"Ekologiýa medeniýeti we daşky gurşawy goramak" žurnaly

Esaslandyryjysy: Türkmenistanyň Oba hojalyk we daşky gurşawy goramak ministrligi
Salgysy: Aşgabat şäheri, Bitarap Türkmenistan şaýoly 15
Telefon belgileri: 94-17-24

Makalalar

Ylmy açyşlar, täsin gabat gelmeler

Daşary ýurtlaryň birinde şeýle bir zady ylmy tejribe arkaly anyklapdyrlar. Ýagny gara mallar fermasynda sygyrlara ýakymly saz eşitdirilip saglanda, olaryň süýdi adaty ýagdaýdaky saglandan köp berýändigi belli bolupdyr. Eýsem, bu biziň halkymyz üçin gadymdan belli hakykat dälmi näme?! Bizde sagymçy gelin-gyzlar tarapyndan ýakymly owaz bilen «Höwlim-höwlim!» diýip sygry, «Hörele, maýam hörele!» diýip, düýäni hüwdüläp sagmak adata öwrülen ýagdaý. Halk paýhasynyň, tejribesiniň gazananlarynyň ylmyň we tehnikanyň açyşlary bilen gabat gelýän, haýran galdyryjy ýagdaýlary diňe bular däl. Ýapon alymlary suwy öwrenip, oňa ýakymly sözler aýdylanda, ýakymly saz ýaňlananda düzüminiň gowulanýandygyny anyklapdyrlar.

Söz manysy

Temme Bu söz durmuşda ulanylyşy boýunça soňky döwürlerde könelişip barýar. Şonuň üçinem köp adamlara, ylaýta-da, şäherli ýaşaýjylara bu sözüň manysy düşnüksiz bolmagy mümkin. «Türkmen diliniň düşündirişli sözlüginde» temme barada şeýle ýazylypdyr: «Gapy, derweze we şuňa meňzeşleriň açylmazlygy üçin öňünden, içinden direlip ýa sokulyp goýulýan agaç, kilt». Muňa irki döwrüň janly gepleşik dilinde temme agaç hem diýilýär.

Şähribossan rowaýatlary

Was hanyň şäheri Umumylykda Was ýaýlasy diýilse-de, bu sebitiň Şasenem, Akjagelin, Diýarbekir, Şähribossan kimin örän şahyrana atlandyrylan aýry-aýry ýerleri bar. Aşyk Aýdyň piriň aramgähiniň töweregi Şähribossan diýlip atlandyrylýar. «Görogly» eposynda Agaýunus peri Görogla:

Duýguly dünýä

DIŇE SÖÝGI ÝATDA GALAR Yşk çyn bolsa, ondan ganyp bolmaýar,Ol ýaşaýşa asal gatar oturar.Söýgi — söhbet, nokat goýup bolmaýan,Ol — baglaýjy, hatda dünýäň oturam.

Şygryýet bossany

WATANYM Sallançagyň bady bilen ulalan,Gujagyňda arzuwlarny tapan men.Ömürlerden öwrümleri agtaryp,Gijelerne hyýal bilen ýatamdaGüneşiň oýardy, parahat säher,Sämäp duran serim telwasa salyp.Meni giň gujagňa aýlady her gün,Täzelik agtaryp köne zatlardanŞeýdip seň goýnuňda ýaşalan ömrümGeçdi geljegime umyt ataryp,Diňe seniň gujagyňda tapdym men,Owunjak zatlardan beýigne çenliWatanym!

Gündelikden (Dostluk köprüsi)

HOSIÝAT RUSTAMOWA, Özbegistanyň «Kitob dunyosi» gazetiniň baş redaktory. GÖREÇLERIŇDE KIMIŇ KEŞBI BAR?

Danalardan dürdäneler

■ Saglyk isleseň — köp iýme, hormat isleseň — köp diýme. ■ Giň bolsaň kem bolmaz, saglykdan özge dem bolmaz.

Diýarym

Bagt gülüp bakan eziz Diýara,Ýagyşy-ýagmyry nur bolup geler.Çar ýany bezenmiş güle, gülzara,Ähli pasyl göýä ýaz bolup geler. Seleň sähralary, ajap ýaýlasy,Çölüniň bezegi iner, maýasy,Aýrakly, jerenli daglaň gaýasy,Güneş nurun saçyp, çog bolup geler.

Gül roýuňa aşyk men!

