Howa maglumaty

Gidrometeorologiýa baradaky gullugyň şu gün — 1-nji awgustda ýurdumyzda bolmagyna garaşylýan howanyň ýagdaýy barada berýän maglumaty Aşgabatda: açyk howa bolup, demirgazyk-günbatardan tizligi sekuntda 10 — 12 metre ýetýän şemal öwser. Howa gijesine +26... +28° maýyl, gündizine +40... +42° yssy bolar. Howanyň basyşy 738 mm, çyglylygy 10 — 30%.

Gökdere — çagalaryň sapaly jülgesi

Howa maglumaty

Gidrometeorologiýa baradaky gullugyň ýurdumyzda şu hepdäniň dowamynda boljak howanyň ýagdaýy barada berýän maglumaty Balkan welaýatynda: üýtgäp durýan bulutly howa bolup, demirgazyk-günbatardan günorta-günbatara ugruny üýtgedýän, tizligi sekuntda 7 — 12 metrden 12 — 17 metre ýetýän şemal öwser. Howa gijelerine +22... +27 gradusdan +26... +31 gradus aralygynda maýyl, gündizlerine +37... +42 gradus yssy, welaýatyň kenarýaka etraplarynda +31... +36 gradus maýyl bolar.

Asuda tebigatyň goragynda

Parahat durmuşda ýaşaýan mähriban halkymyz daşky gurşaw bilen sazlaşykda tebigatyň dilini tapyp ýaşapdyr. Her bir ot-çöpi müň derde derman, ýowşan ysly ýaýlalaryň giňligi, çeşme-çaýlaryň çasly akmasy, joşgunly derýalaryň dolup-daşmasy — bu görnüşleriň ählisinde merdana halkymyzyň göwün giňligi, sylanyşykly häsiýeti, asyrlarboýy saýlap alan ýoluna çäksiz ygrary görnüp dur. Kalby sahy halkymyza eşretler serpaýyny ýapan Berkarar döwletiň täze eýýamynyň Galkynyşy döwri parasat kökleri müňýyllyklara uzaýan ilimiziň bu asylly ýörelgeleriniň gadyr-gymmatyny arşa göterdi. Bu ýörelgeleriň her birimiziň kalbymyzda mäkäm orun almagy kalbymyzy mähir ýylysyna çoýýar. Tomus paslynyň howasynyň aşa gyzýan günleri tebigaty goramak meselesiniň wajyplygy hasam artýar. Bu zerurlyk, aýratyn-da, tutuş halkymyzyň tükeniksiz mähir-yhlasyndan dörän emeli tokaýlyklary goramakda has-da ýiti duýulýar. Ese-boýa galyp, göreniň gözüni dokundyrýan millionlarça düýp bag şu günki nesilleriň geljege gymmatly serpaýydyr. Türkmenler owal-ahyr öz topragyny mukaddeslik saýypdyr. Parahatçylygyň, abadançylygyň, dowamatyň hatyrasyna asyllylygyň, zähmetsöýerligiň ajaýyp göreldesini görkezipdir. Nesiller bize bakylygyň güwäsi bolan baglary ekendigimiz üçin minnetdar bolarlar. Tebigat b

Sugun — täsin jandar

«7/24 tm» № 31 (166) 31.07.2023 Amy­der­ýa­nyň ke­nar­la­ryn­da se­leň ýer­ler az däl. Ýö­ne ol se­leň­lik­de baş­ga dür­li jan­ly-jan­dar­la­ra ga­bat gel­se­ňem, su­gun­la­ra aň­sat-aň­sat du­şaý­mar­syň. Ýog­sam Amy­der­ýa­nyň aky­my­nyň hem-de oňa ýa­kyn ýer­leş­ýän çöl bö­lüm­le­ri­niň eko­lo­gi­ki ul­gam­la­ry tüýs şeý­le jan­dar­la­ryň ýaý­nap ýa­şa­ma­gy üçin örän amat­ly şert­ler bi­len üp­jün­dir. Ul­gam-ul­gam çä­ge­lik­ler, ak­laň­lar, şor­luk­lar bol­sa tüýs özü­ňi göz­le­r­den giz­le­mek üçin oňaý­ly şert dö­red­ýän gy­rym­sy agaç­la­ryň me­ka­ny bo­lup dur­ýar. Jeý­hu­nyň wag­tal-wag­tal ugruny üýt­ge­dip dur­ma­gy ne­ti­je­sin­de asyr­la­ryň do­wa­myn­da eme­le ge­len jeň­ňel ekoul­ga­my Amy­der­ýa döw­let te­bi­gy go­rag­ha­na­sy ta­ra­pyn­dan gö­zeg­çi­lik­de sak­la­nyl­ýar.

