Türkmenmetbugat

"Türkmen dünýäsi" gazeti

Esaslandyryjysy: Türkmenistanyň Ministrler Kabineti
Salgysy: Aşgabat şäheri, Garaşsyzlyk şaýoly, 100, Türkmenbaşynyň erkin döredijilik mekany
Telefon belgileri: 38-60-45, 38-60-40, 38-60-44
Email: turkmendunyasi@sanly.tm

Gazeti PDF görnüşinde ýükläp almak

Habarlar

Astanababa mawzoleýi

Biziň şan-şöhratly taryhymyz bar. Munuň şeýledigini ençeme asyrlaryň syrlaryny özünde jemläp oturan köpsanly taryhy ýadygärliklerimiz hem tassyklaýar. Şeýle ýadygärlikleriň biri hem hormatly Prezidentimiziň «Türkmenistan — Beýik Ýüpek ýolunyň ýüregi» atly kitabynda gürrüňi edilýän Astanababa mawzoleýidir. XII — XVII asyrlara degişli bolan bu gadymy binalar toplumyny ýerli ilat Astanababa mawzoleýi diýip atlandyrsa, käte bu dört gümmezli mawzoleýi iki dogan Zeýdaly we Zuweýdalynyň atlary bilen baglanyşdyrýarlar. Olaryň aýallarynyň hatyrasyna Gyzlarbibi mawzoleýi diýlip atlandyrylandygy hem ýatlanylýar.

27 Iýun 2021

Totyjemal

Türkmen edebiýatynyň taryhyna ser salanymyzda, köp sanly zenan şahyrlaryň adyna duşmak bolýar. Olaryň käbiriniň döreden eserleri bize gelip gowuşmadyk hem bolsa, çeper döredijilik bilen meşgullanandyklaryny mälim edýän maglumatlar az däl. Şol zenanlaryň biri hem Totyjemal handyr. Ol XVIII asyryň ahyrlarynda — XIX asyryň birinji ýarymynda Ahal welaýatynyň Gökdepe etrabynyň töwereginde ýaşap geçen görnükli türkmen şahyry Myrat Talyby bilen durmuş gurupdyr. Şahyr Myrat Talybynyň ýaşlygyndan aşyk bolan gyzy Totyjemal hakyndaky maglumatlar juda çäkli bolsa-da, olaryň durmuş gurandyklary we ogullarynyň bolandygy baradaky maglumatlar bize gelip ýetipdir.

24 Iýun 2021

Şygyrlary dünýä meşhur akyldar

Garaşsyz, hemişelik Bitarap Diýarymyzda hormatly Prezidentimiziň başlangyjy bilen her ýylyň iýun aýynda Medeniýet we sungat işgärleriniň hem-de Magtymguly Pyragynyň şygryýet güni giňden bellenilýär. Onda medeniýet işgärleri tarapyndan dürli medeni dabaralar guralyp, belentden ýaňlanýan aýdym-sazlarda, sahna oýunlarynda, ajaýyp goşgularda ata Watanymyzyň geçmiş taryhy, hormatly Prezidentimiziň beýik işleri, eşretli zamanamyz wasp edilýär. Halkymyz şygryýet äleminiň ägirdi Magtymguly Pyragynyň döredijiligine uly sarpa goýýar. Türkmeniň beýik akyldar şahyry Magtymguly Pyragy durmuşyň dürli taraplary barada ajaýyp şygyrlary döretmek bilen baý edebi mirasy galdyrdy. Berkarar döwletimiziň bagtyýarlyk döwründe hormatly Prezidentimiziň taýsyz tagallasy bilen akyldar şahyrymyz Magtymguly Pyragynyň edebiýatyň altyn hazynasyna giren gymmatly edebi mirasy dünýä alymlary tarapyndan öwrenilýär. Çeper sözüň ussatlary şahyryň ömri, durmuşy, onuň ýaşan döwri, döredijiligi hakynda ençeme eserler döretdiler. Türkmen edebiýatynyň taryhynda akyldar şahyr hakynda ussat ýazyjymyz Berdi Kerbabaýew kitap ýazdy. Ol 1941-nji ýylda beýik şahyr Magtymgulynyň edebi keşbini döretmäge synanyşyk etdi. Ol şahyryň goşgularyna ýüzlenip, şol goşgular esasynda şahyr barada eser döretdi.

