"Neutral Turkmenistan" newspaper

Esaslandyryjysy: Türkmenistanyň Ministrler Kabineti
Salgysy: Aşgabat şäheri, Garaşsyzlyk şaýoly, 100, Türkmenbaşynyň erkin döredijilik mekany
Telefon belgileri: 38-61-18, 39-95-82, 39-95-88
Email: neutralturkmenistan-gazeti@online.tm

Gazeti PDF görnüşinde ýükläp almak

Habarlar

Suwaryşda netijeli usullar

Häzirki döwürde ösen ýurtlar suw tygşytlaýjy täzeçil tehnologiýalar hökmünde damjalaýyn suwaryş we emeli ýagyş ýagdyrmak usullarynyň ekologik taýdan amatlydygyna doly göz ýetirdiler. Biziň ekerançylygymyzda-da bu suwaryş usullary örän bähbitlidigini görkezdi. Suw tygşytlaýjy tehnologiýalaryň öz ulanylyş aýratynlyklary bolup, olary ýerli şertlere baglylykda berjaý etmek zerurdyr. Damjalaýyn suwaryş usulynda ösdürilip ýetişdirilýän ekinlerde keşara bejerginiň aradan aýrylýanlygy sebäpli, topragyň ýokarky gatlagy yzygiderli ýumşadylmaýar. Ýerasty suwuň ýeriň ýüzüne golaý gatlagyna duzuň çykmagy topragyň şorlaşmagyna getirýär. Bu usulda şorlaşjak topragyň ýuwlup durýandygy üçin onuň duzlulyk derejesi peselýär. Suw damdyryjydan näçe ara açyldygyça, suwuň hereket tizligi gowşaýar. Bu bolsa yzgarlandyrylýan meýdanyň daşynda duzuň ýygnanmagyna getirýär. Uly bolmadyk ygalyň hem şol duzlary ýuwup, aşak, kök saklaýan zolaga eltmegi we ekine zyýan ýetirmegi mümkindir. Bu ýagdaýyň öňüni almak üçin ýagyş ýagýan döwürleri damjalaýyn suwaryşy dowam etdirmeli. Duzlaryň kök saklanýan zolakdan aşaky gatlaklara ýuwlup gitmegini üpjün etmeli.

10 Iýul 2023

Ylym

Gowaça: geljegi uly täze görnüş

Hormatly Prezidentimiz ýurdumyzda ekilýän oba hojalyk ekinleriniň toprak-howa şertlerine laýyk gelýän, ýokary hilli, bol hasylly sortlaryny döretmegi we önümçilige ornaşdyrmagy esasy wezipe edip goýdy. Jogapkärli wezipäni ýerine ýetirmek üçin degişli ylmy-barlag işleri alnyp baryldy. Netijede, gowaçanyň inçe süýümli «Ýolöten — 58» sortuny döretdik. Ol Türkmen oba hojalyk institutynyň ylmy-önümçilik merkezinde gowaçanyň «Ýolöten — 42» sortunyň populýasiýasyndan ýekebara seçgi esasynda saýlanyp alnyp döredildi. Saýlantgy ösümlik bolsa 2016-njy ýylda alyndy. Ösümligiň düýbi çugdam boýly, aram ýaýbaň görnüşli, boýy 90 — 100 santimetr aralygynda, şahaly. Öser şahasy bir sany. Gürlük kadaly bolanda, bu şaha bolman hem biler. Baldagy orta ýogynlykda, tüýjümegräk, berk, ýere ýykylmazak bolup, güýzüne goňrumtyl gyzgylt reňke geçýär. Hasyl şahalary üçünji topara degişli. Goňras reňkde, esasy baldakdan ýiti burç bilen çykýar. Şahanyň düýbünden goşmaça gozalar döreýär. Esasy baldakdan ösýän şahalaryň bogun arasy 4-5 santimetr. Birinji hasyl şahasy 4-5-nji bogundan çykýar. Ýapragy orta ululykda, gök-ýaşyl reňkde, üsti tekiz, 3 — 5 ganata meňzeş ýaprakly. Ýapragyň arka ýüzünde 1-2 sany şiresi bolýar. Güli orta ululykda, sary reňkde. Düýbünde gyzyl menek (antosian) tegmili bar. Tozgalary mämişi, sarymtylrak, tozan haltajyklardan birneme ýokaryk çykyp durýar. Gülüň ýapraklary ort

