Ýaş alymlaryň ylmy-döredijilik maslahaty

Biziň baýry ýokary okuw mekdebimizde «Ýaş alymlar Watanyň ýagty geljeginiň daýanjydyr» atly ylmy-döredijilik maslahaty geçirildi. Bu maslahatyň işine ýurdumyzyň ýokary okuw mekdepleriniň 12-sinden ýaş alymlardyr talyplaryň köpsanlysy gatnaşdy. Ylmy maslahat öz işini bölümleriň üçüsinde alyp bardy. Olarda dürli ylmy meselelere bagyşlanan nutuklar diňlenildi.

Ylym we in­no­wa­si­ýa­lar — okgunly ösüş­le­riň bin­ýa­dy

Türk­me­nis­ta­nyň Ylym­lar aka­de­mi­ýa­sy­nyň Hal­ka­ra yl­my-teh­no­lo­gi­ýa par­kyn­da «In­no­wa­si­ýa­lar, tä­ze teh­no­lo­gi­ýa­lar we ola­ry önüm­çi­li­ge or­naş­dyr­ma­gyň me­se­le­le­ri» ady bi­len ge­çi­ri­len III türk­men-hy­taý yl­my-in­no­wa­sion fo­ru­my­nyň mak­sa­dy ýur­du­my­zyň yk­dy­sa­dy­ýe­ti­niň dür­li pu­dak­la­ryn­da öň­de­ba­ry­jy in­no­wa­sion çöz­güt­le­ri dur­mu­şa ge­çir­me­giň we mil­li in­no­wa­si­ýa ul­ga­my­ny ös­dür­me­giň aý­ra­tyn­lyk­la­ry­nyň me­se­le­le­ri­ni ara alyp mas­la­hat­laş­ma­ga, Türk­me­nis­ta­nyň we Hy­taý Halk Res­pub­li­ka­sy­nyň ara­syn­da yl­my-teh­ni­ki hyz­mat­daş­ly­gy iş­jeň­leş­dir­mek ba­ra­da ga­za­ny­lan yla­la­şy­gy ýe­ri­ne ýe­tir­mä­ge gö­nük­di­ril­di. Bu mö­hüm çä­rä gat­naş­mak üçin Hy­taý Halk Res­pub­li­ka­sy­nyň ylym we teh­no­lo­gi­ýa­lar mi­nist­ri­niň orun­ba­sa­ry ha­nym Lin Sin, şeý­le-de dost­luk­ly ýur­duň yl­my-bar­lag mer­kez­le­ri­niň ýol­baş­çy­la­ryn­dan, yl­my iş­gär­le­rin­den, ýo­ka­ry okuw mek­dep­le­ri­niň pro­fes­sor-mu­gal­lym­la­ryn­dan yba­rat we­ki­li­ýet Aş­ga­ba­da gel­di.

Innowasion özgertmeler

26-njy noýabrda Türkmenistanyň Ylymlar akademiýasynyň Halkara ylmy-tehnologiýa parkynda «Innowasiýalar, täze tehnologiýalar we olary önümçilige ornaşdyrmagyň meseleleri» atly III türkmen-hytaý ylmy-innowasion forumynyň açylyş dabarasy boldy. Hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedowyň şu ýylyň oktýabrynda gol çeken degişli Kararyna laýyklykda geçirilýän bu çäre iki ýurduň arasynda ylmy-tehniki hyzmatdaşlygy has-da işjeňleşdirmek barada gazanylan ylalaşygy ýerine ýetirmäge gönükdirilendir. Bu möhüm çärä Aşgabada gelen wekiliýet, ýagny Hytaý Halk Respublikasynyň ylym we tehnologiýalar ministriniň orunbasary hanym Lin Sin, şeýle-de dostlukly ýurduň ylmy-barlag merkezleriniň ýolbaşçylary, ylmy işgärleri, ýokary okuw mekdepleriniň professor-mugallymlary gatnaşdy.

Ylym – egsilmez baýlyk

Pähimdar pederlerimiziň ruhy-ahlak, dünýägaraýyş, pelsepe gymmatlyklary ýaş nesillere asylly terbiýe mekdebi bolup hyzmat edýär. Şeýle asylly ýörelgä eýerýän halkymyz ylym-bilime belent sarpa goýupdyr. Häzirki ajaýyp döwrümizde hormatly Prezidentimiziň parasatly baştutanlygynda bilim özgertmeleri üstünlikli durmuşa geçirilýär, ýaş alymlaryň ylmy garaýyşlarynyň kemala gelmegine uly üns berilýär. Ýaşlaryň ylym bilen meşgullanmaklary, ylmy işleri alyp barmaklary we halypalardan öwrenmekleri üçin ähli şertler döredilýär. Häzirki döwürde ýaşlarymyz özleri üçin döredilýän mümkinçiliklere jogap edip, okamagy, öwrenmegi, döretmegi özleriniň baş maksatlary hasaplaýarlar. Şeýlelikde, Berkarar döwletiň täze eýýamynyň Galkynyşy döwründe ýurdumyzyň bilim ulgamynda uly özgertmeler amala aşyrylýar. Bu babatda alnyp barylýan işleriň esasy ugry kämil hünärmenleri taýýarlamak, döwrebap mümkinçiliklerden peýdalanmak, okatmagyň häzirki zaman usullaryny üstünlikli durmuşa geçirmek bolup durýar. Esasan hem, milli we dünýä ylmynyň inçe syrlaryndan baş çykarmagyň hötdesinden gelýän hünärmenleri ösdürip ýetişdirmek üçin bilim ulgamynyň binýadynyň kämilleşdirilmegi aýratyn bellenmäge mynasypdyr.

Sta­tis­ti­ka der­sin­den olim­pia­da

«7/24.tm»: №48 (235) 25.11.2024 2024-nji ýy­lyň 18-nji no­ýab­ryn­da Türk­me­nis­ta­nyň Döw­let ener­ge­ti­ka ins­ti­tu­ty ta­ra­pyn­dan ýur­du­my­zyň ýo­ka­ry okuw mek­dep­le­ri­niň ta­lyp­la­ry­nyň gat­naş­ma­gyn­da «Sta­tis­ti­ka» der­si bo­ýun­ça in­ter­net bäs­le­şi­gi ge­çi­ril­di. Bu bäs­le­şi­ge ýur­du­my­zyň 18 sa­ny ýo­ka­ry okuw mek­de­bi­niň je­mi 53 sa­ny ta­ly­by gat­naş­dy.

Arassa howa ― umumy baýlygymyz

Türkmenabat şäherindäki 11-nji orta mekdebiň 12-nji synp okuwçysy Wepa Hemraýew Gazagystanyň Almaty şäherinde geçirilen «1-nji Halkara howa mekdebi» atly taslamanyň çägindäki bäsleşige gatnaşyp, birinji orna mynasyp boldy. Birleşen Milletler Guramasynyň degişli edaralarynyň hemaýat bermeginde geçirilýän taslama we onuň çägindäki bäsleşige 9 döwletden 37 sany taslama işi hödürlenildi. Şunda ildeşimiz «Arassa dünýä» atly taslama işi bilen iň ýokary baha mynasyp boldy. Wepanyň howany arassalamak boýunça taýýarlan taslama işi täzeçilligi bilen tapawutlanyp, «Ýaşlaryň mümkinçiliklerini ösdürmek» atly baýraga eýe boldy.

Kitap — akyl hazynasy

Medeni gymmatlyklar, şol sanda kitap hem bahasyna ýetip bolmajak ruhy hazyna hasaplanýar. Ynsanlaryň köňül küýsegi kitap bilen baýlaşdyrylýar. Ol ynsanlara durmuşda dogry ýol-ýörelgeleri salgy berýär. Taryhyň islendik döwrüni alyp göreniňde-de, pederlerimiz kitaba pähim-paýhasyň, danalygyň çeşmesi hökmünde garapdyrlar. «Bir — okana, bir — dokana», «Kitap okan magnydan dok» ýaly nakyllarda onuň gymmatyny, köp okamagyň peýdasyny aňlatmagy başarypdyrlar. Kitap oňa gadyr goýýan adam üçin tapylgysyz baýlykdyr. Ol ynsanyň kyn gününde iň ýakyn ýardamçysy, akyl hazynasy we ygtybarly gollanmasydyr. Biz kitaplaryň üsti bilen adamlary, älemleri we olara barýan ýollary öwrenýäris. Iň esasy zat bolsa kitap arkaly jemgyýetiň gymmatly hazynasy bolan şahsyýeti kämilleşdirip, beýgeldip bolýar. Her okalan kitap aň-düşünje, abraý we mertebe babatda bizi bir basgançak ýokary göterýär. Halkymyzyň kitaba bolan çuňňur garaýşyny häzirki ajaýyp zamanamyzda aýdyň görýäris. Hormatly Prezidentimiziň baştutanlygynda ösüşiň täze tapgyryna gadam basan ýurdumyzda oňa bolan hormat, söýgi mese-mälim artdy. Kitap önümçiliginiň, neşirýat-çaphana işleriniň aýratyn üns merkezinde saklanmagy bu ugurda işleriň öňe ilerlemegine getirdi.

Tebigy gazyň häsiýetleri we ulanylyşy

Gatlakdan çykarylýan tebigy gaz, kada bolşy ýaly, suwy hem-de kondensaty (gazkondensat ýataklarynda) özünde saklaýar. Bu ýagdaýda suw iki görnüşde bolýar: süýji we minerallaşan. Minerallaşan suw, köplenç ýagdaýda, suwbatly düzgünde we aşaky böleginde suwlar bolan «ýüzýän» ýataklar diýlip atlandyrylýan känleri işläp geçmekligiň giçki döwründe tebigy, ýagny «erkin» diýip atlandyrylýan görnüşde gatlakdan gaz bilen gelip başlaýar. Kondensasion suw bolsa, edil gazkondensat-suwuklyk ýaly daşky görnüşi boýunça dizel ýangyjyny ýatladýar, ýöne oňa görä has açyk, gatlakda gaz görnüşli (bug) ýagdaýynda ýerleşýär. gaz bilen erkin däl ýagdaýda garyndy görnüşinde gelýär. Gazyň guýynyň düýp çuňlugyndan ýeriň üstüne çenli, soňra bolsa turbageçiriji boýunça hereketi boýunça temperatura we gazyň basyşy aşaklanýar, bu bolsa gaz görnüşindäki suwy we kondensaty suwuklyk ýagdaýyna getirýär.

«Himiýa we gazhimiýa innowasion tehnologiýalaryň geljegi»

Guýulary parafinden arassalamagyň kämilleşdirilen usullary

«Keýmir» NGÇM-e degişli nebitgaz ýataklaryndan çykarylýan nebitiň düzümindäki asfalten, şepbik we parafin çökündileriniň (AŞPÇ) mukdarynyň beýleki NGÇM-ler bilen deňeşdireniňde köplügi ylmy işgärler we hünärmenler üçin aýdyň mesele. Guýynyň NKT sütüninde (esasan, turbanyň 1 müň 500 metr ýokary çäginde) hem-de guýynyň düýpýaka zolagynda we ondan uzagrak aralyklarda toplanan parafin çökündileriniň nebit bilen bile akyp gelmegi hem önümiň parafinlilik derejesiniň artmagyna we zolagyň parafinleşmegine getirýär. Şol sebäpli ýokarda agzalan ýataklaryň nebitli guýularynda 5-10 gün aralykda her bir guýy üçin parafiniň garşysyna çäre geçirmek işleri talap edilýär. Guýularda nebitli gatlagyň öndürijiligini artdyrmak maksady bilen geçirilýän gatlaklara fiziki-himiki täsir etmekden soň, gatlagyň geçirijilik ukybynyň wagtlaýyn ýokarlanmagy we guýynyň önüminiň artmagy sebäpli, guýynyň düýpýaka zolagynda parafin çökündileriniň ýene-de gaýtadan ýygnanmagyna, netijede, gatlagyň geçirijilik ukybynyň peselmegi esasynda guýynyň önüminiň aşaklamagyna getirýär. Esasan-da, bu meseläniň ýitileşmegi nebit ýataklaryndaky gatlak basyşynyň aşaklamagy, nebit çykarmagyň soňky tapgyrlarynda gatlaklardaky nebitiň has parafinli, agyr toparlarynyň akyp gelmegi ýaly kanunalaýy