"Aşgabat" gazeti

Esaslandyryjysy: Türkmenistanyň Ministrler Kabineti
Salgysy: Aşgabat şäheri, Garaşsyzlyk şaýoly, 100, Türkmenbaşynyň erkin döredijilik mekany
Telefon belgileri: 38-62-24, 39-95-24, 39-96-24
Email: asgabat-gazeti@sanly.tm

Gazeti PDF görnüşinde ýükläp almak

Habarlar

Gadymy Merw we Soltan Sanjar

XI — XII asyrlar Seljukly türkmenleriniň zamanasy bolup, dünýä taryhynyň sahypalaryna altyn harplar bilen ýazylandyr. Seljukly türkmenleriniň guran bu beýik döwleti özüniň höküm süren döwründe dünýäniň köp bölegine eýelik edip, dünýä mirasyna, onuň genji-hazynasyna uly goşant goşup, taryha «Beýik Seljukly türkmen döwleti» diýen at bilen girdi. Beýik Seljukly döwletiniň dürli döwürlerde dört sany paýtagty bolupdyr. Bu paýtagtlar Nişapur, Reý, Yspyhan we Merw bolupdyr. Bu şäherlerden Merwiň Diýarymyzda ýerleşmegi aýratyn buýsandyryjydyr. Hormatly Prezidentimiz «Türkmenistan — Beýik Ýüpek ýolunyň ýüregi» atly kitabynda: «Maru-Şahu-Jahan adyna eýe bolan Merw Soltangalanyň çäginde ýerleşip, ol Orta asyryň iň uly megapolis şäheri hökmünde ykrar edilipdir. Dünýäniň ähli künjeginden Merwe gelen ýollar şäheriň dört künjüne ýaýrapdyr» diýip ýazýar. Taryhyň dürli döwürlerinde ähmiýetini saklamagy başaran Merwiň iň pajarlap ösen döwürleriniň biri Beýik Seljuklylaryň döwründe bolupdyr. Seljuklylar 1038-nji ýylda Merwi gaznalylaryň elinden alyp, öz häkimiýetlerine birikdirmegi başarypdyrlar. 1040-njy ýyldaky meşhur Daňdanakan söweşinden soňra geçirilen geňeşde Horasanyň häkimiýetini alan Çagry beg Merwi dolandyryş merkezine öwrüpdir. Çagry begden soňra ogly Alp Arslan Horasanyň häkimi bolup, kakasynyň işlerini Merwde dowam etdiripdir.

26 Ýanwar 2022

Taryh

Türk­men ala­baýy ta­ry­hy çeş­me­ler­de

Gah­ry­man Ar­ka­da­gy­my­zyň pa­ra­sat­ly baş­tu­tan­ly­gyn­da Ber­ka­rar döw­le­ti­mi­ziň bag­ty­ýar­lyk döw­rün­de mil­li mi­ra­sy­my­zy çuň­ňur öw­ren­mek­de, dün­ýä ýaý­mak­da giň ge­rim­li iş­ler dur­mu­şa ge­çi­ril­ýär. Türk­men hal­ky asyr­la­ryň do­wa­myn­da umu­ma­dam­zat me­de­ni­ýe­ti­niň gen­ji-ha­zy­na­sy­na gaý­ta­lan­ma­jak gym­mat­lyk­la­ry go­şup, onuň has-da baý­laş­ma­gy­na düýp­li iter­gi ber­di. Mil­le­ti­mi­ziň şeý­le go­şant­la­ry­nyň bi­ri hem türk­men ala­ba­ýy­dyr. Türk­men ala­baý­la­ry­nyň ta­ry­hyň ir­ki dö­wür­le­rin­den bä­ri yn­sa­nyň ýa­kyn dos­ty, aý­ryl­maz hem­ra­sy bo­lup gel­ýän­di­gi­ni ýur­du­my­zyň çä­gin­dä­ki ga­dy­my ýa­dy­gär­lik­le­ri­miz­de ge­çi­ri­len ga­zuw-ag­ta­ryş iş­le­ri ne­ti­je­sin­de ýü­ze çy­ka­ry­lan ta­pyn­dy­lar hem aý­dyň su­but ed­ýär. Al­tyn­de­pe­de (b.e.öň II müň­ýyl­lyk) itiň heý­kel­ji­gi­niň ga­bat gel­me­gi, De­his­tan­da (XII-XIII a.a.) ta­py­lan ka­şin ke­ra­mi­ka­syn­da ta­zy­nyň şe­ki­li­niň bol­ma­gy türk­men it­le­ri­niň ta­ry­hy­ny asyr­la­ryň jüm­mü­şi­ne alyp gid­ýär.

