr aýlarynda ýetişýär. Miwesi togalak ýa-da süýnmegräk şar görnüşli, gara-ýaşyl reňkli galyň gabyk bilen örtülen uly şänik bolýar. Agaçlaşan gabygynyň içinde ikileýin tohum-maňyz ýerleşýär. Hoz agajy tohumyndan we düýbünden çykan ösüntgilerinden köpelýär. Bu agaç 10-12 ýaşynda miwe berip başlaýar. Doly miwe berip başlamak, adatça, 30-40 ýaşynda başlanýar.

22 Mart 2021

Tebigat

Joşgunly zähmetiň baýramçylyk öwüşgini

Hormatly Prezidentimiziň başlangyjy bilen Diýarymyzda bak ekmek, saýa berýän, bar getirýän daragtlary ýetişdirmek işleriniň gerimi barha giňelip, bu asylly işler yzygiderli dowam etdirilýär. Her ýylyň ýaz we güýz aýlarynda geçirilýän ählihalk bag ekmek dabarasy özboluşly baýramçylyk çäresine öwrülýär.

22 Mart 2021

Tebigat

Barlyga bezegdir bu gözel baglar

Her ýylyň ýaz we güýz möwsüminde hormatly Prezidentimiziň gatnaşmagynda köpçülikleýin bag ekmek dabaralarynyň geçirilmegi asylly däbe öwrüldi. «Türkmenistan — parahatçylygyň we ynanyşmagyň Watany» ýylynyň gözel görke beslenip gelen ýazynda Gahryman Arkadagymyzyň gatnaşmagynda geçirilen bag ekmek dabarasy hem bütin halkymyzyň göwün guşuny ganatlandyrdy. Bu asylly ýörelge täze tokaý zolaklaryny döretmegiň, tebigata aýawly çemeleşip, ekologiýa howpsuzlygyny üpjün etmegiň bähbidine ýurdumyzda şäherleriň we obalaryň töwereklerini, awtomobil hem-de demir ýollarynyň ýakalaryny bagy-bossanlyga öwürmek wezipelerini öz içine alýan bag ekmek Milli tokaý maksatnamasynyň üstünlikli durmuşa geçirilmegine giň mümkinçilikleri açýar. Şu ýylda hem bag ekmek dabarasynyň Milli bahar baýramyna — Halkara Nowruz gününe gabatlanmagy özboluşly mana eýe boldy. Hormatly Prezidentimiziň Kararyna laýyklykda, Mukaddes Garaşsyzlygymyzyň şanly 30 ýyllyk baýramynyň bellenilýän ýylynda ýurdumyzda 30 million düýp agaç nahalynyň ekilmegi hem ata-babalarymyzyň asylly ýörelgeleriniň dabaralanmasyna öwrüldi. Dogrudan-da, tebigat bilen ynsanyň arasynda täsin sazlaşyk bar. Adam olary eken gününden başlap, oňa ideg edip başlaýar, eýeçilik gözi bilen garap, wagtynda suwarýar, ideg edýär. Ýaprak

22 Mart 2021

Tebigat

Iň owadan gül

Bägül dünýäde iň owadan gül hasaplanýar. Alymlaryň çaklamalaryna görä, bägüller miladydan öňki 500-nji ýylda ösdürilip başlanypdyr. Bägüller söýgini, hormaty, gözelligi we hyjuwy alamatlandyrýar. Dünýäde bägülleriň 300-den gowrak görnüşine duş gelmek bolýar. Täsin güllere, esasan, Aziýa yklymynda, mundan başga-da, Ýewropada, Demirgazyk Amerikada we Afrikada seýrek gabat gelmek bolýar. Bägül «rosa» diýen latyn sözünden gelip çykandyr. Olaryň her birine özboluşly gözellik mahsusdyr. Adatça bägülleriň 5 sany ýapragy bolýar. Ýöne olaryň «Sericea» görnüşi 4 ýaprakdan ybaratdyr. Bägüllere gyzyl, sary, gülgüne, ak we mämişi reňklerde duşmak bolýar. Bägülleriň gök we gara reňklerine duş gelinmeýär. Käbir ýurtlarda bägüller «bagyň şa zenany» diýlip atlandyrylýar. Bu güller toý-dabaralarda, şanly senelerde bezeg işlerinde, şeýle hem atyr önümçiliginde giňden peýdalanylýar. Bägülleriň köp görnüşiniň uzynlygy 5 — 15 santimetre barabardyr. Bilermenleriň bellemeklerine görä, häzirki wagtda duş gelýän bägüller Hytaýdan gelýär. Bägülleriň her reňki bir alamaty aňladýar. Olardan gyzyl söýgini, gülgüne nepisligi, ak bägüller dostlugy, sary reňk bolsa aýralygy alamatlandyrýar.

