"Güneş" žurnaly

Esaslandyryjysy: Türkmenistanyň Ministrler Kabineti
Salgysy: Aşgabat şäheri, Garaşsyzlyk şaýoly, 100, Türkmenbaşynyň erkin döredijilik mekany
Telefon belgileri: 38-61-68, 38-61-70, 38-61-59
Email: gunesh_tm@sanly.tm

Gazeti PDF görnüşinde ýükläp almak

Habarlar

Gowy adam

Türkmen çagalar şahyrlary hakynda gürrüň açylanda ilkinjileriň hatarynda Gurban Çöliýew ýadyňa düşýär. Onuň dürli ýyllarda döreden goşgulary okyjylaryň arasynda gyzyklanma döredipdi. Maňa onuň bilen bile işleşmek miýesser etdi. Ol häsiýeti boýunça giňligi, ýüreginiň arassalygy, sahawatlylygy bilen tapawutlanýardy. Şahyryň Garagum barada, giň sähradyr düzler, daglar hakynda döreden birnäçe goşgulary bar. Şahyryň «Bagt näme?» atly kitabyndaky «Bir gudrat» atly goşgusynda şeýle setirler bar: Gumdadyr türkmeniň köki, özeni,Çölüň şemalyna ýuwar ýüzüni.Çölde biten ak gandymy, sözeni,Mydam taryp etjek Gurban Çölüdir.

4 Dekabr 2024

Edebiýat

Halypa hatyrasy belentdir

Her ynsanyň ömür menzillerinde aýny gerek pursatlarda sataşyp, çelgi mysaly ýol görkezýän, her sözi gyzyla barabar pentler bilen durmuşyňa many çaýýan perişdepisint ynsanlar bolýar. Beýle kişiler mydama ýagşylykda ýatlanylýar. Ýagşylykda ýatlanylmaga mynasyp şeýle halypalaryň biri-de filologiýa ylymlaryň doktory, şahyr Gurbandurdy Geldiýewdir. Gurbandurdy Geldiýew 1942-nji ýylyň 30-njy dekabrynda Balkan welaýatynyň Gyzylarbat şäherinde dünýä inýär. 1962-nji ýylda Magtymguly adyndaky Türkmen döwlet uniwersitetine okuwa girip, 1967-nji ýylda bu ýokary okuw mekdebini üstünlikli tamamlaýar. Ol 1967 — 1969-njy ýyllarda «Sowet edebiýaty» (häzirki «Garagum») žurnalynda korrektor, 1969 — 1971-nji ýyllarda «Türkmenistan» neşirýatynyň redaktory, 1971 — 1975-nji ýyllarda Magtymguly adyndaky Türkmen döwlet uniwersitetiniň türkmen dili we edebiýaty kafedrasynyň uly laboranty, 1975 — 1979-njy ýyllarda Türkmenistanyň Bilim ministrliginiň Mugallymçylyk ylmy-barlag institutynyň türkmen dilini okatmagyň we öwretmegiň metodikasyny öwrediş bölüminiň uly ylmy işgäri bolup işleýär. Soňky ýyllarda ol ýokary okuw mekdepleri bolan Döwletmämmet Azady adyndaky Türkmen milli dünýä dilleri institutynyň türkmen dili we edebiýaty kafedrasynyň müdiri, 2001 — 2016-njy ýyllarda Halkara türkmen-türk uniwersitetiniň mugallymçylyk fakultetiniň türkmen dili we edebiýaty kafedrasynyň professory wezipelerinde zähmet

4 Dekabr 2024

Edebiýat

Magtymguly Pyraga

Bakylyga ornap, taryha siňen,Dillere, kalplara ornaşan adyň.Ynha, pataň alan bu ulus-iliň,Dünýäniň ýüzünde ýollary aýdyň. Seniň arzuw eýlän zamanaň bu gün,Garagum çölüniň gujagy gülli.Döwlet guşy gonan merdana halkyň,Bu eziz Watanyň ykbaly güldi.