25 Ýanwar 2022

Taryh

Gadymy Wasyň galalary

Gadymy döwrüň alymlary Wasyň töwereklerini «müňläp şäheriň ýurdy» diýip ykrar edipdirler. Bu baradaky gadymy ýazgylar pompeý, troýa, hytaý çeşmelerinde saklanyp galypdyr. Elbetde, dünýä ýaň salan gadymy Köneürgenjiň taryhy hem Was giňişliklerinde ýaşan halkyň ykbaly bilen aýrylmaz baglanyşyklydyr. Alymlaryň pikirine görä, «Was» sözi Amyderýanyň köne akymy bilen baglanyşykly bolupdyr. Derýalyk we Döwdan akymyndan Sarygamyş kölüne çenli aralygy tutýan giň, tekiz düzlük ýerlere gadymy Was diýlipdir. Şu aralykdaky şäherleri bolsa Was şäherleri diýip atlandyrypdyrlar.

23 Ýanwar 2022

Taryh

IDRIS BABA «Akyldaryň gadamy düşen mukaddes ýerler» atly makalalar toplumyndan

Idris baba medresesi beýik söz ussady Magtymguly Pyragynyň okap bilim alan ojagydyr. Ol Lebap welaýatynyň Halaç etrabynyň Magtymguly obasynyň çäginde, gojaman Jeýhunyň kenarynda ýerleşýär. Idris baba öz döwrüniň ylymly-bilimli adamy bolupdyr we birnäçe şägirtleri ösdürip ýetişdiripdir. Nyýazguly halypa, Magtymguly atamyz Idris babanyň şägirtleridir.

21 Ýanwar 2022

Taryh

Seýrek golýazmalaryň lukmanlary

Türkmenistanyň Ylymlar akademiýasynyň Magtymguly adyndaky Dil, edebiýat we milli golýazmalar instituty halkymyzyň milli gazananlaryny we asyrlaryň dowamynda kemala gelen däp-dessurlaryny ýaýratmak we wagyz etmekde diňe bir Türkmenistanda däl-de, eýsem, halkara möçberinde hem uly abraýa eýe boldy. Häzirki wagtda institutyň düzüminde 8 sany bölüm işleýär. Men rejeleýiş we abat saklaýyş bölüminiň işi barada durup geçmek isleýärin. Gadymy golýazmalary rejelemek we konserwirlemek işleri golýazmalar gaznasy döredilen pursadyndan bäri alnyp barylýar. Institutymyzyň ýazuw ýadygärlikleri iň bir isleg bildirilýän ilkinji çeşmeler bolup durýarlar we olardan mydama peýdalanylýar. Şeýle şertlerde olaryň abat saklanmagy aýratyn ähmiýete eýe bolýar. Seýrek duş gelýän we döwrüň aýap goýmadyk ýazuw golýazmalaryny rejelemek we konserwirlemek iň möhüm ugurdyr.

21 Ýanwar 2022

Taryh

Muny bilmek gyzykly

Adam atlary (onomastika) taryh ylmynyň täsin ugurlarynyň biri bolup, gyzykly we şol bir wagtda hem çylşyrymly we halklaryň durmuş-ykdysady ýagdaýy bilen baglanyşyklydyr. Türkmen gyz-gelinleriniň atlary mazmun taýdan birnäçe ugurlara, mysal üçin, asman jisimleri, ýer-ýurt, haýwanat we ösümlik dünýäsi bilen bagly ugurlara degişlidir. Ol däp-dessurlara görä, gözden-dilden, bela-beterlerden goramak maksady bilen hem dakylypdyr. Olaryň arasynda Şemşat ady giňden ýaýrandyr. Şemşat arap sözi bolup, tirkeş sözden emele gelýär, ýagny «şems» — Gün, şöhle, «şat» — dereje manylaryny aňladýar. Bu at tatarlarda «Şamşad», gazaklarda «Kamşat» görnüşlerde giňden ornaşypdyr. Türkolog alym Soltanşa Atanyýazowyň adam atlarynyň sözlüginde Şemşat gyz ady diýlip, onuň düşündirişinde «görmegeý we jany berk gyz» diýilýär.

21 Ýanwar 2022

Taryh

Saýawanyň döreýşi

Biz saýawany ýyllaryň dowamynda peýdalanyp gelýäris, şonuň üçinem bize onuň nähili maksat bilen, haýsy şertlere laýyklykda ýüze çykandygyny, kämilleşendigini bilmek gyzykly bolsa gerek. Saýawana köpsanly halklaryň dilinde «zont» diýilýär. Bu söz bolsa niderlandlaryň «zonnedoek», «zondek» diýen sözlerinden gelip çykyp, asylky manysynda «Günden goranmak» diýmegi aňladýar. Şol sebäpden hem taryhy maglumatlara görä, ilkinji saýawanlar ýagyşdan däl-de, Günden goranmak üçin ýörite döredilipdir. Soňlugy bilen bolsa saýawanlar kelläniň üstünde saklamak üçin niýetlenen hasa oturdylan demir simlerden ýasalan çarçuwanyň üstünde ýazylýan sintetik, suw geçirmeýän materialdan (neýlon, poliamid) ybarat bolupdyr. Aslynda, saýawan biziň eýýamymyzdan öňki XI asyrda hem bar eken. Şol wagtky saýawanlaryň beýikligi 1,5 metr bolup, agramy 2 kilogram töweregi bolupdyr. Biraz soňraky döwürde saýawan Hindistanda baýlygyň we güýç-kuwwatlylygyň nyşany hasaplanypdyr.

19 Ýanwar 2022

Taryh

Taryhyň gözbaşynda

Taryhda ilkinji elipbiý (biziň eýýamymyzdan öňki 1500-nji ýylda) Siriýada ýaşap geçen ugaritler tarapyndan ulanylypdyr. 1929-njy ýylda Siriýanyň Ras Şamra diýen ýerinde gazuw-agtaryş işleri geçirilende tapylan ýazgylaryň alymlar tarapyndan ugarit elipbiýidigi anyklanypdyr. * * *

19 Ýanwar 2022

Taryh

Kwintilian formulasy ýa-da habary emele getirýän sowallar hakynda söhbet

Rimde ýaşap geçen ylym eýesi Kwintilian ritorika bilen meşgullansa-da, žurnalistikanyň teoriýasyna mynasyp goşandyny goşupdyr. Ol islendik wakanyň bolup geçmegine sebäp bolýan ýagdaýlardan söhbet açyp, onuň birnäçe sowala jogap bolmalydygyny aýdýar. Şol sowallar aşakdakylardan ybarat: – Kim etdi?

14 Ýanwar 2022

Taryh

Gadymy medeniýetiň ojagy

Ata Watanymyz taryhyň ähli döwürlerinde hem özüniň şan-şöhraty bilen dünýäniň üns merkezinde bolan ýurtdur. Ýurdumyzyň günorta künjegi bolan Mary welaýaty gadymy medeniýetleriň, taryhy ýadygärlikleriň mekany hasaplanylýar.

12 Ýanwar 2022

Taryh

Türkmen alabaýy: nagyşlarda taryh bar

Türkmenistanyň Ministrler Kabinetiniň 7-nji ýanwarda sanly ulgam arkaly geçirilen «Halkyň Arkadagly zamanasy» ýylyndaky ilkinji mejlisinde türkmen alabaýyny wasp edýän milli nagyşlary ylmy taýdan öwrenmek boýunça alnyp barylýan işler barada hasabat diňlenildi. Milli Liderimiziň bu ugurdaky tagallalary dowam etdirmek babatda öňde goýan wezipeleri geljekde hem türkmen alabaýlarynyň taryhyny öwrenmekde uly işleriň amal ediljekdiginden habar berýär. Bilşimiz ýaly, hormatly Prezidentimiz tarapyndan tassyklanan «Beýik Ýüpek ýolunyň ugrunda ýerleşen Türkmenistanyň çägindäki taryhy-medeni ýadygärliklerde 2018 — 2021-nji ýyllarda gazuw-agtaryş işlerini geçirmegiň we medeni mirasy ylmy esasda öwrenmegiň hem-de wagyz etmegiň Döwlet maksatnamasyna» laýyklykda, taryhy-medeni ýadygärlikleriň birbada 12-sinde arheologik gazuw-agtaryş, dikeldiş hem rejeleýiş işleri üstünlikli alnyp baryldy. Şeýle ylmy gözlegleriň netijesinde, türkmen alymlary henize çenli mälim bolmadyk täzelikleriň ençemesini ýüze çykardy. Häzirki wagtda bu tapyndylaryň köpüsi babatda etnografiýa taýdan ylmy barlaglar geçirilip, olaryň taryhy hem ylmy ähmiýeti kesgitlenilýär. Şular ýaly ylmy açyşlary amala aşyrmakda alym Arkadagymyzyň ajaýyp kitaplary ýol görkeziji, milli mirasymyzy täzeçe garaýyşlar bilen çuňňur öwrenmäge ruhlandyryjy esas bolup hyzmat edýär.

9 Ýanwar 2022

Taryh

Beýik akyldary gören şatut

Gojaman Jeýhuny ýakalap oturan Idris baba medresesine baranyňda, ilki bilen, ol ýerdäki taryhyň kän wakalaryny özünde saklap oturan tut agajyna gözüň düşýär. Bu keramatly topraga zyýarata baranlar hem şatuduň taryhy bilen hökman gyzyklanýarlar. Oba ilaty «Bu tut agajyny medresäniň hatdaty Nyýazguly halypa ekipdir» diýip gürrüň edýärler. Şeýle bolsa, bu gadymy agaç 300 ýyl dagy ýaşandyr, belki, ruhy atamyz Magtymguly bilen ýaşytdaşdyr. Magtymguly Pyragynyň okan ýyllarynda bu tut şaha ýaýyp, saýa salan, bol hasyl getiren agaç bolmaly. Akyldar şahyrymyz onuň saýasynda oturyp, ajaýyp eserleriň, gör, näçesini döredendir, miwesinden dadyp görendir diýip oýlanýarsyň. Garrylyk müçesine ýeten oba adamlary ýetginjek wagtlary goja tuduň süýji tagamly tudanalaryny iýip hezil edendiklerini ýatlaýarlar. Asyrlaryň şaýady bolan bu şatudy keramatly hasaplaýarlar. Idris baba medresesine zyýarata barýanlaryň yzy üzülmeýär. Diňe bir Lebap welaýatynyň ýaşaýjylary däl, oňa paýtagtymyzdan hem, ýurdumyzyň ähli welaýatlaryndan hem barýanlar kän. Oba adamlary bu ýere goňşy Owganystandan, Özbegistandan, Täjigistandan, şeýle-de Saud Arabystanyndan, Siriýadan, Beýik Britaniýadan hem zyýaratçylaryň gelendiklerini aýdýarlar. Diýmek, Magtymguly atamyzyň gadamy düşen keramatly topragyň at-owazasy äleme aýan bolandyr.

9 Ýanwar 2022

Taryh

Gadymy paýtagtlar

Şöhratly taryhyň merkezi Paýtagtymyzyň töwereginde ýerleşen gadymy galalaryň we arhitektura binalarynyň galyndylary bu ýerlerde taryhyň irki döwürlerinde hem ýaşaýşyň gülläp ösendigine şaýatlyk edýär. Şolaryň hatarynda, paýtagtymyzda ýerleşen Gadymy Nusaý galasy hem öz gözbaşyny taryhyň has irki döwürlerinden alyp gaýdýar. Bu gala öz döwründe dünýäniň iň kuwwatly döwletleriniň biri hökmünde tanalan gadymy Parfiýa döwletiniň paýtagty bolupdyr. Bu ýerde galalaryň ikisi — Köne we Täze Nusaý galalary ýerleşýär. «Nusaý» döwlet taryhy-medeni goraghanasy 2007-nji ýylda ÝUNESKO-nyň Bütindünýä medeni mirasynyň sanawyna hem girizilendir.

5 Ýanwar 2022

Taryh

Gadymdan galan nusgalar

Hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedowyň «Türkmenistan — Beýik Ýüpek ýolunyň ýüregi» atly kitabynda şeýle beýan edilýär: «Orta asyrlarda Hazarýaka sebiti esasy dahlardan (türkmen halkynyň gadymy taýpalarynyň biri) düzülen iri birleşme Dahistan ýa-da Dehistan diýlip atlandyrylypdyr. Soňra bu düzlük Maşat-Misserian diýlip atlandyrylýar. Misserian — Dehistan şäheriniň harabalyklary, Maşat — Dehistanyň şäher galyndylaryndan 7 kilometr gündogarda ýerleşýän gadymy gonamçylyk şeýle atlandyrylýar». Munuň özi gadymy oturymly sebitiň taryhy barada gymmatly maglumat bolup durýar. Şeýle-de, Gahryman Arkadagymyz Beýik Ýüpek ýolunyň şahalary, söwda ýollaryndaky esasy harytlar barada maglumat berýär. Orta asyrlarda gülläp ösen Misserian şäheri sebitiň ykdysady we medeni merkezi bolupdyr. Arheologiýa maglumatlary bu ýerde IX—XIV asyrlarda ýaşaýşyň bolandygyny tassyklaýar. Alymlar birnäçe ýyllaryň dowamynda geçiren arheologik gazuw-barlag işleriniň netijesinde Misserianyň IX asyrda dörändigini, XIV asyrda bolsa ýaşaýşyň togtandygyny belläp geçýärler. Misserian şäheriniň oazisde öňden bar bolan, ekerançylyk bilen meşgullanan obalaryň ýerinde gurlandygy beýan edilýär.

4 Ýanwar 2022

Taryh

Jeýtun — gadymy ekerançylyk ojagy

Hormatly Prezidentimiz «Türkmen medeniýeti» atly kitabynda «Maddy we ruhy medeni gymmatlyklar adamzadyň inkär edip bilmejek beýik buýsanjydyr, müňýyllyklaryň dowamynda döreden, kämilleşdirip gelýän paýhas hem gözellik genjidir» diýip belleýär. Bagtyýar zamanamyzda halkymyzyň şöhratly geçmişiniň sahypalaryny özünde jemleýän taryhy-medeni ýadygärlikleri ylmy taýdan öwrenmek, gorap saklamak we dikeltmek babatda giň gerimli işler alnyp barylýar. Taryhy ýadygärliklerimizi aýawly saklamak diýmek, ýurdumyzyň şöhratly taryhyny geljekki nesiller üçin goramak diýmekdir. Muňa her bir türkmenistanlynyň pugta düşünmegi zerurdyr. Çünki Türkmenistanyň ähli ýerlerinde umumadamzat taryhynyň altyn sahypalarynyň beýany bolan iňňän wajyp medeni gymmatlyklar saklanyp galandyr. Gadymy medeni ojaklardan tapylýan arheologik tapyndylaryň umumadamzat taryhyny öwrenmekde örän möhüm maglumatlary ýüze çykarjakdygy ikuçsuzdyr. Keremli topragymyzda döräp, umumadamzat aňyýetiniň ösüşine saldamly goşant goşan baý medeniýetli şäherlerimiz, oba-kentlerimiz, olarda ýaşan, döreden beýik şahsyýetlerimiz barada birtopar kitaplar ýazylsa-da, az boljakdygyny ikirjiňlenmän aýtsa bolar. Medeniýet irki döwürlerden bäri halkyň ýaşaýyş derejesini kesgitlemekde möhüm ähmiýete eýedir.

3 Ýanwar 2022

Taryh

Mah­myt Kaş­gar­ly­nyň ese­rin­de it ha­kyn­da

XI asyrda Mahmyt Kaşgarly tarapyndan ýazylan türkmen diliniň iň gadymy sözlügi bolan «Türki dilleriň diwany» atly eseri orta asyr türkmen taryhyndaky möhüm kitaplaryň biridir. Bu sözlük türki halklaryň medeniýeti barada köp sanly maglumatlary özünde jemleýän ajaýyp eserdir. Kitapdaky sözleriň käbirleri ulanyşdan galan hem bolsa, käbirleri häzirki wagtda hem halkymyz tarapyndan gündelik durmuşymyzda giňden ulanylýar. Mahmyt Kaşgarlynyň eseriniň iň esasy aýratynlygy, sözlükdäki ähli sözleriň türki asylly bolmagydyr. Ýagny bu sözlük türkmen diliniň gadymy dilleriň biri bolandygyny subut etmek babatynda möhümdir. Dilçi alymyň bu eserinde ynsanyň wepaly dosty we goragçysy bolan itler bilen baglanyşykly maglumatlar hem öz beýanyny tapypdyr. Mahmyt Kaşgarlynyň eserinde «it» sözi häzirki manysynda giňden ulanylypdyr. Eserde itler bilen baglanyşykly kyrkdan gowrak ýerde maglumat berlipdir. Dilçi alym itiň güjügine «enük» diýlendigini ýazmak bilen, syrtlan, möjek çagasy üçin hem bu adalganyň ulanylýandygyny belläp geçipdir. Eserdäki maglumatlara görä, itiň güjüklemegine «it enüklendi» diýlipdir. Itiň boýnuna geçirilýän tasmanyň, halkanyň bolsa «kesgük» diýlip atlandyrylýandygy beýan edilipdir.

25 Dekabr 2021

Taryh

Ýaşaýyş çeşmesi

Ýaşaýşymyzyň gözbaşy bolan suw hakynda gürrüň gozgalanda pederlerimizden miras galan «Suw damjasy — altyn dänesi», «Suwly ýer gülli, suwsuz ýer ýelli», «Sil suwy bal suwy», «Suw hasylyň enesidir», «Gyş suwy — gyzyl suw», «Hasyly bişirýänem suw, ýitirýänem» diýen ýaly gyzyla gaplaýmaly pähimler biygtyýar ýadyňa düşýär. Şu pähimlerden görnüşi ýaly, ata-babalarymyz suwuň her damjasyny altyna deňäp, ony hemişe tygşytly ulanmagy başarypdyrlar. Kärizler arkaly dag etegindäki ýerasty çeşmeleriň süýji suwlaryny ýeriň üstüne akdyrypdyrlar. Taryhy çeşmelerde bellenilişi ýaly, 1958-nji ýyla çenli Türkmenistanda kärizleriň 180-e golaýy bar eken. Ýaş nesillerimize suwa aýawly çemeleşmek duýgusyny döretmekde hormatly Prezidentimiziň ajaýyp kitaplarynyň ähmiýeti juda uludyr. «Türkmeniň döwletlilik ýörelgesi» atly kitabynda hem Kesearkajyň (Kesearkaç — Gyzylarbat (häzirki Serdar etraby) bilen Kaka aralygyny tutup ýatan giň meýdan, Köpetdagyň etegi) gadymy çaýlarydyr, çeşmeleri barada buýsanç bilen söhbet edilýär. Kitapdaky: «Bakja, Arwaz çaýlary, Degirmenjik, Pantyş, Kyrkgyz çeşmeleri, Hankäriz, Guryçaý, Hüntüş kärizleri bilen bagly gürrüňler bolsa, il içinde häzir hem aýdylyp ýör» diýen sözleri okan her bir adam öz döwründe Kesearkajyň ilatyny we ekerançylyk meýdanlaryny içimlik suwy bilen üpjün eden şol suwaryş ulgamlary, gadymy desgalar bilen tanyşmaga mümkinçilik alýar.

23 Dekabr 2021

Taryh

Meşhur neberäniň beýany

Halkymyzyň müňýyllyklara uzaýan taryhynda şöhratly zamanalar näçe diýseň bar. Ol beýik zamanalary öwrenmek mukaddes işdir. Ata-babalarymyz tarapyndan orta asyrlarda gurlan we umumadamzat mirasyna uly goşant goşan Beýik Seljuk türkmen döwletiniň baý taryhy mirasy, medeniýeti we sungaty alymlaryň hemişe diýen ýaly ünsüni özüne çekip gelipdir. Dünýä taryhynda döwletiň gurluşy we edara edilişi taýdan «Beýik» diýlip at berlen örän az sanly döwletleriň bardygyny ýatlamalydyrys. Nesilbaşymyz Oguz han Türkmeniň altynjy ogly Deňiz hanyň körpe nesli bolan kynyklaryň guran bu beýik döwleti juda meşhurlyga eýe bolupdyr. «Oguznamalary» ýazan belli taryhçylar Reşiteddin, Abulgazy, Salyr baba Gulaly ogly kynyklar neberesiniň juda meşhurlyga eýe bolandygyny belleýärler.

23 Dekabr 2021

Taryh

Milli gymmatlyklaryň ähmiýeti

Gahryman Arkadagymyzyň halkara derejeli çäreleriň geçirilýän merkezine öwrülen ak mermerli paýtagtymyzyň ajaýyp künjegine bezeg berýän Kabul ediş merkezinde Halkara Bitaraplyk güni mynasybetli dabaradaky taryhy çykyşy milli medeniýetimizi çuň mazmun bilen baýlaşdyrdy. Milli Liderimiz: «Biz häzirki döwrümiziň nyşanlaryny müňýyllyklary aşyp gelýän milli gymmatlyklarymyz bilen baglanyşdyrýarys. Türkmen Bitaraplygynyň milli köklerini yzarlap, türkmençilik ýol-ýörelgeleri, ilimiz, milletimiz, şöhratly taryhymyz dogrusynda oýlananyňda hem aýdara zat örän kändir» diýip nygtamak bilen, behişdi bedewlerimiziň, nepis halylarymyzyň, edermen türkmen alabaýlarymyzyň aýratynlyklary barada aýdan ylmy maglumatlary milli buýsanjymyzy artdyrdy.

23 Dekabr 2021

Taryh

Sardoba — sowuk suwly howdan

Çarwaçylyk bilen meşgullanan ata-babalarymyz Garagumuň sähraýy ýaýlalarynda, öri meýdanlarynda ine-gana ýaýnap ýören goýundyr geçilerini, düýelerini suwa ýakmak üçin guýulardyr kaklar bilen birlikde, sardobalaryň hyzmatyndan hem peýdalanypdyrlar. Çarwa ilatynyň, adamlarynyň «çöl howuzy» diýip atlandyran sardobalary barada gürrüňe başlamazdan öňürti kak suwy, kaklar barada aýtsak, sardobalaryň çarwa durmuşyndaky ähmiýetine, zerurlygyna has-da oňat düşüneris. Kak suwunyň üstüniň açyk bolmagy yssy howada çalt bugaryp gutarmagyna getiripdir. Daş-töwereginiň goragsyzlygy bolsa, ondaky suwuň hapalanmagyna sebäp bolupdyr. Suwuň her damjasyny altyna deňän pederlerimiz ony isrip etmezlige çalşyp, kak suwuny saklamagyň rejeli we kämil usulyny döretmegi başarypdyrlar. Öňi bilen kak suwunyň daşyna gorag diwarlaryny aýlapdyrlar. Gorag diwary çöl ösümliklerinden, berdaşly çöl daragtlaryndan, palçykdan gurlupdyr. Kakyň daş-töweregine aýlanan gorag diwary suwuň hapalanmazlygynyň bellibir derejede öňüni alsa-da suwy bugarmakdan gorap, saklap bilmändir. Ata-babalarymyz bu meseläni sardobalary gurmak arkaly çözüpdirler. Şonuň üçin-de sardobalar çarwa ilatynyň arasynda «çöl howuzy» diýlip atlandyrylypdyr.

21 Dekabr 2021

Taryh