"Türkmen sporty" gazeti

Esaslandyryjysy: "Türkmen Sporty" gazetiniň redaksiýasy
Salgysy: Aşgabat şäheri, 1995-nji köçe 66 jaýy
Telefon belgileri: 22-33-91, 22-33-72

Gazeti PDF görnüşinde ýükläp almak

Habarlar

Nur paýlaýan ak şäher

Orta asyrlar döwründe täze döwletleriň ýüze çykmagy ýa-da olaryň hökümdarlarynyň çalşyp durmagy bilen baglylykda paýtagtlaryň ýerleşýän ýerleri üýtgäp durupdyr. Paýtagt derejesini ýerine ýetiren döwürlerinde şäherler ýa-da uly ilatly ýerler özleriniň uly meşhurlygyny gazanypdyrlar. Juda gadymyýetden gözbaş alyp gaýdýan şeýle uly ilatly ýerleriň biri hem Aşgabatdyr. Ol 1881 — 1917-nji ýyllar aralygynda rus dilindäki ähli çeşmelerde «Asgabat» diýlip atlandyrylypdyr. Aşgabat paýtagt derejesine eýe bolandan soňra, XIX asyryň ahyrlarynda XX asyryň başlarynda şäherde özboluşly medeniýet ösüp ugrapdyr. Şol döwrüň metbugatynda «Asgabat Türküstanyň beýleki şäherleri, şol sanda Daşkent bilen deňeşdireniňde hem çalt ösýär» diýlip bellenipdir.

2 Oktýabr 2024

Taryh

Gar­ly päl­wan­

«Türkmenistan Sport»: № 3 (23), 2024 Türk­men top­ra­gy — päl­wan­la­ryň me­ka­ny. Mer­da­na ger­çek ýi­git­le­ri­miz, ýa­gyr­ny­la­ry ýe­re deg­me­dik päl­wan­la­ry­myz ha­kyn­da­ky gür­rüň­le­rem il ara­syn­da ýyl­lar­dan-ýyl­la­ra, ne­sil­ler­den-ne­sil­le­re ge­çip gel­ýär. Şeý­le päl­wan­la­ry­myz ha­kyn­da söh­bet et­mek­li­giň özem kal­byň­da buý­sanç­ly hem ýa­kym­ly duý­gu­la­ry dö­red­ýär.

29 Sentýabr 2024

Taryh

Woeýboluň taryhy

«Türkmenistan Sport», № 3 (23), 2024 Wo­leý­bol di­ýlen­de, köp­ler üçin gy­zyk­ly sport oý­ny göz öňü­ne gel­ýän bol­sa, kä­bir adam­lar üçin dur­mu­şyň aý­ryl­maz bö­le­gi bo­lup dur­ýar. Bu spor­ty şeý­le söý­ýän­le­riň bol­ma­gy onuň meş­hur­ly­gy­ny has-da art­dyr­ýar. Bel­ki-­de kä­bir adam­lar üçin spor­tuň bu gör­nü­şi fut­bol­dan hem meş­hur ha­sap­lan­ýar. Şeý­le muş­dak­la­ry bo­lan spor­tuň bu gör­nü­şi­ni ha­la­ýan­la­ryň kö­pü­si onuň dö­re­ýiş ta­ry­hy­ny bil­ýär­mi­kä?!

28 Sentýabr 2024

Taryh

Gymmatly tapyndylar — bahasyz hazyna

Medeni miras örän giň manyly düşünje. Ol maddy medeniýeti we däp bolup gelýän şahsy düşünjäni özünde jemleýän halk aýratynlygynyň bir düzüm bölegidir. Medeni miras muzeýlerde has aýdyň şöhlelenip, syýahatçylygy ösdürmekde, Diýarymyzy dünýä tanatmakda esasy ugur bolmagynda galýar. Muzeý işiniň wezipesi ruhy galkynyşy güýçlendirmekden, ata-babalarymyzyň gymmatly mirasyny dikeltmekden, gorap saklamakdan we geljekki nesillere ýetirmekden ybarat. Türkmenistanyň Döwlet medeniýet merkeziniň Döwlet muzeýiniň taryhy tapyndylara baý bölümine syýahat has-da geň galdyryjy. Gadymdan galan, gaýtalanmajak eserler hakda ýazmak diýseň täsirli. Ýazuw — adamzadyň döreden iň wajyp zatlarynyň biri. Ol dünýä medeniýetini ösdürmekde uly orun tutýar. Diňe ýazuw döredilensoň, siwilizasiýalaryň taryhy soňky bäş müň ýylyň dowamynda takyk ýazuw arkaly bellenilýär. Şonuň üçin ýazuwyň taryhyny öwrenmek geçmişde bolup geçen wakalary takyk bilmek üçin iň wajyp ugurlaryň biridir. Gadymy döwürde we orta asyrlarda dürli ýazuwlaryň ýaýramagynda medeni taýdan ösen käbir halklaryň orny uly bolupdyr. Şumerleriň döreden klinopisini b.e.öňki IV müňýyllykdan başlap, Ýakyn Gündogaryň halklary köp ýyllaryň dowamynda öz dillerine uýgunlaşdyryp, elipbiýli ýazuw ýa-da ýarym elipbiýli ýazuw döreýänçä ulanypdyrlar.

26 Sentýabr 2024

Taryh

Milletiň bitewüligi we kuwwaty

Halk maslahatlarynyň taryhy kökleri hakda kelam Döwlet dolandyryşynyň göwnejaý nusgasy — munuň filosoflaryň, syýasatçylaryň käbiriniň aýdyşy ýaly, taryhyň soňy däl-de, eýsem, onuň täze tapgyrynyň başlangyjy hasaplanmasy dogrudyr. Aristoteliň idealy bolan Spartada apella, ýagny syýasy täsiri bolmadyk deňhukukly raýatlaryň mejlisi häkimiýetiň ýokary edarasy hökmünde hereket edipdir. Rim imperiýasynda imperatoryň häkimiýeti senat tarapyndan, özi-de diňe kanuny ýagdaýda çäklendirilipdir.

24 Sentýabr 2024

Taryh

Ol Rumustany görsem...

(Üç yklymyň döwleti) (Başlangyjy gazetiň geçen sanlarynda).

23 Sentýabr 2024

Taryh

Gud­rat kän geç­mi­şe zy­ýa­rat kyl­saň...

Berkarar döwletiň täze eýýamynyň Galkynyşy döwründe halkymyzyň gadymy, baý medeni mirasyny, şöhratly taryhyny, arheologik ýadygärliklerini ylmy esasda öwrenmek, olary geljek nesiller üçin gorap saklamak döwrüň derwaýys meseleleriniň biri bolup durýar. Ata-babalarymyzyň şöhratly durmuş ýoluny, asyrlaryň gatlarynda galan edermenliklerini, aň-bilim babatda dünýä siwilizasiýasyna goşant goşan merdana pederlerimiziň bitiren işlerini wagyz etmek olary ruhy taýdan mertebelemekdir. Halkymyzda sopuçylyk ylmynda yz goýan, il arasynda Gözli ata ady bilen tanalýan şahsyýet bilen bagly gyzykly rowaýatlar bar. Türkmen halky beýik şahsyýetleriniň mertebesini hemişe belentde saklaýar. Ruhy pederimiz Magtymguly Pyragynyň şygyrlarynda hem Gözli ata barada beýan edilýän setirlere duşmak bolýar:

23 Sentýabr 2024

Taryh

Dünýäniň täsin gämileri

Global. Nebitçileriň gämisi hökmünde ýasalan 67 metr uzynlygyndaky “Global” gämisi kaşaň kruiz gämisi bolup hyzmat edýär. Saklanmazdan 10,000 deňiz milini geçip bilýän gämi ägirt uly garažynda awtoulaglar we motosikller saklanýar. Ýokarky gatynda dikuçar hem saklanýan gäminiň 6 sany otagy bolup 12 myhman gezelenç edip biler. ***