Suw towugy

Ýurdumyzyň özboluşly haýwanat dünýäsi täsin görnüşlere juda baýdyr. Olaryň hatarynda tebigatymyza aýratyn bezeg berýän guşlaryň aýratyn orny bar. Guşlaryň dünýäde 9 müňe golaý görnüşi bolup, Türkmenistanda olaryň 422-si duş gelýär. Daglyk-belentlik ülkelerde, sähra ýerlerinde, suwlarda we batgalyklarda, ilatly ýerlerde ýaşaýan guşlar öz aralarynda biri-birinden tapawutlanýarlar. Ýurdumyzda duş gelýän guşlaryň arasynda suw towugy hem bar. Ol suw towuklary maşgalasyna degişli bolan, bedeni gara reňkli, arkasy we ganatlary garamtyl goňur reňkli bolan guşdur. Maňlaýyndaky sakar ýeri gyzyl reňkli. Suw towugynyň çüňki gysgadyr we çalymtyl sary reňklidir. Onuň aýaklary ýaşyl reňkli bolup, barmaklarynyň arasynda ýüzüş perdeleri bolmaýar. Beden uzynlygy 27 — 35 santimetr aralygynda bolup, agramy 0,3 kilograma çenli bolýar.

Howa maglumaty

Gidrometeorologiýa baradaky gullugyň şu gün — 29-njy iýulda ýurdumyzda bolmagyna garaşylýan howanyň ýagdaýy barada berýän maglumaty Aşgabatda: açyk howa bolup, demirgazyk-günbatardan tizligi sekuntda 8 — 11 metre ýetýän şemal öwser. Howa gijesine +26... +28° maýyl, gündizine +39... +41° yssy bolar. Howanyň basyşy 737 mm, çyglylygy 10 — 30%.

Özgertmeleriň tebigylygy — ösüşiň üznüksizligi

Hormatly Prezidentimiz ýurdumyzyň ähli ugurlaryny öz içine alýan, yzygiderli dowam etdirilýän düzümleýin we hukuk-guramaçylyk özgertmeleriniň çäginde ýakynda Ministrler Kabinetiniň ýylyň birinji ýarymynyň jemlerine garalan giňişleýin mejlisinde degişli resminamalara gol çekdi. Şeýlelikde, dünýädir sebit we ýurt, hatda her künjek derejesinde barha ähmiýeti artýan ulgamlar — ekologiýa we oba hojalygy özbaşdak pudaklara öwrüldi. Tebigatyň dynuwsyz we özara baglanyşykly hereketi onuň ýeke-täk aňly zürýady–— adamzada, soňra ynsan aňyndan dörän jemgyýetine-de geçip, dünýäniň birbada iki zatda — bitewülik babatda-da, ösüş jähetinden-de mizemez üznüksizligini düzýär. Muňa ähli ösüşleriň gözbaşyny öwrenýän we özgerişleri tizleşdirmäge uly goşantly, «ylymlaryň ylmy» diýlip tanalýan filosofiýada «dialektika» diýilýär. Diýmek, dünýäniň ösüş we özara baglanyşyk-üznüksizliginde ýaşamagyň özi dialektika kanunyna tebigy boýun bolmagy aňladýar. Şeýlelikde, adamzat tebigatyň dynuwsyz üýtgeýiş raýyna görä, öz ýaşaýyş-durmuş şertlerini sazlamaga çalyşýar. Bu mizemez ählumumy kanun ylmyň ösmegi bilen has içgin, çuňňur we dogry-doly öwrenilip, ynsan ýaşaýşynyň has-da tebigy, eşretli, amatly-rahat bolmagyna mümkinçilik artýar.

Howa maglumaty

Gidrometeorologiýa baradaky gullugyň şu gün — 28-nji iýulda ýurdumyzda bolmagyna garaşylýan howanyň ýagdaýy barada berýän maglumaty Aşgabatda: az-kem bulutly howa bolup, demirgazyk-günbatardan tizligi sekuntda 8 — 10 metre ýetýän şemal öwser. Howa gijesine +27... +29° maýyl, gündizine +38... +40° yssy bolar. Howanyň basyşy 738 mm, çyglylygy 30 — 50%.

Saýasy şypaly baglar

Jöwzaly yssyda saglygymyzy goramaga berýän ünsümizi artdyrmalydygymyzy bize lukmanlar maslahat berýärler. Şolaryň hatarynda günüň yssy bölegini salkyn, saýaly ýerde geçirmek hem maslahat berilýär. Şeýle salkyn ýerleri bize tebigatyň gözelligi bolan baglar bolluk bilen eçilýär. Ýurdumyzda saýaly agaçlaryň dürli görnüşleri ösýär. Güjüm. Ýurdumyzdaky iň gür saýaly agaçlaryň biri güjümdir. Ol Daşoguz welaýatynyň çäginde köp ösýär. Başynda gümmez şekilli «täç» bolan bu daragtyň goýry saýasy jöwzadan ygtybarly penadyr. Belent boýly, uzak ýaşaýan güjüme başgaça garagaç hem diýilýär.