4 Dekabr 2024

Edebiýat

Akyldaryň goşgularynda taryhy wakalaryň beýany

Türkmeniň beýik akyldar ogly Magtymguly Pyragynyň döredijiligi umumadamzadyň genji-hazynasydyr. Pyragynyň şygryýet dünýäsinde ýüzlenmedik temasy ýokdur. Onuň şygyrlarynda watançylyk, erkinlik, ajaýyp ýurt gurmak baradaky islegler eriş-argaç bolup geçýär. Şol bir wagtda, Pyragynyň goşgulary hem pähim-paýhas nury, hem taryhy çeşmeleri beýan edýän etnografiki gollanma bolup çykyş edýär. Mysal üçin, onuň anyk maglumatlara esaslanýan «Çowdur han» goşgusynda 1753 — 1755-nji ýyllarda Etrek — Gürgen türkmenleri, Owganlar we Eýranlylar bilen bolup geçýän syýasy ýagdaýlar beýan edilýär. 1754-nji ýylda Çowdur han, Döwletaly han, Muhammedaly han, Begenjaly han, Magtymgulynyň süýtdeş doganlary Mämmetsapadyr Abdylla dagy ýörite Owganystana barandyklaryny «Çowdur han üçin» diýen goşgusynda anyk beýan edýär: Ahmet patyşadan habar tutmaga,Umyt etdi iller Çowdur han üçin.Sag-salamat baryp, gaýdyp gelmäge,Oňmady ykballar Çowdur han üçin.

4 Dekabr 2024

Edebiýat

Aşyky

Myhman tapylmaz Myhmandyr adamzat, dünýä öýünde,Gider bir gün mundan, myhman tapylmaz.Bu dem ganymatdyr, sürüň döwrany!Amanatdyr, tende bu jan tapylmaz.

4 Dekabr 2024

Edebiýat

Üç nesihat

(Tymsal) Bir baý kişiniň ýalňyz ogly bolupdyr. Kakasy dünýäsini täzelemeginiň öňüsyrasynda ogluny ýanyna çagyryp, şeýle diýipdir:

4 Dekabr 2024

Edebiýat

Söz manysy

Depme Türkmen edebiýatynyň nusgawy wekili Nurmuhammet Andalybyň doglan obasy bolan Garamazy bilen ýanaşyk obanyň «Depmeçi» diýlip atlandyrylýandygyny, türkmen taýpalarynyň arasynda depmeçi atly tiräniň bardygyny bilýän hem bolsam, depmäniň nähili zatdygyny anyk göz öňüne getirip bilemokdym. Mirashanalarda hem işjeň ýagdaýy görkezip duran juwazdyr jykyry gören bolsamam, depmä duş gelenim ýadyma düşenok. Onsoň bilýän adamlardan sorap, depme baradaky käbir zatlary anykladym.

4 Dekabr 2024

Edebiýat

Ene mähri

(Hekaýa) — Hawa, balalarym —  diýip, garry enemiz gürrüňe başlady: — Gudraty Güýçli Allatagala şeýle bir nur döredenmiş, ol nuruň zerrejigem düşen ýerinde ylla Gün şöhlesi ýaly ýagtylyk dörediji bir keramaty emele getirýärmişin. Gudraty Güýçli şol nurundan ilki How enemize paý beripdir. Zenan ähliniň mähirli bolmagam şondan gaýdan bolsa gerek. Çünki ilkibaşda paý alana köpräkden düşýär-dä. Ýer ýüzünde ýaşamaga höküm edilenleriň ählisine berlen şol nura «söýgi» diýip at goýupdyrlar. Ýer ýüzünde ýaşaýan janly-jandarlaryň söýgi paýyndan binesip galany ýokdur. Kimler çagasyny söýer, kimler ýaryny söýer. Watana bolan söýginiň serhedi ýok bolsa gerek. Ony diňe ýurduňdan aýra düşen çagyň bilersiň diýýärlerem weli... Aý, ýok, balalam, serediň, haýsyňyz şu oturan öýümizi, baglyga basyrynyp oturan obamyzy gowy göreňzok?! Birje günlük daýzalaryňyza gitseňizem: «Öýümizi göresimiz geldi, ene» diýýäňiz-ä! Ana, Watan, toprak söýgüsidir şo, balalam!