19 Sentýabr 2024

Taryh

Änew — şöhratly geçmişiň şaýady

Adamzadyň medeni mirasyny gorap saklamaga, maddy we ruhy gymmatlyklaryň ähmiýetine içgin düşünmäge ýardam edýän taryh ylmy halkyň geçmişiniň aýnasydyr. Arkadagly Gahryman Serdarymyzyň «Ýaşlar — Watanyň daýanjy», «Änew — müňýyllyklardan gözbaş alýan medeniýet» atly kitaplary şöhratly taryhymyzy, medeni mirasymyzy öwrenmäge, häzirki zaman türkmen jemgyýetiniň ösüş aýratynlyklaryna düşünmäge ýardam edýän gymmatly çeşmelerdir. Hormatly Prezidentimiziň «Änew — müňýyllyklardan gözbaş alýan medeniýet» atly kitabynda adamzadyň medeni aňynyň, döredijilik başlangyçlarynyň siwilizasiýany kemala getirýändigi hakynda giňişleýin beýan edilýär. Bu taryhy ähmiýetli kitap ilkinji ekerançylyk medeniýetiniň dörän ojagy bolan Änewiň müňýyllyklara uzaýan taryhyna ýüzlenýär. Bu ugurda dünýä belli alymlar Rafael Pampelliniň, Lazar Rempeliň, Mihail Massonyň, Galina Pugaçenkowanyň işleri, aýratyn-da, Gahryman Arkadagymyzyň «Türkmenistan — Beýik Ýüpek ýolunyň ýüregi» kitaby möhüm çeşme bolup hyzmat edýär. Arkadagly Gahryman Serdarymyz eneolit zamanyndan irki demir asyryna çenli Änew topragynda dörän we dowam eden medeniýetleri ylmy nukdaýnazardan seljerýär. Änew topragynyň taryhy-medeni ösüşini we wakalaryny yzygiderliligi boýunça şu güne çenli getirip, aýdyň geljek bilen hem baglanyşdyrýar.

16 Sentýabr 2024

Taryh

Ol Rumustany görsem...

(Üç yklymyň döwleti) (Başlangyjy gazetiň geçen sanlarynda).

15 Sentýabr 2024

Taryh

«Haýbar-u-Hyrat ile...»

Düýn türkmen halkynyň Milli Lideri, Türkmenistanyň Halk Maslahatynyň Başlygy Gurbanguly Berdimuhamedowyň gatnaşmagynda geçirilen türkmen-owgan serhedinde täze desgalaryň açylyş we düýbüni tutmak dabaralary hoşniýetli goňşuçylyk, dost-doganlyk gatnaşyklarynyň gadymy ýollaryny arçady. Taryhdan belli bolşuna görä, türkmenler goňşy halklar bilen agzybirlikde, dost-doganlykda hoşniýetli gatnaşyk saklap ýaşapdyrlar. Şeýle goňşy ýurtlaryň biri hem Owganystandyr. Owganystanyň geografik ýerleşişi türkmenler üçin dürli döwürlerde amatly hasaplanypdyr. Türkmenler owgan halkyna hemişe hormat goýupdyrlar. Türkmen-owgan dost-doganlyk gatnaşyklary gözbaşyny gadymy döwürlerden alyp gaýdýar. Bu gatnaşyklar orta asyrlarda has-da ýygjamlaşyp, Owganystan türkmenler üçin üstaşyr ýurt hasaplanypdyr. Munuň netijesinde türkmenler Owganystanyň üsti bilen Pakistana we Hindistana aşypdyrlar.

