"Ekologiýa medeniýeti we daşky gurşawy goramak" žurnaly

Esaslandyryjysy: Türkmenistanyň Oba hojalyk we daşky gurşawy goramak ministrligi
Salgysy: Aşgabat şäheri, Bitarap Türkmenistan şaýoly 15
Telefon belgileri: 94-17-24

Makalalar

Şygryýet

Buýsançnama Älemiň gurluşy sungat, mukamynda Arşy owaz,Sungat — kalba ylham-hümmet, dünýäň bossanynda perwaz,Bakydyr ruhy gymmatlyk, ýaşaýyşa owsun-telwas,Watan bu gün şöhrat-şanda, äleme ykrar, Arkadag!

Aşyk şahyr Saýat Nowa

«Magtymguly Pyragy» medeni-seýilgäh toplumynda dünýä edebiýatynyň, sungatynyň meşhur wekilleriniň heýkelleriniň arasynda Saýat Nowa lakamy bilen meşhur ermeni şahyry Arutýun Saýadýanyň hem heýkeli bar. Saýat Nowa 1712-nji ýylyň 14-nji iýunynda Tbilisi şäherinde dünýä inýär. Şahyr goşgularynyň birinde kakasynyň Halapda ýaşandygy, ejesiniň ermenileriň awlabar tiresindendigi, özüniňem Tbiliside doglandygy barada maglumat getirýär. Ol ilkinji şygyrlaryny çaga wagty düzýär, gündogar saz gurallaryny (esasanam kemençe) çalmagy öwrenýär. Öz goşgularyna aýdym döredýär. Şahyr baradaky ýalňyz maglumat çeşmesi onuň golýazmalarydyr. Eli bilen ýazan şygyrlarynda goýberen ýalňyşlaryndan çen tutup, alymlar onuň doly, yzygiderli bilim almandygy baradaky pikiri öňe sürýärler. Başga bir maglumatda gruzin ybadathanasyndaky mekdepde okandygy aýdylýar. Ýöne onuň ermeni, gruzin, azerbaýjan, pars, buluç, türk dillerini bilendigini-hä alymlar tassyklaýarlar. Dürli maglumatlara görä, şahyryň ermeni dilinde 60, gruzin dilinde 34, azerbaýjan dilinde 115, pars dilinde 6 goşgusy biziň günlerimize gelip ýetipdir.

Okaň, bagtly balalar!

Çagalykdan kitap okasaň, düşünjäň, oý-pikiriň artýar. Ylaýta-da, akyldar şahyr Magtymguly Pyragynyň paýhas ummanyndan ýüregiňe daman damjalardan ganmak lezzetli. Şahyryň her bir setiriniň aňyrsynda rowaýata siňen hakykat bar. Çuň mana ýugrulan şol rowaýatlar ýakynda Türkmenistanyň Ylymlar akademiýasynyň Magtymguly adyndaky Dil, edebiýat we milli golýazmalar instituty tarapyndan taýýarlanylyp, Türkmen döwlet neşirýat gullugy tarapyndan çap edildi. «Ady bar-da, özi ýok». Körpe okyjylar! Magtymguly Pyragynyň türkmen tebigatyndaky guşlary rowaýaty äheňde çeper beýan edendigini biljek bolsaňyz, basymjak bu kitaby okaň! Kitapdaky guşlar: yshak, turaç, mollatorgaý sizde gowy duýgulary döreder.

Ýazyjynyň ýandepderçesinden

«Goňşym razy bolsun...» Maşgala terbiýesi ýaly belent zat ýok. Ýazyjy dostum Juma Hudaýgulyýewiňem ejesi, kakasy, daýysy türkmençiligiň däp-dessurlaryny örän gowy bilýän adamlar bolupdyr. Şonuň üçinem olar Jumany çagalykdan täsin rowaýatlaryň üsti bilen terbiýeläpdirler. Ol bize ejesinden eşiden, durşy bilen türkmençilige ýugrulan şu rowaýaty aýdyp beripdi.

Körpelere okap beriň!

Tapmaçalar Men «gül» diýipÝaşaýaryn.Güller içreÝaşarýaryn.

Şygryýet bossany

Aşgabat Köpetdagyň gerişlerin alkymlap,Dünýäň möhüm merkezinde ýalpyldap,Ak şähermiz gije-gündiz nur saçýar,Myhmanlara gujak açýar Aşgabat.

