HABARLAR

Sanly ulgam — döwrebap mümkinçilik

Berkarar döwletimiziň bagtyýarlyk döwründe hormatly Prezidentimiziň taýsyz tagallalary netijesinde ýurdumyzyň ähli ulgamlarynda innowasiýalara daýanýan sanly ulgama geçmek, şol sanda sanly bilim we ylym, sanly ykdysadyýet, sanly lukmançylyk, önümçiligi sanlylaşdyrmak, galyberse-de, dünýäniň sanly ulgamyna goşulmak babatda işler üstünlikli dowam etdirilýär. Ýokary okuw mekdeplerinde sanly bilim ulgamyna geçmäge, sanly tehnologiýalara erk edýän, ýokary başarnykly hünärmenleriň taýýarlanmagyna aýratyn ähmiýet berilýär. Geljekde Watanymyzy ähli ugurlarda ösüşlere alyp gitjek ýaşlaryň dünýäniň tehnologik çözgütleri babatda iň täze gazananlaryndan baş çykarýan, döwrebap programma üpjünçiliklerini işläp düzýän we taýýarlaýan hünärmenler bolup ýetişmegi ugrunda birnäçe wezipeler öňde goýuldy. Bu wezipeler hem-de döwrüň talaby göz öňünde tutulyp, hünärmenlerimiziň we talyplarymyzyň zehinine, intellektual baýlygyna daýanylyp, birnäçe taslamalar, programma üpjünçilikleri işlenip düzülýär, tehnologik çözgütler taýýarlanylýar. Bu ugurda «Türkmenistanda sanly bilim ulgamyny ösdürmegiň Konsepsiýasy», ony durmuşa geçirmegiň meýilnamasy, «Türkmenistanda 2019 — 2025-nji ýyllarda sanly ykdysadyýeti ösdürmegiň Konsepsiýasy», sanly ykdysadyýeti ösdürme

16 Noýabr 2021

Tehnologiýa

Milli ykdysadyýetiň kuwwatly ulgamy

Biziň ýurdumyzda aragatnaşyk ulgamy hormatly Prezidentimiziň tagallasy bilen uly depginlerde ösýär. Muňa däp boýunça her ýyl ýurdumyzda geçirilýän Telearagatnaşyk, telemetriýa, habar beriş tilsimatlarynyň we teleradioýaýradyş enjamlarynyň halkara maslahaty-da şaýatlyk edýär. Bu ýyl «Türkmentel — 2021» atly XIV halkara maslahat onlaýn görnüşinde geçirilip, onuň ýurdumyzyň aragatnaşyk ulgamynda gazanylýan üstünlikler bilen dünýä jemgyýetçiligini tanyşdyrmakda, şol bir wagtyň özünde hem bu ulgamda hyzmatdaşlyk edýän kärhanalardyr ylmy edaralar bilen tejribe alyşmakda uly ähmiýeti bardyr. Maglumatlar zamany bolan häzirki döwürde milli we daşary ýurt hünärmenleriniň özara bähbitli gatnaşyklary, tejribe alyşmaklary bu ugurdaky hyzmatdaşlygyň has-da ösmegine täsirini ýetirýär. Telekommunikasiýa we maglumatlar tehnologiýalary durmuşyň hem-de ykdysadyýetiň ähli ugurlaryna aralaşýar. Olaryň ösmegine, kämilleşmegine oňyn täsir edýär. Häzirki zaman maglumat-aragatnaşyk tehnologiýalarynyň soňky gazananlaryna esaslanýan ösen ykdysadyýeti kemala getirmekde bäsleşige ukyply sanly ykdysadyýeti ösdürmek zerurdyr. Bazaryň barha ösýän talaplaryna laýyk gelýän howpsuz, ygtybarly we bäsdeşlige ukyply maglumat-aragatnaşyk tehnologiýalarynyň üpjünçilik ulgamyny döretmek ýurd

14 Noýabr 2021

Tehnologiýa

Aýyň geo­lo­gi­ýa göz­leg iş­le­ri üçin en­jam dö­re­dil­di

Aýyň geo­lo­gi­ýa göz­leg­le­ri üçin gam­ma we neýt­ron spekt­ro­met­riň (LGNS) il­kin­ji nus­ga­la­ry Rus­si­ýa­nyň Ylym­lar aka­de­mi­ýa­sy­nyň Älem göz­leg ins­ti­tu­ty ta­ra­pyn­dan iş­le­nip dü­zül­di. Hä­zir­ki wagt­da en­ja­myň do­ly göw­rüm­li we ter­mi­ki pro­to­tip­le­ri ins­ti­tu­tyň ama­ly-iş usul­la­ry kär­ha­na­sy­na ibe­ri­lip, sy­nag­dan ge­çi­ri­lip baş­lan­dy. Rus­si­ýa Fe­de­ra­si­ýa­sy il­kin­ji «Lu­na-25» Aý mis­si­ýa­sy­ny 2022-nji ýyl­da ama­la aşyr­ma­gy me­ýil­leş­dir­ýär. On­dan soň­ky «Lu­na-26» 2024-nji ýyl­da äle­me uçu­ry­lar. Şeý­le-de «Lu­na-27» 2025-nji ýyl­da, «Lu­na-28» bol­sa 2027-nji ýa-da 2028-nji ýyl­da äle­me uçu­ry­lar.

14 Noýabr 2021

Tehnologiýa

Alym­lar dü­şün­je­li ro­bot­la­ry dö­ret­di­ler

ABŞ-nyň Mas­sa­çu­sets teh­no­lo­gi­ýa ins­ti­tu­ty­nyň hü­när­men­le­ri ro­bot­la­ry öza­ra gat­na­şyk­la­ra en­dik et­me­gi öw­re­den­dik­le­ri ba­ra­da ha­bar ber­di­ler. Ha­bar­da hä­zir­ki za­man ro­bot­la­ry­nyň çyl­şy­rym­ly işe ukyp­ly­dy­gy, ýö­ne iň kä­mil­le­ri­niň hem so­sial gat­na­şyk­lar üçin dö­re­dil­män­di­gi aý­dyl­ýar. In­že­ner­ler ro­bot­la­ryň beý­le­ki akyl­ly en­jam­la­ry ka­bul edip, olar bi­len ara­gat­na­şyk gur­ma­ga sy­na­nyş­ýan al­go­ritm­le­ri dö­ret­me­gi ba­şar­dy­lar. Alym­lar ro­bot­la­ryň beý­le­ki akyl­ly en­jam­la­ryň mak­sat­la­ry­na we we­zi­pe­le­ri­ne dü­şün­mek üçin, ola­ryň özü­ni alyp ba­ryş he­re­ket­le­ri­ni sel­jer­ýän­dik­le­ri­ni aýt­dy­lar. Eger-de ro­bot­la­ryň bi­ri aga­ja suw ber­jek bol­sa, beý­le­ki­si oňa bu me­se­le­de kö­mek edip bi­ler — gap be­rer, suw ge­ti­rer. Alym­la­ryň söz­le­ri­ne gö­rä, so­sial he­re­ket­ler kä­bir me­se­le­le­riň has çalt çö­zül­me­gi üçin ro­bot­la­ryň öza­ra tä­sir­li ara­gat­na­şy­gy üçin ze­rur­dyr.

14 Noýabr 2021

Tehnologiýa

«Vis­ta Out­door» ýo­ka­ry ne­ti­je ga­zan­ýar

Açyk çä­re­le­ri üp­jün edi­ji «Vis­ta Out­door» kom­pa­ni­ýa­sy 2021-nji ma­li­ýe ýy­ly­nyň ikin­ji çär­ýe­gi­niň ne­ti­je­le­ri ba­ra­da ha­sa­ba­ty­ny çap et­di. Ha­sa­ba­ta la­ýyk­lyk­da, «Vis­ta Out­door» kom­pa­ni­ýa­sy­nyň gir­de­ji­si «The Wall Street Jour­nal» ga­ze­ti­niň be­ren çak­la­ma­syn­dan has ýo­ka­ry bol­dy. Has dog­ru­sy, şu ýy­lyň ba­şyn­dan bä­ri kom­pa­ni­ýa­nyň gir­de­ji­si ABŞ-nyň 2,9 mil­liard dol­la­ryn­dan ABŞ-nyň 2,95 mil­liard dol­la­ry­na çen­li ýo­kar­lan­dy. Kom­pa­ni­ýa­nyň her bir paý­na­ma­dan alan gir­de­ji­si bol­sa, ABŞ-nyň 8 dol­la­ry­na deň bol­dy. Ge­çen hep­dä­niň bir­ža söw­da­la­ryn­da «Vis­ta Out­door» kom­pa­ni­ýa­sy­nyň paý­na­ma­la­ry ABŞ-nyň 46 dol­la­ry möç­be­rin­de ba­ha­lan­dy.

14 Noýabr 2021

Tehnologiýa

Dün­ýä­de il­kin­ji sü­rü­ji­siz suw tak­si­si işe goý­be­ril­di

Ni­der­land­lar­da dün­ýä­de il­kin­ji sü­rü­ji­siz «Ro­boar» atly suw tak­si­si işe baş­la­dy. Hä­zir­lik­çe ol sy­nag gör­nü­şin­de iş­le­ýär. Köp­çü­lik­le­ýin ha­bar be­riş se­riş­de­le­rin­de çy­kan ha­bar­la­ra gö­rä, tak­si­niň ady «Ro­boar» bo­lup, ol Mas­sa­çu­sets teh­no­lo­gi­ýa ins­ti­tu­ty­nyň hem-de Ni­der­land­la­ryň uni­wer­si­te­ti­niň ta­lyp­lar we mu­gal­lym­lar to­pa­ry ta­ra­pyn­dan iş­le­ni­lip dü­zü­lip­dir. Sü­rü­ji­siz ga­ýy­gyň bor­ty bäş ada­ma ni­ýet­le­ni­len­dir. Sü­rü­ji­siz ga­ýyk­da goş­ma­ça ýük da­şap, zir-zi­bil çy­ka­ryp bol­ýar. 

14 Noýabr 2021

Tehnologiýa

Aw­tou­lag­la­ra di­war­la­ryň aňyr­sy­ny «gör­me­gi» öw­ret­di­ler

Awst­ra­li­ýa­ly alym­lar sü­rü­ji­siz aw­tou­lag­la­ra beý­le­ki ulag­la­ryň aňyr­syn­da giz­le­nen päs­gel­çi­lik­le­ri gör­mä­ge müm­kin­çi­lik ber­ýän teh­no­lo­gi­ýa dö­ret­di­ler. «Köp­çü­lik­le­ýin duý­gy» esa­syn­da iş­le­ni­lip dü­zü­len en­ja­ma oý­lap­ta­py­jy­lar «Rent­gen ar­ka­ly gö­rüş» di­ýip at ber­di­ler. «Rent­gen ar­ka­ly gö­rüş» tö­we­re­gi köp no­kat­dan ka­bul et­mä­ge esas­lan­ýar. Aw­tou­lag özün­de or­naş­dy­ry­lan dat­çik­ler­dir ka­me­ra­lar, şeý­le-de beý­le­ki aw­tou­lag­lar bi­len sim­siz ara­gat­na­şyk sak­la­ma­gy ar­ka­ly mag­lu­mat­la­ry bir ýe­re jem­lär. Şeý­le­lik­de, aw­tou­lag giz­le­nen päs­gel­çi­lik­le­ri gör­mä­ge müm­kin­çi­lik alar. Oý­lap­ta­py­jy­la­ryň söz­le­ri­ne gö­rä, bu en­ja­my sü­rü­ji­li aw­tou­lag­la­ra or­naş­dy­ryp hem şol bir ne­ti­jä­ni alyp bo­lar.

14 Noýabr 2021

Tehnologiýa

«Le­novo» önüm­çi­li­gi­ni gi­ňeld­ýär

«Le­novo» teh­no­lo­gi­ýa kom­pa­ni­ýa­sy iki disp­leý­li nout­buk­la­ry dö­ret­me­giň üs­tün­de iş­le­ýär. Tä­ze en­jam «Think­Book Plus» diý­lip at­lan­dy­ry­lar. Tä­ze mo­de­liň 17 dýuým­lyk esa­sy ek­ra­ny we ki­çi goş­ma­ça ek­ra­ny bo­lar. Ikin­ji ek­ran kla­wia­tu­ra­nyň sag ta­ra­pyn­da­ky gi­ňiş­li­ge ýer­leş­di­ri­ler. Disp­leý sen­sor ar­ka­ly işe gi­ri­zi­ler. Ikin­ji ek­ran goş­ma­ça mag­lu­mat­la­ry gör­kez­mek üçin ula­ny­lar. Şeý­le hem disp­leý şe­kil­ler we çyz­gy­lar bi­len iş­le­mek üçin ula­ny­lyp bil­ner. «Think­Book Plus» nout­bu­ky­nyň 2022-nji ýyl­da ba­za­ra goý­be­ril­me­gi me­ýil­leş­di­ril­ýär.

