"Asudalygyň goragynda" žurnaly

Esaslandyryjysy: Türkmenistanyň Içeri işler ministrligi
Salgysy: Aşgabat şäheri, Magtymguly şaýoly, 85
Telefon belgileri: 93-00-81, 38-90-62

Žurnaly PDF görnüşinde ýükläp almak

Makalalar

Üç şahaly nerwiň newralgiýasynda mikrowaskulýar dekompressiýasy geçirilen näsaglaryň deňeşdirme seljermesi

Nurgeldi SAPAROW, Taganmyrat HOJAGELDIÝEW, Saparmuhammet ANNAGELDIÝEWHalkara saglyk merkezleri müdiriýetiniň Halkara newrologiýa merkezi, M.Garryýew adyndaky TDLU-nyň farmakologiýa kafedrasy, Arkadag şäheriniň Köpugurly hassahanasy Üç şahaly nerwiň newralgiýasy (trigeminal newralgiýa) – üç şahaly nerwiniň gysylmagy netijesinde döreýän, tutgaý görnüşindäki, güýçli, ýiti agyry bilen häsiýetlenýän keseldir.

5 Aprel 2024

Saglyk

II tipli süýjüli diabetli dializ alýan näsaglarda gan damar girelgesi

Nazar GARRYÝEW, Sapargeldi MÄTNEPESOW, Mekan REJEPOW S.A.Nyýazow adyndaky bejeriş-maslahat beriş merkezi, M.Garryýew adyndaky TDLU-nyň gospital hirurgiýasy kafedrasy, Kardiologiýa ylmy-kliniki merkezli hassahana Süýjüli diabetde (SD) progressirleýän diabetik nefropatiýa dowamly böwrek ýetmezçiliginiň terminal derejesiniň (DBÝTD) emele gelmeginiň sebäpleriniň biridir. Hemişelik gan damar girelgeli (HGDG) meýilleşdirilen gemodializ  DBÝTD bolan näsaglary bejermekde esasy usul bolup durýar [1]. HGDG-niň täsirliligi, esasan, arteriýa-wenoz fistulasynyň (AWF) gan damar girelgesiniň ýeterlikliligi bilen kesgitlenýär. HGDG gan aýlanyş tizliginiň dializiň bellenen paýyna laýyk gelmegini we gaýra üzülmesiz uzak möhletli işjeňligini üpjün etmeli. Häzirki wagtda HGDG-niň ideal görnüşi ýok, ýöne ýerli AWF iň amatly diýlip ykrar edildi [5]. AWF-nyň işjeňliginiň dowamlylygy, takmynan, 3-6 ýyl bolup, gaýtalanýan hirurgiki gatyşmalary talap edýän gaýra üzülmeleriň (tromboz, stenoz, «ogurlyk» sindromy, anewrizmalar we ş.m.) emele gelmegi we olaryň näsaglaryň gaýtadan gospitalizasiýasynyň sebäbi bolýanlygy bejerginiň gymmatlamagy sebäpli azalýar. HGDG bolan näsaglaryň sany ýylsaýyn artýar, şeýle hem SD-den, ýürek-damar kesellerinden ejir çekýän ýaşy gartaşan adamlary

5 Aprel 2024

Saglyk

Göz çaşylykly miopiýada ametropiýanyň lazer korreksiýasynyň netijeliligi

Semşat SERDAROWA, Aýgözel GUDRATULLAÝEWA Halkara saglyk merkezleri müdiriýetiniň Göz kesellerini bejeriş halkara merkezi, Kelle we boýun kesellerini bejeriş halkara merkezi Daş taraplaýyn göz çaşylygy köp halatlarda doga ýa-da dogrumdan soňky irki döwürde dörän miopiýa sebäpli ýüze çykýar. Miopik refraksiýasy bilen utgaşýan daş taraplaýyn göz çaşylygynda, esasan, äýnek bilen optiki korreksiýa ulanylýar [1, 2]. Äýnek we kontakt linzalary arkaly optiki korreksiýa gözüň görüş ýitiligini artdyrýar we göz bäbenegiň kadaly ýerleşmegi hem-de akkomodasion göz çaşylygyň öňüni almak üçin amatly şertleri döredýär [1, 3, 4]. Optiki korreksiýanyň adaty görnüşlerini ulanmakdan saklanylan halatynda gözüň görüş ýitiligi peselýär, göz çaşylygynyň burçy artýar, ambliopiýa güýçlenýär.

5 Aprel 2024

Saglyk

Buýan köküniň gury ekstraktyny çig mal hökmünde öwrenmegiň netijeleri

Nargözel MYRATNAZAROWA, Aýsoltan TEŞÄÝEWA, Täçmyrat DURDYÝEW, Dünýägözel GYLYJOWAM.Garryýew adyndaky TDLU-nyň farmasiýa kafedrasy,«Türkmendermansenagat» birleşigi Türkmenistanda ylmy lukmançylykda buýan köp ýyllaryň dowamynda dürli keselleri bejermekde ulanylýar. Ylmy işlerde buýanyň sowuklama, süýjüli diabete, kanserlere garşy, antiwirus, antibakterial, antioksidant, immunomodulýator, sitoprotektiw, gastroprotektiw, gepatoprotektiw, neýro we kardioprotektiw täsirleriniň bardygy bellenilýär. Häzirki zaman lukmançylygynda buýanyň kökünden taýýarlanylýan dermanlyk serişdeler dem alyş ýollarynyň kesellerinde, gakylyk gopduryjy, üsgülewüge garşy serişde hökmünde hem-de aşgazan-içege kesellerini bejermekde giňden ulanylýar [1-3].

5 Aprel 2024

Saglyk

Öt ýollarynyň içki swişleriniň hirurgiki bejergisi

Nurmyrat KERIMOW, Nurmyrat KAKABAÝEW, Bahar ÇARYÝEWA Gaýragoýulmasyz tiz kömek merkezi Öt daş keseli iň köp ýaýran keselleriň biri bolup, edebiýat çeşmelerinde bu kesel 10-15% ilatda duş gelýär. Mirizziniň sindromy (MS) we biliodigestiw fistula (BDF) öz içine «içki öt fistula» düşünjäni alýar, bu bolsa öt daş keseliniň (ÖDK) seýrek we giçki gaýra üzülmeleriniň biri bolup durýar. Duş geliş ýygylygy MS-de 0,3-1,4% we BDF-de 0,15-4,8%-e barabar ÖDK-den ejir çekýän näsaglaryň arasynda soňky döwür bu gaýra üzülme barha artýar.

5 Aprel 2024

Saglyk

Sagdyn jemgyýet — sagdyn durmuş

Ýurdumyzda her ýylyň 7-nji aprelinde Bütindünýä saglyk güni bellenilýär. Bu baýram halkymyzyň saglygyny goramaga, keselleriň öňüni almaklyga bagyşlanan çäreleri öz içine alýar. Hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedow: «Bütindünýä saglyk güni dostlugyň we parahatçylygyň, sportuň hem-de ynsanperwerligiň belent ýörelgelerini dabaralandyrýan, jemgyýetimiziň agzybirligini we jebisligini alamatlandyrýan şanly sene hökmünde milli senenamamyzda aýratyn orun tutýar. Şonuň üçin hem bütindünýä bileleşik bilen birlikde eziz Diýarymyzda ýaz paslynyň jana şypaly günlerinde bu halkara baýram ýokary ruhubelentlikde, giňden bellenilýär. Bütindünýä saglyk gününiň şanyna köpçülikleýin bedenterbiýe-sport we sagdyn durmuş-medeni çäreleriniň geçirilmegi sagdynlygyň, ruhubelentligiň ýurdy hökmünde Türkmenistanyň abraýyny dünýä ýaýýar» diýip belläp geçýär. Bu baýramçylyk mynasybetli Diýarymyzyň ähli künjeklerinde köpçülikleýin welosipedli ýörişlerdir sport maşklary, dürli sport ýaryşlarydyr bäsleşikler ýokary ruhubelentlikde geçirilýär.

5 Aprel 2024

Saglyk

Sagdynlygyň we ruhubelentligiň baýramy

Her ýylyň 7-nji aprelinde ýurdumyzda Bütindünýä saglyk güni giňden we dabaraly ýagdaýda bellenilip geçilýär. Baýramçylyk mynasybetli Diýarymyzda bedenterbiýe-sport, sagdyn durmuş we medeni köpçülikleýin çäreleriň geçirilmegi bu ajaýyp senä uly ähmiýet berilýändiginiň aýdyň subutnamasydyr. Saglygy goraýyş we sport ulgamlary döwletimiziň hem-de jemgyýetimiziň durmuşynyň möhüm ugurlarydyr. Berkarar döwletiň täze eýýamynyň Galkynyşy döwründe hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedow bu ulgamlaryň hemmetaraplaýyn ösdürilmegine aýratyn ähmiýet berýär. Türkmenistanda ilatyň saglygyny goramak köpugurly wezipe bolmak bilen, ol diňe bir dürli keselleriň öňüni almak, olary irki döwürlerde anyklamak we netijeli bejermek bilen çäklenmän, eýsem, sagdyn durmuş ýörelgelerini wagyz etmek, ilaty köpçülikleýin bedenterbiýe hem-de sport bilen meşgullanmaga işjeň çekmek wezipelerini hem öz içine alýar.

5 Aprel 2024

Saglyk

Saglykdan özge bagt bolmaz

Garaşsyz Watanymyzda sagdyn durmuş ýörelgesini berkarar etmek, ynsan saglygyny berkitmek, keselleriň öňüni almak ugrunda maksatnamalaýyn işler alnyp barylýar. Her ýylyň 7-nji aprelinde Bütindünýä saglyk gününiň ýurdumyzda hem uly şatlyk-şowhun bilen bellenilmegi ösüşleriň täze belentlikleriniň sakasynda duran sagdynlyk we ruhubelentlik ýörelgeleriniň dowamat-dowam bolýandygyny aýdyň görkezýär. Bu sene parahatçylygy, dostlugy, sporty hem-de ynsanperwerligi rowaçlandyrýan, agzybirligimizi we jebisligimizi has-da berkidýän şanly wakalara beslenýär. Ýurdumyzyň ähli ýerlerinde sport baýramçylygy giňden ýaýbaňlandyrylýar. Bütindünýä saglyk gününiň köpçülikleýin welosipedli ýörişler bilen utgaşdyrylmagy, sport bäsleşikleriniň geçirilmegi ýaly çäreleriň guralmagy il-günüň sagdynlygy, bagtyýarlygy ugrundaky edilýän aladalardan gözbaş alýar. Çünki sport we bedenterbiýe sagdyn durmuş ýörelgelerini öz içine alyp, halkyň sagdyn pikirli, berk bedenli, giň dünýägaraýyşly bolmagyna getirýär.

5 Aprel 2024

Saglyk

Di­şi­ňi­zi aýap sak­laň

Her bir adam öz agyz boş­lu­gy­na hem-de diş­le­ri­ne ese­wan bol­ma­ly­dyr. Çün­ki bu be­den gi­gi­ýe­na­sy üçin iň esa­sy zat­la­ryň bi­ri­dir. Ke­sel­län diş­ler wag­tyn­da be­je­ril­me­se, adam be­de­ni­niň iç­ki ag­za­la­ry­nyň ke­sel­le­me­gi­ne-de se­bäp bol­ýar. Di­şiň bir bö­le­gi aý­ry­lyp, düý­bün­de ki­çi­jik bö­le­jik ga­lan ýag­da­ýyn­da di­şa­gy­ry­dan ejir çek­ýän adam iý­mi­ti çeý­ne­män ýu­wud­ýar. Bu bol­sa ada­myň iý­mit siň­di­ri­ji ag­za­sy bo­lan aş­ga­za­na ag­ram sal­ýar. Ada­myň iç­ki ag­za­la­ry­nyň ke­sel­le­me­gi­ne za­ýa­la­nan diş­de sak­lan­ýan mik­rob­lar hem se­bäp bo­lup bi­ler. Şeý­le ýag­daý­la­ryň bol­maz­ly­gy üçin il­ki bi­len ka­da­ly ýa­şa­ýyş-dur­mu­şy ber­jaý et­mek, dog­ry iý­mit­len­mek, be­de­ni tap­la­mak ze­rur­dyr.

5 Aprel 2024

Saglyk

Ýabany çowdary

Häsiýeti. Düzlük-dagetek we çöl derman ösümligi. Ýabany çowdary – däneliler maşgalasynyň adybir urugynyň boýy 25-40 (60) sm birýyllyk otjumak wekili. Ösümlik ýaşyl reňkli. Köki gotazjymak. Baldagy esasyndan bölünen, azda-kände göni, inçe, sümmüliniň aşagy gür tüýlüje. Aşaky ýapraklaryň gyny tüýlüje, ýokarkylary – tüýsüz. Ýapragy inçe çyzykly, ini 2-3 mm, ýasy ýa-da azda-kände pytanak görnüşli, çylşyrymly, tüýsüz ýa-da aşakysy tüýlüje. Diljagazynyň uzynlygy, takmynan, 0,5 mm, mahmal kysymly.

5 Aprel 2024

Saglyk

Sorag-jogap

Ganyň gormonlara barlagyny geçirmeli «Dördünji çagamy bir ýaşa çenli emdirdim. Iki ýyldan soň göwüslerimde kiçijik çişler emele geldi. Lukman keselimi «fibrokistoz» diýip kesgitledi we bejeriş belledi. Bejerişden soň çişler aýryldy, ýöne göwsümden süýt çykyp başlady. Näme etmeli?».

5 Aprel 2024

Saglyk

Sagdyndygyňa göz ýetirmekçimi?

«Aýallar özünde süýt mäzleriniň howply keselleriniň ýokdugyna göz ýetirmek üçin nähili barlaglardan geçmeli?». Durdymuhammet PENAÝEW, Arkadag şäheriniň Onkologiýa merkeziniň süýt mäzleriniň çiş keselleri bölüminiň müdiri:

5 Aprel 2024

Saglyk

«Peýdaly» bakteriýalar barada näme bilmeli?

Bilşiňiz ýaly adam bedeninde ýaşaýan we saglyga oňyn täsir edýän «peýdaly» bakteriýalar, şeýle hem dürli ýokanç keselleriň ýüze çykmagyna getirýän patogen bakteriýalar bardyr. Alym lukmanlaryň bellemegine görä, adam bedenindäki «peýdaly» bakteriýalar iýmiti siňdirmäge, ýokançlara garşy göreşmäge, hatda semizligiň öňüni almaga hem ýardam edýär. «Peýdaly» bakteriýalar bedene näme üçin gerek?

5 Aprel 2024

Saglyk

Möwsümleýin allergiýa

Tebigatyň düzgüni boýunça pasyllar çalşyp dur. Baharyň gelmegi bilen tebigat janlanýar. Daglar-düzler, ýagny ähli tebigat al-ýaşyl dona bürenýär. Möwsümleýin allergiýa ýylyň belli bir döwründe, has takygy, mart-iýun we awgust-oktýabr aýlarynda ýüze çykýar. Keseliň alamatlary

5 Aprel 2024

Saglyk

Infarktyň öňüni almak mümkindir

Miokardyň infarkty ýürek myşsasynyň nekrozy (jansyzlanmagy) bilen bolup geçýän agyr ýürek keselidir. Bu kesel koronar ganaýlanyşyň bozulmagy sebäpli öýjüklerde kislorod ýetmezçiliginiň ýüze çykmagynyň netijesinde döreýär. Häzirki wagtda dünýäde kardiologiýa ylmynyň güýçli depginler bilen ösýändigine seretmezden, miokardyň infarkty giňden ýaýran keselleriň biri bolmaklygynda galýar. Ol ähli ýürek-damar keselleriniň arasynda öňdäki orny eýeleýär. Munuň özi halk köpçüliginiň, aýratyn hem, miokardyň infarktynyň döremek töwekgelligi bar bolan adamlaryň bu keseliň öňüni almak boýunça sowatlylygyny ýokarlandyrmagyň uly ähmiýete eýe bolup durýandygyny görkezýär. Bu makalada miokardyň infarktynyň döremeginiň sebäpleri hem-de onuň öňüni almagyň ugur-ýollary barada söz açylýar. Kesel näme sebäpden döreýär?

5 Aprel 2024

Saglyk

Derman haçan kömek edýär?

Syrkawlaryň birine oňyn täsir eden haýsydyr bir dermanyň beýleki birine peýdasy degmeýän halatlary duş gelýär. Munuň ilkinji we esasy sebäbi näsagyň lukman bilen däl-de, «peýdalydygyna hut özi göz ýetiren» başga bir syrkaw bilen maslahatlaşyp, öz-özüne «bejeriş bellemegi» bilen baglanyşyklydyr. Islendik bir derman ony kabul etmegiň düzgünleri berjaý edilende kömek edýär. Habarçymyz bu düzgünler hem-de olaryň bejerginiň netijesine täsiri barada gürrüň bermegi Aşgabat şäheriniň 11-nji saglyk öýüniň baş lukmanyň orunbasary Mähri Çaryýewadan haýyş etdi. — Ilki bilen diňe lukmanyň degişli barlaglaryň netijesinde bellän dermanlaryny kabul etmegiň keseli bejermekde uly ähmiýete eýe bolup durýandygyny bellemeli. Doly we dogry berjaý edilende näsagyň saglygynyň dikelmegine uly täsir edýän başga-da köp sanly düzgünler bardyr.

5 Aprel 2024

Saglyk

Çaganyň sagdyn ösmegi üçin...

Çaganyň dogulmagy maşgala durmuşynda dabaraly ýagdaýdyr, ene-ata üçin uly bagt we şatlykdyr. Körpejäniň dogulmagy bilen maşgalada köp şatlykly hysyrdylar köpelýär. Onuň boý we akyl taýdan ösmegi bir-biri bilen baglanyşykly hadysadyr. Perzendiň dünýä inmegi bilen oňa ideg etmek, terbiýe bermek, sagdyn ösmegini gazanmak ata-enäniň borjudyr. Munuň üçin çaga doglan gününden başlap onuň kadaly iýmitlenmegini we ideg edilmegini üpjün etmek möhümdir. Çaganyň sagdyn ösmegi üçin ilkinji şertleriň biri arassa elleriň bolmagy we çaga üçin ýyly gurşawyň berjaý edilmegidir. esasan hem çagany emdirmezden ozal arassaçylyk düzgünlerini dogry berjaý etmeli. Bäbekli otagyň temperaturasy 25-26⁰C bolmaly, çaga ulaldygyça öýüň temperaturasyny 22⁰C-a çenli peseltmeli. Otagyň çyglylygy 50-70%-de bolmaly.

5 Aprel 2024

Saglyk

Gan kesellerinden goranalyň!

Žurnalist Narjan Kasymowa Onkologiýa ylmy-kliniki merkeziniň ylmy-kliniki gan keselleri bölüminiň müdiri Zibagözel Amanowa bilen gan ulgamynyň howply keselleriniň biri bolan leýkoz barada söhbetdeş boldy. — Gany emele getirýän agzalaryň täze döremeleri «gemoblastozlar» diýlip atlandyrylýar. Olara leýkoz, limfogranulomatoz, howply limfomalar degişlidir. Gemoblastozlaryň iň köp duş gelýäni leýkozdyr.

5 Aprel 2024

Saglyk

Madda çalşygy bozulan bolsa...

Bedeniň ýaşamak ukybynyň esasynda alyş-çalyş hadysalarynyň (metabolizm) ýatandygy mälimdir. Metabolizm tebigatdaky ähli janly bedenlerde bolup geçýän, maddalaryň we energiýanyň bir görnüşden beýleki bir görnüşe geçmegi bilen häsiýetlendirilýän himiki hadysalaryň jemidir. Minerallaryň, witaminleriň, gormonlaryň, uglewodlaryň, ýaglaryň, beloklaryň we beýleki maddalaryň, energiýanyň alyş-çalşy, suw-duz, aerob (kislorodly), anaerob (kislorodsyz) çalşygy, öýjüklerdäki (aralyk) metabolizm bardyr. Dem alnanda kislorodyň kabul edilip, kömürturşy gazynyň daşary çykarylmagy, iýmitiň energiýa, suwuň dere öwrülmegi — bularyň hemmesi metabolizmiň mysallarydyr.

5 Aprel 2024

Saglyk

Böwrek keselleriniň öňüni almak

Çagalaryň arasynda böwrek kesellerinden iň köp duş gelýäni piýelonefritdir.Piýelonefrit — bu böwrek dokumasyna, ýumajygyna bakteriýalaryň, köplenç, içege taýajyklarynyň, stafilokoklaryň, enterokoklaryň we beýleki ýokançlaryň aralaşmagy bilen ýüze çykýan gaýnaglamasydyr. Piýelonefrit, esasan hem, 5-6 ýaşa çenli çagalarda köp duş gelýär. Bu ýagdaý kiçi ýaşly çagalarda böwrek peşew ýollarynyň anatomiki gurluşy bilen baglylykda ýüze çykýar. Aýratyn hem, bu kesel kiçi ýaşly gyzjagazlarda köp gabat gelýär. Kesel dörediji bakteriýalar böwrege peşew çykaryş ulgamynda, ýagny peşew haltada, peşew çykaryjy kanalda bar bolan ýokançlaryň ýokarlaýyn, şeýle hem beýleki ýokanç ojaklaryndan ganaýlanyşyň üsti bilen aralaşyp bilýärler.

5 Aprel 2024

Saglyk