HABARLAR

Daýhan hojalygynyň batly gadamlary

Hormatly Prezidentimiziň döredip berýän uly mümkinçiliklerinden ýerlikli peýdalanyp, ýer böleklerini uzakmöhletleýin kärendesine alýan daýhan hojalyklarynyň Köneürgenç etrabynda hem ençemesi bar. Şolaryň hatarynda «Akderýa» daýhan birleşiginiň çäginde hereket edýän 30 gektar meýdany öz içine alýan «Hormatly gallaçy» daýhan hojalygyny görkezmek bolar. Daýhan hojalygyna Guwanç Meredow ýolbaşçylyk edip, berkidilen ýeriň 15 gektaryny özleşdirip, alty ýyldan bäri guşgursak ak bugdaýy ösdürip ýetişdirýär. Geçen ýyl hojalyk şonça gektar ýerden 38 tonna 920 kilogram ýokary hilli azyklyk bugdaýy Watan harmanyna tabşyryp, ýyllyk meýilnamasyny 143 göterim ýerine ýetirdi. Munuň özi ýaş daýhanyň çeken asylly zähmetiniň kemsiz ýerine düşendiginden habar berýär.

18 Ýanwar 2021

Oba hojalyk

Ýylyň şygaryndan ruhlanyp

Berkarar döwletimiziň bagtyýarlyk döwründe her bir ýylymyz ýatdan çykmajak wakalara, taryhy pursatlara beslenýär. Geçen, 2020-nji ýylda hem täze taryhy döwrümiziň şöhratly sahypalaryna girjek şatlykly pursatlaryň ençemesine şaýat bolduk. Hormatly Prezidentimiziň gatnaşmagynda welaýatymyzyň Ak bugdaý etrabynyň dag tebigatynyň gözel künjekleriniň birinde «Bagabat» şypahanasynyň, Gökdepe etrabynyň Yzgant şäherçesinde Ahal welaýat Ýokanç keseller hassahanasynyň dabaraly ýagdaýda açylyp, ulanylmaga berilmegi hem ýatdan çykmajak taryhy wakalardyr. Galyberse-de, şanly ýylda welaýatymyzyň çäginde dürli maksatly başga-da ençeme desgalaryň açylyş dabaralaryna gözli şaýat bolduk.

17 Ýanwar 2021

Oba hojalyk

Ene toprak — altyn zerim

Ata-babalarymyz öz nesillerine toprak, ene ýer barada ençeme paýhasly sözleri miras galdyrypdyrlar. Olar umman ýaly giň we çuň manysy bilen seniň göz öňüňde bütin dünýäni janlandyrýar. Şondan bolsa gerek, obada doglup kemala gelen her bir adamyň özüni bilip, ilkinji sygynýan gudraty ene ýer bolup durýar. Ol sahy topragyň idegini kemsiz ýetirip, oňa uly umyt bilen tohum taşlaýar. Şeýdip, ýerden göwün diýen hasylyny alýar. Göräýmäge köp hysyrdyny talap edýän bu pişe hem-ä gyzykly, hem-de peýdaly. Halal zähmet bolsa, daýhana arassa girdeji getirýär, onuň eli uzadan ýerine ýetip, baýap başlaýar. Bu günki gün daýhanyň törüni çuwal-çuwal mäşdir noýba, bugdaý, akja tüwi, käşir, kelem bezeýär. Onuň saçagynda bolsa adyn tutan zadyň bar. Iň guwandyrýan ýeri, şol önümleriň ählisi türkmeniň sahy topragynda daýhan zähmeti bilen ýetişdirilen önümler.

17 Ýanwar 2021

Oba hojalyk

Göktereň

Biziň bu mukaddes topragymyzda yhlas etseň, bitmeýän ekin ýok. Göktereňi (halk arasynda terkädi ýa-da kaboçok hem diýilýär) göwnejaý taýýarlanan, dersi, suwy ýetirilen toprakda ekip, ýokary hasyl alyp bolýar. Göktereň gaty gabyklylar görnüşine degişli bolup, onuň gowy bişenleri mal iými üçin we tohumçylykda ulanylýar. Boýy ýeten ýaşajyklary bagryň işjeňligini sazlaýar. Tohumyndaky 50 göterime çenli bolan ýag we santonin maddasy adam içegesindäki gurçuklary we onuň tohumlaryny ýok edýär.

17 Ýanwar 2021

Oba hojalyk

Üzüm iýseň...

Irki zamanlarda üzüm hoşasynyň şekili bol hasylyň nyşany hasaplanypdyr. Muňa biz 1948-nji ýylda belli arheolog Masson tarapyndan Parfiýa döwletiniň paýtagty Nusaýda geçirilen gazuw-agtaryş işlerinde tapylan keramiki diwarlyklaryň böleklerinde çekilen üzüm hoşalarynyň şekilleri hem-de üzümçilik barada daşa ýazylan salgyt resminamalary arkaly hem göz ýetirip bilýäris. Gadymy döwürde keramika ýazylan we biziň şu günlerimize gelip ýeten taryhy tapyndynyň böleklerinde Gyýagamyş atly bir ýigide patyşa baky ýaşaýşyň dermanyny tapyp getirmegi buýurýar. Gyýagamyş dünýäniň köp bölegini aýlanýar. Bir gün çöl içinde suwsuz tapdan düşýär we özünden gidýär. Şonda bir kepderi gelip, çüňkünde suw daşap, ýigidi aýak üstüne galdyrýar. Soň guş Gyýagamyşa çüňkünde saklap ýören bir dänäni berýär hem-de adam dilinde gürläp:

17 Ýanwar 2021

Oba hojalyk

Mallary iýmitlendirmegiň kadalary

Nitratlar azot birleşmeleriniň duzlary bolup, olar lukmançylykda, weterinariýada, boýag önümçiliginde giňden ulanylýar. Azot önümleri ösümliklerden ýokary hasyl almakda mineral dökün görnüşinde giňden peýdalanylýar. Ýöne olaryň möçberi, wagty, dowamlylygy nädogry ulanylanda, agrotehniki çäreler dogry berjaý edilmedik ýagdaýynda ösümliklerde nitratlaryň, seýrek nitritleriň toplanmasy bolýar we şol ösümlikler bilen mallar iýmitlendirilende, zäherlenmeler ýüze çykýar. Mysal üçin, iýmitlik şugundyryň taýýarlanyş we saklanyş usulyýetleri bozulanda, onda saklanýan nitratlaryň nitritlere öwrülmegi bolup geçýär. Nitratlar we nitritler bilen mallaryň zäherlenmesi diňe azot saklaýan ösümlikler bilen bolman, azot önümleri bilen hapalanan suw çeşmeleriniň üstünden hem bolup bilýär. Amatly şertlerde (temperaturada, çyglylykda, Gün şöhlesiniň ýiti düşmeginde, makro we mikroelementleriň bolmagynda) nitratlar ösümlikleriň kök ulgamy bilen sorulýar we nitratlar — nitritlere — gidroksilamin reduktazdan ammiaga çenli dikelýär we soňra beloklary emele getirýän aminoturşylary sintezlemekde ulanylýar. Şeýle şertler bozulanda, ösümliklerde nitratlaryň toplanmasy bolýar we mallaryň zäherlenmelerine getirýär. Mallaryň toparlaýyn zäherlenmeleri iýmitlik üçin ekilýän otly meýda

17 Ýanwar 2021

Oba hojalyk

Çakyryk

Hazyna deňelýän Garagum sährasynda çakyryk diýen täsin guş ýaşaýar. Oba ýerlerinde alaja togan diýip bir guş bardyr, serçedenem kiçiräk uçup-ylgap siňek, çybyn-çirkeý, ary ýaly mör-möjekleri çöpläp ýörendir. Guýrugy uzynja çalymtyl, kellesi gara, ganaty keseligine ak-çalymtyl guşjagaz. Çakyrygam şoňa meňzeşiräk çopan goşunyň töwereginde sazakdyr gandymyň, çerkezdir sözeniň düýbünde gatyrak ýerden çukur gazyp höwürtgeleýär. Adamy penalap ýaşaýanynyň sebäbi, onuň ýumurtgasydyr gyzyletenelerine ýylanam, zemzenem, gyrgydyr çaýçaňňalagam, syçançydyr göwenegem hyrydar. Çopan goşunynyň töweregine bolsa, ýaňky ady agzalanlar gelip bilmeýär. Geläýse-de, çopanyň gazabyna duçar bolýar. Çakyrygam öz gezeginde çopanyň ýagşylygyny gaýtarmak üçin, gündiz ýatyp gijelerine-de sakyrtga, möý-içýan, çekirtge ýaly zatlary iýip, çopany goraýar. Eger ary ketegi duş gelse çakyryk hezil edip ukuda ýatan arylary çöpleýär. Gyzyl aryň ketegini dagy iş edinip köwläp-köwläp alýar. Çölde duýdansyz öňüňizde aýagy, çüňki uzynja, gözüniň daşy gara-ak, halkaly, arkasy, ganaty, döşi çäge pisint — melewşe-saryrak guş çyksa, tanap goýuň, ol çakyrykdyr. Çölde daňdan ilki bilen torgaý saýraýar. Ana şol wagt çakyryk çopan goşunyň töweregindäki suwdan ganyp, ga

17 Ýanwar 2021

Oba hojalyk

Barlaghananyň mümkinçilikleri

Hormatly Prezidentimiz ýurdumyzda azyk howpsuzlygyny üpjün etmekde uly ähmiýete eýe bolan oba hojalygyny, şol sanda maldarçylyk pudagyny hem ylmy esasda ösdürmekde uly tagalla edýär. «Türkmenistanyň Prezidentiniň ýurdumyzy 2019 — 2025-nji ýyllarda durmuş-ykdysady taýdan ösdürmegiň Maksatnamasynda» hem ilatyň maldarçylyk önümlerine bolan isleglerini kanagatlandyrmak maksady bilen, mallaryň baş sanyny artdyrmak, olaryň tohumçylyk-seçgi işlerini alyp barmak, önümliligini ýokarlandyrmak we ot-iýmlik binýadyny berkitmek babatynda degişli işleri geçirmek boýunça anyk wezipeler goýuldy. Şu wezipelerden ugur alyp, häzirki wagtda maldarçylyk pudagynda hem uly özgertmeler amala aşyrylýar. Dowardarçylyk Türkmenistanda maldarçylygyň kämilleşen, esasy pudaklarynyň biridir. Ýurdumyzyň özboluşly tebigy we howa şertleri bu pudagyň üstünlikli ýaýbaňlanmagy üçin örän amatlydyr.

17 Ýanwar 2021

Oba hojalyk

Halal zähmetiň höziri

Gözellik öz-özünden döränok. Ol gözellige teşne adamlaryň yhlasly, irginsiz zähmeti bilen döreýär. Babadaýhan etrabynyň Hasyl obasynyň ýaşaýjysy Annaoraz Berdiýew hem gözellik döredýän adamlaryň biri. Tüweleme, onuň mellek ýerindäki baglary göreniňde göwnüň göterilýär. Howlynyň içine saýaly daragtlar bezeg berse, mellegi dürli görnüşli miweli baglar tutup otyr. Olaryň arasynda üzüm, alma, aýwa, armyt, injir, nar ýaly miweli baglaryň ýüzden gowrak düýbi bar. Onuň bilen ýakyndan söhbetdeş bolanymyzda, ol ýetişdiren baglary barada täsirli gürrüň berdi: —Miweli we saýaly baglaryň gadyryny bilen adama olaryň miwesi-de, saýasy-da saglyk üçin tenekar, melhem bolup durýar. Kakama Sapar Berdiýew diýerdiler, ol uruş weteranydy. Bütin ömrüne diýen ýaly daýhan birleşigimizde sürüji bolup işledi. Işden ýadap gelendigine garamazdan, eline pilini, üzüm gaýçysyny alyp mellege girerdi. «Şu baglaryň içine girsem, ýadawlygymdan nam-nyşan galanok, birhili ýigdelen ýaly bolaýýan!» diýerdi. Bizi hem öz ýanyndan aýyrmazdy. Ol öwretmekden hiç ýaltanmazdy.

14 Ýanwar 2021

Oba hojalyk

Aralyk ekinler

Diýarymyzyň toprak-howa şertleri mukaddes ene topragymyzda datly miwedir ir-iýmişleriň, gök önümdir bakja ekinleriniň dürli görnüşlerini ýetişdirmäge, bir ýerden iki hasyl almaga, hatda gyşda gyşlaýan ýorunja, güýzlük arpadyr bugdaý ýaly ekinleri ekip, üçünji hasylyň düýbüni tutmaga doly mümkinçilik berýär. Ekin dolanyşygynyň aýlawyna laýyklykda, bir ýerden iki hasyl almak üçin güýzlük bugdaýdan soň gyşlaýan ekinlerden ýorunja, gant we gyzyl şugundyr, ot-iýmlik şugundyr, käşir, güýzlük kelem, işdäaçar otlar, düme we ýarym düme bakja ekinleri gowy netije berýär.

14 Ýanwar 2021

Oba hojalyk