«Hemişe we hemme ýerde şol bir Magtymguludyr»

(Akyldar şahyrymyzyň şanly toýuna bagyşlanan halkara forum hakynda) Türkmeni Magtymgulusyz göz öňüne getirmek asla mümkin däl. Çünki olar aýrylmaz bir düşünje, bitewi bir garaýyş. Şonuň üçin hem akyldar şahyrymyzyň ady dünýä doldugyça, ýurdumyzyň halkara abraýy barha beýgelýär. Ýakynda geçirilen Magtymguly Pyragynyň doglan gününiň 300 ýyllygyna bagyşlanan «Döwürleriň we siwilizasiýalaryň özara arabaglanyşygy — parahatçylygyň we ösüşiň binýady» atly halkara forum sözümiziň nobatdaky subutnamasydyr.

Abaý Kunanbaýew (1845 — 1904)

Abaý Kunanbaýew gazak halkynyň görnükli şahyrydyr. Ol 1845-nji ýylda Gazagystanyň häzirki Semipalatinsk welaýatyndaky Çingis daglarynyň eteginde dogulýar. Şahyryň çyn ady Ybraýymdyr. Örän düşünjeli, sowatly ejesi Ulžan ony ýaşlykdan «Abaýym», «Abaý» diýip söýgüläpdir. Bu soňra onuň lakamyna öwrülipdir. Onuň kakasy Kunanbaý öz taýpalarynyň kethudasy bolupdyr. Zere atly enesiniň aýdyp berýän ertekidir rowaýatlary Abaýyň geljekde zehinli şahyr bolup ýetişmegine uly täsir edipdir. Abaý başlangyç bilimini öýlerinde mollanyň elinden alyp, soňra Semipalatinsk şäherindäki Imam Ahmet Ryzanyň medresesinde okapdyr. Şol ýerde-de Abaý ilkinji gezek Gündogaryň Ferdöwsi, Nyzamy, Fizuly, Nowaýy, Magtymguly ýaly dünýä belli söz ussatlarynyň eserleri bilen gyzyklanyp başlapdyr. Ol on iki ýaşyndan başlap, goşgy düzüp ugrapdyr. Şunlukda, ol toý aýdyşyklaryna gatnaşyp, il içinde tanalyp başlaýar. Abaý Kunanbaýew şygyr düzmek bilen birlikde, rus ýazyjylaryndan A.S.Puşkiniň, M.Ý.Lermontowyň eserlerini, I.A.Krylowyň basnýalaryny gazak diline terjime edipdir. Şahyryň hakyky döredijilik işi, esasan, kyrk ýaşynda kämillige ýetip, tä ömrüniň ahyryna çenli pajarlap ösüpdir. Şol aralykdaky döwrüň içinde onuň döreden eserleri iki toma ýetipdir.

Sungatyň, döredijiligiň mekany

Zehin ynsana tebigy berilýän ukypdyr. Ol her bir ynsanyň başarnygy bilen ýüze çykýar. Başarnykly bolmak bolsa islendik adamdan höwesi talap edýär. Ýaş nesillerimiziň ukyp-başarnykly, zehinli bolmagy ugrunda eziz Diýarymyzda Arkadagly Gahryman Serdarymyzyň saýasynda beýik işler ýola goýulýar. Bagtyýar ýaş nesilleriň tebigy zehinleriniň ýüze çykmagynda taýsyz tagallalar edilýär. Has takygy, ýurdumyzyň ähli künjeklerinde çagalar bakja-baglary, döwrebap mekdepler, çagalar çeperçilik hem sungat mekdepleri gurlup ulanylmaga berilýär. Olaryň her biri ýokary hilli, dünýä ülňülerine laýyk gelýän tehnologiýalar bilen üpjün edilýär. Bu bolsa ýaş nesillerimiz hakynda edilýän bimöçber aladalardan nyşandyr. Ýaş nesilleriň ukyp-başarnygyny, zehinini ýüze çykarmakda Mary şäherindäki çagalar çeperçilik mekdebiniň orny örän uludyr. Bu çagalar çeperçilik mekdebi 2010-njy ýylda açylyp, onda 25 mugallym yhlas bilen zähmet çekýär. Mekdepde okuwçylara halyçylyk, nakgaşçylyk, keramika, heýkeltaraşlyk hünärleri boýunça bilim berilýär. Täze okuw ýylynyň başlanmagy bilen bu ýerde çagalaryň, has takygy, 12 ýaşyny dolduran, 13-14 ýaşly okuwçylaryň 250-si dürli hünärler boýunça ussat mugallymlardan sapak alýarlar.