4 Dekabr 2024

Edebiýat

Maral

Öçdi älem ýyldyzlary, Daňlar atdy, gelmediň.

4 Dekabr 2024

Edebiýat

Siseron aýdypdyr...

Hoşniýetli adamyň mertebesi onuň niýetini amala aşyryşyna baglydyr. Ajaýyp zatlar seýrek bolýar.

4 Dekabr 2024

Edebiýat

Bileniň — baýlygyň

KYRKLAR Türkmen halkymyzda “kyrk” sözi bilen baglanyşykly atlar, jandarlar we ýer-ýurt atlary, ösümlikler barmak basyp sanardan köp. Mysal üçin, kyrk gyz hakynda rowaýat, türkmeniň gadymy “Kyrkkesek” oýny, kyrkgulba, kyrk keleme, kyrk gulaç guýy, malyň içki synasy bolan kyrkgaryn, Mary welaýatyndaky Kyrkdepe gadymy arheologiki ýadygärligi... garaz, “Sanasaň sogaby bar” diýleni. Olaryň käbiri hakyndaky ýazgylarymyzy “Maru — şahu jahan” gazetiniň okyjylaryna ýetirmegi makul bildik.

4 Dekabr 2024

Edebiýat

Hoja Batyryň degişmeleri

DÜWÜNÇEK ALÝAN DÄLDIR Bäş-on ýyllykda Wekilbazar etrabynyň Mollanepes obasyna toýa bardyk. Sazandalar gurallaryny sazlaýançalar gapdaldaky stolda çaý-çörek iýip-içip oturdyk. Toýuň eýesi — öý bikesi gelip, biz bilen görüşdi. Soň maňa ýüzlenip: “Hoja Batyr! Meňem atam öýüm Murgapdan, ejem bilen kakamyň Akgoýun toýunda sen aýdym aýdypdyň. Toý gutaransoň düwünçegiňi berjek bolsalar siz eýýäm toýdan gaýdan ekeniňiz” diýdi.

4 Dekabr 2024

Edebiýat

Akyldar şahyryň eserlerinde taryhy şahsyýetler

Azazyl — şeýtanyň ady. Rowaýatlarda aýdylyşyna görä, perişdeler Adam atadan öň ýaradylypdyr. Adam ata döränden soň Alla perişdeleriň oňa sežde etmeklerini talap edýär. Otdan ýaradylan Azazyl toprakdan ýaradylan Adama sežde etmän ulumsylyk edipdir. Buýrulany etmäni üçin, Azazyl Allanyň gargyşyna sezewar bolýar.

4 Dekabr 2024

Edebiýat

Ýazyjy bilen soňky söhbetdeşlik

SURATDA: (çepden saga) Aşyr Mämmedow, Ýagmyr Welliýew, Aşyrberdi Kürt, Kaýum Taňrygulyýew we makalanyň awtory. Maňa 1986—1989-njy ýyllarda halypa ýazyjymyz Aşyrberdi Kürt bilen öňki «Ýaş kommunist» gazetinde bile işleşmek miýesser edipdi. Döredijilikde halypanyň ýolundan ugurdaş gopup, degişmeli eserleri ýazýanym üçinmi, nämemi, onuň bilen düşünişip, ysnyşykly gatnaşdyk. Juda köp okap, köp bilýändigi üçin Aşyrberdi agany «janly ensiklopediýa» diýip atlandyrýardyk. Şonuň üçinem onuň gürrüňlerini wideoýazgysyna geçirmek hem-de gazet işgärleri bolup, onuň bilen surata düşmek niýetimiz bardy. Ýöne näçe haýyş etsemem, şol günler bu meselede halypany yryp bilmedim.