Aşgabadym, ak şäherim, abadym,Beýik-beýik binalarňa aşyk men.Guwanjym sen, buýsanjym sen, bar zadym,Şan-şöhratly döwranyňa aşyk men. Gadymýetden gaýnap gaýtdy taryhyň,Şaha ýaýdy, kök uzatdy taryhyň,Gursagymdan çogup çykýar tarypyň,Ykbalyňa — gül çagyňa aşyk men.

Göwün gözgüsi (Hekaýa)

Adam şatlananda ýa-da gaýgylanan wagtynda durmuşynyň aýry-aýry pursatlaryny ýatlagyç bolýar. Bu gezek Kerim hem şeýle pursaty başdan geçirdi. Aýjemal baradaky süýji ýatlamalaryň täsirinden uzak wagtlap çykyp bilmedi. Ol kitaba güýmendi, bolmady. Telewizora seretdi, bolmady. Ahyry, sergin howada birsellem gezelenç etsem, belki, ünsüm sowlar diýip daş çykdy. Gijäniň bir mahaly bolansoň, köçä çykyp dursa gelişjek däl, howlynyň içinde-de bir zada güýmenmän ýöne otursa, gezelenç etse ejesidir kakasyny ünjä goýjak. Garaz «il ýatyp, it uklansoň» ýeke özüň howlynyň içinde maksatsyz aýlanyp ýörseň, alada basmarlan alaçsyz adama-da öwrülip barýaň. Kerim daşarda kän eglenmedi. Ol gapyny emaý bilen açyp, içerik girdi. Kakasydyr ejesi süýji ukuda ýatandyr öýdüp assa basyp, ýerine geçip gyşardy. Patma eje onuň ähli hereketlerini synlap ýatyşyna gapdalynda ähli zatdan bihabar kişi bolup ýatan Mergen agany yralady:

Şygryýet bossany

Meniň okan kitaplarym Durmuşda ak ýola salan,Meniň okan kitaplarym.Aldyrypdy ele galam,Meniň okan kitaplarym.

Eşek, horaz hem geçiniň döwleri aldaýşy

(Türkmen halk ertekisi) Eşek, horaz, geçi üçüsi dost bolupdyr. Bir köne horjunyň gözüni külden dolduryp, eşegiň üstüne ýükläp, üstüne-de horazy mündüripdirler. Geçi öňünden ýöräp, eşek üsti horazly yzragyndan gidip barýan. Bir galanyň içinde üç sany baý döw bar eken. Dostlar: «Heý, şulary aldap, zat alyp bolmazmyka?» diýşip, şolaryň üstüne ugraýarlar. Döw halky ynanjaň bolarmyş. Geçi eşek bilen horazdan ozup, galanyň içine girse, ynha, üç döwüň üçüsi hem otyr, üç gazan tüwi hem buglanyp duran eken. Geçi salam berip baran.

Hormatly Prezidentimiziň «Türkmeniň döwletlilik ýörelgesi» atly kitabyndan hekaýat

Ýürekden işlemek hakyndaky hekaýatda dünýä meşhur türkmen alymy Abu Nasyr al Faraby barada söhbet açylýar. Alym köşkde iň hormatly adamlaryň biri bolandygy üçin, onuň isledigiçe bolçulykda ýaşamaga gurby ýetipdir. Ýöne ol gündeki iýjegine ýeter ýaly dört dirhem bilen gününi görüpdir. Dana kişi barja zadyny şähdaçyklyk bilen saçagynda goýar eken. Bir gezegem ol gaty çöregi çaýa ezip iýip otyrka, ýanyna tanyşlarynyň biri gelipdir. Ol: — Halypa, sen gaty çörek bilen oňňut etmeli adam dälsiň. Merwiň bazarynyň atly aşpezleri-de seniň diýen tagamyňy taýýarlap, öňüňde goýsalar, olaryň özlerinden göwünleri hoşal bolar. Sen welin, el ýaly çörek bilen oňňut edip otyrsyň. Şu bolşuňy men-ä oňlamaýaryn — diýipdir. Soňra onuň köşge baryp, wezirden özi üçin şert döretmegi soramalydygyny aýdypdyr. Alym ony sesini çykarman diňläp oturypdyr. Ahyrynam:

Goşgular çemeni

Watan waspy Arkadagly WatandaJoşýar aýdym-mukamym.Dost-doganlyk ýurdudyrNebit-gazly mekanym!

Çaga kalbynyň owazy

Pasyllar Gyş geldi, aklyk bezedi, Älemi, belendi-pesi. Ýaz gelende güller açan Tebigat geýdi begresi.