Ýaşajyk suratkeşleriň sergisi

Mähriban çagalar, «Güneşiň» bu sanynda Ahal welaýatynyň Sarahs etrabynyň Oraz Salyr adyndaky çagalar sungat mekdebiniň okuwçylarynyň çeken suratlaryny hödürleýäris. Bu ýaşajyk suratkeşler tebigatymyzyň ajaýyplyklaryny, gözelliklerini ýokary derejede wasp etmegi başarypdyrlar. Natýurmortlarda hem reňkleriň sazlaşygy ýerine ýetirijiniň başarjaňlygy bilen utgaşyp, ajaýyp eser emele gelipdir. Biz hem surat çekmäge höwesek jigilerimize «berekella» diýýäris we olara üstünlikleri arzuw edýäris.

Sungatyň täze zehinleri

Mekdep okuwçylarymyz Gyrgyz Respublikasynyň Bişkek şäherinde geçirilen Çagalaryň birinji Delfiý oýunlaryna gatnaşdylar. Bu halkara bäsleşik şu ýylyň 30-njy sentýabry we 5-nji oktýabry aralygynda geçirildi. Ol şu ýyl ilkinji gezek 14 ýaşa çenli çagalaryň arasynda guralyp, 8 döwletden jemi 500-den gowrak çagany garşylady. Oňa ýurdumyzdan zehinli çagalaryň 12-si gatnaşyp, bäsleşikde fortepiano, skripka, halk saz gurallary, estrada we halk aýdymyny ýerine ýetirmek hem-de şekillendiriş sungaty boýunça öz ukyp-başarnyklaryny açyp görkezdiler. Bu 6 ugur boýunça zehinli okuwçylarymyz çykyş edip, bäsleşigiň 2-nji tapgyryna gatnaşmaga hukuk gazandylar. Netijede, olaryň 8-si baýrakly orunlara mynasyp bolmagy başardy. Hususan-da, Mary welaýatynyň Mollanepes adyndaky çagalar sungat mekdebiniň okuwçysy Leýli Jepbarowa halk aýdymyny ýerine ýetirmek ugry boýunça 1-nji orny eýeläp, altyn medala, Lebap welaýat çagalar sungat mekdebiniň okuwçysy Milara Tahyrjanowa skripka hünäri boýunça 3-nji orny eýeläp, bürünç medala, Aşgabat şäherindäki 2-nji çagalar çeperçilik mekdebiniň okuwçysy Muhammet Ýaranow şekillendiriş sungaty boýunça 3-nji orny eýeläp, bürünç medala mynasyp boldy. Şeýle-de bäsleşigiň estrada aýdymyny ýerine ýetirmek ugry boýunça Mary welaýatynyň Mollanepes adyndaky çagalar sungat mekdebiniň okuwçysy Babagylyç Annaçaryýew, fortepiano, skripka, akkordeon hünärleri boýunça Maýa Kulyýewa

Iki dostlukly halkyň dana ogullary

Arkadagly Gahryman Serdarymyzyň parasatly baştutanlygynda Garaşsyz, hemişelik Bitarap Türkmenistan dünýäniň ençeme döwletleri, şol sanda Hytaý Halk Respublikasy bilen hem ykdysady, syýasy, ylmy-medeni gatnaşyklary üstünlikli alyp barýar. Iki döwletiň arasyndaky hyzmatdaşlyklaryň gerimi, mümkinçilikleri günsaýyn has-da giňeýär. Ata Watanymyzyň birnäçe ýokary okuw mekdeplerinde hytaý dili hünäriniň açylmagy, ýurdumyzyň orta mekdepleriniň ençemesiniň hytaý diline ýöriteleşdirilmegi ylym-bilim ulgamynda iki ýurduň gatnaşyklarynyň täze derejä göterilýändiginiň güwäsidir. Türkmen ýaşlarynyň hytaý dilini we edebiýatyny kämil öwrenmekleri we bu ugurdan ýokary derejeli hünärmen bolup ýetişmekleri geljekde olaryň öňünde täzeden täze ruhy, medeni giňişlikleri açar. Bu günki günde iki halkyň dünýä filosofiýasyna, edebiýatyna, umumadamzat gymmatlyklaryna uly goşant goşan dana ogullarynyň atlary dünýä hakydasynda baky ebedileşdi. Häzirki günde Konfusiý diýseň, hytaý halky, Magtymguly diýseň, türkmen halky seriňe dolýar. Bir şahsyýetiň üsti bilen tutuş halkyň tanalmagy, dana ogullaryň ömrüni halkyna, topragyna bagyşlap ömür sürendiginden habar berýär. Magtymguly we Konfusiý söz we paýhas bilen ömürlerine bakylyk bagyşlan ynsanlardyr. Konfusiniň çuň zehininden dörän «Söhbetler we garaýyşlar» atly kitaby hytaýyň nusgawy edebiýatynyň iň meşhur 13 kitabynyň biri hasaplanýar. Akyldaryň taglymatynd