14 Noýabr 2021

Tehnologiýa

Dün­ýä­niň iň ýo­ka­ry tiz­lik­li aw­to­ka­ry

Gre­si­ýa­nyň «Spy­ros Pa­no­pou­los Au­to­mo­tive» kom­pa­ni­ýa­sy «Cha­os» at­ly aw­to­mo­bil mo­de­li­ni gör­ke­zi­li­şe çy­kar­dy. Aw­tou­lag iki gör­nüş­de bo­lup, ola­ryň he­re­ket­len­di­ri­ji­le­ri 2049 hem-de 3065 at güý­jü­ne eýe­dir. «Cha­os» aw­tou­la­gy dört litr­lik V10 we go­şa tur­bo güýç­len­di­ri­ji­li he­re­ket­len­di­ri­ji bi­len en­jam­laş­dy­ry­lan­dyr. He­re­ket­len­di­ri­ji­niň äh­li şaý­la­ry 3D prin­ter­de çap edi­lip­dir. Tä­ze aw­to­ka­ra se­kiz tiz­lik­li aw­to­mat ge­çi­ri­ji or­naş­dy­ry­lyp­dyr. Aw­tou­la­gyň 2049 at güýç­li gör­nü­şi 100 ki­lo­metr tiz­li­ge 1,9 se­kunt­da, 300 ki­lo­metr tiz­li­ge 7,9 se­kunt­da ýet­ýär. Şeý­le-de onuň iň ýo­ka­ry tiz­li­gi sa­gat­da 500 ki­lo­metr­den geç­ýär. Şo­nuň üçin iş­läp dü­zü­ji­ler «Cha­os» aw­to­ka­ry­ny dün­ýä­de iň ýo­ka­ry tiz­lik­li ulag ha­sap ed­ýär­ler. 

14 Noýabr 2021

Tehnologiýa

«App­le» sü­rü­jisiz aw­tou­lag ön­dü­rer

Ame­ri­ka­nyň «App­le» kom­pa­ni­ýa­sy «Tes­la»-nyň sü­rü­ji­siz aw­tou­lag dö­ret­mek bo­ýun­ça to­pa­ry­nyň öň­ki ýol­baş­çy­sy Kris­to­fer Mu­ry işe ka­bul et­di. Mur 2019-njy ýy­la çen­li «Tes­la» kom­pa­ni­ýa­syn­da iş­län Stýuart Bauer­siň ýol­baş­çy­ly­gyn­da eme­li akyl teh­no­lo­gi­ýa­sy­ny ulan­mak ar­ka­ly aw­tou­la­gyň öz-özü­ni do­lan­dyr­ýan prog­ram­ma üp­jün­çi­li­gi­niň üs­tün­de iş­lär. Köp­çü­lik­le­ýin ha­bar be­riş se­riş­de­le­ri­niň ha­bar ber­me­gi­ne gö­rä, kom­pa­ni­ýa 2024-nji ýyl­da öz sü­rü­ji­siz aw­tou­la­gy­ny ön­dü­rip baş­la­ma­gy me­ýil­leş­dir­ýär. Mag­lu­mat üçin, 1976-njy ýyl­da esas­lan­dy­ry­lan «App­le» kom­pa­ni­ýa­sy «iP­ho­ne» smart­fon­la­ry­, «iPad» plan­şet­le­ri­, «iMac» komp­ýu­ter­le­ri­, «MacBo­ok» nout­buk­la­ry, «iPod» aý­dym-saz ple­ýer­le­ri we beý­le­ki ýo­ka­ry teh­no­lo­gi­ýa­ly en­jam­la­ry ön­dür­ýär.

14 Noýabr 2021

Tehnologiýa