12 Sentýabr 2024

Taryh

Amulyň seladon gaplary

Arkadagly Gahryman Serdarymyzyň taýsyz tagallalary esasynda, «Milli taryhy-medeni mirasyň taryhy obýektlerini aýap saklamagyň, goramagyň, öwrenmegiň hem-de olara syýahatçylary çekmegiň 2022 — 2028-nji ýyllar üçin Döwlet maksatnamasy» kabul edildi. Şol maksatnamadan gelip çykýan wezipeleri amala aşyrmak üçin, milli taryhy-medeni mirasymyzy öwrenmäge giň ýol açyldy. Ylaýta-da, milli medeni mirasymyzy goramak we dikeltmek babatynda Birleşen Milletler Guramasynyň Bilim, ylym we medeniýet meseleleri boýunça guramasy bolan ÝUNESKO bilen netijeli gatnaşyklar anyk ugurlar boýunça yzygiderli ösdürilýär. Aýratyn-da, häzirki wagtda ÝUNESKO-nyň işleri barada Türkmenistanyň milli toparynyň sekretariaty tarapyndan bu gatnaşyklary berkitmek ugrunda netijeli işler alnyp barylýar. Beýik Ýüpek ýolunyň Zerewşan — Garagum geçelgesiniň ugrunda ýerleşýän arheologik ýadygärlikleriň birnäçesi, şol sanda Amul galasy 2023-nji ýylda ÝUNESKO-nyň Bütindünýä mirasynyň sanawyna goşuldy. 2024-nji ýylyň ýazynda Türkmenistanyň Ylymlar akademiýasynyň, ÝUNESKO-nyň işleri barada Türkmenistanyň milli toparynyň sekretariatynyň we Lebap welaýat häkimliginiň bilelikde guramaklarynda Türkmenabat şäherinde «Gadymy Amul galasy: geçmişiň syrlarynyň goragçysy» atly halkara ylmy-amaly maslahat geçirildi. Oňa gatnaşyjylar Lebap welaýatynyň Taryhy we ülkäni öwreniş muzeýine baryp, degişli tapyndylar bilen tanyşm

11 Sentýabr 2024

Taryh

Nobel baýragynyň taryhynda

«Men halkymyň eşretli durmuşynyň gözbaşlaryny ylym-bilim ulgamynyň kämilleşmeginde görýärin» diýýän hormatly Prezidentimiz ylym-bilimi döwletiň sazlaşykly öňe gitmegini kesgitleýän güýç hökmünde häsiýetlendirýär. Ylma bütin dünýä boýunça-da uly ähmiýet berilýär. Ylmy açyşlar üçin hormatly atlar, medallar, baýraklar döredilip, alymlar sylaglanylýar. Giň halkara jemgyýetçiligi tarapyndan ykrar edilen baýraklaryň biri hem 1900-nji ýylyň 29-njy iýunynda esaslandyrylan halkara Nobel baýragydyr. Bu baýragy esaslandyran Alfred Nobel 1833-nji ýylyň 21-nji oktýabrynda Şwesiýanyň paýtagty Stokgolm şäherinde dünýä inýär. Onuň dogany Lýudwig kakasyndan miras galan kärhanany ösdürip, ony iri maşyn-gurluşyk zawodyna öwürýär. Ol bu zawodda bug maşynlaryny, nebit çykaryjy enjamlary, hereketlendirijileriň dürli görnüşlerini öndürýär. Doganlar Nobeller 1876-njy ýylda Bakuwda nebit kärhanasyny döredýärler. Olar bu kärhanada nebiti gaýtadan işlemegi hem-de turba geçirijiler arkaly daşamagy ýola goýýarlar.

10 Sentýabr 2024

Taryh

Ol Rumustany görsem...

(Üç yklymyň döwleti) (Başlangyjy gazetiň №35-nji sanynda).