Kattelananyň işi auksiona çykarylar

«Sotheby's» auksion öýi meşhur suratkeş Maurisiýo Kattelananyň «Komendant» atly işiniň nusgasyny satmagy meýilleşdirýär. Suratkeş özboluşly sungat eserini ilkinji gezek 2019-njy ýylda geçirilen «Art Basel Miami Beach» ýarmarkasynda görkezipdi. Şol ýyl «Komendant» 120 müň amerikan dollary bahadan satylypdy. Suratkeşiň eseriniň «Sotheby's» auksion öýünde geçiriljek satuwynyň başlangyç bahasy 1 — 1,5 million amerikan dollary möçberinde bolar. Auksion 20-nji noýabrda geçiriler.

Magtymguly Pyragy – bagşylaryň dilinde

Akyldar Magtymgulynyň şygyrlary dagdan çogup çykan gözbaşy arassa çeşmäniň suwy kimin jana şypalydyr. Ol şygyrlar edil daň säheriň howasy ýaly tämizdir. Olar läle-reýhanly, gül-gülälekli bagy-bossanyň hoştap ysy kimin bark urup, ynsanyň janyna hoşluk çaýýar. Bedenleri bogun-bogun söküp, ýüreklere giňlik berýän dutaryň mylaýymdan şirin sazy bolup heýjana getirýär». Bu sözler dana atamyzyň şygyrlaryna berilýän baha. Gündogaryň beýik akyldary, söz ussady Magtymguly Pyragynyň öňdengörüji filosofiýasy baradaky oý-pikirler hemişe hyýalyňda. Çeper sözüň ussadynyň şygyrlaryny köküni ýere uran daglara meňzedýärler. Bu — hakykat. Magtymgulynyň her bir şygry diňe daglarda däl, eýsem, ynsan kalbynyň töründe hem kök urdy. Reňbe-reň gül açar ýaşyl ýaýlasy,

Arkadagdan ak pataly

Akyldar şahyrymyzyň şygyrlaryna arzuw bolup ornan berkarar döwletiň ykbalymyza hemra bolmagynyň özi baş bagtyýarlykdyr.  Gahryman Arkadagymyzyň «Türkmenistan — Beýik Ýüpek ýolunyň ýüregi» kitabynda: «Ykbal ýyldyzy türkmene gurmagy, döretmegi, barha gülledip ösdürmegi, halklaryň arasynda agzybirligi jebisleşdirmegi, parahatçylygy gorap saklamagy, ynsan mertebesini hemme barlykdan zyýat tutmagy ruhy ýörelge edinmegi owalbaşda bagyş etdi» diýlip, bu taryhy häsiýete örän kämil kesgitleme berilýär. Biz hem ussat heýkeltaraş Saragt Babaýew bilen şular dogrusynda taýýarlan söhbetdeşligimizi «Adalat» gazetiniň okyjylaryna hödürleýäris. — Şu ýyl, ýagny «Pähim-paýhas ummany Magtymguly Pyragy» şygary bilen atlandyrylan 2024-nji ýyl akyldar şahyrymyzyň arzuwlan berkarar döwletiniň taryhyna täze üstünlikleriň buýsançly beýanatyny ýazdy. Şanly Garaşsyzlygymyzyň 33 ýyllyk baýramynyň öňüsyrasynda türkmen halkynyň Milli Lideri Gahryman Arkadagymyz bilen hormatly Prezidentimiz Arkadagly Gahryman Serdarymyzyň gatnaşmagynda geçirilen Türkmenistanyň Halk Maslahatynyň nobatdaky mejlisinde  zähmetde tapawutlanan ildeşlerimiziň hem-de Bitarap döwletimiziň rowaçlanmagyna şahsy goşandyny goşan daşary ýurt raýatlaryna Şa serpaýlary, ýagny hormatly atlar, döwlet sylaglary gowşuryldy. Şol dabaraly mejlisde size Türkmenistan