7 Iýul 2023

Ylym

Kitapdyr ynsanyň baky hemrasy

Kitap deňsiz-taýsyz gymmatly hazyna bolmak bilen, ynsanyň aňyny ösdürmekde, labyzly okaýşyny, sazlaşykly sözleýşini, okan, öwrenen zatlaryny durmuşa ornaşdyrmak ýaly endikleri kemala getirmekde gymmatly serişde bolup hyzmat edýär. Ol adamyň ruhy dünýäsine egsilmez güýç-kuwwat berýär. Kalplara barýan ýol kitaplardan gözbaş alýar. Akyldar şahyrymyz, paýhas äleminiň parlak ýyldyzy Magtymguly Pyragy «Kitap okan gullar magnydan dokdur» diýip belleýär. Kitaby söýmek, oňa sarpa goýmak biziň milli ýörelgämizdir. Öz gözbaşyny müňýyllyklardan alyp gaýdýan halkymyz taryhyň ähli döwürlerinde ruhy-medeni gymmatlyklarymyza, paýhas hazynamyz bolan kitaplarymyza uly hormat goýupdyr. Berkarar döwletiň täze eýýamynyň Galkynyşy döwründe halkymyzy eşretli durmuşda ýaşadýan, edebi mirasymyzy döwrebap ösdürýän we adamzadyň ruhy gymmatlygy bolan kitaba belent sarpa goýýan Gahryman Arkadagymyza, Arkadagly Serdarymyza alkyşlarymyz egsilmezdir.

5 Iýul 2023

Ylym

In­no­wa­sion der­ňew­leriň ähmiýeti

Ar­heo­lo­gi­ýa ba­ra­da gür­rüň edi­len­de, onuň mag­lu­mat­la­ry­nyň esa­sy çeş­me­si hök­mün­de gö­rül­ýän ke­ra­mi­ka ýa-da küý­ze­gär­çi­lik önüm­le­ri­ne uly üns be­ril­ýär. Or­ta Azi­ýa­nyň mad­dy me­de­ni­ýe­tin­de aý­ra­tyn or­ny eýe­län syr­ça­ly ke­ra­mi­ka he­mi­şe alym­la­ryň üns mer­ke­zin­de bo­lup, se­ne­len­dir­mek­de wa­jyp gu­ral bo­lup çy­kyş ed­ýär, ta­kyk se­ne­len­dir­mä­ge müm­kin­çi­lik ber­ýän teň­ňe we beý­le­ki ta­pyn­dy­la­ryň ýok ýe­rin­de ke­ra­mi­ka­nyň se­ne­len­di­ri­ji gym­mat­lyk hök­mün­de wa­jyp­ly­gy has-da art­ýar. Ýur­du­my­zyň çä­gin­de ýü­ze çy­ka­ryl­ýan or­ta asyr­la­ra de­giş­li ke­ra­mi­ka önüm­le­ri özü­niň ne­pis­li­gi bi­len ta­pa­wut­lan­ýar. Esa­san hem syr­ça­la­nan küý­ze­gär­çi­lik önüm­le­ri öw­re­ni­len­de, ata-ba­ba­la­ry­my­zyň bu se­ne­di sun­gat de­re­je­si­ne ýe­ti­ren­dik­le­ri­ne göz ýe­tir­ýär­siň.

2 Iýul 2023

Ylym

Gün­do­ga­ryň meş­hur alymy

Öz döw­rü­niň gör­nük­li luk­ma­ny Abu Aly ibn Si­na­nyň bi­ze mi­ras go­ýup gi­den gol­lan­ma­la­ry­dyr ki­tap­la­ry luk­man­çy­lyk­da, ylym-bi­lim­de giň­den ula­nyl­ýar. Ol luk­man­çy­lyk we pel­se­pe ugur­la­ry bo­ýun­ça 200 ki­tap ýa­zyp­dyr. Onuň luk­man­çy­ly­ga de­giş­li «El-Ka­nun fit-Tib» (Te­bip­çi­li­giň ka­nu­ny) at­ly ki­ta­by te­bip­çi­lik yl­myn­da yg­ty­bar­ly eser hök­mün­de meş­hur bo­lup­dyr. Bu eser hä­zir­ki dö­wür­de luk­man­çy­lyk yl­myn­da hem ge­rek­li çeş­me­le­riň bi­ri bo­lup dur­ýar. «Yşa­rat-wel-Tem­bi­hat» (Fi­zi­ka we Me­ta­fi­zik bö­lüm­le­ri­ne de­giş­li).

2 Iýul 2023

Ylym

Ylym — üstünlikleriň açary

«Adam jemgyýetiň we döwletiň iň ýokary gymmatlygydyr» diýen ynsanperwer garaýyş Esasy Kanunymyzda berkidilendir. Milli Liderimiziň ýörelgä öwrülen «Döwlet adam üçindir!» diýen şygary hem muny doly tassyklaýar. Arkadagly Serdarymyzyň öňe süren «Watan diňe halky bilen Watandyr! Döwlet diňe halky bilen döwletdir!» diýen ýörelgesi Gahryman Arkadagymyzyň parasady bolup ýol görkezen, Konstitusiýamyzyň esasynda goýlan, mundan aňyrda ata-babalarymyzyň müňlerçe ýyllyk taryhynda şöhlelenen, berk kada öwrülen milli nusgany täze döwürde, täze öwüşgin bilen dünýä çykardy. Şeýlelikde, jemgyýetiň we döwletiň iň ýokary gymmatlygy bolan adamyň saglygyny goramak ýurdumyzda döwlet syýasatynyň örän möhüm ugry bolup durýar. «Berkarar döwletiň täze eýýamynyň Galkynyşy: Türkmenistany 2022 — 2052-nji ýyllarda durmuş-ykdysady taýdan ösdürmegiň Milli maksatnamasy», «Türkmenistanyň Prezidentiniň ýurdumyzy 2022 — 2028-nji ýyllarda durmuş-ykdysady taýdan ösdürmegiň Maksatnamasy», «Saglyk» Döwlet maksatnamasy ýaly maksatnamalar üstünlikli amala aşyrylýar. Beýleki ulgamlar bilen birlikde, saglygy goraýyş ulgamynda-da giň gerimli oňyn işler bitirilýär. Aşgabatda we welaýatlarda häzirki zaman ylmy-kliniki merkezleri, şypahanalar, döwrebap derman kärhanalary, saglyk öýleri gurlup ulanmaga berilýär. Dogrusy, ynsan saglygyny goramak, berkitmek ugrunda durmuşa geçirilýän işler juda köptaraplydyr. Ol

28 Iýun 2023

Ylym

Akyldar şahyryň döredijiligi ylmy esasda öwrenilýär

Ýakynda paýtagtymyzda «Ber­ka­rar döw­le­tiň tä­ze eý­ýa­my­nyň Gal­ky­ny­şy döw­ri we Mag­tym­gu­ly Py­ra­gy» at­ly hal­ka­ra yl­my mas­la­hat ge­çi­ril­di. Hal­ka­ra yl­my mas­la­ha­ta dün­ýä­niň en­çe­me ýurt­la­ryn­dan alym­lar, ede­bi­ýat­şy­nas­lar, mag­tym­gu­ly­şy­nas­lar, hal­ka­ra gu­ra­ma­la­ryň, köp­çü­lik­le­ýin ha­bar be­riş se­riş­de­le­ri­niň we­kil­le­ri, ta­lyp­lar gat­naş­dy­lar. Biz be­ýik akyl­dar şa­hyr Mag­tym­gu­ly Py­ra­gy­nyň dö­re­di­ji­lik dün­ýä­si­ni yl­my taý­dan öw­re­nip, dün­ýä jem­gy­ýet­çi­li­gi­ne ýe­tir­ýän alym­la­ryň tä­sir­li söh­bet­le­ri­ni ga­ze­tiň oky­jy­la­ry­na ýe­tir­me­gi ma­kul bil­dik. Ka­ka­jan JAN­BE­KOW,Türk­me­nis­ta­nyň Ylym­lar aka­de­mi­ýa­sy­nyň Mag­tym­gu­ly adyn­da­ky Dil, ede­bi­ýat we mil­li gol­ýaz­ma­lar ins­ti­tu­tynyň alym kätibi, taryh ylymlarynyň kandidaty:

27 Iýun 2023

Ylym

Wodorod ýangyjynyň täze çeşmesi

Şweýsariýanyň Lozanna Federal politehniki mekdebiniň alymlary wodorod ýangyjyny öndürmek üçin miweleriň we ösümlikleriň biodürlüligini ulandylar. Munuň üçin mekgejöwen başjagazlaryny, banan, pyrtykal, kokos gabyklaryny, kofe dänesini guradyp owratdylar. Guradylan önümler ýörite reaktora ýerleşdirildi. Onda alymlar ksenon çyrasyny ulanyp, biodürlüligiň özüne siňdiren kuwwatly ýagtylyk impulsyny almagy başardylar. Emele gelen külkäniň (poroşogyň) sintetiki gaza we biokömre öwrülmeginiň fototermiki bolmagy üçin geçirilen tejribe garaşylýan netijäni berdi. Maddanyň her kilogramy, takmynan, 100 litr wodorod we 330 gram biokömür öndürmäge ukyply diýlip kesgitlenildi. Şu tejribede ýangyjyň 30 göterimi guradylan banan gabygyndan ybarat boldy.

27 Iýun 2023

Ylym

Magtymguly — agzybirligiň şahyry

Düýn paýtagtymyzda «Berkarar döwletiň täze eýýamynyň Galkynyşy döwri we Magtymguly Pyragy» atly halkara ylmy maslahaty geçirildi. Medeniýet we sungat işgärleriniň hem-de Magtymguly Pyragynyň şygryýet gününiň Türki döwletleriň Medeniýet hepdeligi bilen gabat gelmegi ýurdumyzda toýdur baýramlaryň goşa-goşadan tutulýandygynyň subutnamasy boldy. Halkara ylmy maslahata dünýäniň dürli ýerlerinde türkmen taryhyny, medeniýetini edebiýatyny öwrenýän alymlaryň birnäçesi gatnaşdy. Dynç güni myhmanlar türkmen sährasyny ýada salýan, hatar guran kerwenleri janlandyrýan «Garagum» myhmanhanasynda ýerleşenlerinden soň, ýurdumyzyň taryhy-medeni ýerlerine gezelenç etdiler. Olar ilki ÝUNESKO-nyň Bütindünýä medeni mirasynda orun alan gadymy Nusaý galasyna aýlandylar. Şondan soň, myhmanlar Türkmenistanyň Döwlet medeniýet merkeziniň Döwlet muzeýindäki, Türkmen halysynyň milli muzeýindäki gymmatlyklarymyz bilen tanyşdylar. Myhmanlaryň «Aşgabat» kinokonsert merkezinde Magtymguly Pyragynyň durmuş ýoluny, ruhy dünýäsini janlandyrýan «Istärin» atly kinofilme tomaşa etmekleri has-da täsirli boldy. «Berkarar döwletiň täze eýýamynyň Galkynyşy döwri we Magtymguly Pyragy» atly halkara ylmy maslahatyň Magtymguly adyndaky Türkmen döwlet uniwersitetinde dabaraly açylyşy boldy. Soňra «Pyragy hem Arkadag — köňüllere şamçyrag» diýen at bilen Halkara ynsanperwer ylymlary we ösüş uniwersitetinde, «Magtymguly

26 Iýun 2023

Ylym

Gündogaryň meşhur lukmanyna bagyşlandy

Saglygy goraýyş ulgamyny ösdürmegiň esasy ugurlary «Saglyk» Döwlet maksatnamasy esasynda durmuşa geçirilýär. Bu resminamanyň esasy maksady halkymyzyň saglyk ýagdaýyny gowulandyrmakdan, adam ömrüniň dowamlylygyny artdyrmakdan, kämil hem-de ýokary derejeli saglygy goraýyş ulgamyny döretmekden ybaratdyr. 2023-nji ýylyň 24-nji iýunynda Türkmenistanyň Saglygy goraýyş we derman senagaty ministrliginiň, Bilim minisrtliginiň, Myrat Garryýew adyndaky Türkmenistanyň Döwlet lukmançylyk uniwersitetiniň bilelikde guramagynda uniwersitetiň mejlisler zalynda Gündogaryň meşhur lukmany Abu Aly Ibn Sinanyň lukmançylyk mirasyna bagyşlanan ylmy-amaly maslahat geçirildi.

26 Iýun 2023

Ylym

Nebitiň bugaryp gidýän ýeňil fraksiýalarynyň mukdaryny azaltmak

Türkmenistanyň çäginde nebiti we nebit önümlerini saklamak üçin 500÷5000 m3 göwrümli dik polat rezerwuarlar (çelekler) ulanylýar. Olaryň gurluşy we goşmaça ulanylýan enjamlaryň işleýiş mümkinçiligi Ýewropa sebitindäki 30oC temperaturadan ýokary bolmadyk howa şertine niýetlenendir. Rezerwuaryň içki gurluşy nebit we nebit önümleriniň üstüni örtüji pontondan (saldan) ýa-da ýüzýän beýleki örtüklerden peýdalanmaga mümkinçilik bermeýär. Galyberse-de, nebitiň ýeňil fraksiýalarynyň (düzüm bölekleriniň) bugarmasyny azaltmak maksady bilen rezerwuaryň üçeginde 200 Pa artykmaç basyşy döretmek üçin niýetlenen «dem alyş» goraýjy klapanlar we beýleki serişdeler oturdylýar. Olar üçege agram salyp, onda poslama hadysasyny tizleşdirýän artykmaç mehaniki güýjenmäni döredýär. Geçirilen seljermeleriň netijelerinden mälim bolşy ýaly, Türkmenistanyň çäginde polat rezerwuarlarda nebit we nebit önümleri saklananda, birnäçe ýagdaýlar ýüze çykýar. Olardan nebit alnanda, «dem alyş» klapanyň üsti bilen düzüminde suw bugy bolan howa rezerwuaryň içine girýär. Gijelerine ýa-da daşarky howanyň sowuk şertinde suw bugy suwuk hala geçip, rezerwuaryň üçeginde we onuň içki diwarynda damja görnüşinde çökýär. Bu bolsa polat rezerwuaryň poslamagyna getirýär. Rezerwuaryň üçegi endigan poslasa-da, onuň içki diwary tegmil görnüşinde poslama duçar bolýar. Daşky gurşawyň temperaturasynyň ýokarlanmagy bilen damjalaryň posla

26 Iýun 2023

Ylym

Burawlanylýan guýularda buraw erginleriniň ýuwudylmasynyň öňüni almagyň usullary

Nebit we gaz ýataklarynyň önümçiliklerini talabalaýyk netijeli ýola goýmak buraw erginleriniň himiki düzümine we häsiýetlerine bagly bolup durýar. Esasan hem, önümçiligi ýokarlandyrmak, ýagny nebitiň we gazyň çykarylyşyny artdyrmak üçin buraw erginleriniň ýuwudylmasynyň öňüni almak wajyp meseledir. Buraw erginleriniň ýuwudylmasynyň öňüni almak üçin kolmatantlaryň kompozisiýasy dürli granulometriki düzümli dolduryjylar görnüşde (hek daşy, mermer, dolomit, mel, gyryndylar we beýlekiler) ulanylýar.

26 Iýun 2023

Ylym

Ýurduň kuwwatly güýji

Ylym we bilim islendik döwletiň hem-de jemgyýetiň ösüşiniň binýady, möhüm şerti bolup durýar. Arkadagly Serdarymyzyň belleýşi ýaly, ylym her bir şahsyýetiň, jemgyýetiň, döwletiň barlygy, berkararlygy, bakylygy hem-de dowamaty üçin uly ähmiýete eýedir. «Berkarar döwletiň täze eýýamynyň Galkynyşy: Türkmenistany 2022 — 2052-nji ýyllarda durmuş-ykdysady taýdan ösdürmegiň Milli maksatnamasynda» kesgitlenen belent wezipelere laýyklykda, ykdysadyýetiň binýatlaýyn pudaklarynda dünýä ylmynyň gazananlarynyň we tejribesiniň giňden peýdalanylmagyna, düýpli, tejribe ähmiýetli ylmy barlaglaryň netijeleriniň önümçilige tapgyrlaýyn ornaşdyrylmagyna uly ähmiýet berilýär. «Türkmenistanda ylym ulgamyny 2020 — 2025-nji ýyllarda sanly ulgama geçirmegiň Maksatnamasynyň» üstünlikli amal edilmeginiň çäklerinde ýurdumyzyň ylym-bilim edaralaryna, ýokary we orta okuw mekdeplerine iň täze maglumat-kommunikasiýa tehnologiýalary ornaşdyrylýar. Internetiň üsti bilen dünýäniň ylmy binýadyna elýeterli tehnologiýalar, elektron kitaphanalary döredilýär. Bu şertler türkmen ýaşlaryny ylym ulgamyndaky täze açyşlara ruhlandyrýar. Hormatly Prezidentimiz: «Ylym ýaşlaryň özlerine, şu gününe we geljegine bolan ynamyny ösdürýär. Ylymly ýaşlar döwletimiziň kuwwatly güýjüdir, halkymyzyň belent maksatlara ýugrulan nurana geljegidir» diýýär.