Türkmenistanyň Prezidentiniň «Türkmeniň Altyn asyry» atly bäsleşigine

DÖWRÜMIZIŇ GANATY SIZ, ARKADAG! Asuda asmanly Garaşsyz ýurdum,Döwrümiziň ganaty Siz, Arkadag!Zemine behişdiň nuruny çaýdyň,Döwrümiziň ganaty Siz, Arkadag!

Aždar

Hekaýa Döwli çopan dagy onunjy gün diýlende goşlaryna gaýdyp geldiler. Ýöne eşegiň üstünde çopan taýagyny gujaklap, kese oturyp gelýän baş çopanyň ýüzünden gar ýagaýyn diýýärdi. Olaryň gelýänini uzaklardan gören Akbilek ýatan ýerinden sürä tarap ok bolup, atylyp gitdi. Muny görüp, süri bilen gelýän itler «wowf-da-wowf» boluşdylar. Itler bir salym biri-biri bilen ysgaşyp duransoňlar, Akbilek Döwli çopana golaýlaşyp, onuň eşeginiň daşyndan naýynjar çyňsap, aýlanyp başlady. Muny gören goja çopan eşeginden böküp düşüp, itiniň başyny sypalap:

Şäherli myhman (Hekaýa)

Şäherli garyndaşlarynyň oguljyklary Şöhrady-da alyp, myhmançylyga gelmekleri Sährajyk bilen jigilerini örän begendirdi. Çagalar hezil edip oýnadylar. Şöhratjyk üçin oba durmuşy diýseň gyzyklydy. Dodaklary salpy, haýbatly düýeleri, şahlary burum-burum gaharjaň goçy, gölejigini gabanyp, golaýyna goýbermeýän ala sygry, hatda petekesini gaýşardyp, towuklary gorap ýören gopbamsy horazy gören Şöhratjygyň birbada sussy basylan ýaly boldy. Sährajyk oňa saklaýan öý haýwanlarynyň içinde iň gaharjaňy şol gopbamsy gyzyl horazdygyny gürrüň berdi. Beýlekileri bilen basym dostlaşyp bolýandygyny aýtdy. Şöhratjyk bolsa: «Be, ullakan haýwanlardan gorkman, men indi şu horazdan gorkmalymykam?! Sähra meni aldaýan bolaýmasa» diýip, pikir etdi. Şol pikir bilen hem Sährajyga özüniň bu gopbam horazdan birjik-de gorkmaýandygyny subut etmek üçin herekete geçdi. Ol özüne göwni ýetýän şol gyzyl horazy gorkuzmak üçin amatly pursat gözledi. Myhman oglanjyk hemmeleriň içerde güýmenýän wagtynda howla çykdy-da, şol horazy tutup, Sährajygyň öňünde: «Şumy siziň gaharjaň horazyňyz?!» diýmek maksady bilen, gyzyl horazy kowalap ugrady. Horaz birbada gaçmaga hyýallananam bolsa, birden aýak çekdi-de, Şöhratjygyň garşysyna geçdi. Iki garşydaş bir-biri bilen ýüzbe-ýüz boldy. Birdenem, gorkunç sesi bi

Täze hat (Hekaýa)

Jerenjik Aýazbaba sargan sowgadyna gününi sanap garaşypdy. Şol sebäpli hem Jerenjik bu gün säher bilen oýanyp, ejesiniň ýanyna ylgady. Ejesi Maral gelneje baýramçylyk saçagy üçin dürli tagamlary bişirip başlapdy. Gyzjagazyna gözi düşen ejesi: — Näme beýle ir turduň, balam? Entek ir-ä, ýatybermeli ekeniň-dä — diýdi.

Goraghanadaky sapak (Hekaýa)

Hemişeki ýaly okuwdan gelşine, ylgap gapydan giren Ahmet öýde kakasynyň kimdir biri bilen gürleşýän sesini eşidip, biraz diňşirgendi. «Beh, öz-ä tanyş ses. Kakam kim bilen gürleşýärkä?» diýip, içini gepletdi. Birdenem tebigaty öwreniş dersinden okadýan Myrat mugallymdyr öýdüp, ziňkildäp gitdi. «Eý-waý, indi näderkäm?! Myrat mugallym meniň ikiligim barada kakama aýtmaga öýe geläýipdir» diýip, öz otagyna tarap ýöneldi. Ahmetjik mugallym gidýänçä öz otagynda ümsüm oturdy, emma ýerinden turanda, hälki ýere oklan ýantorbasyna büdräp ýykylmagy jaýyň içindäkileriň ünsüni özüne çekdi. Gapydan kakasynyň seredip durandygyna gözi düşeninden Ahmet tisginip gitdi. Kakasy: