Magtymguly Pyragynyň neşir edilen eserleriniň sergisi

18-nji dekabrda Arkadag şäheriniň Taryhy we ülkäni öwreniş muzeýinde Magtymguly Pyragynyň dürli döwürlerde neşir edilen eserleriniň sergisi guraldy. Serginiň açylyş dabarasyna Arkadag şäherinde zähmet çekýän birnäçe hünärmenler, Berdimuhamet Annaýew adyndaky Arkadag şäher mugallymçylyk orta hünär okuw mekdebiniň mugallymlary we talyplary  gatnaşdylar. Häzirki döwürde Magtymguly Pyragynyň döredijiligine uly sarpa goýulýar. Onuň her bir goşgusynda watansöýüjilik, ulyny sylamak, kiçä hormat goýmak, dost-doganlyk, agzybirlik ýaly ynsanperwer ýol-ýörelgeler öňe sürülýär. Hut şunuň bilen baglylykda, akyldar şahyryň golýazmalar toplumy diňe bir türkmen edebiýatynda däl, eýsem, dünýä edebiýatynda-da aýratyn orun eýeleýär. Onuň şeýledigi sergide-de öz beýanyny tapdy. Onda Magtymgulynyň dürli döwürlerde neşir edilen kitaplary bilen birlikde Gahryman Arkadagymyzyň, Arkadagly Gahryman Serdarymyzyň kitaplary, muzeý gaznasyndan şahyryň heýkeliniň keşbi çitilen haly, milliligimiziň nusgasy bolan şekilli el halylarymyz şeýle hem beýleki gymmatlyklar görkezilýär.

MILLI LIDERIMIZIŇ «ÖMRÜMIŇ MANYSYNYŇ DOWAMATY» ATLY KITABYNDA GÖZELLIGIŇ ŞÖHLELENDIRILIŞI

Milli Liderimiziň her bir eseri biziň üçin gymmatly gollanma bolup durýar. Her harpyna, setirine paýhas zeri çaýylan sahypalaryň içine aralaşanyňdan, sen özüň üçin täze-täze açyşlary edip ugraýarsyň. Iň täsin ýeri-de, ol eserler adaty durmuşy pursatlaryň içinden göze görünmeýän, duýmasy kyn zatlary biziň nazarymyzyň öňüne getirip goýýar. Gahryman Arkadagymyzyň «Ömrümiň manysynyň dowamaty» atly kitabyny okap çykan her bir adam durmuşa täzeden nazar aýlap, gözellige we içki gözellige akyl ýetirip başlaýar. Gözellik ynsana berlen peşgeşdir. Ol adama iki görnüşde içki we daşky dünýäsiniň baýlygy arkaly mahsusdyr. Iň esasy gözellik diňe owadan geýinmek, gymmat bahaly şaý-sepler bilen bezenmek, özüňe serenjam bermek bilen däl-de, adamyň kalp arassalygy, lebzi halallygy, sadadan – sypaýylygy, mylaýymlygy, akylly-başly häsiýetleri, göwnemakul hereketleri bilen ölçenýär.

Şygryýet

Heňňamlaryň hazynasy Garaşsyz, Bitarap TürkmenistandyrHeňňam aşan baýlyklaryň eýesi.Arkadagyň dür «Hakyda göwheri» —Kalp söýgüsi, ykballaryň söýesi.

Arzuw (Hekaýa)

«Atamam, kakamam harby bolan. Menem-ä bir günümem Watan goragyndan üzňe geçirmedim. Gel-gel indi ýeke oglum bu ýoluň nokadyny goýaýarmyka? Aý, beýdesi ýok-laý, entek çaga ahyryn ol. Nesip bolsa, ulaldygyça sesi ýognap, harbylara meňzär gider» diýip, öz ýanyndan pikire çümüp oturan Halmyrat gözüniň gytagyny eline dutar alyp, «tiňňildedipjik» oturan oguljygy Batyra tarap aýlap goýberdi. Soňam bir gyrada münder bolup duran, tas ellenilmedik oýunjaklara seretdi. Olaryň ählisi Halmyradyň öz arzuwlaryna degişlidi. Biri uçar, biri tow berseň özi ýöräp gidýän tankjagaz... Batyryň aýdym-saz gurnagyna gatnap başlanyny eşidende, Halmyrat hasam darykdy. «Neberämizde hiňlenip, iliň öňüne çykyp göreniň bolanyny men-ä bilemok» diýip, aýaly Jemalyň ýanynda «hüňür-hüňür» etdi. Ahyrsoňam: «Aý, uzak gatnasam ýok-la» diýip, öz-özüne göwünlik berdi. Batyryň dutar gurnagyndan çykanyny eşidende dagy, baý begenendir-ä. Ýöne Jemal: «Ol indi akkordeona gatnaýar» diýip, ne gözel habarynyň soňuny bulaşdyrdy oturyberdi.

«Haýyrly guýy» (Hekaýa)

Orazgylyç baýyň münen hyýalyna şaýat bolanlaryň gözi tegelendi. Gan bilen giren gylygynyň birsözlülikdigini magat bilýän adamlar: «Diýenini bitirmese, ondan Orazgylyç baý bolarmy» diýişdiler. Şondanam başlandy: «Gyzyltoýun takyrda» çig kerpiç guýup ugramaly. Sany dört müňe ýetende, goýbolsun etmeli. Galypdan çykan kerpiçleri zynç ýaly gatatmaly. Galamasy soň maglum ediljekdir». Gyzylgumuň içindäki ýaýbaň oýlaryň birinde ýazylyp-ýaýnap oturan Üçguýy obasynda şondan soň, baý, ibirtde-zibirtlik başlanandyr-a! Bijin ýylynyň bahary kükräp geldi. Nowruzyň burny görnüp-görünmänkä, gök ýüzünden Burkut babanyň meşiginiň «takyrdysy» eşidildi. Bol ýagyşdan ýaňa Gyzyltoýun takyry agzy-burny bilen doldy. Ýumşaksy howasynam berdi weli, Gyzylgum gyzyl haly düşelene dönäýdi. Ir örýän ýylakdyr ýekegulak, arpagandyr üzärlik-hä beýlede dursun, sakar ýorunja, gyzyljabaş, aktiken, çopantelpek, ýabany sogan, ýabany süle, göýül ýaly ot-çöplerem ýer göterip çykdy. Pah, onsoň guzularyň guýruklary tegeleniberdi. «Şirbazy ir iýýän bolduk» diýip, dodak ýalaýanlaram köpeliberdi. «Şirbaz» diýilýänem tüýi togarlanybermedik guzynyň eti. Ony iýmek üçinem tükenmeýän malyň bolmaly. Ine, Orazgylyç baýy bükgüldä salýan zat. Ol goşa güpjegi ýassanyp, ajy çaýy ş

Iň köp okalýan dramaturg

Paýtagtymyzdaky «Magtymguly Pyragy» medeni-seýilgäh toplumynda sözüni, ylhamyny senede öwrüp, nesillere ýadygär goýup giden dünýä belli ägirtleriň heýkelleri oturdyldy. Şolaryň arasynda meşhur iňlis ýazyjysy, şahyry, dramaturgy Wilýam Şekspiriň hem heýkeli bar. Maglumatlara görä Wilýam Şekspir 1564-nji ýylyň 23-nji aprelinde, Eýwonyň ýakasyndaky Stratford şäherinde dünýä inýär. Onuň üýtgeşik zehini çagalygyndan ýüze çykyp ugrapdyr. Ol eýýäm ýaşlyk ýyllarynda fransuz, italýan, ispan dillerini kämil derejede bilipdir. Wilýamyň surat çekmekde we saz çalmakda aýratyn ukyby bolupdyr. Ösümlikleriň dünýäsi-de ony örän gyzyklandyrypdyr. Ene-atasy onuň islendik ukyp-başarnygyny goldamaga çalşypdyr. Şeýlelikde, ol Stratforddaky mekdepde bilim alyp, soň okuwyny korol Eduardyň mekdebinde dowam etdirýär. Juda ir öýlenmegi zehinli ýigidiň durmuşynda bellibir derejede kynçylyklary döredýär. Ol iki ýyl soň, ýagny 20 ýaşynda Londona göçüp, güzeran üçin teatrda islendik işe kaýyl bolmaly bolýar. Emma zehin islendik şertde-de özüniň «öwüşginini» äşgär edýär. Wilýama-da teatrda kiçeňräk keşpleri ynanyp ugraýarlar.

Nesillere ýapylan serpaýlar

«Pähim-paýhas ummany Magtymguly Pyragy» ýylynyň tamamlanyp barýan günlerinde Türkmen döwlet neşirýat gullugy tarapyndan Türkmenistanyň Ylymlar akademiýasynyň Magtymguly adyndaky Dil, edebiýat we we milli golýazmalar instituty tarapyndan taýýarlanan akyldar şahyryň eserler ýygyndysynyň iki tomlugy «Magtymguly» ady bilen neşir edildi. Kitaba dünýäniň golýazma hazynalarynda saklanýan, şahyryň altmyşa golaý diwanlarynda duş gelýän, şeýle-de dürli alymlardan ýazylyp alnan goşgularynyň 700-e golaýy girizilipdir. Kitaba tekstologik derňewler esasynda birnäçe täze goşgularynyň girizilendigi buýsandyryjydyr.

Körpelere ýylyň sowgady

Çagalarda kitap okamak endigini ösdürmek we kitaba bolan söýgini döretmek maksady bilen bu günki günde Türkmenistanyň Telewideniýe, radiogepleşikler we kinematografiýa baradaky döwlet komitetiniň «Mahabat» müdirligi tarapyndan taýýarlanan «Öýkelek towşan», «Sürüden aýrylany gurt gapar», «Ertekiler dünýäsi», «Hazyna», «Degişgen pil» ýaly birnäçe ertekili kitaplar halk köpçüligine hödürlenildi. Ýakynda Türkmen döwlet neşirýat gullugy tarapyndan Magtymguly Pyragynyň doglan gününiň 300 ýyllygy mynasybetli «Şahyryň ýaşlygy» atly ertekili kitap neşir edildi. «Mahabat» müdirligi tarapyndan şahyryň goşgulary esasynda taýýarlanan kitapda şahyryň çagalyk we ýaşlyk ýyllary, Döwletmämmet Azadynyň öz perzendine beren terbiýesi, edep-göreldesi täsirli wakalaryň üsti bilen sada dilde beýan edilýär. Şahyr baradaky rowaýatlar islendik ýaşdaky ynsany özüne kökerýär.

Çaga sowaly (Irland tymsaly)

Bu waka ir döwürler Irlandiýanyň şäherleriniň birinde bolýar. Çagalara sowgat paýlap ýören Aýazbaba, baran hojalyklarynyň birinde duz datmak üçin saçak başyna geçýär. Gürrüň arasynda öý eýeleriniň biri çagalary «ertekiden gelendigiňe» ynandyrmagyň aňsatlygy-kynlygy barada sorag berýär. — Esasy zat — hereketleriň ýürekden bolmaly — diýip, Aýazbaba jogap berýär. — «Çagadyr-da» diýip, işiňe kembaha garasaň bolmaýar. Bularyň käbir sowallarynyň öňünde uly bolubam durar ýaly däl.

«Hakyda göwheri» — ýaşlygyň we ýaşlaryň kämil mekdebi

Sözümizi Gahryman Arkadagymyzyň «Hakyda göwheri» atly ajaýyp kitabyndaky: «Häzirki döwürde ildeşlerimiziň, şol sanda ýaşlaryň-da gadymy taryhdan söz açýan eserler bilen aýratyn gyzyklanýandyklarynyň şaýady bolanymda, örän begenýärin» diýen sözleri bilen başlamagy müwessa bildik. Çünki eziz Arkadagymyzyň nygtaýşy ýaly, Watana buýsanmak, gadymy taryhy kökleriňe daýanmak, seni beýik mertebeleriň eýesi edýär. Ömrüňe many gatýar we seni ynsanlygyň çür başyna çykarýar. Hakyky watançy, ilhalar ýaşlary terbiýelemek beýik pederleriň ruhuna togap kylmakdyr, olaryň şanyna hem-de beýik taryhy şöhratyna dahylly bolmakdyr. Ýaşlygyň we ýaşlaryň aýratyn ynam, beýik söýgi hem çäksiz mümkinçilikler bilen gurşalýan abadan, owadan ýurda Gahryman Arkadagymyzyň «Hakyda göwheri» atly kitaby hakydalary ýagtyltjak nur bolup geldi. Ol kämilligiň, tämizligiň beýik mekdebini goýan Oguzlaryň oguznamalaryndan salamdyr. Ol Taňrynyň türkmene eçilen elýetmez hem juda gymmatly beýik ykbaly baradaky döwletli kelamdyr. Bu kitap Gahryman Arkadagymyzyň ýaşlara, ýaşlyga hem hiç wagt garramaýan heňňamyň beýikligi hakynda söz açýan buýsançnamasydyr.

Üstünlige ýetmegiň syrlary

Seriňi durla!

Bir adam öýüni satyp, başga has gowy öýe göçermen bolupdyr. Mahabatçy-hünärmen dostundan öýüni  satmak  üçin oňat bildiriş ýazyp bermegini towakga edipdir. Dosty ol öýe belet bolansoň,  ony  şeýle  bir  gowy  edip  suratlandyrypdyr:  öýüň  gowy ýerde ýerleşýändigi, tutýan meýdanynyň giňdigi, taslama-gurluşynyň ajaýypdygy, goýry saýaly baglaryň bardygy, suw howdany we hammamy ýaly gowulyklarynyň  hemmesini  birin-birin  ýazyşdyrypdyr.  Ol  ýazan  zadyny dostuna okap beripdir. Öýüni satarman adam bu bildirişi üns bilen diňläpdir,  ýene  bir  gezek  okamagyny  haýyş  edipdir.  Dosty  muny gaýtadan okanda, öýüni satmakçy adam uly sesi bilen begençli gürläpdir: «Men  ömürboýy  şeýle  jaýda  ýaşamagy  arzuw  edip  gezdim. Aslynda, men şeýle jaýda ýaşaýandygymy senden eşidýänçäm, muny asla  duýman  gezipdirin»  diýipdir.  Soňra  ýylgyrypdyr-da:  «Haýyş edýän, gowusy, bu bildirişi hiç ýere ýaýratma. Meniň öýüm satuwa çykarylmaýar» diýipdir. Biz käteler öz ýaşaýşymyza başganyň gözi bilen hem garap göreliň, şonda şükür edere zadyň pikir edişimizden örän köpdügine ýene bir ýola

Zehin aýdyňlygy, paýhas käni

Gahryman Arkadagymyzyň «Hakyda göwheri» atly kitabyndan: — Öz-özünden döreýän hiç bir zat ýok. Täze bir zadyň ýüze çykmagy, täze bir wakanyň peýda bolmagy üçin sebäp gerek, esas gerek.

Gahryman Arkadagymyzyň «Türkmeniň döwletlilik ýörelgesi» kitabyndaky hekaýatlar we rowaýatlar ummanyndan

. . . Dessanlaryň käbirinde iki ýurduň patyşasynyň ýa-da wezir bilen patyşanyň dostlugy hakynda söz açylýar. Dostluk hakyndaky tymsallar Soltansöýün bilen Myralynyň arasyndaky wakalarda hem beýan edilýär. Bu ikisiniň dostlugynyň hem öz taryhy bar. Ol barada biziň köpimize çaga wagtymyzda gürrüň berendirler. Şol ýakymly pursatlar siziň ýadyňyzdan çykyşan bolmagy mümkin. Şonuň üçin ony şu ýerde ýatlaýyn diýdim. Patyşanyň perzendi bolmaýar. Gurrandazlar gurra taşlap, müneçjimler asmana seredip, bir gürrüňi beýan edýärler: ýokarda guýrukly ýyldyz görnende, enäniň göwresinde galan çaga üýtgeşik akyl we zehin berilýär. Şol şertde iki oglan we bir gyz — Soltansöýün patyşa, Myraly we Gülpam dünýä inýär. Soltansöýüniň guýrukly ýyldyzyň täsiri bilen üýtgeşik akylly beýleki iki ýoldaşyny gözleýşiniň hem öz taryhy bar. Ol şähere aýlanyp, her hili synag bilen olary tapmaga synanyşýar. Wakalaryň dowamy size tanyşdyr. «Gülpam» dessanyny zehinli dessançy bagşy Gurt Ýakubowyň aýtmagynda diňlänleriň ony unutmajakdygyny bilýärin. Soltansöýün bilen Myralyny ýiti akyl-paýhaslylyklary ýakynlaşdyrýar. Köşkdäkileriň Soltansöýün bilen Myralynyň arasyndaky dostluk gatnaşygyna gözleri gidipdir. Olaryň dostlugyna zeper ýetirmäge çalyşýanlaram bolupdyr.

Beýik Akyldara bagyşlanan dessan

Berkarar döwletiň täze eýýamynyň Galkynyşy döwründe türkmen nusgawy edebiýatynyň görnükli wekili Magtymguly Pyragynyň döredijiligini ylmy esasda öwrenmekde we halka ýetirmekde ençeme işler amala aşyrylýar. Bu möhüm işe türkmen we daşary ýurtly alymlaryň giňden gatnaşýandyklary aýratyn bellenilmäge mynasypdyr. Olaryň arasynda Seýitnazar Seýdi adyndaky Türkmen döwlet mugallymçylyk institutynyň uly mugallymy, filologiýa ylymlarynyň kandidaty Baýram Akatow hem bar. Alym indi 1996-njy ýyldan bäri bu institutda talyplara edebiýaty öwreniş dersinden sapak berýär. Ol irginsiz ylmy-döredijilik gözlegleriniň netijesinde türkmeniň beýik şahyry we akyldary Magtymguly Pyragynyň ömri we döredijiligine bagyşlap birnäçe ylmy işleri ýazdy. Olaryň arasynda «Magtymguly Pyragy bilen Dante Aligeriniň bakylyk pelsepesi», «Magtymguly Pyragynyň keşbi Wladislaw Bahrewskiniň «Şahyr» atly powestinde», «Syryň eýläp, paşa düşüp sen...», «Pyragynyň şanly ýyly — adamzadyň kämil ýoly» atly ylmy-publisistik makalalary hem bar. Bu makalalar okyjylar köpçüligi tarapyndan gyzgyn garşylanyldy.

Şahyryň döredijiliginde parahatçylyk we ynanyşmak taglymaty

Adamzat taryhynyň ösüşiniň dowamynda durmuşyň dürli ugurlaryna degişli sözler döräp, belli bir toplumy emele getiripdir. Şeýle sözleriň toplumlarynyň biri-de parahatçylyk hem-de ynam – ynanyşmak sözleri bilen baglydyr. Türkmen diliniň kämilleşmeginde hem-de ösmeginde uly hyzmatlary bitiren Gündogaryň beýik akyldary we söz ussady Magtymguly Pyragy öz döredijiliginde parahatçylyk, ynanyşmak bilen baglanyşykly sözlere uly orun beripdir. Şahyr bu meseläniň gymmatly aýratynlygyny açyp görkezmekde parahatçylyk we ynanyşmak bilen manydaş «asuda», «bawar», «mugtaber» ýaly birnäçe sözleri ulanypdyr. Bu ugurda söz ussadynyň döwet galamynyň astyndan çykan sözler halkyň isleg-arzuwynyň beýany bolup ýaňlanýar: Boş galypdyr gapyl göwre,Merdana birew jan istär.Ýürek-bagrym kylyp para,Asudaýy-zaman istär.

Magtymguly Pyragy

Kalbymyza nagyş bolan gazal, şygra eýe sen,Ýürekleriň töründe sen, Magtymguly Pyragy!Şygryýetiň şalygynda göwünlere söýe sen,Ynsanýetiň serinde sen, Magtymguly Pyragy! Berkarar döwlet islediň eziz türkmen halkyna,Wysalyna ýetdi türkmen Hak tarapyn ýalkana,Bak, Lebaba, Daşoguza, Ahal, Mary, Balkana,Gül Diýaryň barynda sen, Magtymguly Pyragy!

«Paýhas çeşmesi» kitabyndan

■ Düz ýoldan giden ýorulmaz. ■ El — elden üstün.

Tymsallar

Iň gymmatly zat näme? Ýaş oglan dana goja şeýle sowal beripdir:

Magtymguly Pyragynyň doglan gününiň 300 ýyllygyna

Magtymguly — ynsanyýet şahyry Magtymguly Pyragynyň döredijiliginiň dünýä ýüzünde uly gyzyklanma döretmeginiň, goňşy we dünýäniň beýleki döwletleriniň halklarynyň şahyryň şygyrlaryny öz dillerine terjime edip, uly isleg bilen okamaklarynyň baş sebäbi akyldar şahyryň pähim-paýhasa ýugrulan, çuň mana eýlenen eserleriniň diňe bir halkyň ýa-da milletiň geljegi üçin däl-de, tutuş adamzadyň durmuşy üçin mynasyp ýol-ýörelge bolup durýandygydyr. Islendik milletiň wekili Magtymguly atamyzyň şygyrlaryny okanynda, ilki bilen, türkmen halkynyň durmuşy, gylyk-häsiýetleri, taryhy, milli gymmatlyklary bilen bir wagtda, öz ýaşaýyş-durmuşynda sapak edinmäge, nusga almaga mynasyp pähim-paýhasly pikirler bilen tanyş bolýar. Şahyryň şygryny okap, manysyny pikir eleginde aýlan adam üçin Magtymguly Pyragy ýakyn syrdaşa, ýürekdeş dosta öwrülýär. Şol nukdaýnazardan hem, akyldar şahyrymyzyň miras galdyran gymmatly eserleri dünýä dillerine terjime edilýär, alymlar, edebiýatçylar tarapyndan giňden öwrenilýär.