22 Mart 2021

Tebigat

Howa maglumaty

Türkmenistanyň Oba hojalyk we daşky gurşawy goramak ministrliginiň Gidrometeorologiýa baradaky gullugynyň ýurdumyzda şu hepdäniň dowamynda boljak howanyň ýagdaýy barada berýän maglumaty: Balkan welaýatynda üýtgäp durýan bulutly howa bolup, hepdäniň başynda we ikinji ýarymynda ýagyş ýagar, ýyldyrym çakmagy mümkin. Günorta-gündogardan demirgazyk-günbatara ugruny üýtgedýän, tizligi sekuntda 8 — 13 metrden 12 — 17 metre ýetýän şemal öwser. Howa gijelerine +2... +7 gradusdan +11... +16 gradus aralygynda maýyl, gündizlerine +26... +31 gradus, welaýatyň kenarýaka etraplarynda +13... +18 gradus maýyl bolar.

22 Mart 2021

Tebigat

Tebigatyň abadançylygy — sagdynlygyň baş şerti

Tebigata gadyr-gymmat goýýan halkymyzyň köpasyrlyk däpleriniň täzeçe dowam etmegine giň ýollary açýan hormatly Prezidentimiziň parasatly baştutanlygynda ekologiýa howpsuzlygynyň üpjünçiligi döwlet syýasatynyň esasy ugurlarynyň biri hökmünde kesgitlenýär. Ynsan saglygyny goramak, jemgyýete sagdyn durmuş endiklerini giňden ornaşdyrmak işi tebigy gurşawyň abadanlaşdyrylmagyna gönükdirilen çäreler bilen utgaşdyrylýar. Dünýä derejesinde öň hatara çykýan ekologiýa meseleleriniň çözülmegi nukdaýnazaryndan milli ýörelgelerimize eýerilip, ýaşlara janly tebigat, gigiýena hakdaky ylymlaryň çuňňur öwredilmegine, jemgyýetimizde ekologiýa medeniýetliliginiň ösdürilmegine aýratyn üns berilýär.

21 Mart 2021

Tebigat

Gül görkli pasyl

«Türkmenistan — parahatçylygyň we ynanyşmagyň Watany» ýylynda gözel Diýarymyza ynsan kalbyna şatlyk eçilen nurana bahar-ýaz geldi. Ýaz pasly ýurdumyza üýtgeşik röwşi, özboluşly ýakymy bilen gelýär. Bahar gül-pürçük çemenzarlygy, reýhan gülleri, mahmal owazly şat bilbilleri, hiňňildigi bilen gelip, halkymyzyň göwün guşuny ganatlandyrýar. Ol şahyryň köňül beýdine, bagşynyň ýürek taryna, sazandanyň şirin nagmasyna öwrülýär. Bu ajaýyp möwsümiň dowam edýän pursatlarynda kalby ylhamlanmaýan şahyr-ýazyjy, ýüregi joşmaýan aýdymçy, megerem, ýok bolsa gerek?! Ilkinji ýaz ýagşynyň topragymyza bol-telki bereket eçilmegi baharyň ilkinji şirin mukamynyň owazydyr. Baharda tebigatymyzyň gözel ýaýlalarynda, dagynda-düzünde gözüň eglenende göwnüň göterilip, kalbyň heýjana gelýär. Türkmen sährasyna, tebigatyna bolan buýsanjyň has-da artýar. Her gün ir säher bilen garşy alýan nurly Günümiz, zemin zynaty bolan al-elwan güller, bilbilleriň ýakymly owazy ruhuňy göterýär.