24 Iýun 2023

Ylym

Geljegi uly himik

Türkmenlerde «Bilegi zor birini ýykar, bilimi zor — müňini» diýen parasatly söz bar. Bu pähim türkmeniň owal-ahyrda ylma, bilime teşnedigini, sowatly adamlara hormat goýýandygyny görkezýär. Hormatly Prezidentimiziň baştutanlygynda Arkadag Serdarly bagtyýar ýaşlar ýyly, sözüň doly manysynda, ylymlaryň we bilimleriň eýýamyna öwrüldi. Mährijemal Gündogdyýewa Aşgabat şäherindäki Saparmyrat Türkmenbaşy adyndaky ýöriteleşdirilen umumybilim berýän mekdep-internatynyň 10-njy synp okuwçysy. Daşyndan seredeniňde ol öz deň-duşlaryndan o diýen saýlanyp baranok, adaty mekdep okuwçysy. Ýöne onuň bilen himiýa hakynda gürrüň etseň, ony deň-duşlaryndan tapawutlandyrýan, nähilidir bir aýratynlygyň bardygy äşgär bolýar. Mährijemal öz geljegini ylymsyz asla göz öňüne getirip bilmeýär. Täze ylmy açyşlary edip, ýurdumyzyň ösüşlerine goşant goşmak — Mährijemalyň baş maksady. Yhlasly gyzyň uly himik bolmak arzuwy öz miwesini hem eçilip başlady. Ol üstümizdäki ýylda «Altyn asyryň altyn zehinleri» atly bäsleşikleriň çäginde mekdep okuwçylarynyň arasynda geçirilen ders bäsleşiginiň döwlet tapgyrynda himiýa dersi boýunça 2-nji orna mynasyp boldy. Ýakynda bolsa Mährijemal Özbegistanyň Hywa şäherinde mekdep okuwçylarynyň arasynda geçirilen Abu Reýhan Al Biruny adyndaky halkara olimpiadasynda bürünç medalyň eýesi boldy. Bäsleşige 15 ýurtdan 110-dan gowrak ýaş himikleriň gatnaşandygyny ýatlasak, onda Mährije

23 Iýun 2023

Ylym

Ylym — ösüşleriň özenini düzýän gymmatlyk

Paýtagtymyzda «Berkarar döwletiň täze eýýamynyň Galkynyşy döwründe ylym, tehnika we innowasion tehnologiýalar» atly halkara ylmy maslahat geçirildi. Ylymlar güni mynasybetli guralan bu forum ýurdumyzda ylym-bilim ulgamyny ösdürmek meseleleriniň hemişe üns merkezinde saklanylýandygynyň nobatdaky subutnamasy boldy. Foruma Türkmenistanyň Ylymlar akademiýasynyň ugurdaş institutlaryndan, ýokary okuw mekdeplerinden alymlar, mugallymlar we ýaş oýlap tapyjylar bilen birlikde, Azerbaýjanyň, Ermenistanyň, Belarusuň, Wýetnamyň, Russiýanyň, Koreýa Respublikasynyň, Täjigistanyň, Türkiýäniň, Ýaponiýanyň we beýleki ýurtlaryň ylmy edaralarynyň wekilleri gatnaşdylar. Diýarymyzyň öňdebaryjy ylym-bilim merkezi bolan Oguz han adyndaky Inžener-tehnologiýalar uniwersitetinde halkara maslahatyň açylyş dabarasy geçirildi. Bu ýerde ýokary okuw mekdepleriniň talyplarynyň, ýaş mugallymlaryň taýýarlan innowasion taslamalarynyň we tehnologiýalarynyň sergisi ýaýbaňlandyryldy. Sergide Türkmenistanyň Ylymlar akademiýasynyň institutlarynyň synag-tejribe we eýýäm önümçilige ornaşdyrmak tapgyryndaky innowasion hem-de kompýuter tehnikalary, mikroelektronika, biotehnologiýa, himiýa, interaktiw enjamlaşdyryş ugurlaryndaky institutlarynyň işläp taýýarlamalary görkezildi.