23 Iýun 2021

Heňňam ýazgylary

Hormatly Prezidentimiz ata-babalarymyz tarapyndan müňýyllyklaryň dowamynda toplanan medeni mirasymyzy düýpli öwrenmek boýunça geçirilýän işleriň örän wajypdygyny çykyşlarynda öwran-öwran nygtaýar.Türkmen halkynyň baý medeni mirasy bar. Ata-babalarymyz tarapyndan bize galdyrylan medeni mirasyň biri hem ýazuwdyr. Jemgyýetçilik gatnaşyklarynda adamlaryň arasyndaky aragatnaşygy dilsiz göz öňüne getirip bolmaýar. Hat-ýazuwyň emele gelmegi bilen, özara gatnaşyklar kämilleşipdir, özgeripdir. Aragatnaşyk saklamagyň ýene bir görnüşi hem ýazuwdyr. Maglumatlar tekst ýazmagyň üsti bilen ýerine ýetirilýär. Tekst sözlemlerden, sözlemler sözlerden, sözler bogunlardan, bogunlar harplardan durýar. Ses belgisi harp bilen belgilenýär. Gepleşikde säginme äheňi bar bolsa, ýazuwda gepleşigiň aýdylyş äheňi dürli dyngy belgiler bilen aňladylýar. Ýazuw bilen gepleşik diliniň ýerine ýetirilişiniň dürli-dürli bolmagyna garamazdan, olaryň arasynda aýrylmaz baglanyşyk bardyr. Ýazuw — gepleşigiň kagyz ýüzüne geçirilen görnüşi. Ýazuwyň özboluşly taryhy bar. Adam eşiden habaryny, maglumatyny ýadynda saklap, hat üsti bilen bellige alyp, ony uzaklara ýetirip bilýär. ХХI asyrda ýazuw üsti bilen habar ýetirmegiň kämil görnüşi ýüze çykyp, ol giň mümkinçiliklere eýedir. Häzirki zamanda tehnikanyň ösmegi netijesinde sanlyja pursatyň içinde uzak ýerler bilen gepleşip we ýazuw üsti bilen habaryňy ýetirip bolýar. Bu gü

23 Iýun 2021

Syrly äleme bagyşlanan ömür

Alym astronom, syrly älemiň aşygy Hojamuhammet Meläýew türkmen tebigatynyň iň gözel ýerleriniň biri bolan Köpetdagyň keremli daglarynyň gujagynda, datly suwly Sumbar derýasynyň gözbaşyndaky Magtymguly etrabynyň Könekesir obasynda 1946-njy ýylyň 4-nji maýynda dünýä inýär. Ol talyplyk döwrüniň 1-nji ýylyndan başlap ömrüniň ahyryna çenli astronomiýa ylmy bilen gyzyklanyp, gündizlerine şol ugra degişli çap edilen materiallar bilen tanyşdy. Gijelerine merjen däneleri dek lowurdap duran ýyldyzlar, aýry-aýry ýyldyz toparlary hem-de olar baradaky ajaýyp rowaýatlar, şol lowurdaýan ýyldyzlara meňzäp duran we olara görä hereket edýän ýeriň emeli hemralary, Günüň, Aýyň tutulmalary, Aýyň dürli çärýeklerde görünmegi, gije-gündiziň hem-de pasyllaryň çalyşmagy, ýyldyz asmanynyň wagta görä üýtgemegi we başga-da şunuň ýaly asman gümmezi bilen bagly bolan hadysalar ünsüni ýüpsüz baglapdy. Teleskopda asmanyň syrly älemine seretmek Hojamuhammediň söýgüli pişesidi. Ol ýerde däl-de, asman äleminde gezip, şol älemdäki syrlar bilen dostlaşan ýalydy. Alymyň çagalyk ýyllaryna ser salsaň, onuň bu pişe üçin dünýä gelendigine ynanýarsyň. Onuň babasy Myratberdi ahun türkmende ady belli Goçmyrat ahun bilen bir döwürde Buharada okap, ahunlyk derejesine ýeten, ýaşan döwründe il-halka köp ýagşylyklary eden, ýaşlary ylym-bilime çagyran, aý-günüň hasabyny ýöretmegi, ýyldyzlar we beýleki asman jisimleri barada dürl