8 Sentýabr 2024

Taryh

Gadymy şäheriň ýaňy

Dünýäniň iň irki medeni ojaklarynyň biri hökmünde ykrar edilen hem-de türkmen halkynyň baý taryhy-medeni mirasyna degişli köp sanly tapyndylar ýüze çykarylan gadymy Änew şäheri taryhçylarda uly gyzyklanma döredýär. Ol orta asyrlaryň gülläp ösen döwründe üstünden Beýik Ýüpek ýoly geçen ýer hökmünde giňden tanalýar. Hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedow «Änew — müňýyllyklardan gözbaş alýan medeniýet» atly kitabynda bu mekanyň şöhratly taryhyndan örän täsirli söz açyp, gymmatly maglumatlary bir kökene düzmek bilen: «Türkmen halkynyň gadymy ata-babalary tarapyndan döredilen Änew medeniýeti müňýyllyklaryň dowamynda kämilleşdirilip, nesillerden-nesillere geçirilip gelnipdir» diýip nygtaýar. Türkmen topragynda eneolit zamanynyň oturymly ekerançylyk medeniýetiniň merkezi bolan Änew medeniýetinde ýaşaýyş b.e.öňki V müňýyllygyň ahyryndan — b.e.öňki III müňýyllyga çenli döwür aralygynda dowam edýär. Taryhy çeşmelere salgylansak, Änew medeniýetiniň gülläp ösen döwri b.e.öňki IV müňýyllyk bilen senelenýär.

6 Sentýabr 2024

Taryh

«Ykbalymdan razy men»

Ogulsona gelnejelere baranymda, ol agtyklaryny daşyna üýşürip, türkmen halkynyň medeni mirasy barada gyzykly gürrüň berip oturan eken. Enesiniň gürrüňini dykgat bilen diňläp oturan Aýşa: — Ene, şol wagtlar dinozawrlaram barmydy? — diýip, çaga soranjaňlygy bilen enesiniň ýüzüne seretdi.

5 Sentýabr 2024

Taryh

Gözbaşy gadymy taryhy mekan

Türkmenistan medeni mirasyň gadymylygy, baýlygy we köpdürlüligi boýunça dünýäniň öňdebaryjy döwletleriniň hataryna degişlidir. Halk binagärliginiň esasyny kesgitlän gadymy siwilizasiýanyň ösüşini alamatlandyrýan ilkinji binalar hut şu topraklarda peýda boldy. Türkmen halky bolup geçen kynçylyklara we özgertmelere garamazdan, öz baý medeni mirasyny birjik-de üýtgetmän, aýawly saklap gelmegi başardy. Şunuň bilen baglylykda, hormatly Prezidentimiziň «Änew — müňýyllyklardan gözbaş alýan medeniýet» atly kitabynyň neşir edilmegi «Pähim-paýhas ummany Magtymguly Pyragy» ýylynda halkymyz üçin bahasyna ýetip bolmajak sowgat boldy. Üç dilde neşir edilen bu ajaýyp eserde çuňňur mazmunly taryhy maglumatlaryň üsti bilen türkmen halkynyň şöhratly geçmişi dabaralandyrylýar.

5 Sentýabr 2024

Taryh

Gadymy Anew medeniýeti

Änew şäheriniň «Türki dünýäsiniň medeni paýtagty» diýen buýsançly ady göterýän ýylynda hormatly Prezidentimiziň «Änew — müňýyllyklardan gözbaş alýan medeniýet» atly kitabynyň çapdan çykmagy şu ýylyň möhüm wakalarynyň birine öwrüldi. Pähim-paýhas ummany Magtymguly Pyragy ýylynda neşir edilen bu kitap okyjylar köpçüligi üçin gymmatly sowgat bolup, ilkinji nobatda, ýaş nesil üçin terbiýeçilik ähmiýetlidir. Milli mirasymyzyň dünýä derejesinde yzygiderli wagyz edilmegi Gahryman Arkadagymyzyň ylmy-jemgyýetçilik, ensiklopedik, çeper eserleri bilen gönüden-göni baglanyşyklydyr. Arkadagly Gahryman Serdarymyzyň «Änew — müňýyllyklardan gözbaş alýan medeniýet» atly ajaýyp kitaby milli Liderimiziň mähriban halkymyzyň taryhy baradaky çuň many-mazmunly eserleriniň üstüni ýetirdi. Onda ygtybarly taryhy maglumatlar berilýär, Gahryman Arkadagymyzyň Beýik Ýüpek ýolunyň ugrunda ýerleşen Änewiň gadymyýeti, şu güni hakyndaky gürrüňlerinden bölekler getirilýär.