4 Dekabr 2024

Edebiýat

Ýüreklerde orun alan şahyr

Berkarar döwletiň täze eýýamynyň Galkynyşy döwründe milli mirasymyzy, nusgawy şahyrlarymyzyň döredijiligini öwrenmäge we wagyz etmäge giň mümkinçilik döredildi. Türkmen taryhynda bolsa öz döredijiligi bilen halkyň kalbynda baky orun alan şahyrlaryň ençemesi bar. Şolaryň biri-de Gurbandurdy Zelilidir. Beýik söz ussady Magtymguly Pyragynyň ýegeni bolan bu şahyr 1798-nji ýylda dünýä inipdir. Ol Etrek, Gürgen sebitlerinde önüp-ösüpdir. Ilki obada, soňra bolsa öz döwrüniň belli bilim ojagy hasaplanýan Hywadaky «Şirgazy» medresesinde bilim alypdyr. Gurbandurdy Zeliliniň döredijiligi köptaraply hem özboluşlydyr. Şahyryň watanperwerligi wasp edýän goşgulary onuň döredijiliginde aýratyn orny eýeleýär. Şolaryň arasynda «Watanym seni» atly goşgusy aýratyn bellenmäge mynasypdyr.

4 Dekabr 2024

Edebiýat

Döredijilik adamlaryň durmuşyndan

Ýatda galan duşuşyk Bu waka 1984-nji ýylyň ahyrlarynda bolupdy. Ol wagtlar men Magtymguly adyndaky Türkmen döwlet uniwersitetiniň türkmen dili we edebiýaty fakultetiniň 1-nji ýyl talybydym. Mugallymymyz Nazar Gullaýew Magtymguly adyndaky edebiýat birleşmesiniň nobatdaky duşuşygynyň geçiriljekdigini, oňa Türkmenistanyň halk ýazyjysy Çary Aşyrowyň hem geljekdigini aýdyp, bizi oňa gatnaşmaga çagyrdy. Bellenen günde uly auditoriýanyň içi talyplardan doldy. Nazar mugallym bizi Çary Aşyrow bilen tanyşdyryp, oňa söz berdi. Ýazyjy geçen durmuş we zähmet ýoly, döredijilige baş goşuşy, «Ermeni gyzy» goşgusynyň döreýiş taryhy, bu goşgynyň gahrymany — ermeni gyzy Nina bilen baglanyşykly wakalary gürrüň berdi, döreden eserlerinden parçalary okap berdi. Soňra talyplaryň biri: «Ganly saka» poemasyndaky wakalar siziň durmuşyňyzdan alnan diýýärler welin, şol dogrumy?» diýip sorady. Çary aga bu poemadaky wakalaryň durmuşdan alnandygyny, käbir ýerleriniň çeperleşdirilendigini aýtdy. Ýazyjy soňra talyplary gyzyklandyrýan başga-da birnäçe sowallara jogap berdi. Ine, şondan soň talyplar öz döreden goşgularyny, şahyrana oýlanmalaryny okadylar. Ýazyjy her bir esere düýpleýin seljerme berýärdi welin, onuň delilleri maňzyňa batýardy. Çary aga ýaşlara guraksy sözlerden gaça durmagy, ýazan eserleriniň diliniň şireli bolmagyny gazanmagy, nusgawy şahyrlarymyzy, türkmen halk döredijilik eserlerini kö

4 Dekabr 2024

Edebiýat

Magtymguly Pyragy

«Adyň dünýä doldy, dana Pyragy» atly bäsleşige Altyn-zer deý gymmatly her sözüňde çuň many,Taraşlan her bendiňde bardyr ençe müň many,Üç asyrlyk ýol geçip, geldiň döwrüme sary,Pähim-paýhas ummany Magtymguly Pyragy.