Hepdäniň habarlary

27-nji oktýabrda Türkmen alabaýynyň baýramy belentden toýlanyldy. Halkara «Türkmen alabaý itleri» assosiasiýasynyň toplumynda geçirilen dabarada türkmen alabaý itleriniň keşbini şekillendiriş we amaly-haşam sungatynyň eserlerinde, neşir önümlerinde, fotosuratlarda, teleýaýlymlarda çeper beýan etmek boýunça döredijilik bäsleşiginiň jemi jemlenildi. Bäsleşikde Bakygeldi Sytdyhowyň nakgaş eseri, Ata Muhammet Ahmediň neşir işi, Aýtäç Orazgulyýewanyň haly eseri, Güljan Şöhratgeldiýewanyň heýkel eseri ýeňiji diýlip yglan edildi. Ýeňijilere Türkmenistanyň Prezidentiniň adyndan ýadygärlik sowgatlar we degişli şahadatnamalar gowşuryldy. * * *

Medeni gatnaşyklar — mertebeli gatnaşyklar

27-29-njy oktýabr aralygynda Ermenistan Respublikasynyň Türkmenistandaky Medeniýet günleri geçirildi Ermenistan Respublikasynyň Türkmenistandaky Medeniýet günleri «Magtymguly Pyragy» medeni-seýilgäh toplumyna guralan gezelençden başlandy. Medeni seýilgähde dünýä edebiýatynyň görnükli wekilleri bilen bir hatarda ady rowaýata öwrülen ermeni şahyry we kompozitory Saýat Nowanyň hem heýkeliniň oturdylandygy iki doganlyk halkyň medeni gatnaşyklarynyň gözbaşyny irki döwürlerden alyp gaýdýandygyny aňladýar. Paýtagtymyzyň gözel künjeklerine guralan gezelençler bolsa myhmanlaryň Türkmenistan bilen ýakyndan tanyşmagyna, kärdeşleri bilen özara pikir alyşmagyna giň mümkinçilikleri döretdi.

Pyragynyň dünýä seýrany

Akyldar şahyrymyzyň doglan gününiň 300 ýyllygyna bagyşlanan dabaralar Garaşsyz Diýarymyzyň çäklerinden has alyslarda hem yzygiderli guralyp durulýar. 25-nji oktýabrda şeýle medeni dabaranyň dostlukly Malaýziýa döwletinde geçirilendigi barada internet sahypalarynda habar berilýär. Türkmenistanyň Malaýziýadaky ilçihanasynyň guramagynda geçirilen dabara dostlukly ýurduň medeniýet ministri, dürli döwletleriň ilçileridir diplomatlary gatnaşdylar. Malaýziýaly alymlardyr medeniýet, sungat işgärleri dabarada akyldar şahyryň döredijiligi bilen baglanyşykly täsirli çykyşlar etdiler. Dostlukly ýurduň ýokary okuw mekdeplerinde bilim alýan türkmenistanly talyplar çykyş edenlere dana Pyragynyň dünýä edebiýatyna goşan goşandy, akyldar şahyrymyzyň döredijiliginiň malaý halkynyň durmuşyna aralaşyşy dogrusynda özlerini gyzyklandyrýan sowallaryny berdiler. Türkmen talyplarynyň milli aýdym-sazlarymyzy, tanslarymyzy ýerine ýetirmekleriniň, medeni gymmatlyklarymyza, dana Pyragynyň edebi mirasyna bagyşlanyp guralan serginiň, şeýle-de myhmanlara milli tagamlaryň hödür edilmeginiň dabara gatnaşanlarda ýatdan çykmajak täsir galdyrandygy hem internet sahypalarynda ýerleşdirilen habarda aýdylýar.

Tüýdügiň ýoly

Gahryman Arkadagymyz «Ile döwlet geler bolsa...» atly kitabynda: «Gargy tüýdük halkymyzyň gadymy saz gurallarynyň hataryna girýär. Gargy tüýdügiň köneden gelýän ady naý tüýdük bolup, gargy gamyşdan ýasalýandygy sebäpli soňky döwürlerde ol gargy tüýdük adyna eýe bolupdyr. Gargy tüýdüge Mary, Sarahs we Lebap sebitlerinde biziň häzirki günlerimizde-de naý tüýdük diýilýär» diýip belleýär. Gahryman Arkadagymyzyň belleýşi ýaly, Lebap, Mary welaýatlarynda geçmişde we şu günki günlerimizde hem gargy tüýdügi çalýan tüýdükçileriň nesil-neberesi dowam edýär. Geçmişde gargy tüýdükçileriň käbiriniň atlarynyň yzyna «naýçy» sözi goşulypdyr. Il içinde aýdylyşyna görä, ýolötenli ussat dessançy, Türkmenistanyň at gazanan bagşysy Gurt Ýakubowyň kakasy «Ýakup naýçy» diýen ady göteripdir. Şu ýerde ömrüni aýdym-saza bagyş edip, il-günüň toý-tomaşasynda halk sagbolsunyna mynasyp bolan Lebap topragynda ýaşap geçen ussatlaryň käbirleriniň atlaryny agzap geçeliň. XX asyryň başlarynda ýaşan halaçly ussat gargy tüýdükçi Hezret Amanowdan (şahyr Ýagmyr Pirgulyýewiň agasy) miras galan gargy tüýdük häzir Türkmenistanyň Döwlet medeniýet merkeziniň Döwlet muzeýinde saklanylýar. Bu etrapda ýaşap geçen ussat gargy tüýdükçi Rozy Wellekowyň çalan halk sazlaryndan birnäçesiniň mehaniki ýazgysynyň aýdym-saz sungatynyň muşdaklarynyň şahsy arhiwlerinde saklanýandygy, şeýle-de Hojambaz etrabynyň Beşir obasynda Çö

Reňklere siňen duýgular

Degişmeler

Degişmeçi şahyr Çary Gurbangylyjowyň degişmedir şorta sözleri-de öz döwründe giňden ýaýrap, halkyň gyzgyn söýgüsine mynasyp boldy. Biz hem olaryň birnäçesini okyjylara ýetirýäris. «Ikisi öýlenen-ä...»

«Dünýäniň ýoly bize, biziň ýolumyz dünýä!»

Türkmenistan — parahatçylygyň, dostlugyň mekany. Parahatçylygyň bar ýerinde, asuda owaz, dostlugyň bar ýerinde, söhbetdir saz bar. Bu günki gün bütin dünýä toýlarynda dürli röwüşli tomaşalar edip, milli ýörelgelerini dabaralandyryp, şany ýedi yklyma maglum bolan halkymyz bilen bilelikde toý tutmagyň arzuwynda. Şonuň üçinem, Türkmenistan iň naýbaşy toýlaryň tutulýan ýurduna öwrüldi. Ine, ýatdan çykmajak şeýle toýlaryň biri hem şu ýylyň 18 — 20-nji oktýabr aralygynda ýurdumyzda geçirilen Türki medeniýetiň halkara guramasyna (TÜRKSOÝ) agza ýurtlaryň II teatr festiwalydyr. 18-nji oktýabrda Türkmenistanyň Beýik Saparmyrat Türkmenbaşy adyndaky Baş akademiki drama teatrynda bu medeni çäräniň açylyş dabarasy şatlyk-şowhuna beslenip geçirildi. Festiwalyň açylyşy teatryň öňündäki meýdançada Özbegistan, Gazagystan, Gyrgyz we Türkiýe Respublikalarynyň, şeýle-de ýurdumyzyň teatr toparlarynyň dabaraly ýörişi hem-de edebi-çeper çykyşlary bilen ýaýbaňlandyryldy. Halklaryň özboluşly milli ýörelgesi, ruhy taýdan bir hörpden gopýan aýdymdyr sazlary, tans hereketleri tomaşa edenlere lezzet paýlady.

