''Demokratiýa we hukuk'' žurnaly

Esaslandyryjysy: Türkmenistanyň Döwlet, hukuk we demokratiýa instituty
Salgysy: Aşgabat şäheri, A. Nowaýy köçe 2022 jaý 86
Telefon belgileri: 38-06-00

Makalalar

Şygryýet älemi

Oba säheri Saba, oba säheri,Päkize hem arassa.Çyg örtdi ene ýeri,Göwünlerde ýok gussa.

Sen — bagtymyň ganatlary

«Duýgular ummany» hekaýatlar toplumyndan Seniň kalbyma haçan aralaşandygyňy, seni haçan söýüp başlandygymy hem anyk aýdyp bilmerin. Çünki haçan seniň yşk oduň kalbymy daglandygyny anyk bilmeýärin. Ony bilibem biljek däl. Indi ony diňe yşkyň dünýäsi bilýär. Syrly günler, yşk owazlary, mukamlary bilýär. Ol indi hiç wagt açyp bolmajak syra öwrülip, yşkdan doly dünýämize ömürbaky siňdi. Bakylyga tarap ädim ätdi.

Döwletlilik ýörelgesi türkmeniň

Däbinde sylag bar, dessurda sarpa,Dostluk ýoly uzar ählije halka,Jebis, agzybirlik ýetirer bagta,Döwletlilik ýörelgesi türkmeniň. Ula hormat goýmak, kiçini söýmek,Ýigidi gaýratly, gyzynda görmek,Atyny segredip, messana ýörmek,Döwletlilik ýörelgesi türkmeniň.

Magtymgulyda peder waspy

Azerbaýjan Respublikasynyň Baku döwlet uniwersitetiniň türkologiýa kafedrasynyň professory Firuza Abdulla gyzy Agaýewanyň ady dünýäniň magtymgulyşynaslarynyň arasynda giňden bellidir. Onuň akyldar şahyrymyz Magtymguly Pyragynyň döredijiligine bagyşlap ýazan ylmy makalalary Azerbaýjanyň hem-de Türkiýäniň, Hindistanyň, Eýranyň, Russiýa Federasiýasynyň ylmy neşirlerinde çap edildi. Ol Magtymguly Pyragynyň döredijiligine bagyşlanan, rus we azerbaýjan dillerinde neşir edilen «Magtymgulynyň döredijiligi», «Nusgawy türkmen şahyry», «XVII asyr türkmen edebiýaty» ýaly kitaplaryň awtory hökmünde-de tanalýar. Firuza Agaýewa 2014-nji ýylda türkmen nusgawy şahyrymyz Magtymguly Pyragynyň döredijiligini daşary ýurtlarda giňden wagyz etmekde bitiren hyzmatlary üçin hormatly Prezidentimiziň Permany bilen «Magtymguly Pyragy» ýubileý medaly bilen sylaglandy. Biz gazetimiziň şu sanynda azerbaýjan alymy Firuza Agaýewanyň türkmeniň berkarar döwletli bolmak ýörelgesini ösdüren akyldar şahyr baradaky makalasyny okyjylarymyza ýetirýäris.

Şygyr halamaýar saly gowşagy

Şahyryň sözi Edebiýat — döwrüň ýol görkezijisi, şahyrlar bolsa döwrüň baýdak göterijileri hasaplanýar. Berkarar döwletimiziň bagtyýarlyk döwründe hormatly Prezidentimiz beýleki ugurlar bilen birlikde, çeper edebiýaty ösdürmeklige, edebi mirasymyzy öwrenmeklige we wagyz etmeklige uly ähmiýet berýär. Şygyr bolup, ajaýyp eser bolup gelýän günler bolsa kalby joşgunly şahyrlarymyza ylham paýlaýar. Döwrümiziň waspy, döwletimiziň ýeten belent sepgitleri şygyr setirlerinde öz beýanyny tapyp, halkymyzy döredijilikli zähmete we bagtyýar geljege ruhlandyrýar. Milli şygryýetimiziň mylaýym mähri müňlerçe, millionlarça ýüreklere ornaşyp, şol ýüreklere halallygyň, ynsabyň, ruhubelentligiň şöhlesini çaýýar. Ynsan ýüregini şygyr ýaly mähremleşdirýän başga bir jadyly güýç, megerem, ýok bolsa gerek. Şonuň üçin-de şygryýetiň daragty bitewidir. Şol daragtyň kökleri halk durmuşynyň köklerinden yzgar alýar. Şygryýet daragtynyň bolsa ençeme şahalary bar. Biz okyjylarymyzdan we ýaş şahyrlarymyzdan gelip gowuşýan teklipdir islegleri nazara alyp, inçe lirika, milli pelsepä ýugrulan şol şygryýet daragtynyň şahalary dogrusynda söhbet etmek maksady bilen, “Şahyryň sözi” atly täze rubrikany açýarys. Bu rubrikada ussat şahyrlarymyzyň, edebiýatçy alymlarymyzyň mil

Şygryýet

Dowamat ýardyr Göbek ganyň, galpak saçyň dözülen,Türkmen Diýaryna keramat ýardyr.Ar-namysa, şirin jana deňelen,Bozgunç topragyna zyýarat ýardyr.

Kakamyň pili(hekaýa)

Ynha, biziň köçämiz. Oglanlykda oýnan ýerlerim. It duýgur bolýarmyş diýýärler. Şol çyn bolsa gerek. Öýümize ýetmänkäm, öňümden Alabaý ylgap çykdy. Güjükliginden öz ulaldan köpegim. Ol begenjine jotduja guýrugyny bulaýlap, dostlukly hyňranyp, boýnuma bökdi. Ýüzümi ýalady. «Haý, Alabaý, aýryl, aýryl, üst-başymy hapalaýaň. Penjeleriň palçyk ahyryn». Okuwa diýip gidenime ýarym ýyl bolupdyr. Az möhlet däl. Ähli zat biraz üýtgäpdir. Alma, erik, şetdaly... agaçlar, göwnüme bolmasa, ulalypdyr. Men üçünji synpa geçenimde, kakamyň şäherden ýörite ussa getirip, bişen kerpiçden gurduran dört otagly, öňi giňiş eýwanly jaýymyz bolsa könelişip, öňküsinden peselipdir. Belki, şäherde belent-belent ymaratlara gözüm öwrenişenliginden şeýle görünýändir.

Durmuş pelsepeleri

Durmuş hakda çuňňur oýlanyp pikir edip bilýän adam onuň ýagşysyna we ýamanyna şükür hem edip bilýändir. Ýagşy niýet-päliň bolsun ýoldaşyň,Goý, gül bagtyň büdräp, çökmesin laýa.Kynçylyga uçranyňda başyňa,Eden ýagşy işleň salsynlar saýa.

«Ölçerme odumy...» («Mätäji hakyndaky hekaýalar» toplumyndan)

Hally Mätäji şahyryňka gün guşluk boluberende bardy. Bu mahal şahyr üzümli haýatynyň içindäki işlerini birýüzli edip, işikdäki äpet zerdalynyň aşagynda palçykdan galdyrylan sekiniň üstünde nämedir bir zadyň pikirine gark bolup otyrdy. Haşamly derwezeden giren ýaş ýigidi görenden, onuň agyr pikiri düw-dagyn boldy. Ýüzi ýagtyldy. Ýeňillik bilen ýerinden turup, myhmanyny garşylady. — Geleweri, Hally jan, öten agşamdan bäri kararym ýetmän, şol bitakat bolup otyryn. Ekin bilenem, iş bilenem serim ýok. Küýüm-köçäm geçeni ýatlap, ýaşlykda düzülen şygyrlarymy birme-bir gaýtalap, öz ýanymdan:

Jelaleddin rumy we «türkmen gojasy»

Ýunus Emre Jelaleddin Rumyny özüniň ruhy halypasy hökmünde hormatlap, birnäçe şygyr setirlerini ýazypdyr: Möwlana söhbetinde saz bile eşret boldy,Aryf manyýa çümdi, çün biledir perişde.

Dürli ýyllaryň depderlerinden (Kerim Gurbannepesow)

Indi çärýek asyr bäri bu ýazgylar meniň iň ýakyn syrdaşyma öwrüldi. Olar dürli depderlerde, bloknotlarda, bölejik kagyzlarda, hatda otluçöp gaplarynyň ýüzlerinde emele geldiler. Men şu ýyl zähmet rugsady döwründe ol oýlanmalary, täsirleri, bellikleri täzeden gözden geçirdim. Tertibe saldym. Olardan çaklaňja kitapçalyk golýazma döredi.

Gözellik gar bolup...

Gözellik gar bolup eňdi Zemine,Tebigatyň howasy-da mylaýym.Bu görnüşden joşgun alyp gursagy,Gar oklaýar goňşyň gyzy Gülaýym. Gözellik gar bolup eňdi Zemine,Daş-töwerek ak donuna bürendi.Gar tokgasy degen ýigdiň ýüregi,Göýä onuň gözlerinde göründi.