4 Dekabr 2024

Edebiýat

Şygyrlary aýdym bolup ýaňlanan

Türkmen halky sözden sungat döredýän ynsanlaryna uly sarpa goýýan halk. Jemgyýetiň ruhy galkynyşynda medeniýet we sungat ussatlaryň orny uly bolup, bu gezekki dabarada-da äşgär duýuldy. Ýagny, Ahal welaýatynyň Gökdepe etrabynyň medeniýet köşgünde şahyr Ilmyrat Pudakowyň doglan gününiň 100 ýyllygy mynasybetli geçirilen aýdym-sazly duşuşyk uly ruhubelentlige beslendi. Türkmenistanyň Medeniýet ministrligi we Ahal welaýat häkimligi tarapyndan guralan duşuşyga medeniýet-sungat işgärleri, ýazyjy-şahyrlar, welaýatyň jemgyýetçilik guramalarynyň wekilleri, ýerli ýaşaýjylar hem-de şahyryň dogan-garyndaşlary gatnaşdylar. Halypanyň «Türkmen binasy», «Gökdepäm», «Ene ýüregi», «Aperin», «Gözleýän», «Owadan sen» ýaly şygyrlary aýdym bolup döräpdir. Haçanda şygyr kämil bolanda onuň sazy, aýdylyş äheňi bilen bile döreýär. Halypanyň ençeme goşgulary dutaryň owazy bilen bile ýaňlanýar. Duşuşyga gatnaşyjy myhmanlar gözelligiň, söýginiň, päkligiň waspçysy bolan şahyr Ilmyrat Pudakowyň goşgulary, baý döredijiligi hakynda söhbet etdiler. Meşhur döredijilik işgärleri öz çykyşlarynda täze taryhy döwrümizde türkmen edebiýatynda görnükli yz goýan ýazyjy-şahyrlaryň ömür-döredijiligine aýratyn sarpa goýulýandygyny nygtap, bu günki duşuşygyň hem munuň aýdyň subutnamasydygyny bellediler.

4 Dekabr 2024

Edebiýat

Seýil edeliň bu jahana...

Akyldar şahyrymyzyň döredijiligi gözýetmez umman bolup, ol ylmyň dürli ugurlary boýunça zerur maglumatlary berýär. Magtymguly Pyragynyň amala aşyran syýahatlary şahyryň dünýägaraýşynyň giňemegine täsir edipdir. Şahyr öz döwrüne mahsus ylmyň gazananlaryny çuňňur öwrenen ussat, akyldar, filosofdyr. Dana Pyragynyň goşgularynda ýollar, ýurtlar, şäherler baradaky ylmy-pelsepewi garaýyşlar özboluşly orun eýeleýär. Şahyr syýahat etmegi, ýurtlary, oba-kentleri görmegi hiç haçan ünsden düşürmändir. Söz ussady Magtymguly Pyragy «Uça bilmen neýläýin» diýen goşgusynda: Köňlüm istär, gezsem dünýä-älemi, Ganatym ýok, uça bilmen neýläýin — diýip, jahankeşdelige bolan hujuwyny beýan edipdir. Onuň goşgularynda Beýik Ýüpek ýolunyň ugrundaky Horasan, Horezm, Rumystan, Merw, Nişapur, Hyrat, Gürgen ýaly ýurtlardyr şäherler ýatlanylyp geçilýär.

3 Dekabr 2024

Edebiýat

Ýatlamalar depderi (Hekaýa)

Säher bilen «Niredesiň, Doluhan?» diýip ugran dostlar alaň-alaň çägesöw meýdanlary, depedir gollary synlap barýardylar. Ulag küpürsäp ýatan gumaksy hem çägeli ýollary kynlyk bilen, zomap geçip gidýärdi. Ýetginjeklikde, oglanlykda aýak yzlary galan bu mukaddes sährany, düzlükleri synlap barýan Han şu ýerlerde düşläp, az-kem dem-dynç almagy, çaý-suw içip, garbak-gurbak edinmegi dostlary Merdandyr Orazdurda teklip etdi. Olar hoştap güýzüň çigregine az-kem pürleri dökülişen, şahalary ýaýbaň bir sazagyň deňesinde saklandylar. Ulagdan goş-golamlaryny düşürip, töwerekdäki guran çöp-çalamdyr jygramalary, ýandak köklerini çöpleşdirip, ot ýakdylar. Tüňçelerini suwdan dolduryp, çaý goýdular, käselerine bir bölek gowurdak atynyp, çaýçorba edindiler. Nazaryny alaň-alaň guba depelere dikip, ýatlamalara berlip oturan Han, hamala öz-özi bilen gürleşýän ýaly, pessaý äheňde söze başlady:

3 Dekabr 2024

Edebiýat