Türkmen tebigatynyň gözelligi

Arkadagly Serdarymyzyň taýsyz tagallalarynyň netijesinde,  tebigatymyzyň ilkibaşky keşbini aýawly saklamak, ösümlik we haýwanat dünýäsini goramak boýunça wezipeler döwlet syýasatynyň ileri tutulýan ugurlarynyň birine öwrüldi. Türkmenistanyň Prezidentiniň 2023-nji ýylyň 14-nji iýulyndaky Permany bilen Türkmenistanyň Daşky gurşawy goramak ministrligi döredildi. Bu bolsa häzirki döwürde ýurdumyzda daşky gurşawy goramak babatdaky döwlet ekologiýa syýasatyny has netijeli amala aşyrmagyň döwletiň esasy üns merkezinde durýandygyny görkezýär. Döwletimiz BMG-niň tebigaty goramakda örän ähmiýetli resminamalaryň  birnäçesine, ýagny çölleşmäge garşy göreşmek hakyndaky konwensiýa, Howanyň üýtgemegi baradaky çarçuwaly konwensiýa, Kioto teswirnamasyna, Ozon gatlagyny goramak baradaky Wena konwensiýasyna hem-de Ozon gatlagyny weýran edýän maddalara degişli Monreal teswirnamasyna, Bazel we Orhus konwensiýalaryna, BMG-niň suwly batgalyk ýerler hakyndaky Ramsar konwensiýasyna goşuldy. Ýurdumyzda bu halkara resminamalardan gelip çykýan borçnamalaryny amal etmek bilen, adamlaryň we raýatlaryň sagdyn ýaşaýşyny, ekologiýa howpsuzlygyny üpjün etmek boýunça maksatnamalaýyn çäreler toplumlaýyn amala aşyrylýar. BMG-niň Baş Assambleýasynyň Türkmenistan tarapyndan işlenilip taýýarla

Howa maglumaty

Gidrometeorologiýa baradaky gullugyň şu gün — 27-nji iýulda ýurdumyzda bolmagyna garaşylýan howanyň ýagdaýy barada berýän maglumaty Aşgabatda: üýtgäp durýan bulutly howa bolup, demirgazyk-günbatardan tizligi sekuntda 9 — 11 metre ýetýän şemal öwser. Howa gijesine +25... +27° maýyl, gündizine +36... +38° yssy bolar. Howanyň basyşy 738 mm, çyglylygy 25 — 45%.

Tebigat bilen sazlaşyk

Adamzat mydama tebigat bilen arabaglanyşykda bolýar. Ol tebigatdan üzňe hereket edip bilmeýär. Adamyň dogluşy, önüp-ösüşi hem-de ýaşaýşy tebigatyň täsiri astynda bolup geçýär. Aslynda, tebigatda diňe «peýdaly» ýa-da diňe «zyýanly» zat bolmaýar. Adam haýsy-da bir tebigy önümi öz bähbidi üçin ýerlikli ulanyp bilse, onda peýdaly, ulanyp bilmese, ony zyýanly hasap edýär. Mysal üçin, oba hojalyk ekinlerine belli bir mukdarda zyýan ýetirýän haşal otlaryň bolmazlygy käbir jandarlaryň ýitip, ýok bolmagyna sebäp bolýar.

«Diýarda» Diýaryň waspy» atly döredijilik bäsleşigine

Bahara çalymdaş Bathyz Bathyzyň her pasyl neneňsi gözelliklere beslenýändigi dessine göz öňüňizde janlanýandyr. Bu gözel mekanyň arzuwlar ýaly owadan dünýäsi gözellige teşne kalbymyzyň tesellisidir. Bathyz belentligi diýlip ylmy-geografik adalga bilen atlandyrylýan bu mekan hakynda biz nämeleri bilýäris?! Bu dag-depeli relýefi—ýer gurluşy bolan künjek Parapamyz daglarynyň demirgazyk dag etegidir. Onuň käbir ýerleri deňiz derejesinden 1300 metr belentlikde ýerleşýär. Belentlik güýçli  kontinental çökündileriň gatlaklaryny özünde jemleýär. Bu gatlaklar digir-digir bolup duran toýunsow, gumdaşly, çägesöw topraklardyr. Bathyz belentliginiň günbatar tarapynyň relýefi—ýer gurluşy kuestli, ýagny ýapgytly ortaça dag, gündogar tarapy depeli dag hökmünde kesgitlenendir. Depeleriň gerişlerinde, erezlerinde, dereleriň düýbünde we çöketlik ýerlerde bolsa güberçek, keş çekilip, ekin ekip bolýan topraklar hem-de gumaksy topraklar duş gelýär. Ine, Bathyz belentligi hakyndaky käbir ylmy-geografiki maglumatlar. Belentligiň tutuş durky bolsa halk dessanlarymyzdaky waspy ýetirilýän Erem bagynyň keşbini ýadyňa salýar.

Howa maglumaty

Gidrometeorologiýa baradaky gullugyň şu gün — 26-njy iýulda ýurdumyzda bolmagyna garaşylýan howanyň ýagdaýy barada berýän maglumaty Aşgabatda: az-kem bulutly howa bolup, demirgazyk-günbatardan tizligi sekuntda 12 — 14 metre ýetýän şemal öwser. Howa gijesine +27... +29° maýyl, gündizine +39... +41° yssy bolar. Howanyň basyşy 737 mm, çyglylygy 20 — 40%.

Täsin tokaý

Dünýädäki dürli-dürli tokaýlar barada biz bilýäris. Emma olaryň arasynda has täsin we özboluşly gurluşy boýunça tapawutlanýan tokaýlar hem bardyr. Şeýle tokaýlaryň biri hem Polşanyň Gryfino şäherinden 40 kilometr uzaklykda ýerleşýär. Bu ýerde daragtlar egri ýaý görnüşli ösýär. Alymlar bu agaçlaryň beýle adaty bolmadyk görnüşde nädip ösýändigine henizem jogap tapyp bilmediler. Bu tokaý 1930-njy ýyllaryň başynda ekildi. Goraghananyň meýdany takmynan 1,8 gektara barabar. Elbetde, bu tokaý tebigy ýadygärlik bolany üçin döwlet tarapyndan goralýar. Tokaýda umumy 400 töweregi agaç bolup, olaryň ählisi sosna. Olaryň daşky görnüşi, hakykatdanda, täsin görünýär. Bu agaçlar ýerden 25-30 santimetr belentlige ösenden soňra birden öz ugruny demirgazyga tarap egreldýär, soňra bolsa ýaýy şekillendirip, ýene öňki ýagdaýyna gaýdyp gelýär. Täsin tarapy agaçlaryň hemmesi birmeňzeşdir. Tokaýa ýörite rugsatnama arkaly goýberilýär. Agaçlary çapmak we olara zyýan ýetirmek bu ýerde kanun tarapyndan gadagan edilendir.

Howa maglumaty

Gidrometeorologiýa baradaky gullugyň şu gün — 25-nji iýulda ýurdumyzda bolmagyna garaşylýan howanyň ýagdaýy barada berýän maglumaty Aşgabatda: açyk howa bolup, demirgazyk-gündogardan tizligi sekuntda 9 — 11 metre ýetýän şemal öwser. Howa gijesine +26... +28° maýyl, gündizine +40... +42° yssy bolar. Howanyň basyşy 735 mm, çyglylygy 5 — 25%.

«Köwata» ýerasty köli

Türkmen topragynda tebigatyň döreden onlarça täsinlikleriniň has ajaýyplarynyň biri «Köwata» ýerasty kölüdir. Ol Ahal welaýatynyň Bäherden etrabynyň Garagan obasynyň günorta-gündogarynda, Akdepe obasynyň günorta-günbatarynda, Merkezi Köpetdagda ýerleşýär. Bu ýerasty kölüň geologik gurluşy özboluşly täsinlige eýedir. Alymlar onuň emele gelen wagtyny örän irki döwürlere, baryp, ýokary ýura döwrüne degişli hasaplaýarlar.

Howa maglumaty

Gidrometeorologiýa baradaky gullugyň ýurdumyzda şu hepdäniň dowamynda boljak howanyň ýagdaýy barada berýän maglumaty Balkan welaýatynda: üýtgäp durýan bulutly howa bolup, demirgazyk-günbatardan günorta-günbatara ugruny üýtgedýän, tizligi sekuntda 7 — 12 metrden 12 — 17 metre ýetýän şemal öwser. Howa gijelerine +22... +27 gradusdan +26... +31 gradus aralygynda maýyl, gündizlerine +38... +43 gradus, welaýatyň kenarýaka etraplarynda +33... +38 gradus yssy bolar.

Howa maglumaty

Gidrometeorologiýa baradaky gullugyň şu gün — 22-nji iýulda ýurdumyzda bolmagyna garaşylýan howanyň ýagdaýy barada berýän maglumaty Aşgabatda: az bulutly howa bolup, demirgazyk-gündogardan tizligi sekuntda 9 — 11 metre ýetýän şemal öwser. Howa gijesine +23... +25° maýyl, gündizine +37... +39° yssy bolar. Howanyň basyşy 735 mm, çyglylygy 10 — 30%.