3 Sentýabr 2024

Taryh

Türkmenistanyň gaz senagaty Garaşsyzlyk ýyllarynda: «Galkynyş» gaz käni — dünýäniň iri gaz ýatagy

Tebigy gaz gorlarynyň möçberi boýunça ägirt uly hasaplanýan «Galkynyş» käninde gurlan gaz arassalaýjy we taýýarlaýjy baş desgalar toplumy 2013-nji ýylyň 4-nji sentýabrynda hormatly Prezidentimiziň we Hytaý Halk Respublikasynyň Başlygynyň gatnaşmagynda dabaraly ýagdaýda açyldy. Dünýäde iri gaz ýataklarynyň biri bolan «Galkynyş» gaz käniniň senagat taýdan ulanmaga berilmegi ýurdumyzyň energetika strategiýasyny amala aşyrmagyň, eksport gaz geçirijileriniň çig mal binýadyny berkitmegiň ýolunda örän möhüm ädim boldy. Bu iri gaz käniniň gorlary Ýaşlar we Garaköl ýataklary bilen bilelikde alnanda, 27 trillion kub metre barabar möçberde kesgitlendi. Mary welaýatynyň günortasynda ýerleşýän bu gaz käni Garaşsyzlyk ýyllarynda biziň geologlarymyzyň iň uly açyşlarynyň biri boldy. Günorta-Gündogar Türkmenistanyň ýerasty baýlyklarynyň hataryna girýän «Galkynyş» känini meýilnamalaýyn we toplumlaýyn öwrenmek 1956-njy ýylda başlanýar. Ilkinji tapgyrlarda grawimetriki, magnit barlag, aerogammasurat, 1:200 000 möçberdäki geologik we gidrogeologik surata düşürmeler bilen baglanyşykly sebitleýin barlaglaryň uly möçberi ýerine ýetirilýär. Bu barlaglaryň netijesinde çägiň çuňluk geologik gurluşy, neogen-dördülenji, paleogen we mel çökündileriniň litostratigrafik böleklere bölünişi boýunça çägiň nebitgazlylygynyň geljegine umumy häsiýetlerde baha bermäge we nebit we gaz ýataklaryny has jikme-jik

3 Sentýabr 2024

Taryh

Mäne baba — keramatly pir

Abu Sagyt Abulhaýyr Mähneýi 967-nji ýylyň dekabrynda Mäne atly kiçiräk şäherde dogulýar. Merwiň meşhur alymlaryndan sapak almak islegi bilen dogduk mekanyny has irräk goýup gidýär. Ýyllar geçýär, ýöne alan bilimini ýeterlik hasaplamaýar. Ol, ozalkysy ýaly, bilim almagyň aladasy bilen bolýar. Bir gezek ol Sarahsda bolýan wagty sopy hanakasynyň bosagasyndan ätleýär we örän kuwwatly, görlüp-eşidilmedik pikirleriň ummanyna düşýär... Öýüne dolanyp gelen Abu Sagyt birnäçe ýylyny oý-hyýallarda geçirýär. Onuň terjimehalynyň bu döwri buddizmi esaslandyran Siddharthi Gautamanyň (b. e. öňki VI asyr) ykbaly bilen meňzeş gelýär. Budda ýaly, Abu Sagyt hem ruhy halypa bolýar, özem onuň howandarlyk eden iki adamyna — Dawut Çagry bege we Muhammet Togrul bege täze döwlete ýolbaşçylyk etmek ykbaly miýesser edýär.

30 Awgust 2024

Taryh