23 Iýun 2021

Edebi we ebedi baýlyk

Berkarar döwletimiziň bagtyýarlyk döwründe hormatly Prezidentimiziň tagallasy bilen geçmiş taryhymyzy, edebiýatymyzy çuňňur öwrenmäge uly üns berilýär. Asyrlar aşan medeni mirasymyzyň nusgalarynyň biri bolan «Görogly» şadessanynyň ÝUNESKO-nyň maddy däl medeni mirasynyň sanawyna girizilmegi buýsandyryjy wakadyr. Geçmişde Beýik Ýüpek ýoly bilen argyşa giden kerwenlere halk döredijiliginden baş çykarýan dilewarlar, edebiýat, taryh bilen gyzyklanan alymlar hem goşulypdyrlar. Bu barada hormatly Prezidentimiziň «Türkmenistan — Beýik Ýüpek ýolunyň ýüregi» atly kitabynda şeýle bellenilýär: «Uzak ýollary sökýän kerwene goşulyp, argyşa gitmek özboluşly terbiýeçilik we tejribe mekdebi bolupdyr. Munuň üçin kerwenbaşy argyşçylaryň toparyna dana kyssaçylaryň, alym-ulamalaryň, köpügören syýahatçylaryň, tejribeli argyşçylaryň goşulmagyny gazanypdyrlar. Olar goş ýazdyrylyp, dynç alynýan pursatlarynda ýaş söwdagärlere halal gazanç etmegiň, söwdaň şowlap, tüçjar baý bolanyňda hem adamkärçilik, ynsanperwerlik, mähribanlyk duýgularyňy barha çuňlaşdyrmagy gazanmagyň zerurdygyny öwredipdirler. Şol bir wagtda argyşçylar ylym dünýäsine aralaşyp, ruhy baýlygyny artdyrypdyrlar, düşünmeýän meseleleri boýunça alymlardan maslahat alypdyrlar, şeýdibem, köňüllerine ýagşylyk nuruny çaýypdyrlar».

23 Iýun 2021

Gözde nurum, kalpda sazym Pyragy

Beýik akyldar türkmen şahyry Magtymguly Pyragy Etrek derýasynyň boýundaky Hajygowşan diýen obada eneden dogulýar. Magtymguly Pyragy başlangyç bilimi kakasy Döwletmämmet Azadynyň elinde alypdyr. Magtymguly Pyragy Şirgazy medresesinde üç ýyl bilim alypdyr. Şahyryň Buharadaky Gögeldaş medresesinde okanlygy barada täsin maglumatlar bar. Biziň günlerimize şahyryň 700-den gowrak şygyrlary we 10-a golaý kiçi göwrümli poemalary gelip ýetipdir. Berkarar döwletimiziň bagtyýarlyk döwründe hormatly Prezidentimiziň taýsyz tagallasy bilen nusgawy şahyrlarymyzyň paýhasa baý döredijiligini hemmetaraplaýyn öwrenmäge giň mümkinçilikler döredildi. Akyldar şahyrymyz Magtymguly Pyragynyň ýaşap geçen döwründen bäri köp wagt geçen hem bolsa, onuň paýhaslar hazynasy umumadamzady Gün kimin çoýýar. Şahyrymyzyň döredijilik älemi giňdir, many-mazmun taýdan baý hazynadyr we ol durmuşyň ähli tarapyny öz içine alýar. Beýik Magtymgulynyň edebi mirasy düýpsüz umman ýalydyr. Türkmen halkynyň beýik şahyry, akyldary Magtymguly Pyragy ähli halklaryň şahyry, onuň döredijilik älemi kämil mekdep bolup hyzmat edýär.

21 Iýun 2021

Şalaryň düşlän kerwensaraýy

Ýurdumyzyň ähli künjeginde bolşy ýaly, Lebap welaýatynyň çäginde hem taryhy ýadygärlikleriň uly toplumy ýerleşýär. Olaryň arasynda XI — XII asyryň arhitektura ýadygärligi hökmünde tanalýan Daýahatyn kerwensaraýy ençeme ýyllardan bäri bütin dünýäniň jemgyýetçiliginiň ünsüni özüne çekip gelýär. Kerwensaraý ylmy çeşmelerde Daýahatyn, ilat arasynda bolsa Baýhatyn ady bilen bellidir. Daýahatyn sözi — «daýa» arap sözi bolup, türkmençe «Mülk», «Oba», «Bejerilen ýer», hatyn (puşty dilinde «gatyn») sözi bolsa «daş», «daşdan edilen» diýen manyny berýär. «Baýhatyn» diýen adyň döreýşi barada ýerli ilatyň arasynda ýaýylan rowaýatda aýdylyşyna görä, bir baý söwdagäriň owadan aýaly bolupdyr. Söwdagär argyşa gidýär. Dostlarynyň biri onuň aýaly barada myjabatly gürrüň ýaýradýar. Söwdagär aýaly baradaky myjabatly gürrüňleri eşidip, mal-mülkünden, maşgalasyndan, bar baýlygyndan geçip, pukara eşiginde sergezdan halda aýlanyp ýörýär. Onuň aýaly garaçomaklaryň ara tow düşürenine düşünýär. Ol ýanýoldaşyny tapmagy ýüregine düwýär. Baý aýal ähli ýurtlara çapar ýollap, özüniň kerwensaraý gurdurýandygyny we oňa işlemäge talabanlaryň gerekdigini jar çekdirýär. Talabanlyga onuň adamsy söwdagär hem gelýär. Töhmetli gürrüňleriň üsti açylýar, är-aýal gaýtadan durmuşa gadam basýar. Şondan soň, Merwden getirilen kerpiçlerden gurlan bu kerwensaraý hem baý aýalyň ady bilen baglanyşdyrylyp, Baýhatyn kerwensaraýy d

20 Iýun 2021

Ýyladyşhanalaryň döreýiş taryhy

Ýyladyşhanalaryň döreýşi gadymy Rim döwründen başlanýar. Ekiniň üstüni örtmek ýaly ýönekeý usuldan gurluşy çylşyrymly bolan ýyladyşhanalary döretmek boýunça häzirki zaman tehniki işläp taýýarlamalara çenli ýol geçildi. Rimli bagbanlar emeli usul bilen ýylboýy gök ekinleri ýetişdiripdirler. Olar tigirli arabajyklaryň üstünde gök ekin ekip, gündizlerine daşary Güneşe çykaryp, agşamlaryna bolsa ýyly jaýa salypdyrlar. Wagtyň geçmegi bilen ekinleriň üstüni ýapmak hem-de olary sowukdan goramak usulyny ulanyp başlapdyrlar. Soňra gurluşyny düzýän agaç germewleri, sütünleri, üstüne ýapylan aýnadan ýa-da reňksiz düzümli, dury mineral jisimlerden taýýarlanan ýyladyşhananyň üçekleriniň özi gyzypdyr. Netijede, ýyladyşhananyň içindäki howa gyzypdyr we ekinlere kadaly ösmäge şert döräpdir. Bu ýyladyşhanalarda tropiki ýurtlardan getirilen ekzotik ösümlikler we güller ýetişdirilipdir.

20 Iýun 2021

Seýit Ysmaýyl Gürgenli

Orta asyrlarda Türkmenistanyň çägindäki şäherlerde lukmançylyk, tebigat, matematika, taryh, geografiýa, edebiýat ylymlaryny öwrenýän we bilim berýän medreseler bolupdyr. Hormatly Prezidentimiziň belleýşi ýaly, türkmen hökümdarlarynyň ylmyň ösmegine şert döretmekleri we ylym adamlaryna howandar bolmaklary orta asyrlarda türkmen ýerlerine dünýäniň ähli künjeginden ylym öwrenmek maksady bilen adamlaryň jemlenmegine esas döredipdir. Türkmenistanyň çäkleri ylmyň merkezi hökmünde hyzmat edipdir. Şeýlelikde, bu ýerde dünýä ylmyna goşant goşan türkmen şahsyýetleriniň birnäçesi kemala gelipdir. Şeýle şahsyýetleriň biri hem orta asyrlarda dünýäniň lukmançylyk ylmyna goşant goşan, öz döwrüniň belli lukmany, lukmançylyga degişli düýpli ylmy işleri ýazan Seýit Ysmaýyl Gürgenli bolupdyr. Alymyň doly ady Ysmaýyl ibn Muhammed al-Hüseýin al-Jurjany bolupdyr. Şeýle hem oňa al-Seýid Ysmaýyl ýa-da Hekim Jurjany hem diýlipdir. Taryhy maglumatlarda ol 1057-nji ýylda Gürgende doglan diýlip habar berilýär. Gürgenli ýaşlykdan lukmançylyk ylmy bilen gyzyklanypdyr. Ol ylym almagy dowam etdirmek üçin Horezme barýar. Orta asyrlarda Horezm baý kitaphanaly ylmy merkezleriň biri bolupdyr. Esasan-da, ol ýerde geljekki lukmanlara sapak berýän, Ibn Sinanyň şägirdi Ibn Abi Sadyk al-Nyşapury ýaşaýan eken. Gürgenli lukmançylyk ylmynda bu meşhur alymyň şägirdi bolýar. Ibn Abi Sadyk al-Nyşapury öz döwrüniň belli lukm

18 Iýun 2021

Gadymy ussahana

Orta asyr Abiwerd şäheri türkmen topragynyň üstünden geçen Beýik Ýüpek ýolunyň ugrunda ýerleşen taryhy ýadygärlikleriň biridir. Ençeme ýazuw çeşmelerinde kerwensaraýly, köşgi-eýwanly, uly bazarly, metjit-medreseli şäher hökmünde ýatlanyp geçilýän bu gadymy medeni merkeziň galyndylary Kaka etrap merkeziniň demirgazyk-günbatarynda üç ýüz gektara golaý meýdana ýaýylyp ýatyr. «Abiwerd» taryhy-medeni döwlet goraghanasyndaky bu gymmatly ýadygärligi ylmy esasda öwrenmek we gorap saklamak işleri yzygiderli ýola goýuldy. Hormatly Prezidentimiz tarapyndan tassyklanan «Beýik Ýüpek ýolunyň ugrunda ýerleşen Türkmenistanyň çägindäki taryhy-medeni ýadygärliklerde 2018 — 2021-nji ýyllarda gazuw-agtaryş işleri geçirmegiň we medeni mirasy ylmy esasda öwrenmegiň hem-de wagyz etmegiň Döwlet maksatnamasynda» bellenen wezipeleri durmuşa geçirmegiň çäginde «Abiwerd» taryhy-medeni döwlet goraghanasynda hem degişli işler alnyp barylýar. Şonuň bilen baglanyşykly, 2021-nji ýylyň iş meýilnamasyna laýyklykda, Abiwerd — Peşdag ýadygärliginde şu ýylyň ýaz möwsüminde ylmy-barlag işleri üstünlikli dowam etdirildi.

17 Iýun 2021

Suw — zer, suwçy — zergär

Türkmen halkynyň ekerançylyk medeniýetiniň taryhy kökleri irki döwürden gözbaş alyp gaýdýar. Ata-babalarymyz suwarymly ekerançylykda suw bilen baglanyşykly kärleri hem döredipdirler. Şeýle hem «Suw — zer, suwçy — zergär» diýen ekerançylykda suwaryş işlerine uly ähmiýet beripdirler. Penjuwar — öňki döwürlerde derýanyň suw gatlalaryna gözegçilik edýän adam. Gatlanyň töweregindäki ähli suw ýollary olaryň garamagynda bolupdyr. Olar gatlalaryň abatlanylyşyna we ondan akýan suwuň bölünişine-de ýolbaşçylyk edipdirler. Suwçy diýip, ekin meýdanlaryna suw tutýan adama aýdylypdyr. Ekiniň bol hasylly, dok däneli bolmagy suwçynyň ukyp-başarnygyna bagly bolupdyr. Haşarçy diýip, gazy-haşar işini alyp barýan, gazy gazýan adama aýdan bolsalar, derini döküp, hysyrdyly işleri alyp barýan, hakynatutma haşarça merdikär diýipdirler. Sagatçy diýip köne döwürlerde suw paýlaýan adama aýdylar eken. Daýhanlar suwy bölmekde dürli usullardan peýdalanypdyrlar. Ýurdumyzyň günorta sebitlerinde küýzäniň düýbüni biz bilen çalaja deşip, içine suw guýupdyrlar we bir gije-gündizde şol küýzedäki suw näçe gezek akyp gutarsa, ony kelemedäki suwuň sanyna bölüpdirler. Diýarymyzyň gündogar sebitlerinde bolsa, düýbi deşik gaba suw guýmak arkaly wagt kesgitlenipdir.