Paýhas düwünçeginden

Bilim — hemişelik hazyna. Altynyň bahasy bar, bilimiň bahasy ýok.

Bulary bilýärmisiňiz?

Biz gündelik durmuşda häli-şindi eşidip ýörsegem, käbir zatlaryň nämedigini aýdyň göz öňüne getirip bilmeýäris. Şonuň üçin olardan käbirine düşündiriş bermek artykmaçlyk etmese gerek. Şamçyrag — rowaýatlara görä, garaňky gijede öz-özi ýanyp, ýagty saçýan gymmat bahaly daş, dür. Ol gije hem çyrag, ýagtylyk sözlerinden gelip çykypdyr. Güýçli ýagty bermese-de, garaňkyda ýanyp, özüni bildirýän daşlar häzirem ýok däl.

«Ýylan kişmir görse...» (Magtymguly Pyragynyň syrly setirine düşündiriş)

Türkmeniň beýik akyldary Magtymguly Pyragynyň «Şal tapsa» diýen goşgusynda şeýle setirler bar: Jan howpundan bolar, akyly haýran,Ýylan kişmir görse, öler biguman...

Bankada gögeren gämikler

Amanguly aga agtygynyň elindäki ýarym litrlik agzy ýapyk bankanyň içindäki akja ösüntgi çykaran çigitleri elindäki çaýly käsesini ýerde goýup, äýnegini geýip, mazaly synlady. Agtygynyň: — Ata, hurmanyň çigitlerini iki gulak gämik bolandan soň, öý gülleri ösdürilýän küýzejige oturdyp, ýazda topraga göçürsem nähili bolar? — diýen soragyny aňynda aýlanyndan soň:

Yhlas

Öz ukybyna göz ýetirip, ony ösdürmegiň, paýhasyňy ýiteltmegiň ugrunda gezýän adamlar — hakyky bagtly we durmuşda öz ornuny tapyp, göz öňüne getirýän ykbalyna eýe bolup bilýän adamlardyr. Şeýle bir rowaýat bar. «Bir wagtlar Ýer ýüzünüň ähli ynsanlary örän güýçli, keramatly bolupdyrlar. Emma adamlaryň arasynda öz güýjüni, keramatyny hyýanatly peýdalanýanlary köpelip başlapdyr. Şonda Gudraty Güýçli adamlary adatdan daşary güýçden mahrum edip, ony elýetmez bir ýerde gizläp goýmagy makul bilýär. Şonda perişdeler: «Belki ummanyň iň çuň ýerinde goýarsyňyz» diýip maslahat berýärler, ýöne ol: «Günleriň birinde adam ummanyň iň çuň ýerine-de aralaşar» diýip, bu pikiri makullamandyr. Şondan soň ýene-de köp dürli pikirler aýdylypdyr, ýöne olaryň hiç biri göwnejaý bolmandyr. Ahyrsoňy: «Keramatly güýji adamyň özünde goýalyň, adam ol güýji hiç wagt özündedir diýip pikir etmez» diýen netijä gelipdir. Rowaýatda diýiljek bolunýan zat — adam öz başarnygyny, güýjüni irginsiz zähmeti, paýhasly hereketi bilen tapyp biler. Diňe yhlasly zähmet adama öz başarnyklaryna, güýç-kuwwatyna göz ýetirmäge kömek berip biler. Bu ajaýyp dünýäde kän işleri ýerine ýetirip bileris. Etmeli işlerimizi paýhas eleginden geçirip, oňat seljersek, ony durmuşa g

Altyn aşyk

Ajy burçuň peýdasy Ajy burçuň düzümiWitamine örän baý.Peýdasyny görersiň,Garamasaň biperwaý.

Öwünjeň towşanjyk (erteki)

Bir bar eken, bir ýok eken, gadym zamanlarda bir öwünjeň towşanjyk bar eken. Ol kirpijik bilen goňşuçylykda ýaşap, dostlukly gatnaşyk edipdir. Towşanjyk hemişe kirpijigiň ýanynda çalasynlygy barada magtanar eken, ýöne kirpijik towşanjygyň sözlerini göwnüne almandyr. Günlerde bir gün bileje ýöräp gelýärkäler, towşanjyk kirpijigiň yüzüne garap:

Çagalar, tapmaçalardaky hasaplamalary ýerine ýetirip, dogry jogaplary tapyň!

Armyt ýygdy Aman aga, Bir sebetde 15 sany.Beýlekide 3 esse az, Näçe bolar olaň bary? (15:3=5 sany)(15+5=20 sany).