Kitap okamagyň edebi

Kitap, elbetde, ynsanyň iň ýakyn dostudyr. Dost bilen gatnaşygyň bolsa öz edebi, medeniýeti bardyr. Şonuň üçin hem kitaby diňe bir okamak ýa-da gowy görmek ýeterlik däl. Ony gorap saklamak gerek. Okamak üçin alnan amanat kitaby bolsa gözüň göreji ýaly aýawly saklamaly. Köpçülikde kitaby sessiz okamaly. Kitabyň möhüm maglumatly ýerlerine galam bilen bellik etmek peýdalydyr. Eger kitap özüňki däl bolsa, belligi aýratyn depdere ýa ýandepderçä etmeli. Kitaphanada ýa köpçülik ýerlerinde ýanyňyzdaky biriniň okaýan kitaby sizi gyzyklandyrsa, boýnuňy uzadyp, edepsiz görünmeli däl-de, mylaýymlyk bilen islegiňizi duýdurmaly.

Syntgylanan setirler

• Hoş bolmadykdan hoşamaýlyga garaşma. • Hunabany hödür etmän, ýuwutdyrýarlar.

Arkadagly Serdarymyz halk bilen!

«Watan diňe halky bilen Watandyr!Döwlet diňe halky bilen döwletdir!».Bu sözleň aslynda söýgi ýatandyr,Bu sözler asman deý soňsuz söhbetdir. Öz halkyna ynam bilen baş bolup,Arkadagly Serdarymyz sözlände, Halkyň göwni göterildi guş bolup, Şa nazary ulus-ile gözlände.

«Türkmen binasyna» nezire

Dostlar-a, bir şäher gördüm, şäherleriň baharydyr.Milli Liderden güýç alan, ol Arkadag şäheridir. Badalgasy Oguzkentdir, oguz-türkmen ruhudyr,Tirsekläp ýatan mesgeni Köpetdag ýakasydyr.

Ömürleriň ebedilik şamçyragy

Türkmen halkynyň beýik ogly Magtymguly Pyragynyň doglan gününiň 300 ýyllygy mynasybetli çap edilen «Magtymguly» atly kitapda akyldar şahyrymyzyň umumadamzat gymmatlygyna öwrülen goşgulary ýerleşdirilipdir. Bu kitap şahyryň edep-terbiýe, ylym-bilim, ynsanperwerlik, dost-doganlyk, mertlik, watançylyk bilen bagly şygyrlaryny öz içine alýar. agtymguly Pyragy halklaryň arasyndaky synmaz köpri bolup durýar. Dana Pyragynyň «Türkmeniň», «Türkmen binasy», «Äleme belgilidir» atly goşgulary bilen başlanýan kitap bizi geçmişimize hem-de şu günümiziň üsti bilen geljegimize sary alyp gidýär. Magtymguly taryh, edebiýat boýunça beýik mugallym hökmünde öz döwrüniň türkmen durmuşynyň ähli meseleleri barada sapak berýär. Akyldar şahyryň edep-terbiýe, ylym-bilim, ahlak, ula hormat, kiçä sarpa goýmak, ynsanperwerlik, dost-doganlyk, milli döwletlilik ýaly pelsepewi garaýyşlary, türkmen tebigatyny beýan edýän umman ýaly giň, dür ýaly gymmatly, merjen düzümi deý çeper şygyrlary her okyjyny çuňňur oýlandyrýar.

Dür sözli dana

Söz adamzat durmuşynda möhüm orny eýeleýär. Biz birek-birek bilen söz arkaly düşünişýäris. Hut şu jähetden halkymyz ähli döwürlerde-de söze uly üns beripdir. Manysy dür saçýan sözlere hany-manyny gaýgyrmandyr. Görnükli ýazyjy Nurmyrat Saryhanowyň «Kitap» hekaýasyndaky Welmyrat aganyň maşgalasyny ekläp oturan guba düýesini Magtymgulynyň kitabyna çalyşmagy halkymyzyň söze, kitaba hormatynyň çäksizdigini aýan edýär. Il-günümiz parasatdan ýüki ýetik kitaplary öwran-öwran okap, aýawly saklapdyr. Söz ussady Magtymguly Pyragynyň kämil öwüt-ündewli, pikir-garaýyşly şygyrlaryny adamlar diliniň senasyna, bagşy-sazandalar bolsa aýdym-saza öwrüpdir. Ussadyň şygyrlary halkyň dilinde, aýdym-sazda ýaşap, häzirki döwrümize gelip ýetipdir. Şahyryň öwüde ýugrulan goşgularyna döredilen aýdymlar edep-terbiýe mekdebi bolup, ýagşy gylyk-häsiýetli adamlaryň durmuşyň bezegidigini açyp görkezýär.

Aman Gulmämmedowa

Magtymguly bolup uruş ýyllary,Adamlara beripdiň sen teselli.Pähimli sözleriň ganat beripdi,Açylypdy dert ulaşan keselli. Magtymguly bolup ilkinji gezek,Döredipdiň taýsyz keşbi sahnada.Adamlar diýipdi saňa «maşalla»,Deňäpdiler sen ussady mähnede.