13 Iýun 2021

Taryhy çeşmeler — gymmatly hazyna

Hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedow «Türkmeniň döwletlilik ýörelgesi» atly kitabynda şeýle belleýär: «Ylymsyz durmuşyň manysy bolmaz. Ylym yzygiderli öwrenilýän we özleşdirilýän baýlykdyr. Adamlar asyrlaryň dowamynda ylym öwrenip, äpet uly ylym daragtyny kemala getiripdirler». Şeýle parasatly sözlerden görnüşi ýaly, ylym ynsan durmuşynyň manysy, adamzadyň baýlygy bolup durýar. Öz döwrüniň ylym äleminde görnükli yz galdyran alymlaryň biri-de, Muhammet bin Ahmet Gazaly Tusydyr. Ol 1058-nji ýylda Horasanyň Tus şäherine degişli bolan Gazal obasynda garyp maşgalada doglupdyr. Gazalynyň kakasy alymlaryň üýşmeleňlerine gatnaşyp, olaryň söhbetlerini diňläp, gulagy ganandan soň, ogullary Muhammediň we Ahmediň hem ylymly-bilimli bolmagyny arzuw edipdir. Muhammet Gazaly kakasynyň ýardamy bilen ilki Tus şäherinde Ahmet Razakanydan, soňra Nyşapura gidip, Jüweýniden ylym öwrenipdir. Ol özüniň ýiti zehini we ylym almaga bolan höwesi bilen halypasynyň birnäçe şägirtlerinden tapawutlanypdyr hem-de ylym dünýäsinde meşhurlyga eýe bolupdyr.

13 Iýun 2021

Köýtendagyň ammonitleri

Köýtendag etrabynyň Bazardepe obasynda ýerleşýän Köýtendag döwlet tebigy goraghanasynyň merkezi edarasynyň muzeýinde haýwanlaryň daşa öwrülen galyndylary saklanýar. Bu daşlaşan haýwanlaryň galyndylary ýer gatlaklaryndan tapylypdyr. Olaryň üstünden millionlarça ýyl geçendigi ylmy taýdan subut edildi. Goraghananyň muzeýinde şol haýwanlaryň arasynda balykgulaklaryň, ammonitleriň daşlaşan çanaklary, akulanyň dişleri, dinozawrlaryň aýak yzlarynyň ülňüleri bar. Gadymy täsin haýwanlaryň arasynda ýeriň ýüzünden doly ýitip giden kelleaýakly mollýuska-ammonitlerdir.

9 Iýun 2021

Şöhratly taryhyň beýany

Ýakynda ÝUNESKO-nyň işleri boýunça Türkmenistanyň Milli Toparynyň sekretariatynyň, Türkmenistanyň Medeniýet ministrliginiň we Türkmen döwlet medeniýet institutynyň bilelikde guramagynda «Türkmenistan — ÝUNESKO — Diýarda ýaýran ýollar» atly taslamanyň çäklerinde maslahat geçirildi. Türkmen döwlet medeniýet institutynyň mejlisler zalynda geçen maslahatda ýurdumyzyň halkara hyzmatdaşlygy, medeni diplomatiýasy, merdana pederlerimiziň gadymy taryhyny, maddy we ruhy medeniýetini, däp-dessurlaryny öwrenmek boýunça alnyp barylýan maksatnamalaýyn işleriň toplumy hakynda giňişleýin gürrüň berildi.

2 Iýun 2021

Soltan jelaleddiniň Hindistandaky hökümdarlygy

Kitaplara sünnälenen taryhy wakalar, hakydalara ornan hatyralar, setirlere siňen ýatlamalar milletiň ykbal ýoly bilen bagly bolsa, üstünden ýüzlerçe ýyllaryň geçýändigine garamazdan, hemişe dek düýn bolan ýaly göz öňünde janlanýar. Taryh asmanyny bezeýän türkmen şahsyýetleri nesilleriň aňynda watansöýüjiligiň, merdanalygyň, hiç zatdan heder etmezligiň, kynçylyklary aýgytly ädimler bilen ýeňip geçmegiň göreldesi bolup ýaşaýar. Taryhy eserleriň nagşyna öwrülen, şeýle hem hormatly Prezidentimiziň pähim-paýhasa ýugrulan ajaýyp eserlerinde mertlik hakda söz açylýan ýerlerde ady buýsanç bilen tutulýan gahryman serkerde soltanlarymyzyň biri hem Jelaleddin soltandyr. Dürli döwürlerde ençeme dillerde dünýä taryhçylary tarapyndan Horezmşalar-Anuşteginler döwletiniň taryhy, onuň hökümdarlarynyň ömür beýany, döwletiň syýasy-ykdysady, ylym-bilim we medeni durmuşy öwrenilse-de, ählitaraplaýyn we çuňlaşdyrylyp az öwrenilen ugurdyr. Horezmşalar-Anuşteginler döwleti yslam äleminiň ylmy merkezleriniň biri bolupdyr. Bu döwlet Beýik Seljuklar döwleti synyp, onuň mirasdüşeri hökmünde syýasy arena çykandan soňra Mawerannahry, Horasany, Kermany, Sistany, Gaznany we Yragyň käbir ýerlerini özüne birikdirip, XII-XIII asyrlarda diňe sebitde däl, eýsem, Gündogarda iň uly döwletleriň birine öwrülýär. Belli taryhçylar Yzzeddin ibn Esir, Abulfida ibn Kesir, Atamälik Jüweýni, Muhammet ibn Wasyl, Ýusup ibn T

21 Maý 2021

Toýlar toýa ulaşýar

Mähriban halkymyz «Türkmenistan — parahatçylygyň we ynanyşmagyň Watany» ýylynda mukaddes Garaşsyzlygymyzyň 30 ýyllyk, Aşgabadyň esaslandyrylmagynyň 140 ýyllyk baýramyny uludan belleýär. Hormatly Prezidentimiz bu baýramlary giňden dabaralandyrmak üçin uly tagallalary edýär, giň mümkinçilikleri döredip berýär. Aşgabadyň özboluşly, şöhratly taryhy bar. Zakaspiý ülkesi patyşa Russiýasyna birikdirilenden soňra, Aşgabat (Ashabad) onuň dolandyryş we ykdysady, medeni merkezine öwrülýär. Şäher ilatynyň ösmegi we Aşgabadyň sebitde möhüm söwda merkezine öwrülmegi bilen, bu çäklerde bolup geçýän wakalary şöhlelendirmek üçin şäherde rus dilinde neşir edilýän ilkinji metbugat serişdeleri peýda bolýar. Olaryň hatarynda «Закаспийское обозрение» gazetini mysal getirmek bolar. Gazetler hususy çaphanalarda harby häkimiýetiň gözegçiligi astynda neşir edilipdir. Olaryň sahypalarynda şäheriň syýasy, ykdysady we medeni merkeze öwrülmeginiň ösüş taryhyna degişli maglumatlara we habarlara, düýpli makalalara, taryhy çeşmelere gabat gelmek bolýar. 1881-nji ýylda Köpetdagdan gözbaş alyp gaýdýan dury gözli çeşmäniň başynda oturan Ashabad obasynyň 800 öýden ybarat oturymly ilaty bolupdyr. Ashabadyň ösmegi we onuň barha giňelmegi, ilatyň sanynyň artmagy 1885-nji ýyldan, ýagny bu ýere Zakaspiý demir ýolunyň çekilmegi bilen başlanýar. Şol wagta çenli şäher şeýle bir uly bolmandyr we ol, esasan, iki köçeden — S

19 Maý 2021

Möwsüm üstünlikli tamamlandy

Hormatly Prezidentimiz tarapyndan tassyklanan «Beýik Ýüpek ýolunyň ugrunda ýerleşen Türkmenistanyň çägindäki taryhy-medeni ýadygärliklerde 2018 — 2021-nji ýyllarda gazuw-agtaryş işlerini geçirmegiň we medeni mirasy ylmy esasda öwrenmegiň hem-de wagyz etmegiň Döwlet maksatnamasynda» bellenen çäreleri durmuşa geçirmek boýunça Taryhy-medeni ýadygärlikleri goramak, öwrenmek hem-de rejelemek baradaky Milli müdirligiň düzümindäki taryhy-medeni döwlet goraghanalarynda işler ýokary guramaçylykly alnyp barylýar. 2021-nji ýylyň iş meýilnamasyna laýyklykda, «Abiwerd» taryhy-medeni döwlet goraghanasyna degişli Abiwerd — Peştag ýadygärliginde şu ýylyň ýaz möwsüminde ylmy-barlag işleri dowam etdirildi. Bu ýadygärlik Ahal welaýatynyň Kaka şäheriniň merkezinden 7 kilometr demirgazyk-günbatarda ýerleşýär. Taryh ylymlarynyň kandidaty Akmyrat Babaýewiň ýolbaşçylygynda alnyp barylýan ylmy-barlag ekspedisiýasynyň şu ýylyň ýazky möwsümi üstünlikli tamamlandy. Bu ýadygärligiň Erk galasynyň günorta-gündogar diwaryndan 90 metr uzaklykda, ozalky möwsümlerde gazuw-barlag işleri geçirilen 4-nji gazuw meýdançasynda, «ýerasty desga» diýlip atlandyrylan arheologik meýdanda dowam etdirildi. Barlag-öwreniş işleri desganyň demirgazyk-günbatar çäklerinde, ozalky möwsümlerde bölekleýin ýüze çykarylan ussahana toplumynda dowam etdirildi.

14 Maý 2021

Aşgabadyň nurana menzilleri

«Türkmenistan — parahatçylygyň we ynanyşmagyň Watany» ýylynda hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedowyň parasatly baştutanlygynda mukaddes Garaşsyzlygymyzyň 30 ýyllyk we Aşgabadyň esaslandyrylmagynyň 140 ýyllyk baýramçylygyna uludan taýýarlyk görülýär. Ýurdumyzyň baş şäheri Aşgabady durmuş-ykdysady taýdan ösdürmäge, gurulýan desgalarda milli binagärlik ýörelgeleri bilen häzirki zamanyň ösen tejribesini utgaşdyrmaga aýratyn ähmiýet berilýär. Milli Liderimiziň nygtaýşy ýaly, Aşgabat taryhynyň dürli döwürlerinde hem döredijilik işgärlerini, aýdymçylary we kompozitorlary täze eserleri döretmäge ruhlandyrdy. Şu nukdaýnazardan hormatly Prezidentimiz Aşgabadyň günorta künjeginde beýik akyldar şahyr Magtymguly Pyragynyň heýkelini ýerleşdirmegiň hem-de Giňdiwaryň eteginde «Magtymguly Pyragynyň toplumy» ady bilen döredijilik işgärleri üçin niýetlenen merkeziň döredilmeginiň maksadalaýyk boljakdygyny nygtady. Bu zatlaryň hemmesi Aşgabadyň taryhyny ylmy nukdaýnazardan giňişleýin öwrenmäge itergi berýär. Gadymy kerwen ýollarynyň çatrygynda ýerleşen Aşgabatda irki döwürlerde-de durmuş gaýnap joşupdyr. Aşgabat şäheri gadymdan oturan ozalky Ashabad obasynyň ýerinde emele gelipdir. Şäheriň taslamasy Ýewropa kysmynda çekilip, köçeleri göni bolupdyr, kwartallary tertipli ýerleşdirilipdir. Bu ýerde owadan demir ýol menzili bolup, onuň ýanynda paýtunçylar ýolagçylara garaşyp durýan eken. 1

10 Maý 2021

Ertir — 1941 — 1945-nji ýyllaryň Beýik Watançylyk urşunda gazanylan Ýeňiş güni

GAHRYMANLARYŇ EDERMENLIGI ÝÜREKLERDE BAKY ÝAŞAÝAR 1941 — 1945-nji ýyllaryň agyr ýaralary we ýatlamalary adamlaryň ýüreginde goýup gidenine 76 ýyl dolup, ol bizden barha daşlaşýan hem bolsa, söweşde görkezilen gahrymançylygy, uruş ýyllaryndaky kynçylyklary her bir türkmen öz ýüreginiň töründe saklaýar. Çünki bu gazaply uruşda millionlarça adamlar bilen bir hatarda, türkmen halkynyň edermen ogullary Watanymyzyň azatlygy ugrunda gahrymanlarça söweşdi. Şu günki parahat, erkana durmuşyň hatyrasyna faşizme garşy ganly söweşlerde janyny gurban eden milli gahrymanlarymyzyň görkezen edermenlikleri häzirki we geljekki nesillerimiziň ýüreklerinde baky ýaşaýar.

7 Maý 2021

‹
1
2
...
31
32
33
34
35
36
37
38
39
›