Gözelligiň waspy

Şu gün – 24-nji dekabrda Türkmen halysynyň milli muzeýinde ÝUNESKO-nyň işleri barada Türkmenistanyň milli toparynyň sekretariatynyň, «Türkmenhaly» döwlet birleşigi we  «El darak» hojalyk jemgyýeti bilen bilelikde guramagynda «Ykbaly hala siňen zenanlar» atly fotosuratlaryň sergisi geçirildi. Sergidäki gadymy halylarymyzyň suratlaryny göreniňde, ene-mamalarymyzyň ýürek arzuwlaryny siňdirip dokan ajaýyp halylarynyň asyrlara aşjak kämil nagyş-nusgalaryny döredendigine ýene bir gezek göz ýetirýärsiň.  

Bäsleşigiň jemi jemlendi

Berkarar döwletiň täze eýýamynyň Galkynyşy döwrüniň her bir güni toý-baýramlara beslenýär. Ynha, taryhy wakalara, şanly senelere, toý-baýramlara beslenen «Pähim-paýhas ummany Magtymguly Pyragy» ýyly hem tamamlanyp barýar.

«Hakyda göwheri» hakydalarda

Milli buýsanç! Iki sözden ybarat bu jümlede çuňňur many bar. Ol türkmendigiňe, bu beýik milletiň şöhratly taryhyna, taryhy şahsyýetlerine, döwletlilik ýörelgelerine, baý milli mirasyna, köpöwüşginli ruhy-medeni gymmatlyklaryna, däp-dessurlaryna buýsanjyň beýany. Gahryman Arkadagymyz «Pähim-paýhas ummany Magtymguly Pyragy» ýylynyň tamamlanyp barýan günlerinde halkymyza sowgat eden «Hakyda göwheri» atly täze eserinde: «Ynsany bagtyýarlyga ýetirýän esasy sebäpleriň biri milli buýsanç arkaly kemala gelýär. Milli buýsanjyň gözbaşynda bolsa halkyň müňýyllyklardan gözbaş alýan şöhratly taryhy bardyr» diýip ýazýar. Milli Liderimiz täze eserinde şöhratly taryhymyza, şanly geçmişimize ýene-de bir gezek ýüzlenmek bilen, her birimiziň kalbymyzda bagtyýarlyga ýetirýän milli buýsanjy oýarýar. Turuwbaşdan, täze kitabyň taryhy maglumatlara, ylmy garaýyşlara baýdygyny, many-mazmun, edebi-çeperçilik taýdan tapawutlanýandygyny bellemeli. Çünki mydama döredijilik gözleginde bolan Milli Liderimiz ony döretmekde mundan ozal ýazan we giň okyjylar köpçüligine ýetiren kitaplaryny, şeýle hem Watanymyzyň at-abraýy üçin gijesini gündiz edip işleýän arheologlaryň täze taryhy tapyndylar esasynda toplan maglumatlaryny, daşary ýurtlardan getirilen golýazmalar esasynda pikir ýöredip boljak

Türki dünýä — gadymy kökleriň täze daragty

Ýakymly ýylyň ýatlamasy

«Pähim-paýhas ummany Magtymguly Pyragy» ýyly diýlip yglan edilen 2024-nji ýyl halkymyza egsilmez bagt, rysgal-bereket eçilip, köňüllerde ýatdan çykmajak ýakymly ýatlamalary galdyrdy. Gündogar edebiýatynyň görnükli wekili, akyldar şahyrymyz Magtymguly Pyragynyň adyny göteren bu ýyl ata Watanymyza şan-şöhrat, abraý-mertebe getirdi. «Wagt bir ganatly guş» diýleni. 2024-nji ýyla gadam basanymyz ýaňy ýalydy, eýýäm uly rowaçlyklara besläp, şöhratly ýyly taryhyň gatyna ugratmagymyza az wagt galdy. Bu ýylda durmuşa geçirilen döwletli başlangyçlar il-günümize egsilmez şatlyk paýlady. Biz hem «Zenan kalby» žurnalynyň şu sanynda 2024-nji ýylyň dowamynda hormatly Prezidentimiziň Permandyr Kararlary esasynda hormatly ada, şeýle-de Şa serpaýlaryna mynasyp bolan zenanlaryň birnäçesiniň ýürek buýsanjyny okyjylara ýetirmegi makul bildik.

Bagtdan serpaýly ýaşlar

Peder pentlerinde eger uzak geljegi nazarlaýan ösüşleri maksat edinýän bolsaň onda giň gözýetimli nesilleri terbiýeläp ýetişdirmelidigi barada aýdylýar. Türkmenistanyň Magtymguly adyndaky Ýaşlar guramasynyň ÝUNESKO-nyň Bütindünýä Ýaşlar jemgyýetine resmi agza bolmagy türkmen ýaşlarynyň halkara hyzmatdaşlygyndaky üstünlikleriniň rowaçlyklarydyr. Hormatly Prezidentimiz «Ýaşlar — Watanyň daýanjy» atly ajaýyp eserinde: «Ýaşlar döwletimiziň kuwwatly güýjüdir, halkymyzyň belent maksatlara ýugrulan nurana geljegidir. Ýaşlar türkmen halkynyň döwletlilik ýol-ýörelgesiniň mizemez mertebesidir, baky dowamatydyr» diýip, türkmen ýaşlaryna uly ynam bildirýär. Häzirki wagtda ýurdumyzyň içeri hem daşary syýasatynda ýetilýän belent sepgitleri halkymyza wagyz etmekde ýaşlaryň möhüm orny eýeleýändigi bellenilmäge mynasypdyr.

GENDER DEŇLIGI BABATDA SAZLAŞYKLY IŞLER

«Pähim-paýhas ummany Magtymguly Pyragy» ýylynyň 19 — 21-nji noýabrynda Tailand Patyşalygynyň Bangkok şäherinde Birleşen Milletler Guramasynyň Aziýa — Ýuwaş umman sebiti boýunça Ykdysady we Durmuş komissiýasynyň gender deňligi we zenanlaryň ygtyýarlyklaryny artdyrmak boýunça «BMG — Zenanlar» düzümi bilen bilelikde guramagynda zenanlaryň ýagdaýy boýunça IV Bütindünýä maslahatynyň Pekin jarnamasynyň hem-de Hereketleriň platformasynyň kabul edilmeginiň 30 ýyllygyna bagyşlanan ministrler maslahaty geçirildi. Oňa Aziýa — Ýuwaş umman sebitiniň ýurtlarynyň, şol sanda Garaşsyz, hemişelik Bitarap Türkmenistanyň wekiliýeti hem gatnaşdy.

Halkara kinofestiwal — täze üstünliklere badalga

Milli sungatyň sarpalanýan döwründe gül goýny baky bagtyýarlyga beslenýän eziz Diýarymyzda ýene-de bir şanly waka «Gorkut ata» atly halkara kinofestiwaly geçirildi. Bu dabaraly çäre gözel paýtagtymyz Aşgabat şäherinde 2024-nji ýylyň noýabr aýynyň 13 — 15-i aralygynda dowam edip, TÜRKSOÝ-na agza döwletleriň kino dünýäsinde ýetilen uly üstünlikleriň beýany boldy. Biz hem Türkmen döwlet medeniýet institutynyň halypa mugallymlary hem-de bagtyýar talyplary bolup bu ajaýyp dabara gatnaşdyk. 13-nji noýabrda Türkmenistanyň Döwlet medeniýet merkeziniň Mukamlar köşgünde kinofestiwalyň açylyş dabarasy uly şowhuna beslendi. Kinofestiwala gatnaşyjy daşary ýurt kinoaktýorlary we kinorežissýorlary gyzyl düşegiň üstünden dabara bilen geçdiler. Soňra kinofestiwalyň dowamynda görkeziljek filmleriň we režissýorlaryň tanyşdyrylyş dabarasy bolup geçdi. Dabaranyň dowamynda ussat aýdymçylarymyz türkmen kinofilmlerinden täsirli aýdymlary ýerine ýetirdiler. Ol ýerde doganlyk ýurtlaryň kino äleminde ýetilen üstünlikleri dabaralandyrýan filmleriň surat sergisi gurnalyp, doganlyk halklaryň kino ýyldyzlary bilen tanyşmaga hem giň mümkinçilik döredi.

Zenan bagty — Zemin bagty

Zenan bolup zenan dünýäsi hakynda gürrüň açmak örän üýtgeşik duýgyny bagyş edýär. Bu ýagdaý seni şol bir wagtyň özünde gulpaklyja gyzjagaz bolup ylgan ýyllaryňa, ulugyzlygyň jadyly dünýäsine gadam goýan günleriňe, gyzyl çog kürtäni başyňa atyp, gelnalyjynyň şowhuny bilen gelinlik älemine aralaşan pursatlaryňa dolaýar. Ondan soňra bolsa, seniň zenan bolup dünýä inmek bilen ykbalyňa ýazylan iň uly bagt — enelik bagtyny ýüze sylyşyň... Ilkinji gezek «Eje!» sözüni eşiden çagyň, joşgundan ýaňa ýere-göge sygmaýşyň... Yzyny zenan dünýäsine mahsus, başga-da ençeme sanasaň sanap oturmaly ýakymly ýatlamalar bilen dowam edip bilýärkäň, zenan bolup dünýä inendigiňe buýsanýarsyň, edil şonuň ýaly-da, saňa Hak tarapyn nähili belent borjuň hem jogapkärçiligiň ynanylandygyna düşünýärsiň. Özeninde Watana mynasyp, ile haýyrly perzentleri terbiýeläp ýetişdirmek ýaly asylly maksat duran ol jogapkärçilik, seniň ene bolan günüň başlanyp, ömrüň boýy dowam edýär. Zenan maşgala türkmen neslini dowamat-dowam edýän ynsan. Zandy asylzadalykdan gaýdýan türkmen zenanlarynyň maşgala ojagyna wepa-ygrary, perzentlerine bolan hamraklygy barada birnäçe eserler döredilipdir. Ine, elimde türkmen halkynyň Milli Lideri Gahryman Arkadagymyzyň süňňi-sütüni söýg

«Açýas Watan üçin hazyna baryn...»

Her ýylyň dekabr aýynda Garaşsyz Watanymyzda uly ruhubelentlik bilen bellenilýän Nebitgaz senagaty we geologiýa işgärleriniň hünär baýramçylygy mynasybetli bu ugurda zähmet çekýän zenanlaryň waspyny ýetirmek maksady bilen, «Türkmengaz» döwlet konserniniň Ylmy-barlag tebigy gaz institutyna bardyk. Bizi garşy alan geologiýa bölüminiň başlygy Annadurdy Meretgeldiýew bölümiň gaz känleriniň geologik-mowzuk barlag we taslamalaşdyryş barlaghanasynyň müdiri Aýjemal Ezizowanyň köp ýyllardan bäri işläp, göreldeli zähmeti bilen tanalýandygyny, bu ugurdan ylmy iş bilen meşgullanýandygyny aýdyp, bizi ol zenanyň ýanyna alyp bardy. Iş stolunyň başynda oturan orta boýly, çepiksije zenan mähribanlyk bilen salam berip, bize-de oturmagy mürähet etdi. Onuň bilen söhbetdeşligimiz uzaga çekdi. Aýjemal orta mekdepden soň Türkmen döwlet politehniki institutyna (häzirki Türkmen döwlet binagärlik-gurluşyk instituty) okuwa girýär. Bu ýokary okuw mekdebini üstünlikli tamamlap, geofizik hünärini ele alýar. Manyly ömrüniň agramly bölegini Döwletabatda gaz ýataklarynyň özleşdirilişine bagyş edip, gözleg-barlag işlerine gatnaşan, gaz kondensatly käniň işlenip taýýarlanylmagyna uly goşant goşan Baýmyrat aga gyzynyň bu ugry saýlap alanyna az begenmeýär. «Aýjemal, gyzym, seniň ata kesb

Terbiýäniň gözbaşy — maşgala

Halkymyz ähli gözellikleriň naýbaşysyny edep-ekramda, asylly terbiýede görýär. Türkmeniň ruhunyň gözbaşy edepden başlanýar. Şonuň üçinem ene-mamalarymyz çagalarynyň terbiýesine diýseň eserdeň çemeleşipdir. Perzent seniň ömrüň ahyryna çenli ykbal ýoluňy ýagtyldyp, göwün guşuňa ganat berýän köňül telwasyňdyr. Enäniň perzendine hamraklygy tebigydyr. Akyldar şahyrymyz Magtymguly Pyragynyň «Yzlamaýan bolarmy?» atly şygrynda munuň sebäbi manyly setirler arkaly ussatlyk bilen açylyp görkezilýär. Tebigata biziň bilen deň dahylly janly-jandarlaryň ählisiniň-de öz balasyna nähili dözümsizdigini birin-birin beýan edýän dana şahyr şygrynyň soňuny: Magtymguly, haýwan bilse balasyn,Ynsan bagryn duzlamaýan bolarmy?

Gursagyma guýduň müň bir hyýaly...

(Oýlanma) Entek orta mekdebiň gapysyndan aýak basmadyk uçurlarym enemiň elinden düşürmän okaýan galyň sahaply, gollaryňa agram berýän saldamly kitabyny okamak höwesim meni hiç öz erkime goýmazdy. Enem kitaby eline alandan, ilki bilen, öz maňlaýyna, soňra meniňkä sylardy. Dogrusy, şol mahallar hiç zada düşünmedigem bolsam, keramatly zatlaryň maňlaýa sylynýandygyny bilýärdim. Ýaşajyk aňymda orun eýelän bu endige häzir-häzirlerem uýýaryn. Kitaby elime alanymda ilki maňlaýyma sylyp, soňra sahaplap başlaýaryn.

Mukaddes borja eýerip

Halkymyzyň ynsan mertebesini saklaýan we ony belende göterýän milli däp-dessurlary hiç wagtda hem ähmiýetini ýitirmeýär. Olary dogry berjaý edip, dowamata atarmak ýaş nesilleriň terbiýesine, başarnygyna we yhlasyna bagly. Şol asylly däpleriň iň ähmiýetlisi hem ata-enäni hormatlamak edebidir. Ata-ene bolmak miýesser eden her bir ynsan durmuşda özüni bagtly saýyp biler. Çünki perzent maşgala daragtyny dowamata atarýar. Her bir ene-ata perzendini ekläp-saklamak, iýdirmek, geýdirmek, ese-boýa galdyrmak, ylymly-bilimli, edep-terbiýeli, öýli-işikli etmek üçin ýyllarboýy yhlas edýär, köp zähmet çekýär. Perzent bütin ömrüne hyzmat etse-de, bu zatlaryň öwezini dolup bilmez. Ýöne esasy zat, perzendiň ene-atasyna goýýan hormat-sarpasydyr.

Haly — gözellik dowamaty

Türkmen halysy her bir ynsanyň ruhy teşneligini gandyrýar. Çitimlerden döreýän gudraty synlanyňda türkmen ojagynyň buýsanjy bolan enelerimiziň, göz guwanjymyz bolan gyz-gelinlerimiziň näderejede ukyp-başarnyklydygyna göz ýetirýärsiň. Türkmen tebigatynyň söz bilen waspyny ýetirip bolmaýan täsin gözelligini, mährem zenanlarymyzyň köňül arzuwlaryny, halkymyzyň gadymyýetini we şu gününi nagyşlaryň üsti bilen beýan edýän halyçylyk sungatymyz halkymyzyň milli buýsanjydyr. «Dört gazygyn diräp Zemin döşüne, toprakdan başlanýar bu beýik sungat» diýlişi ýaly, toprakdan başlap, toprakda gutarýan ajaýyp halylaryň içinde, gör, näçe sany arzuw-hyýallar, umytlar ýatandyr. Türkmen milli halyçylyk we keşdeçilik sungatynyň, ýüpekçilik we dokmaçylykda ýüpek önümçiliginiň däpleriniň Birleşen Milletler Guramasynyň Bilim, ylym we medeniýet boýunça guramasynyň — ÝUNESKO-nyň Adamzadyň maddy däl medeni mirasynyň görnükli nusgalarynyň sanawyna goşulmagy bu gymmatlyklarymyzyň bütin dünýäde ykrar edilendiginiň aýdyň güwäsidir. Haly dokamaklyk sabyrlylygy, irginsizligi, tutanýerliligi talap edýär. Zenan elleriniň gudratyndan dörän bu ajaýyp sungat eseri ene-mamalarymyzdan nesillerimize galan mirasdyr, geçmişimizden janly şaýatdyr, her bir maşgalanyň buýsanjydyr. Tü

Ýene-de Meňli hakynda

Magtymguly atamyzyň şahsy durmuşy hemmelere gyzykly. Ýöne wagt çäginiň daşlygy, XVIII-XIX asyrlaryň syýasy durnuksyzlygy köp maglumatlaryň ýitmegine getiripdir. «Magtymguly öz söýen gyzy Meňlä öýlenipdirmi, ol gyz kim?» diýen ýaly sowallary halk köpçüliginden häli-şindi eşitmek bolýar. Bu barada gapma-garşylykly pikirler köp. Takmynan, 300 ýylyň wakalarynyň içinde bolup, anyk maglumatlary ýazyp beýan edip giden adam ýok. Magtymguly atamyzyň goşgularynda-da bu barada jedelsiz jogap goýmandyr ýa-da biziň günlerimize gelip ýetmändir. Bu jogaby diňe biziň günlerimize gelip ýeten rowaýatlardan, Magtymguly atamyzyň nebereleriniň gürrüňlerinden, onuň goşgularyndan manysyny teswirläp almaly bolýar. Bu pikir barada adaty adamlar we Magtymgulynyň döredijiligini öwrenijiler iki topara bölünýärler. Birinji topar Magtymguly Meňlä öýlenipdir, soňra pelegiň şumlugy, ýagny Meňliniň dünýeden gaýtmagy zerarly aýra düşüpdir diýen pikiri öňe sürýär. Ýöne bu pikiri öňe sürýänleriň subutnamalaryny gowşak görýän.

BAGT GETIREN ÝYL ýa-da Aýazbaba lybasly ýigit

Gyş paslynyň gelmegi uludan-kiçä hemmeleri begendirýär. Sebäbi gyş paslynyň ortaky aýy iň gowy baýramçylyk — şatlyk-şowhun bilen Täze ýyl gelýär. Täze ýyl örän üýtgeşik, jadyly baýramçylyk. Ynha, ýene-de bu jadyly baýramçylyga sanlyja gün galdy. Täze ýyl baýramçylygyna ulularam garaşýandyr welin, çagalaryň begenjini hiç zat bilen deňemek mümkin däl. Ähli adamlar Täze ýyl baýramçylygy mynasybetli otaglaryny, ýaşyl öwsüp duran arça agajyny dürli görnüşli jäjekler, her hili reňkde öwsüp duran girlýandlar bilen bezeýärler. Menem adat bolşy ýaly, ähli aladamy dynç gününe goýupdym. Ol günem ýetip geldi. Adatça, her dynç güni säher bilen oýanman, biraz ýatýardym. Näme üçindir, bu gün säher bilen oýandym. Hemişeki endigime görä, penjiräni açyp, daş-töweregi synladym. Bar ýeri ap-ak gar basypdyr, özüniň owadan altyn şuglasyny saçýan Günüň şöhlesine ähli ýer edil künji sepilen ýaly, ýyldyraşyp, tebigatyň gözelligine görk goşýardy. Bu gözelligi synlap, göwnüm göterildi. Gowy görýän aýdymyma hiňlenip, öý işlerine güýmendim. Derrew öý-içerini tämizläp, otagymyzdaky Täze ýyl arçasyny bezemäge başladym.

Ýaşyl donly, ýagşy niýetli Täze ýyl

Ata-babalarymyzyň arkama-arka üns beren we ýagşy niýetler bilen garşy alýan Täze ýyly — 2025-nji ýyl müçenama boýunça ýylan ýyly hasaplanýar. Gündogar müçe ýyllary tebigaty, reňki, häsiýeti, sany boýunça häsiýetlendirilýär. Geljek 2025-nji ýyl tebigaty boýunça daragt bolup, reňki boýunça ýaşyl, häsiýeti boýunça Paýhas ýyldyzynyň aşagynda doglan, sany boýunça hem dokuzlyk hasaplanýar. Senenama boýunça 2025-nji ýyly hepdäniň çarşenbe güni çalşyp, ekabyry Merkurin (Atored) ýyldyzy hasaplanýar. Bu barada orta asyrda ýaşan Hoja Abdylkerim Termizi şeýle beýan edýär: «Täze ýyl çalşygy çarşenbede gelse, ekerançylyk we bakjaçylyk gülläp öser. Ol ýyl dünýä inen perzent alym, mugallym, tebip, lukman bolup ýetişer. Çalt pikirlenmäge ukyply bolar». Ýylan paýhasy we owadanlygy boýunça zenan maşgala degişli. Tebigat bilen sazlaşykly ýaşan ene-mamalarymyz gowy edilen işe «Ýylanyň damagyndan çykan ýaly nepis» diýipdirler. Gyz maşgalanyň owsun atyp duran saçyny şamara deňäpdirler. Keşdeçilik sungatynda hem ýylanlaryň ady bilen bagly nagyşlar bar.

ENE hakda poema

Dertliň şypa tapany, hassahana, Rebbim, goraweri hassa ýatany. Ene ýatyr başyn ýassyga goýup,Durmuş aladasyn gyrada goýup.

Göterildi il ykbaly, Pyragy

Beýik akyldar, söz şalygynyň serweri, jahankeşde, filosof, kämil şygyr bossany dünýä nusgawy edebiýatynyň gymmatly genji-hazynasyna öwrülen ynsanperwer, dana şahyryň üç asyrlyk toýunyň dünýä jemgyýetçiligi bilen bile bellenilmegi, elbetde, döwletlilikden nyşan. Magtymguly sözüm gysga şerhi köp,Bilmeze hiç, bilenlere nyrhy köp

Akly dana bolsun, özi türkana

Akyldar şahyrymyzyň edebi bilen eziz görülýän, haýasy bilen sarpalanýan gelin-gyzlarymyz baradaky ajaýyp goşgularynyň birini okap oturyşyma şu setiriň üstünden baranymda diňe şonuň özünde gatlanan manynyň näderejede çuňdugyna, gözeldigine haýran galyp, esli salym pikirlenip oturdym. Şahyryň tüýs biziň gelin-gyzlarymyzyň naýbaşy, gözel gylyk-häsiýetleriniň ählisini özünde jemleýän bu setirini sözümiziň başy — sözbaşy edinmegi mertebe bilip, dana şahyrymyzyň bu dogaýy arzuw-dilegleriniň her birimiziň kalbymyzda şineläp, gül ömrümize ýaraşyk bermegini, akyly dana, paýhasy dürdäne, sadadan türkana husny zyba senemleriň öýlerimiziň törüne gelşik berip, dünýämizi bezemeginiň arzuwlarynda gulaçlaýarys. Ynsan arzuwlarynyň çägi barmy? «Ogul, ogul» diýip, ogla ýeter, soň bir günem gyzjagaz, diýer, ýene-de bir gün taýjagaz, diýer. Garaz, saglyk bilen dogup ýaşýan gün-aýymyz olary «Hä» diýmänkäler çagalaryny gözli-başly, öýli-işikli etmek baradaky süýji aladalar bilen sepläp goýberer. Ana, onsoň ogly ýetişenler gowuja gyzyň arzuwynda, «ýitigimizi gözläp geldik» diýip gapysy kakylanlaram gyzlarynyň ýeriniň duşmagynyň arzuwynda bolarlar. «Ynsan soraşa-soraşa» diýleni. Garyndaşlyk açjak bolýan maşgalasyny sorap, idäp, göwnejaýladym hasap