21 Mart 2021

Tebigat

Nowruz — ýylyň ýaraşygy

Bagtyýarlyk döwrümizde hormatly Prezidentimiziň parasatly baştutanlygynda milli medeniýetimizi dünýä ýaýmaga uly mümkinçilikler döredilýär. Ýurdumyzda geçmişimizi öwrenmäge, asylly däplerimizi we milli ýörelgelerimizi has-da dabaralandyrmaga gönükdirilen döwletli işler durmuşa geçirilýär. Çünki halkymyzyň şöhratly taryhy, baý mazmunly däp-dessurlary bar. Häzirki wagtda ata-babalarymyzyň ýol-ýörelgeleri mynasyp dowam etdirilýär. Ine, bu gün hem türkmen halky Milli bahar baýramyny — Halkara Nowruz gününi şatlyk-şowhun bilen dabaraly ýagdaýda belleýär. Bahar paslynyň gelmegi bilen, ýere jan girip, gül-gülälekler açylýar, tebigat gyş ukusyndan oýanyp, ýaşyl donuny geýýär. Bahar pasly täzelenişiň, galkynyşyň pasly. Ol asyrlarboýy adamzadyň durmuşynda we medeniýetinde möhüm orun eýeleýär. Bu döwürde türkmen halkynyň naýbaşy baýramlarynyň biri bolan Halkara Nowruz gününiň bellenilmeginiň aýratyn manysy bardyr. Bu baýramçylyk türkmen halkynyň tebigat bilen sazlaşykly ýaşamak baradaky ajaýyp ýörelgesiniň şöhlelenmesidir. Nowruz diňe bir täze ýylyň gelmegini alamatlandyrman, eýsem, ata-babalarymyzyň ýaşaýyş-durmuş, ynsanperwerlik, goňşuçylyk ýaly maddy we ruhy gymmatlyklarynyň özboluşly beýanydyr. Baýramçylygyň dowamynda ýerine ýetirilýän däp

20 Mart 2021

Tebigat

Dost-doganlygyň baýramy

Hormatly Prezidentimiz 12-nji martda sanly ulgam arkaly geçiren Ministrler Kabinetiniň nobatdaky mejlisinde taryhy müňýyllyklara uzap gidýän Nowruz baýramynyň medeniýeti, sungaty we ýagşy dessurlary giňden wagyz etmekde halkara ähmiýetiniň bardygyny belläp, onuň häzirki döwürde halklaryň arasyndaky agzybirligi pugtalandyrýandygyny aýtdy. Milli Liderimiziň belleýşi ýaly, Halkara Nowruz baýramy dünýäde parahatçylygyň we durnuklylygyň bähbidine döwletleriň özara gatnaşyklary üçin täze mümkinçilikleri açýar, halklaryň arasynda ynanyşmagy, özara düşünişmegi we dostlugy pugtalandyrýar. Umumadamzat medeniýetiniň hazynasynda tutýan ornuny ebedileşdirmek, dünýä halklarynyň medeniýetleriniň dürli-dürlüligini gorap saklamak hem-de dünýä ýaýmak maksady bilen, Nowruz baýramy ÝUNESKO-nyň Adamzadyň maddy däl medeni mirasynyň sanawyna girizildi. Türkmenistanyň, Türkiýäniň, Azerbaýjanyň, Özbegistanyň, Gazagystanyň, Gyrgyzystanyň, Owganystanyň, Eýranyň, Täjigistanyň hyzmatdaşlygy we teklip etmegi netijesinde 2010-njy ýylyň fewral aýynda Birleşen Milletler Guramasynyň Baş Assambleýasynyň 64-nji mejlisinde her ýylyň 21-nji martyny «Halkara Nowruz güni» diýip yglan etmek barada ýörite Kararnama kabul edildi.

20 Mart 2021

Tebigat