Babamyň wesýeti

(Bolan waka) Tomus aýlarydy, ejem babamlara görme-görşe gitmek üçin işinden rugsat alandygyny, meni hem ýany bilen alyp gitjekdigini aýtdy. Men bu habara guş bolup uçdum. Arzuwym demir ýol ulagyna münüp, daş-töweregi synlap, uzak ýola gitmekdi. Gitjek günümize sabyrsyzlyk bilen garaşdym. Ahyry şol günem gelip ýetdi. Ejem ikimiz demir ýol menzilinden demir ýol ulagyna mündük. Biraz wagtdan demir ýol ulagy tizligini kem-kemden çaltlandyryp, gündogara tarap ýola düşdi. Daş-töweregi synlap barşyma, bir tarapdan, bu ýoluň hiç gutarman giderini isleýänem bolsam, şol bir wagtda çaltrak babamlara ýetesim gelýärdi. Sebäbi babamlaryň dürli ir-iýmişden doly bag-bakjaly uly howlusy bardy. Şol baglaryň üstüne münüp, özüm ýaly çagalar bilen uly şowhun bolup oýnamagyň lezzeti bardy.

Towuk we tilki

(Türkmen halk ertekisi) Bir bar eken, bir ýok eken. Gadym zamanda bir garry mamanyň her gün altyn ýumurtga berýän akyllyja towugy bar eken. Günlerde bir gün ol towugyň keteginiň agzynda bir aç tilki peýda bolupdyr-da, dişlerini gyjyrdadypdyr. Towuk aljyraman, ketegiň agzyndaky agajyň üstüne uçup çykyp, tilkä ýüzlenipdir:

Magtymguly Pyragy sungat sazlaşygynda

Türkmenistanyň Prezidentiniň «Türkmeniň Altyn asyry» atly bäsleşigine «Pähim-paýhas ummany Magtymguly Pyragy» ýylynda türkmeniň akyldar şahyry Magtymguly Pyragynyň döredijiligi dünýä derejesinde öwrenilýär. Munuň özi türkmeniň nusgawy edebiýatyna, medeniýetine dünýä halklary tarapyndan goýulýan sarpanyň, hormatyň nyşanydyr. Türkmen edebiýatynyň şeýle derejelere göterilýän döwründe dana şahyrymyz Magtymguly Pyragynyň halyda orun alan keşbi barada söhbet etmek has-da ýakymlydyr.

«Süleýmanyň tagtyndan sözläp, habar berdigim»

Pähim-paýhas ummanyna deňelýän akyldar şahyrymyz Magtymguly Pyragynyň döredijiliginde halkymyzyň aňyna ornan nakyllar, däp-dessurlar, urp-adatlar bilen birlikde, tutuş Gündogarda meşhur bolan rowaýatlar hem örän täsirli derejede öz beýanyny tapýar. Rowaýatlarda ady agzalan şahsyýetler, ýerler, ýurtlar, beýan edilýän wakalaryň esaslary okyjylarda uly gyzyklanma döredýär. Magtymguly atamyzyň «Içinde» atly şygryndaky:

Dessanyny öz iline bagyş eden

Magtymguly Pyragynyň doglan gününiň 300 ýyllygyna Özünden soňkulara bahasyz edebi miras goýan akyldar şahyrymyz Magtymguly Pyragy asyrlaryň dowamynda türkmen halkynyň arasynda aksakgalyň hyzmatyny bitirip gelýär. Onuň pähim-paýhasdan pürepür goşgulary, wagt näçe geçse geçibersin, asla könelmän, tersine, edil göwher ýaly lowurdaýar.

Zyýarat

(Hekaýa)«Adyň dünýä doldy, dana Pyragy» atly bäsleşige Magtymguly ukudan oýananda, daň saz berip, tilkiguýruk boluberipdi. Ol jana şypa beriji mylaýym daň şemalyna maýyl bolup oturyşyna asmana gözlerini dikip, oýlara gark boldy.

Magtymguly Pyragynyň doglan gününiň 300 ýyllygyna

Akyldaryň goşgularynda enäniň waspy Zenanlar maşgala ojagynyň söýegi, mukaddes öýlerimiziň ajaýyp bezegi, ýaraşygy. Türkmen halkynyň Milli Lideri Gahryman Arkadagymyz: «Siz biziň gözlerimiziň röwşeni, öý-ojaklarymyzyň mähri, kalbymyzyň kuwwaty hem nurusyňyz, siziň asyllylygyňyz, edep-ekramyňyz öý-ojaga, ulus-ile rysgal-döwlet getirýän gudratdyr» diýmek bilen, ýurdumyzda zenanlara hormatyň çäksizdigini nygtaýar. Dürli ugurlar bilen birlikde gelin-gyzlaryň waspy hem türkmen halkynyň beýik akyldary Magtymguly Pyragynyň paýhas ummanynda uly orun tutýar. Ol: