''Demokratiýa we hukuk'' žurnaly

Esaslandyryjysy: Türkmenistanyň Döwlet, hukuk we demokratiýa instituty
Salgysy: Aşgabat şäheri, A. Nowaýy köçe 2022 jaý 86
Telefon belgileri: 38-06-00

Makalalar

Garawul gullugynyň ezberleri

Ýakynda Türkmenistanyň Ýaragly Güýçleriniň Guryýer goşunlarynyň tabynlygyndaky harby bölümlerde gulluk borçlaryny ak ýürekden ýerine ýetirip, garawul gullugyny alyp barmakda tapawutlanandyklary, şeýle hem ýurdumyzyň goranmak ukybyny pugtalandyrmaga goşan şahsy goşantlaryny göz öňünde tutup, Türkmenistanyň Ýaragly Güýçleriniň degişli düzgünnamasyna laýyklykda, podpolkownik Sapar Berdiýewiň serkerdelik edýän harby bölüminiň çagyryş boýunça harby gullukçylary — kiçi seržantlar Hemra Ataýew, Güneş Agaýew, Kerim Gurbandurdyýew, esgerler Öre Nurýagdyýew, Aýdogdy Nuryýew, Resul Saparow, Döwletgeldi Rahmankulow, Rejepgeldi Baýramow, Merdan Arazdurdyýew dagy «Harby gullugyň tapawutlanan esgeri» diýen döşe dakylýan nyşan bilen sylaglandylar. Biz ezber harby gullukçylarymyza guwanýarys.

Ýaş watançylara buýsanç

Häzirki wagtda ýurdumyzyň geljegi bolan ýaş nesilleriň milli terbiýe ulgamynda ýetişdirilmegine uly ähmiýet berilýär. Olaryň Watanymyza, il-günümize wepaly, ata-babalarymyzyň hoşniýetlilik taglymatyny mynasyp dowam etdiriji nesil bolup terbiýelenmeginde täzeçe usullar ulanylýar. Şeýle depginli işler TGM-niň podpolkownik Amangeldi Gurdowyň müdirlik edýän Alp Arslan adyndaky Ýöriteleşdirilen harby mekdebinde hem mynasyp dowam etdirilýär. Ýaş Watan goragçylarynyň geljekde kämil hünärmenler bolup ýetişmeginiň möhüm şertleriniň biri-de olaryň häzirki zaman maglumat tehnologiýalaryny işjeň hem-de netijeli ulanyp bilmegini gazanmakdan ybaratdyr. Ýurdumyzyň bilim ulgamynyň häzirki ösüş tapgyrynda öňde durýan bu möhüm wezipe dünýä tejribesiniň gazananlarynyň esasynda milli sanly bilim ulgamynyň mundan beýläk-de ösdürilmegini, okatmagyň innowasion tehnologiýalarynyň bilimiň ähli basgançaklarynda giňden ornaşdyrylmagyny şertlendirýär. Şu nukdaýnazardan sanly bilim ulgamynyň mümkinçiliklerini Ýöriteleşdirilen harby mekdebimizde harby okuwçylarymyzyň gündelik durmuşyna ornaşdyrmak babatynda degerli işler alnyp barylýar.

Watana wepaly ýaşlar

Hormatly Prezidentimiz ýurduň ygtybarly daýanjy we guwanjy bolan ýaşlara uly üns berýär. Olara döredijilik başlangyçlaryny durmuşa geçirmek üçin ähli şertleri döredýär. Berkarar döwletiň täze eýýamynyň Galkynyşy döwründe ýurdumyzda ýaşlar barada döwlet syýasaty üstünlikli durmuşa geçirilýär. Arkadagly Gahryman Serdarymyz ýaşlaryň syýasy, ykdysady we medeni gözýetimlerini giňeltmegiň, ýokary derejede bilim almagyna, saýlan hünäriniň eýesi bolmagyna ýardam bermegiň, olary halallyk, ahlaklylyk, ýokary watançylyk ruhunda terbiýelemek baradaky aladanyň ýurdumyzda alnyp barylýan özgertmeleriň özeni bolup durýandygyny nygtaýar. Täze taryhy döwürde eziz Diýarymyzyň gülläp ösmegine uly goşant goşup, onuň at-abraýyny belende göterip, halkyň söýgüsine, sylag-hormatyna mynasyp bolmak ýaşlar üçin uly bagtdyr. Ata Watana wepaly, ilhalar adamlar bolup ýetişmegiň mukaddes borçlarydygyna oňat düşünýän türkmen ýaşlary häzirki döwürde halk hojalygynyň dürli pudaklarynda yhlasly zähmet çekip, özleriniň ukyp-başarnyklaryny görkezýärler.

Bilim — bagtyň çyragy

Berkarar döwletiň täze eýýamynyň Galkynyşy döwründe Gahryman Arkadagymyzyň, Arkadagly Gahryman Serdarymyzyň durmuşa geçirýän ägirt uly işleriniň hatarynda ylym-bilim özgertmeleri aýratyn ähmiýete eýedir. Bu ulgamda amala aşyrylýan beýik işler, ägirt uly özgertmeler röwşen geljegimiziň eýeleri bolan ýaş nesilleriň giň dünýägaraýyşly, ösen tehnologiýalardan ezberlik bilen baş çykarýan kämil hünärmenler bolup ýetişmeklerine gönükdirilendir. Ylymdyr bilimiň durmuşymyzdaky wajyp ornuna uly ähmiýet berýän hormatly Prezidentimiz ýaş nesillerimiziň häzirki zaman maglumat tehnologiýalaryny netijeli ulanyp bilmekleriniň derwaýysdygyny nygtap, möhüm wezipeleri öňe sürýär. Ýaşlara ylym we bilim, edep-terbiýe bermekde pederlerimizden miras galan el işlerimizi, dürli hünärleri öwretmäge, milliligimize, däp-dessurlarymyza hormaty, sarpany, söýgini terbiýelemäge gönükdirilen ajaýyp şertleri, giň mümkinçilikleri döredip berýär. Bilim bagtyň çyragydyr. Bu çyragyň ýiti şugla saçmagy barada taýsyz tagalla edýän Gahryman Arkadagymyzyň, hormatly Prezidentimiziň janlary sag, ömürleri uzak bolup, il-ýurt bähbitli, döwlet we dünýä ähmiýetli işleri mydama rowaçlyklara beslensin!

Bilimli ýaşlar saýlandylar

Ýakynda welaýatymyzyň etraplarynda we Daşoguz şäherinde aýratyn zehinli, bilimli, ukyp-başarnykly ýaşlary ýüze çykarmak maksady bilen mekdep okuwçylarynyň arasynda her ýyl geçirilýän “Altyn asyryň altyn zehinleri” atly ders bäsleşiginiň ýene bir  tapgyry  geçirildi. Oňa türkmen dili we edebiýaty, iňlis dili, rus dili, taryh, geografiýa, himiýa, biologiýa, fizika, matematika, informatika dersleri boýunça bäsleşigiň mekdep we mekdebara tapgyrlarynda 1-nji we 2-nji orunlary eýelän 8 – 9-njy synpyň okuwçylary gatnaşdylar. Bäsleşigiň Daşoguz şäherindäki 22-nji orta mekdebiň döwrebap okuw esbaplary, maglumat we multimediýa enjamlary bilen üpjün edilen otaglarynda geçirilen şäher tapgyrynda şäheriň çägindäki 36 sany orta mekdebiň we Türkmenistanyň Goranmak ministrliginiň Alp Arslan adyndaky 2-nji ýöriteleşdirilen harby mekdebiniň okuwçylary üstünlikli çykyş etdiler. Okuwçylar bäsleşigiň şertlerini dürs we takyk ýerine ýetirmek bilen özleriniň bilimlerini, zehinlerini, ukyp-başarnyklaryny açyp görkezdiler. Bäsleşikde tapawutlanan okuwçylara 1-nji, 2-nji, 3-nji derejeli we höweslendiriji Diplomlar gowşuryldy.

Daşary ýurt dillerini okatmagyň döwrebap usulyýeti

Berkarar döwletiň täze eýýamynyň Galkynyşy döwründe ýurdumyzda bilim ulgamynyň ösüşini kämilleşdirmek, milli we dünýä tejribesiniň öňdebaryjy usullary esasynda okuw-tejribelik işleriniň depginini ýokarlandyrmak, bilime, ylma we ýokary hünär derejesine höwesli ýaşlary goldamak bilen baglanyşykly maksatnamalaýyn özgertmeler alnyp barylýar. Bu özgertmeler milli we halkara gurşawynda aýratyn many-mazmuna eýe bolýar hem-de dünýä döwletleridir halklary bilen döwletara gatnaşyklardaky ýörelgelere, umumadamzat we milli gymmatlyklara hormat goýmak, ylma, bilime möhüm ähmiýet bermek bilen ony sazlaşykly alyp barmaga täze badalga berýär. Häzirki wagtda halkara jemgyýetçiligi bilen syýasy, ykdysady, medeni-ruhy we ynsanperwer ugurlardaky gatnaşyklaryň ösdürilmeginde dil bilimini ösdürmegiň örän uly ähmiýeti bardyr. Şol bir wagtda hem, daşary ýurt dillerini kämil bilýän, ýokary taýýarlykly hünärmenleri ýetişdirmek esasy ugur bolup durýar. Dil dünýä medeniýetine, beýleki halklaryň ylym, bilim dünýäsine aralaşmagyň iň möhüm serişdesidir. Şol sebäpli hem hünärmenleri taýýarlamak maksady bilen, ýurdumyzyň bilim ulgamynyň işgärleriniň öňünde ýaş nesle diňe bir ene dilini kämil derejede däl-de, eýsem, daşary ýurt dilleriniň hem birnäçesini öwretmek wezipesi goýul

Bilimli ýaşlara buýsanç

IV Açyk halkara matematika olimpiadasy geçirilýär Hormatly Prezidentimiziň parasatly baştutanlygynda bilim özgertmeleri üstünlikli durmuşa geçirilýär. Ýaş nesliň döwrebap bilim we terbiýe almagy, öňdebaryjy tehnologiýalardan oňat baş çykarmagy, halkara derejesinde geçirilýän bäsleşiklerde öňe saýlanmagy babatda guwandyryjy işleriň alnyp barylýandygy aýratyn bellenilmäge mynasypdyr. Ata Watanymyzyň daýanjy bolan ýaş nesilleriň geljekde hünärli ýaşlar bolup ýetişmeginde dürli ugurlarda geçirilýän bäsleşikleriň ähmiýeti uludyr. Bilim ulgamyny kämilleşdirmek, zehinleri ýüze çykarmak, talyp ýaşlaryň dünýägaraýşyny giňeltmek, ylmy maglumatlary özleşdirmek, özara pikir alyşmak maksady bilen, ýokary okuw mekdepleriň talyp ýaşlarynyň arasynda Açyk halkara matematika olimpiadasynyň geçirilmegi öňde goýlan maksada ýetmäge mümkinçilik berýär.

Magtymguly, öwüt bardyr sözümde

Magtymguly Pyragynyň doglan gününiň 300 ýyllygy mynasybetli Türkmenistanyň Bilim ministrliginiň we Magtymguly adyndaky Türkmen döwlet uniwersitetiniň ýurdumyzyň umumybilim berýän orta mekdepleriniň 10 — 11-nji synp okuwçylarynyň arasynda yglan eden «Magtymguly, öwüt bardyr sözüme» atly döredijilik we çeper okaýyş bäsleşiginiň welaýat tapgyry Balkanabat şäherindäki daşary ýurt dillerine ýöriteleşdirilen 3-nji orta mekdepde geçirildi. Oňa bu bäsleşigiň deslapky tapgyrlarynda ýeňiji bolan okuwçylar gatnaşdylar. Ýaş nesilleri milli ruhda terbiýelemegi, ýaşlaryň Watanymyza, merdana halkymyza bolan buýsançlaryny artdyrmagy, Gahryman Arkadagymyzyň, Arkadagly Gahryman Serdarymyzyň milli mirasymyza, ruhy-ahlak gymmatlyklarymyza goýýan sarpasyny ýaýbaňlandyrmagy hem-de döredijilik ukyp-başarnyklaryny kämilleşdirmegi maksat edinen bäsleşige gatnaşan okuwçylar onda berlen şertler esasynda güýç synanyşdylar.

IV Açyk halkara matematika olimpiada öz işine başlady

Düýn, 4-nji martda Halkara ynsanperwer ylymlary we ösüş uniwersitetinde ýokary okuw mekdepleriniň talyplarynyň arasynda geçirilýän IV Açyk halkara matematika olimpiadasynyň açylyş dabarasy boldy. IV açyk halkara matematika olimpiadasynyň ýurdumyzda indi ikinji gezek geçirilýändigini bellemek gerek. Olimpiada gatnaşmak üçin ýurdumyza 7 döwletiň ýokary okuw mekdeplerindne dürli ugurlar boýunça okaýan talyplar paýtagtymyza geldiler. Munuň özi Türkmenistan döwletimiziň daşary ýurtlaryň ylym-bilim merkezleri bilen hyzmatdaşlygynyň has-da berkeýändigini alamatlandyrýar.

«Ýylyň terbiýeçisi» bäsleşigi geçirildi

Welaýat baş bilim müdirliginiň guramagynda Türkmenabat şäherindäki 41-nji çagalar bakja-bagynda «Ýylyň terbiýeçisi» bäsleşiginiň welaýat tapgyry geçirildi. Oňa bäsleşigiň etrap-şäher tapgyrlarynda ýeňiji bolan terbiýeçiler gatnaşyp, ukyp-başarnyklaryny görkezdiler. Bäsleşik üç şertden ybarat boldy. Birinji şert boýunça terbiýeçileriň sapakda ulanýan görkezme esbaplaryna, mowzugyň mazmunyny açyp görkezişlerine, häzirkizaman tehnologiýalardan baş çykaryşlaryna, döwrebap usullardan, goşmaça maglumatlardan ýerlikli peýdalanyşlaryna, sözleýiş medeniýetine, körpeleriň işjeňligini artdyryş ukyplaryna baha berildi.

Wagyz-nesihat çäresi

Bagtyýar durmuş — sagdyn ýaşaýyş Wekilbazar etrabyndaky 35-nji orta mekdepde etrap bilim bölüminiň hem-de ylym we bilim işgärleriniň kärdeşler arkalaşyklarynyň ilkinji guramalarynyň başlyklarynyň Wekilbazar etrap geňeşiniň bilelikde guramagynda “Bagtyýar durmuş — sagdyn ýaşaýyş” atly wagyz-nesihat duşuşygy geçirildi. Oňa etrapdaky orta mekdepleriň türkmen dili we edebiýat mugallymlary hem-de okuwçylary gatnaşdylar.

Halkara matematika olimpiadasyna badalga berildi

Halkara matematika olimpiadasy

Düýn — 4-nji martda Halkara ynsanperwer ylymlary we ösüş uniwersitetinde ýokary okuw mekdepleriniň talyplarynyň arasynda geçirilýän IV Açyk halkara matematika olimpiadasynyň (OMOUS — 2024) açylyş dabarasy boldy. Onda Türkmenistanyň we daşary ýurtlaryň ýokary okuw mekdepleriniň ýolbaşçylary we talyplary çykyş etdi. Olimpiada dünýäniň dürli ýurtlaryndan, ýagny Bolgariýadan, Hytaýdan, Russiýadan, Özbegistandan Ispaniýadan, Saud Arabystanyndan ýokary okuw mekdepleriň talyplary gatnaşýar. Düzgünnama laýyklykda, «OMOUS — 2024» olimpiadasy şahsy we toparlaýyn bäsleşikler görnüşinde geçirilýär. Şahsy bäsleşik «A» we «B» derejelerde geçirilip, «A» derejä matematika we oňa ýakyn ugurlarda okaýan talyplar, «B» derejelä bolsa beýleki hünärler boýunça bilim alýan talyplar gatnaşyp bilýär.

IV Açyk halkara matematika olimpiadasyna badalga berildi

Ýurdumyzda «Türkmenistanda sanly bilim ulgamyny ösdürmegiň Konsepsiýasyna» laýyklykda alnyp barylýan işler ýaş nesillerimiziň dünýä derejesinde bilim-terbiýe almagyna, zehinlerini açmagyna hem-de olary hemmetaraplaýyn kämilleşdirmäge giň mümkinçilik berýär. Türkmen ýaşlarynyň dünýä derejesinde geçirilýän bäsleşiklere gatnaşyp, üstünlikli çykyş etmegi, şeýle-de ýurdumyzda halkara olimpiadalaryň yzygiderli geçirilmegi buýsandyryjy ýagdaýdyr. Munuň özi daşary ýurtlaryň abraýly ýokary okuw mekdepleridir iri ylym-bilim merkezleri bilen hyzmatdaşlygyň has-da berkeýändigini alamatlandyrýar.

Halkara matematika olimpiadasy başlandy

Ýurdumyzda milli bilim ulgamyny kämilleşdirmek, giň gözýetimli, innowasion tehnologiýalary dolandyrmaga ukyply ýaşlary terbiýeläp ýetişdirmek boýunça uly tagallalar edilýär. «Ýaşlar barada döwlet syýasaty hakynda» Türkmenistanyň Kanunyna laýyklykda, ýaş nesliň hukuklarynyň we azatlyklarynyň üpjün edilmegi, döwletimiziň we jemgyýetimiziň syýasy, ykdysady, medeni durmuşyna ýaşlaryň doly hukukly gatnaşmagy üçin oňaýly şertler döredilýär. Munuň özi döwletde amala aşyrylýan beýik işlere, oňyn özgertmelere ýaşlaryň mynasyp goşant goşmagyna ýardam edýär. Halkara bäsleşikleriň netijelerinde hem bu hakykata göz ýetirmek bolýar.   Şu gün, 4-nji martda Halkara ynsanperwer ylymlary we ösüş uniwersitetinde IV Açyk halkara matematika olimpiadasy dabaraly ýagdaýda başlady. Ýeri gelende bellesek, Açyk halkara matematika olimpiadasy ýurdumyzda ikinji gezek geçirilýär.

Bilim özgertmeleri rowaçlanýar

Täze taryhy döwürde eziz Diýarymyz beýik ösüşlere beslenýär. Önümçiligiň ähli pudaklaryna ylmyň we öňdebaryjy tejribäniň gazananlarynyň ornaşdyrylmagy we iň täze tehniki hem tehnologik enjamlaryň netijeli ulanylmagy beýik ösüşlerimiziň, belent üstünliklerimiziň özeni bolup durýar. Häzirki ajaýyp döwrümizde eziz Diýarymyzy mundan beýläk-de beýik ösüşlere ýetirmekde belent maksatlar durmuşa geçirilýär. Şunda ähli ösüşleriň binýady bolan ylym-bilimi ösdürmek we halkara tejribäni baýlaşdyrmak, ýaşlara döwrebap bilim öwretmek aýdyň maksatlardyr. Şeýle asylly maksatlar bilen, «Pähim-paýhas ummany Magtymguly Pyragy» ýylynda ýurdumyzyň ýokary okuw mekdeplerinde halkara olimpiadalarynyň birnäçesi geçiriler. Ynha, Halkara ynsanperwer ylymlary we ösüş uniwersitetinde hem 2024-nji ýylyň mart aýynyň 4-8-i aralygynda IV Açyk halkara matematika olimpiadasy geçirilýär. Munuň özi ylym-bilim ulgamynda halkara hyzmatdaşlygynyň ösdürilýändigini, ýaşlaryň bilimleriniň barha kämilleşdirilýändigini aýdyň beýan edýär. Ylymly-bilimli, kämil ýaşlar röwşen geljegimizdir. Sowatly, ýokary hünärli kämil hünärmenleri taýýarlap ýetişdirmegiň ýurdumyzda döwlet syýasatynyň ileri tutulýan möhüm ugurlarynyň biri bolup durýandygyny bellemek örän ýerlikli bolsa gerek. Berka

Hünär derejesi ýokarlandyryldy

Berkarar döwletiň täze eýýamynyň Galkynyşy döwründe Gahryman Arkadagymyzyň, Arkadagly Gahryman Serdarymyzyň baştutanlygynda ýurdumyzda ylym-bilim ulgamyny ösdürmekde beýik işler durmuşa geçirilýär. Bu ugurda bilim işgärleriniň, mekdep ýolbaşçylarynyň hünär derejesini ýokarlandyrmak, olaryň mugallymçylyk ussatlygyny kämilleşdirmek boýunça netijeli işler alnyp barylýar. Ýakynda Türkmenistanyň Milli bilim institutynda Aşgabat şäher we welaýat Baş bilim müdirlikleriniň umumybilim edaralarynyň müdirleriniň okuw-terbiýeçilik işleri boýunça orunbasarlary, etrap, şäher usuly birleşmeleriniň ýolbaşçylary bilen usuly-amaly okuw geçirildi. Bu usuly-amaly okuwa gatnaşyjylar öz iş tejribelerini kärdeşleri bilen paýlaşyp, özara pikir alyşdylar.

Usuly-amaly maslahat geçirildi

Okuwçylara dil öwretmegiň ähmiýeti

Hormatly Prezidentimiziň taýsyz tagallalary netijesinde, ýurdumyzyň bilim ulgamy täze ösüşlere eýe bolýar. Öňdebaryjy usullar yzygiderli ornaşdyrylyp, ulgamyň işini döwrebaplaşdyrmak, ýaşlara berilýän bilimiň hilini ýokarlandyrmak bilim ulgamynda esasy ugurlaryň biridir. Şeýle asylly maksatlar bilen giň gerimli işler amala aşyrylýar, sanly ulgamyň mümkinçiliklerinden peýdalanylýar. Şonuň netijesinde hem, her bir geçilýän sapaklar usulyýetiň döwrebaplygy bilen tapawutlanýar. Şeýle hem sapaklarda döwrebap kompýuterlerden, multimedia tagtalardan, lingafon otaglardan peýdalanylýar. Munuň özi sapagyň guralyşynyň döwrebaplygyny, kämilligini aýdyň beýan edýär. Bu bolsa zehinli ýaşlaryň kemala gelmegine, dünýägaraýyşlarynyň ösmegine oňat täsir edýär. Orta mekdepleriň 3-nji synp okuwçylaryna rus dili sapagy geçilýär we sapakda olaryň rus dilinde okap bilmekleri üçin başlangyç düşünjeler berilýär. Şunda rus dili sapagy üçin kitapda dürli ýeňil tekstler berilýär, harplary tanamaklary üçin ýeňillikli usullar görkezilýär. Sapakda geçilýän mowzugyň okuwçylara düşnükli bolmagy üçin döwrebap usullardan peýdalanmak bolar, ýagny okuw kitabyndan, multimedia tagtasyndan we şekilli görnüşlerden peýdalanylsa, oňat netijeleri berýär.

Bilim we terbiýe

Ýaşlaryň döwrebap bilim alyp, Watanymyzyň mynasyp ogul-gyzlary bolup ýetişmeklerinde mugallymyň aýratyn orny bar. Mugallymlar ýaşlaryň Watanyny söýýän, halkymyza, ene-atasyna, ula hormat goýýan, kiçini sylaýan, eli hünärli bolup ýetişmekleri üçin dürli iş usullaryny utgaşykly alyp barýarlar. Ýaşlar bilen geçirilýän okuw-terbiýeçilik işleri asylly ýörelgelerden ugur alýar. Bu işde mekdep bilen maşgalanyň jebis aragatnaşyk saklamagy möhümdir. Her bir mugallymyň okadýan dersini we ony okatmagyň usulyýetini ýokary derejede bilmegi onuň hünär ussatlygyny kesgitleýän esasy görkezijileriň biri hasaplanylýar. Mugallym sapagy guramak bilen birlikde, terbiýeçilik işlerine hem ýolbaşçylyk edýär. Okuwçylaryň döredijilik başlangyçlaryny kemala getirýär we ösdürýär. Mugallym okatmagyň didaktikada göz öňüne tutulan dürli usullaryndan ýerlikli peýdalanyp, sapagyny gyzykly guramagy başarmalydyr. Çagalara bilim mugallym tarapyndan berilýän hem bolsa, terbiýeçilik işi ata-ene, jemgyýetçilik guramalary bilen bilelikde alnyp barylýar. Şonuň üçin mekdeplerde alnyp barylýan okuw-terbiýeçilik işlerini maşgaladan üzňe göz öňüne getirmek asla mümkin däldir. Berilýän bilimdir terbiýe şahsyýetiň şahsy aýratynlygyny kemala getirýär. Şonuň üçin okuw-terbiýeçilik işi diňe bir o