Ýollar eneden başlanýar

Türkmenistanyň Gahrymany Saragt Babaýew bilen ençeme gezek söhbetdeş bolupdym. Sadadan göwnaçyk, degişgen halypanyň ussahanasyna baranyňda täsin duýgulara gaplanyp, döredijilik älemine siňip gideniňi duýman galýarsyň. Bu gezek hem Saragt halypanyň dürli otlardan demlän melhem çaýynyň başyndaky çagalykdan başlanan gürrüňimiz uzaga çekdi. «Daşlaryň dilmajy» diýlip tanalýan, meşhurlyga eýe bolan heýkeltaraş Ahal welaýatynyň Sarahs etrabynda eneden bolýar. Çagalygyndan howlynyň bir çetinde oturyp, palçykdan heýkeljikler ýasaýar.

Aýdymlary bilen kalplara siňen

Geçen asyryň 1960 — 1970-nji ýyllarynda Russiýanyň konsert zallarynda, merkezi telewideniýede mahmal owazly owadan gyzyň—Edita Pýehanyň aýdýan aýdymlary tomaşaçylaryň dilleriniň senasyna öwrülipdi. Onuň ilkinji gezek aýdan «Gyzyl awtobus», «Biziň goňşymyz» ýaly aýdymlaryny uludan kiçä hemmeler gaýtalap aýdardylar. Sebäbi ol aýdymlaryň sözleri, sazy, ýerine ýetirilişi üýtgeşikdi, kalba golaýdy. Häzirki günlerde hem meşhur aýdymçy özüniň ýaşynyň togsany tegeläp barýandygyna garamazdan, ilhalar aýdymlary bilen tomaşaçylary begendirýär. Edita Stanislawowna Pýeha 1937-nji ýylyň 31-nji iýulynda Fransiýanyň demirgazygyndaky Nuael-su-Lans kommunasynda polýak maşgalasynda dünýä inýär. Kakasy Stanislaw Pýeha, erkek dogany Pawel şahtaçy bolup işleýärdiler, olar ir merhum bolýarlar. 1946-njy ýylda Edita ejesi bilen Polşa gaýdýarlar, ol şol ýerde ýediýyllyk mekdebi, soňra mugallymçylyk liseýini tamamlap, başlangyç synp mugallymy bolup işleýär. 1955-nji ýylda ykbalyň emri bilen ol Sowet Soýuzyna okuwa iberilýär. Ol Leningradyň (häzirki Sankt-Peterburg) döwlet uniwersitetiniň filosofiýa fakultetiniň psihologiýa bölümine okuwa girýär. Leningrad konserwatoriýasynyň talyby Aleksandr Bronewiskiniň ýolbaşçylyk edýän polýaklardan düzülen hor toparyna goşulýar. Soňra «Lipka» ansamblynda çykyş edip başlaýar. Onuň polýak dilinde Täze ýyl agşamyna bagyşlanan konsertde aýdan ilkinji «Gyzyl

«Magtymguly – söz ummanynyň ägirdi» atly döredijilik bäsleşige

Ala dagyň ala garly başyny,Jülgesinde çeşme-çaýyň joşuny.Dumanly, ýagmyrly ýazu-gyşyny,Pyragynyň paýhasyna meňzetdim.

Mekdeplerde halyçylyk sungaty

Watanymyzyň geljegi bolan ýaş nesliň ýokary ahlakly, sowatly, giň dünýägaraýyşly, hünärli, kämil şahsyýetler bolup ýetişmegi üçin mugallymlar we bilim işgärleri irginsiz zähmet çekýärler. Muny Arkadag şäherindäki umumybilim berýän orta mekdeplerde alnyp barylýan işler aýdyň mysaldyr. «Akylly» şäheriň orta mekdeplerinde okuwdan daşary ýörite gurnaklar hereket edýär. Şolaryň biri hem okuwçy gyzlara hünär öwredýän haly gurnagydyr. Bu gurnaga gatnaýan okuwçy gyzlara ýörite hünär otagynda, ilki bilen, zähmet howpsuzlyk düzgünlerini düşündirýäris. Şeýle-de haly gurallary bolan synny, gaýçy, keser, dokma darak bilen tanyşdyrýarys. Sapakda haly dokamakda gurallaryň ulanylyş düzgünleriniň berjaý edilişi barada öwredilýär.