22 Iýun 2023

Ylym

Ýaş alymlar sylaglanyldy

12-nji iýunda Oguz han adyndaky Inžener-tehnologiýalar uniwersitetinde Türkmenistanyň ýaşlarynyň arasynda her ýylda geçirilýän ylmy işler boýunça bäsleşigiň ýeňijilerini sylaglamak dabarasy boldy. Döwlet derejesinde we ýurdumyzda her ýylyň 12-nji iýunynda bellenilýän Ylymlar gününiň öňüsyrasynda geçirilýän abraýly bäsleşigi Türkmenistanyň Ylymlar akademiýasy we Magtymguly adyndaky Ýaşlar guramasynyň Merkezi geňeşi bilelikde guraýar. Ylmy bäsleşige gatnaşýan zehinli ýaş alymlaryň, ylmy-barlag institutlarynyň, pudaklaýyn edaralaryň, önümçilik birleşikleriniň işgärleriniň, orta hünär we ýokary okuw mekdepleriniň mugallymlarydyr talyplarynyň, düýpli hem-de amaly ylma isleg bildirýän dürli hünärdäki ýaşlaryň sany ýyl-ýyldan artýar. Bäsleşigiň ýeňijilerini sylaglamak dabarasyna Hökümet agzalary, ministrlikleriň we pudaklaýyn dolandyryş edaralarynyň ýolbaşçylary, ylmy jemgyýetçiligiň wekilleri, ýokary okuw mekdepleriniň professor-mugallymlary, talyplar gatnaşdylar. Dünýäniň ylmy jemgyýetçiligi bilen özara gyzyklanma bildirilýän hyzmatdaşlygyň ösdürilmegini nazarlaýan «Berkarar döwletiň täze eýýamynyň Galkynyşy döwründe ylym, tehnika we innowasion tehnologiýalar» atly halkara ylmy maslahata gatnaşyjylar dabara hormatly myhman hökmünde çagyryldy.

22 Iýun 2023

Ylym

Ylym öwrenmek bagtdyr

Ar­ka­dag Ser­dar­ly bag­ty­ýar ýaş­lar ýy­lyn­da beý­le­ki ul­gam­lar bi­len bir­lik­de ylym, bi­lim pu­da­gyn­da hem san­ly ul­ga­ma geç­mek bi­len, in­no­wa­sion ösüş­le­riň esa­syn­da, ýag­ny in­te­rak­tiw, mul­ti­me­dia, on­laýn we beý­le­ki elekt­ron hyz­mat­lar­dan peý­da­lan­mak ar­ka­ly ama­la aşy­ryl­ýan giň ge­rim­li öz­gert­me­ler öz oňyn ne­ti­je­si­ni ber­ýär. Şeý­le öz­gert­me­le­riň esa­sy­ny bol­sa ylym, bi­lim düz­ýär. Gah­ry­man Ar­ka­da­gy­myz: «Ylym hem-de bi­lim adam­za­dyň be­ze­gi­dir. Äh­li dö­wür­ler­de be­ýik iş­ler, be­ýik öz­ge­riş­ler yl­myň we bi­li­miň güý­ji bi­len ama­la aşy­ry­lyp­dyr» di­ýip bel­le­ýär. Mu­nuň özi, äh­li ösüş­le­riň öze­niniň ylym öw­ren­mek, bi­lim al­mak bi­len bag­ly­dy­gy­ny aň­lad­ýar. Bil­şi­miz ýa­ly, alym­lar, şa­hyr­lar, da­na ki­şi­ler hem ylym öw­ren­me­gi he­mi­şe ün­däp­dir­ler, ne­si­hat edip­dir­ler. Hu­su­san-da, şa­hyr­lar öz dö­re­di­ji­lik­le­rin­de ýaş nes­li ter­bi­ýe­le­mek­de edep-öwüt me­se­le­si­ne aý­ra­tyn üns be­rip­dir­ler. Bu ýag­da­ýy geç­miş­de ýa­şap ge­çen türk­men nus­ga­wy şa­hyr­la­ryň şy­gyr­la­ryn­da hem gör­mek bol­ýar. Akyl­dar şa­hy­ry­myz Mag­tym­gu­ly Py­ra­gy:

20 Iýun 2023

Ylym

Tehnologiýalar merkezi: maksatlar, wezipeler we täze gözýetimler

16-njy iýunda Arkadag şäherinde geçirilen Ministrler Kabinetiniň giňişleýin göçme mejlisiniň öňüsyrasynda hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedow Arkadag şäheriniň Gurbanguly Berdimuhamedow adyndaky çagalar sagaldyş-dikeldiş merkeziniň eýwanynda ýaýbaňlandyrylan dürli önümleriň sergisini synlady. Şolaryň hatarynda Türkmenistanyň Ylymlar akademiýasynyň Tehnologiýalar merkezinde işlenip taýýarlanylan önümler hem bar. Tehnologiýalar merkezinde döwlet maksatnamalary esasynda, ylmy-barlag işleriniň netijelerine laýyklykda, 11 ugur boýunça açyşlar ýurdumyzyň ykdysadyýetiniň dürli ugurlaryna gönükdirildi. Merkeziň barlaghanalarynda işlenip taýýarlanylan önümler we ylmy açyşlaryň netijeleri boýunça birnäçe patentler alyndy. Döwlet Baştutanymyz sergi bilen tanşyp, ýurdumyzda bar bolan çig mallardan taýýarlanylýan önümleriň, dermanlyk serişdeleriň işjeň ulanylmagy, bu ugra degişli önümçiligiň eksport mümkinçiliginiň artdyrylmagy bilen baglanyşykly meselelere möhüm ähmiýet berilmelidigini belledi. Munuň özi milli ykdysadyýetimiziň kuwwatyny artdyrmakda-da uly ähmiýete eýedir. Mälim bolşy ýaly, 2014-nji ýylyň 12-nji iýunynda alym Arkadagymyzyň beýik başlangyçlary bilen dünýäniň iň öňdebaryjy tejribeleri nazara alnyp bina edilen Türkmenistanyň Ylymlar akademiýasynyň Tehnologiýalar merkezi açylyp ulanylmaga berildi. Dokuz ýyl bäri bu merkez bäsdeşlige ukyply hem-de ýurdumy

20 Iýun 2023

Ylym

Türkmenistanda nebite gözleg işleriniň netijeliligini ýokarlandyrmagyň ugurlary

Döwlet Baştutanymyz tarapyndan täze, geljegi uly ýataklary gözläp tapmagyň hasabyna nebitgaz senagatynyň çig mal binýadyny pugtalandyrmakda ýurdumyzyň ähli sebitlerinde, şol sanda günbatarda Hazarýaka zolagynda nebite gönükdirilen geologiýa-gözleg, geofizika barlaglaryny işjeňleşdirmegiň möhümdigi nygtalýar. Şonuň bilen baglylykda, bu barlaglaryň täze, sanly tehnologiýalary, döwrebap enjamlary hem-de programma üpjünçiliklerini ulanmak arkaly ýerine ýetirmegiň gerekdigi aýdylýar. Bu babatda Günbatar Türkmen çöketliginiň Günorta-Hazar nebitgazly ulgamy ýurdumyzyň suwuk uglewodorodlarynyň (nebit+kondensat) esasy bölegini, ýagny 80%-den gowragyny jemlemek bilen, çykarylýan nebitiň hem 90%-i oňa degişlidir.

19 Iýun 2023

Ylym

Halkara ýeňişli ýaş himikler

Ýurdumyzda ýaş nesilleriň kämil ylymly-bilimli, döwrebap düşünjeli, giň dünýägaraýyşly bolup kemala gelmekleri ugrunda edilýän tagallalar öz oňyn netijelerini berýär. Zehinli ýaşlary ýüze çykarmak, olaryň alýan bilimlerini çuňlaşdyrmak, hünärlere ugrukdyrmak maksady bilen döwlet we halkara derejesinde ders, taslama, ylmy bäsleşikler geçirilýär. Öz zehinleri, ukyp-başarnyklary bilen şeýle bäsleşiklerde ýeňişden paýly ýaşlarymyzyň her bir üstünligi eziz Watanymyzyň abraý-mertebesini belende galdyrýar. Ýakynda ýaş himik mekdep okuwçylarymyzyň Halkara Mendeleýew himiýa olimpiadasyndan ýeňişli gelmekleri hem munuň aýdyň subutnamasydyr.

17 Iýun 2023

Ylym